Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
Lêi c¶m ¬n
§Ó hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy, ®Çu tiªn em xin göi lêi c¶m
¬n ch©n thµnh tíi c« gi¸o - Th.S NguyÔn ThÞ BÝch Dung ®· trùc tiÕp híng
dÉn vµ gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn.
Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong tæ V¨n häc níc
ngoµi, c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Ng÷ v¨n -Trêng §¹i häc s ph¹m Hµ Néi
2, cïng toµn thÓ c¸c b¹n sinh viªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ ®ãng gãp
nh÷ng ý kiÕn quý b¸u ®Ó em hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Hµ néi, th¸ng 05 n¨m 2007
Sinh viªn thùc hiÖn
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o
Trêng §HSP Hµ Néi 2
1
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
Lêi cam ®oan
§Ó hoµn thµnh kho¸ luËn nµy, ngoµi sù nç lùc cña b¶n th©n, t«i ®· nhËn
®îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña c« gi¸o híng dÉn - Th.S NguyÔn ThÞ BÝch Dung,
cïng c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Ng÷ v¨n. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh nghiªn
cøu, t«i ®· ®äc thªm c¸c tµi liÖu tham kh¶o cã liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt
ra trong ®Ò tµi cña m×nh. Tuy nhiªn, t«i xin cam ®oan nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn
cøu trong kho¸ luËn nµy lµ cña riªng t«i, kh«ng trïng víi kÕt qu¶ cña c¸c t¸c
gi¶ kh¸c.
Hµ Néi, ngµy 10 th¸ng 05 n¨m 2007.
T¸c gi¶ kho¸ luËn
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o
Trêng §HSP Hµ Néi 2
2
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
PhÇn Më ®Çu
1. LÝ do chän ®Ò tµi
1.1. LÝ do khoa häc
Hång L©u Méng lµ bé tiÓu thuyÕt hiÖn thùc vÜ ®¹i xuÊt hiÖn vµo cuèi
thÕ kØ XVIII. §ã lµ t¸c phÈm cã ý nghÜa c¾m mèc, ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña
mét giai ®o¹n v¨n häc bëi dung lîng ®å sé, sù thµnh thôc trