Tài liệu Biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC MẦM NON ====== BÙI THỊ THƠM BIỆN PHÁP ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG KÍCH THƯỚC CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non HÀ NỘI - 2018 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 LỜI CẢM ƠN KHOA GIÁO DỤC MẦM NON Từ khi chọn đề tài, bảo vệ đề cương cho đến khi hoàn thành nội dung ====== khóa luận, ngoài sự cố gắng của bản thân, đề tài còn có sự đóng góp nhiệt tình của quý thầy, cô giáo trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 cũng như các ban ngành thuộc lĩnh vực mà đề tài nghiên cứu đã giúp đỡ em hoàn thành khóa luận năm nay. Xin chân thành cảm ơnBÙI tới THỊ Th.S,THƠM thầy giáo Nguyễn Văn Đệ - thầy đã trực tiếp và tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em hoàn thành khóa luận này. Em cũng xin cảm ơn tới các thầy cô giáo trong khoa Giáo dục Mầm non, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo điều kiện cho em trong quá trình thực BIỆN PHÁP hiện và bảo vệ khóa luận. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG Hà Nội, tháng 05 năm 2018 KÍCH THƯỚC CHO TRẺ 4 – 5Sinh TUỔI viên Ở TRƯỜNG MẦM NON Bùi Thị Thơm KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non Người hướng dẫn khoa học: Th.S. NGUYỄN VĂN ĐỆ HÀ NỘI - 2018 1 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong các công trình khác. Nếu không đúng như trên tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về đề tài của mình. Hà Nội, tháng 05 năm 2018 Sinh viên Bùi Thị Thơm 2 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu....................................................................................... 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................ 3 5. Phạm vi nghiên cứu......................................................................................... 3 6. Giả thiết khoa học ........................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 4 8. Cấu trúc khóa luận .......................................................................................... 5 NỘI DUNG........................................................................................................... 6 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG CỦA VIỆC ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG KÍCH THƯỚC CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON ............................................ 6 1.1. Cơ sở lí luận của việc đánh giá hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non ...................................................... 6 1.1.1. Đánh giá trong giáo dục .............................................................................. 6 1.1.2. Biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non ................... 22 1.1.3. Biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi .................................................................................................. 28 1.2. Thực trạng đánh giá hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non ...................................................................... 29 1.2.1. Mục đích điều tra....................................................................................... 29 1.2.2. Phương pháp điều tra ................................................................................ 30 1.2.3. Tiêu chí và thang đánh giá mức độ hình thành các biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi .................................................................................................. 30 1.2.4. Thực trạng nhận thức của giáo viên về việc sử dụng biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non .............................................................................................................. 31 1.2.5. Thực trạng mức độ hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non .................................................................................................. 35 Kết luận chương 1 ............................................................................................. 37 3 Chương 2: BIỆN PHÁP ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG KÍCH THƯỚC CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON ...................................................................................... 39 2.1. Nguyên tắc đề xuất một số biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi .............................................. 39 2.1.1. Sử dụng các nguồn thông tin khác nhau khi đánh giá .............................. 39 2.1.2. Đánh giá cần phải đảm bảo quyền lợi và sự phát triển khả năng học tập của trẻ .................................................................................................................. 39 2.1.3. Cần đảm bảo tính công bằng, khách quan trong đánh giá ........................ 39 2.1.4. Nội dung và phương pháp đánh giá phải phù hợp với lứa tuổi ................ 40 2.2. Biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ..................................................................................... 40 Kết luận chương 2 ............................................................................................. 50 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ SƯ PHẠM....................................................... 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 53 PHỤ LỤC 4 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục được xem là quốc sách hàng đầu của nước ta, chăm sóc – giáo dục trẻ em là trách nhiệm của gia đình – nhà trường và xã hội, trong đó ngành giáo dục mầm non đóng vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp chăm lo, đào tạo và bồi dưỡng thế hệ trẻ trở thành chủ nhân tương lai của đất nước. Giáo dục mầm non là mắt xích đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân. Mục đích chung của giáo dục mầm non là phát triển tất cả các khả năng của trẻ, hình thành cho trẻ những cơ sở ban đầu của nhân cách con người, tạo điều kiện để trẻ phát triển toàn diện. Một trong những mục tiêu giáo dục trẻ mẫu giáo là “phát triển một số giá trị, nét tính cách, phẩm chất và năng lực như mạnh dạn, tự tin, hoạt bát, sáng tạo, dễ hòa nhập, hợp tác và chia sẻ… tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ tham gia vào cuộc sống, chuẩn bị tốt cho trẻ vào lớp một và các bậc học sau có kết quả. Đánh giá là một yếu tố quan trọng của quá trình giáo dục nói chung và quá trình chăm sóc giáo dục trẻ ở bậc học mầm non nói riêng. Thông qua đánh giá chúng ta xác định được: Mục tiêu giáo dục đưa ra có mang lại hiệu quả hay không? Việc giảng dạy có mang lại hiệu quả hay không? Người học có tiếp thu được hay không? Có tiến bộ hay không? Chương trình giáo dục có phù hợp hay không? ... Không có đánh giá thì không biết được kết quả của việc dạy và học ở mức độ nào. Thông qua đánh giá chúng ta khẳng định được kết quả đạt được, đưa ra những nhận định về xu hướng tiến bộ từ đó chúng ta xem xét và điều chỉnh các hoạt động giáo dục cho phù hợp với sự phát triển và đề ra những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Hình thành biểu tượng về kích thước vật thể cho trẻ là một trong những nội dung của việc hình thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm non, có tác dụng phát triển ổn định của sự tri giác, kích thích phát triển thị giác, ngôn ngữ và các 1 quá trình tư duy như so sánh, phân tích, tổng hợp, khái quát… Sự hình thành các biểu tượng về kích thước vật thể tạo cơ sở cho trẻ có được những kiến thức làm nền móng cho việc học tập nói chung và việc học toán nói riêng ở trường phổ thông này. Việc hình thành các biểu tượng toán học ban đầu cho trẻ mẫu giáo có ý nghĩa rất quan trọng. Đặc biệt là cho trẻ làm quen với kích thước của vật thể. Trong quá trình làm quen cũng là lúc hoạt động tư duy của trẻ thay đổi về cả số lượng lẫn chất lượng. Sự thay đổi này gắn liền với lứa tuổi cùng với kinh nghiệm phong phú của trẻ và nó chịu ảnh hưởng của tác động giáo dục. Dạy về kích thước cho trẻ mầm non là cô giáo đã bồi dưỡng khả năng tư duy, phương pháp suy nghĩ chính xác, rõ ràng, phát triển trí tuệ và thúc đẩy quá trình phát triển tâm lý ở trẻ và nhất là khi trẻ học về kích thước thì cô giáo đã nâng tư duy của trẻ từ tư duy cụ thể lên tư duy trừu tượng, giúp trẻ phát triển những thao tác tư duy (so sánh, phân tích, tổng hợp). Đồng thời thông qua việc giảng dạy giúp trẻ có thói quen sống nề nếp, bồi dưỡng tình cảm đạo đức của con người xã hội chủ nghĩa và bước đầu có nhận thức về thẩm mỹ. Ví dụ: Trẻ biết sắp xếp các khối, đồ chơi có thứ tự gọn gàng, biết xưng hô lễ phép trong sinh hoạt hàng ngày. Sự hình thành biểu tượng về kích thước vật thể cho trẻ tạo cơ sở cảm giác cho việc nắm được kích thước như một khái niệm toán học sau này. Tuy nhiên, việc đánh giá hoạt động làm quen với biểu tượng kích thước cho trẻ của giáo viên mầm non chưa được tốt. Giáo viên chưa nắm được phương pháp đánh giá, chưa có kỹ năng quan sát. Vậy vấn đề cấp thiết hiện nay phải tăng cường tổ chức đánh giá để thông qua đó nhằm phát triển kỹ năng và thái độ một cách thường xuyên và nhất là việc tổ chức trong đánh giá hoạt động làm quen với toán phải có sự hướng dẫn tỉ mỉ, cụ thể, khoa học để tạo cho trẻ cảm giác thoải mái, hứng thú, có như vậy chúng ta mới tạo cho trẻ niềm vui, niềm hạnh phúc, đảm bảo cho sự phát triển 2 của trẻ. Từ những lí do trên cho thấy nghiên cứu đề tài “Biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non” là cần thiết. 2. Mục đích nghiên cứu Đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non, từ đó đề xuất một số biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước nhằm nâng cao mức độ hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Xây dựng cơ sở lý luận của việc đánh giá hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non. 3.2. Phân tích thực trạng đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non và tìm ra nguyên nhân của thực trạng đó. 3.3. Đề xuất và tiến hành thực nghiệm một số biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng toán học cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non. 5. Phạm vi nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu trên trẻ mẫu giáo nhỡ, trường Mầm non Tiền Phong A tại địa bàn Xã Tiền Phong, Huyện Mê Linh, Thành phố Hà Nội. 3 6. Giả thiết khoa học Hiện nay ở trường mầm non, biện pháp đánh giá hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi còn thấp và hạn chế. Việc nghiên cứu biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước phù hợp với mục tiêu – nội dung chương trình phát triển nhận thức cho trẻ 4 – 5 tuổi… biện pháp đánh giá hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ sẽ được nâng cao. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Đọc những tài liệu có liên quan tới đề tài nghiên cứu để xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài nghiên cứu. Nghiên cứu thu thập phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa và cụ thể hóa các vấn đề lý luận liên quan đến đề tài nghiên cứu. Hệ thống hóa cơ sở lý luận của biện pháp giúp giáo viên đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu Anket Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến giáo viên với các câu hỏi đóng và mở nhằm hiểu thực trạng việc sử dụng biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non. 7.2.2. Phương pháp đàm thoại Trao đổi, trò chuyện trực tiếp với giáo viên và trẻ nhằm tìm hiểu về nhận thức, cách tổ chức, những thuận lợi, khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình tổ chức đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi. Đồng thời, đánh giá được khả năng nhận thức, mức độ chính xác và hiệu quả trong việc tổ chức đánh giá của giáo viên trong hoạt động này. 7.2.3. Phương pháp quan sát Quan sát để đánh giá thực trạng cách thức việc tổ chức hoạt động này của 4 giáo viên mầm non. Quan sát để biết được mức độ nắm kiến thức cũng như mức độ phát triển của trẻ trong hoạt động này. 7.2.4. Phương pháp thực nghiệm Thực nghiệm nhằm kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của một số biện pháp giúp giáo viên đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non. Và từ đó là cơ sở để tôi khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học đã đề xuất. 7.3. Phương pháp sử lý số liệu Sử dụng một số phép tính thống kê trong toán học để sử lý số liệu thu được trong nghiên cứu đề tài. Các phương pháp trên được tiến hành trong mối quan hệ chặt chẽ bổ sung. Trong đó phương pháp nghiên cứu lý luận, phương pháp điều tra bằng phiếu Anket là những phương pháp cơ bản. 8. Cấu trúc khóa luận - Phần mở đầu - Phần nội dung - Chương 1: Cơ sở lí luận và thực trạng của việc đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non. - Chương 2: Biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non. - Phần kết luận chung và kiến nghị sư phạm - Tài liệu tham khảo - Mục lục 5 NỘI DUNG Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG CỦA VIỆC ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG KÍCH THƯỚC CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON 1.1. Cơ sở lí luận của việc đánh giá hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi ở trường mầm non 1.1.1. Đánh giá trong giáo dục 1.1.1.1. Khái niệm về đánh giá trong giáo dục Qua tìm hiểu ta thấy nổi lên hai xu hướng đánh giá trong giáo dục như sau: * Xu hướng thứ 1: Sử dụng các biện pháp đánh giá nhằm thu thập kết quả cuối cùng của người học khi kết thúc quá trình học tập. - Quan niệm 1: Đánh giá trong giáo dục xuất hiện khi có một người tương tác trực tiếp hoặc gián tiếp với người khác. Với mục đích thu thập – lí giải thông tin về kiến thức, hiểu biết, kĩ năng và thái độ của người đó. (David Dean, 7/2002). - Quan niệm 2: Theo Ralph Tyler (1950) nhà giáo dục và tâm lí học Mỹ “Quá trình đánh giá chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hiện các mục tiêu trong các chương trình giáo dục”. - Quan niệm 3: Theo R. Tyler (1984) qua trình đánh giá chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hiện các mục tiêu của chương trình giáo dục. * Xu hướng thứ 2: Xem đánh giá là một biện pháp trong quá trình dạy học, người đánh giá sử dụng các biện pháp và phương pháp đánh giá nhằm giúp người học đạt được kết quả tốt nhất sau quá trình học tập. - Quan niệm 1: Theo R.F. Marger (1993) đánh giá là việc miêu tả tình hình của học sinh và giáo viên và dự đoán công việc tiếp tục và giúp học sinh tiến bộ. - Quan niệm 2: “Đánh giá trong giáo dục là quá trình thu thập và lí giải kịp 6 thời, có hệ thống các thông tin về hiện trạng, khả năng hay nguyên nhân về chất lượng và hiệu quả giáo dục, căn cứ vào mục tiêu giáo dục, làm cơ sở cho việc điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện những chủ trương, biện pháp và hành động giáo dục tiếp theo”. - Quan niệm 3: Theo tác giả Trần Tuyết Oanh có cho rằng “Đánh giá được hiệu quả một cách tổng quát là quá trình hình thành những nhận định, những phán đoán về thực trạng dựa vào sự phân tích thông tin thu được trên cơ sở đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh, nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc”. Trong giáo dục, đánh giá không thể tách rời, là một bộ phận rất quan trọng trong quá trình giáo dục – đào tạo. Chúng ta có thể nói quá trình giáo dục – đào tạo là một hệ thống và đánh giá đóng vai trò phản hồi của hệ thống, tích cực trong việc điều chỉnh hệ thống, là cơ sở cho việc đổi mới giáo dục – đào tạo. Chính vì thế, đánh giá là vấn đề luôn được quan tâm. - Quan điểm 4: Tác giả Phan Lan Anh cho rằng: “Đánh giá trong giáo dục nói chung và đánh giá trong giáo dục mầm non nói riêng là việc điều tra xem xét, xác định chất lượng của đối tượng được đánh giá, trên cơ sở thu thập và xử lí thông tin một cách có hệ thống về hiện trạng, khả năng hay nguyên nhân của chất lượng và hiệu quả giáo dục, căn cứ vào mục tiêu giáo dục để đề xuất chủ trương, biện pháp và hành động giáo dục tiếp theo”. Trong giáo dục mầm non có các loại đánh giá tổng hợp các thành tố cơ bản: sản phẩm đầu ra của giáo dục mầm non – trẻ em (mức độ phù hợp với mục tiêu và đáp ứng nhu cầu), các yếu tố đầu vào ( cơ sở vật chất, chương trình, năng lực của giáo viên) và quá trình giáo dục (Phương pháp hoạt động, cách thức tổ chức, hình thức tương tác, cách thức quản lý…) tạo ra sản phẩm giáo dục. - Quan niệm 5: Tác giả Đinh Thị Kim Thoa cũng đưa ra quan niệm của 7 mình, tác giả nói: “Đánh giá là quá trình đưa ra nhận định về năng lực và phẩm chất của sản phẩm giáo dục căn cứ vào các thông tin định tính và định lượng từ các phép đo. Đánh giá cũng là quá trình thu thập thông tin về năng lực và phẩm chất của một cá nhân và sử dụng những thông tin đó đưa ra quyết định về mỗi cá nhân và dạy học trong tương lai. Đánh giá bao gồm việc phán xét cá nhân theo các hệ thống quy tắc hoặc tiêu chuẩn nào đó”. Như chúng ta thấy nếu theo xu hướng đánh giá thứ 1 thì người đánh giá chỉ thu được kết quả cuối cùng, từ kết quả đó chúng ta chúng ta không thể đánh giá được mức độ tiến bộ và khả năng phát triển của trẻ. Đồng thời, nhà giáo dục cũng sẽ không biết kế hoạch hay biện pháp, phương pháp mình sử dụng đã thực sự tốt hay chưa, có cần điều chỉnh hay không? Chính vì vậy mà phạm vi nghiên cứu của đề tài, chúng tôi đi theo xu hướng thứ 2: Đánh giá là một khâu không thể tách rời của quá trình giáo dục – đào tạo, là một bộ phận rất quan trọng. Tác giả cho rằng: Đánh giá là thu thập những thông tin để đưa ra những quyết định. Đánh giá trong giáo dục là một quá trình có hệ thống để xác định được mức độ mà đối tượng đạt được của các mục tiêu giáo dục nhất định. Đánh giá là quá trình phản hồi liên tục nhằm cải tiến chương trình. 1.1.1.2. Mục đích của đánh giá trẻ mầm non Đánh giá trong giáo dục mầm non với nhiều mặt, nhiều nội dung khác nhau, đó là: Đánh giá trong công tác tổ chức quản lý giáo dục mầm non; đánh giá chất lượng cơ sở giáo dục mầm non, đánh giá giáo viên, đánh giá chương trình giáo dục mầm non, đánh giá sự phát triển của trẻ mầm non. Trong luận văn này, chúng tôi coi đánh giá trong giáo dục mầm non chính là đánh giá trẻ mầm non với các mục đích như sau: - Định rõ sự phát triển của từng cá nhân trẻ: Muốn dạy trẻ tốt thì nhà giáo dục phải nắm được tâm lí của trẻ, trẻ phát triển ở mức độ nào, mặt nào mạnh, mặt nào yếu cần phải trau dồi, bồi dưỡng thêm cho hoàn thiện. Vì vậy, 8 việc xác định rõ ràng mức độ phát triển của từng cá nhân trẻ là rất quan trọng và cần thiết cho việc lập kế hoạch chăm sóc và giáo dục. - Chuẩn đoán tâm sinh lí, sự chậm phát triển ở từng cá nhân trẻ và có những biện pháp can thiệp kịp thời. Trong quá trình phát triển, trẻ có những biểu hiện phát triển không bình thường hoặc rối loạn, hay nói cách khác là trẻ có bệnh về cả thực thể lẫn tâm lí. Chính vì vậy chúng ta cần phải chăm sóc trẻ cả về mặt tâm lí, cả về mặt thể chất lẫn tinh thần. Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là rất cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Các nhà tâm lí, giáo dục hay bác sĩ thông qua khám nghiệm lâm sàng có thể chuẩn đoán sự thiếu hụt trong sự phát triển trí tuệ, tâm lí, ngôn ngữ hay thể chất, bệnh tật. Các thiếu hụt trong sự phát triển của trẻ càng được phát hiện và can thiệp càng sớm thì trẻ càng có khả năng vượt qua và bù đắp chúng. - Lập kế hoạch chăm sóc và giáo dục trẻ trong những giai đoạn tiếp theo. Việc lập kế hoạch chăm sóc và giáo dục của giáo viên dựa trên kết quả kiểm tra đánh giá. Giáo viên đưa ra những biện pháp, phương pháp đánh giá phù hợp để nắm bắt được những thông tin mình cần thu thập. Giáo viên cần quan tâm với những hình thức, phương pháp đã sử dụng trẻ có thực sự hiểu bài hay không, tốc độ có nhanh hay chậm với trẻ hay không, số lượng, thời gian có đủ để trẻ ghi nhớ bài học, có hứng thú với giờ học hay không, số lượng trẻ nắm được nội dung bài là bao nhiêu. Sau khi đánh giá được mức độ phù hợp của chương trình chăm sóc và giáo dục đã thực hiện với trẻ, giáo viên có thể lập kế hoạch chương trình chăm sóc và giáo dục đã thực hiện với trẻ, giáo viên có thể lập kế hoạch chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ cho những giai đoạn tiếp theo được phù hợp hơn. - Phục vụ công tác nghiên cứu trẻ em. Hiện nay có không ít các tác giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên, vẫn có những khúc mắc mà chúng ta chưa thể giải đáp, chúng ta cũng chưa dám khẳng định là mình đã hiểu hoàn toàn về đứa trẻ và cũng vẫn còn đấy những lỗ 9 hổng trong quá trình phát triển của trẻ mà chúng ta cần nỗ lực tìm hiểu, nghiên cứu nhiều hơn nữa để điền vào nhằm mục đích giúp thế hệ trẻ ngày càng tiến bộ. 1.1.1.3. Một số phương pháp thường dùng trong đánh giá trẻ mầm non Thực tế hiện nay ở các trường mầm non, giáo viên có chú trọng đến việc chăm sóc, lập kế hoạch, thiết kế các hoạt động hằng ngày nhưng lại ít chú trọng đến việc đánh giá cá nhân và nhóm trẻ. Nguyên nhân là do sĩ số lớp quá đông gây ra việc khó khăn cho việc đánh giá và giáo viên không được trang bị phương pháp đánh giá trẻ trong hoạt động nói chung và hoạt động hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ 4 – 5 tuổi nói riêng. Sau đây là một số phương pháp đánh giá chủ yếu trong hoạt động làm quen với toán của trẻ mẫu giáo ở trường mầm non mà giáo viên có thể sử dụng nhằm góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục và chăm sóc trẻ.  Phương pháp quan sát: Quan sát là phương pháp đánh giá trực tiếp nhất, quen thuộc nhất trong các phương pháp đánh giá trẻ. Nó đòi hỏi sự tập trung vào hành vi của trẻ, quan sát cho phép giáo viên xem trẻ là một cá thể riêng biệt, khác biệt và duy nhất, hơn là coi trẻ là một đơn vị của một mẫu đo lường. Quan sát là phương pháp quan trọng trong đánh giá học sinh nói chung và ở trẻ mẫu giáo nói riêng. Quan sát được sử dụng để hiểu trẻ vận dụng kiến thức và kĩ năng như thế nào trong các hoạt động hằng ngày ở trường mầm non. Quan sát được sử dụng trong tất cả các hoạt động trong ngày dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Giáo viên cần dự kiến những kiến thức và kĩ năng trẻ sử dụng trong hoạt động đó. Giáo viên cần ghi lại những gì quan sát được và đặt trong hồ sơ cá nhân của trẻ. Những thông tin này rất cần thiết cho việc lập kế hoach cho các hoạt động tiếp theo. Trẻ mầm non chưa thể diễn đạt bằng ngôn ngữ cũng như khả năng đọc hay viết. Trẻ không biểu đạt được rõ ràng như người lớn, không hoàn toàn thể 10 hiện được tất cả những gì trẻ biết thông qua đánh giá chính thức và đánh giá không chính thức. Chính vì thế các chuyên gia giáo dục mầm non đã cho rằng đánh giá hiệu quả nhất để đánh giá trẻ là thông qua chế độ sinh hoạt hằng ngày. Phương pháp quan sát gồm hai hình thức: quan sát theo mẫu và quan sát không theo mẫu. + Đối với quan sát không theo mẫu thì không có quy trình cụ thể chủ yếu giáo viên dựa vào cử chỉ, nét mặt và cách thức thể hiện để lí giải các hành vi của trẻ. Quan sát hàng ngày đòi hỏi giáo viên phải lắng nghe tất cả những gì diễn ra trong tất cả các hoạt động giúp giáo viên thấy được sự tích cực, hứng thú của trẻ khi tham gia trong các hoạt động hằng ngày của trẻ… Giáo viên sử dụng giấy, bút để ghi chép vào hồ sơ cá nhân của trẻ. + Đối với quan sát theo mẫu, quan trọng là giáo viên phải lập được phiếu điều tra trẻ. Dưới đây là hai mẫu phiếu giáo viên có thể sử dụng đánh giá trẻ trong hoạt động hằng ngày và trong đánh giá định kì. Một là, lập phiếu quan sát trẻ dựa trên kiểm tra một danh mục các kiến thức, kĩ năng, thái độ, hành vi (bảng checklist) Trẻ mẫu giáo phát triển nhanh thông qua các giai đoạn khác nhau. Giáo viên nên sử dụng phiếu để ghi lại và đánh giá sự phát triển của trẻ. Nhận ra trẻ gặp khó khăn trong nhận thức hay không và có sự tác động đến trẻ kịp thời cũng như lựa chọn các biện pháp sử dụng tốt nhất cho trẻ và có những điều chỉnh trong việc lập kế hoạch cho lớp trong những tuần tiếp theo. Các bước để lập một bảng các hành vi như sau:  Xác định năng lực cần đánh giá trong hoạt động học  Dự kiến đánh giá năng lực qua tổ hợp các kiến thức, kĩ năng, thái độ, hành vi, hành động của trẻ.  Sắp xếp thành phiếu điều tra  Quan sát, ghi lại thông tin kết quả điều tra 11 Hai là, lập phiếu quan sát trẻ bằng thang đo tỉ lệ (Rating scale) Bảng checklist quan sát năng lực của trẻ, tuy nhiên có sự khác nhau là bảng checklist, giáo viên xác định hành vi cụ thể của trẻ còn ở bảng Rating scale việc đánh giá mức độ hành vi của trẻ dựa trên việc phân chia thành các thang bậc khác nhau. Các dạng bảng Rating scale được sử dụng chủ yếu như: Sử dụng các số chỉ thứ tự làm có các mức độ 1, 2, 3, 4… hay sử dụng các kí tự A, B, C, D… hay phân hạng xuất sắc, giỏi, khá, trung bình, kém… Gợi ý các bước thực hiện việc đánh giá bằng bảng Rating scale:  Xác định mục đích của việc đánh giá: Năng lực – kĩ năng – thái độ  Xác định tiêu chí nào là quan trọng nhất, dựa trên quan sát tiêu chí nào? đó phải được đánh giá  Xác định loại bảng Rating scale phù hợp với mục đích đánh giá  Tiêu chí cần quan sát từ 3 đến 7 mức độ.  Giáo viên lập kế hoạch quan sát từng cá nhân và nhóm trẻ thì sẽ dễ trên dàng hơn khi quan sát trong tất cả các hoạt động vì các hoạt động này diễn ra hằng ngày, lặp đi lặp lại nhiều lần, trẻ có nhiều cơ hội trải nghiệm, hoạt động hơn nên giáo viên sẽ có điều kiện quan sát từng cá nhân và nhóm trẻ. Tuy nhiên phương pháp quan sát cũng có những hạn chế vì kết quả quan sát còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố chủ quan của người quan sát. Nhưng nhìn chung phương pháp quan sát là phương pháp dễ thực hiện và thông dụng nhất trong đánh giá trẻ mầm non.  Phương pháp phỏng vấn: Phương pháp phỏng vấn ở trẻ mẫu giáo chủ yếu là phỏng vấn cá nhân và câu trả lời của trẻ là đối tượng cụ thể hay tranh minh họa. Phương pháp 12 phỏng vấn được sử dụng để tìm ra thông tin cụ thể của cá nhân trẻ. Giáo viên đưa ra nhiệm vụ và quan sát, ghi lại cách trẻ hoàn thành nhiệm vụ. Quá trình trẻ hoạt động và kết quả trẻ đạt được đều là các yếu tố cần quan tâm. Yếu tố quan trọng trong phỏng vấn là người phỏng vấn biết lắng nghe câu trẻ lời của trẻ dù đúng hay sai. Cuộc phỏng vấn được diễn ra nơi yên tĩnh không có tiếng ồn ào. Giáo viên phỏng vấn cần phải có thái độ cởi mở, gần gũi với trẻ, để trẻ biết là mình làm đúng bằng cách khích lệ hoặc nở nụ cười hay vỗ tay hoặc tuyên dương trẻ…  Phương pháp sử dụng test chuẩn hóa (standardized test): Phương pháp đánh giá bằng test chuẩn hóa đòi hỏi về thời gian, không gian ngặt nghèo hơn so với phương pháp quan sát hay phỏng vấn. Mục đích của test là xác định trẻ gặp khó khăn ở đâu trong việc làm quen với toán ở trường mầm non. Test chuẩn hóa được sử dụng để kiểm tra liệu xem năng lực toán ở trẻ có phù hợp với mục tiêu nghiên cứu so sánh. Chúng cung cấp thông tin về giai đoạn phát triển hiện tại của trẻ và kết quả được thể hiện bằng điểm số.  Phương pháp đánh giá thực hành: Phương pháp đánh giá thực hành là phương pháp dựa vào quan sát và phán xét. Ở phương pháp này, trẻ thường được lôi cuốn vào các hoạt động nhằm thể hiện các kĩ năng hoặc tạo ra các sản phẩm xác định để người đánh giá phán xét về mức độ thành thạo thực hành hoặc chất lượng sản phẩm. Những phương pháp đánh giá trên là cần thiết trong quá trình tổ chức hoạt động làm quen với toán của trẻ ở trường mầm non. Kết quả đánh giá cá nhân trẻ giáo viên nên tập hợp thành hồ sơ lưu lại để sử dụng.  Sử dụng kết quả đánh giá để phục vụ cho việc lên kế hoạch giảng dạy  Sử dụng kết quả đánh giá để báo cáo quá trình phát triển của trẻ  Sử dụng kết quả đánh giá để đánh giá chương trình giáo dục 13 1.1.1.4. Các loại hình đánh giá trong giáo dục mầm non Có nhiều cách phân loại các kiểu/loại hình đánh giá trong giáo dục mầm non dựa vào các đặc điểm như: quy mô, vị trí của người đánh giá, đặc tính câu hỏi, tính chất thường xuyên hay thời điểm hoặc tính chất quy chiếu của mục tiêu đánh giá… Đánh giá trong giáo dục thường có một số loại hình chính sau: - Đánh giá tổng kết – đánh giá tiến trình - Đánh giá sơ khởi – đánh giá chuẩn đoán - Đánh giá dựa theo chuẩn mực – đánh giá theo tiêu chí - Đánh giá chính thức – đánh giá không chính thức - Đánh giá khách quan – đánh giá chủ quan - Đánh giá trên lớp học – đánh giá vào nhà trường và đánh giá tiêu chuẩn hóa quy mô lớn. - Đánh giá cá nhân – đánh giá theo nhóm - Suy ngẫm, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng - Đánh giá năng lực thực hành - Đánh giá sáng tạo. Theo phạm vi nghiên cứu của đề tài, chúng tôi chỉ quan tâm đến hình thức đánh giá sử dụng ở bậc học mầm non. Các hình thức đánh giá được phân loại có chút khác biệt như sau: + Đánh giá tiêu chuẩn hóa quy mô lớn và đánh giá lớp học Đánh giá tiêu chuẩn hóa quy mô lớn là đánh giá mà mục tiêu đánh giá, công cụ đánh giá và quá trình đánh giá được thiết kế tỉ mỉ, công phu theo các tiêu chuẩn xác định, xây dựng dựa trên nội dung, mục tiêu giáo dục đối với môn học hay chương trình của cả nước hoặc của một vùng, miền… đánh giá tiêu chuẩn hóa quy mô lớn có mục đích tìm hiểu chính xác đối tượng được đánh giá về một năng lực tách biệt nào đó tương đối ổn định theo thời gian, phân loại đối tượng được đánh giá nhằm đưa ra các phán quyết liên quan đến từng đối tượng 14 đánh giá hoặc các quyết định về chính sách cho hệ thống giáo dục. Nói cách khác, đánh giá tiêu chuẩn hóa quy mô lớn nhằm đảm bảo duy trì các tiêu chuẩn cao của mục tiêu đánh giá. Đánh giá ở lớp học là đánh giá mà mục tiêu quan trọng nhất là kiểm tra và hướng dẫn việc học tập, được sử dụng thường xuyên trong quá trình dạy và học. Đánh giá ở lớp học thường được triển khai với số lượng không quá đông nên có thể sử dụng nhiều phương pháp đa dạng: đối thoại tại chỗ giữa giáo viên và trẻ; một số bài tập ngắn gọn để trẻ làm ngay tại lớp; cho bài tập trẻ thực hiện ở nhà; quan sát trẻ thao tác thực nghiệm hoặc khi trẻ thảo luận; xem xét các hoạt động của trẻ qua thực tập, thực tế… Việc thiết kế và triển khai trực tiếp đánh giá ở lớp học thường do giáo viên và phần nào do trẻ; Việc phân tích, xử lý và sử dụng kết quả chủ yếu bởi giáo viên. Khác với đánh giá chuẩn hóa quy mô lớn. Một khác biệt quan trọng giữa hai loại hình đánh giá là đánh giá ở lớp học đòi hỏi sự phản hồi nhanh chóng hơn so với đánh giá tiêu chuẩn hóa quy mô lớn. Để dễ so sánh hai loại hình đánh giá cơ bản nói trên trong hệ thống giáo dục quốc dân thì bảng dưới đây sẽ nêu tóm tắt một số ý chính liên quan đến sự khác nhau giữa chúng. 15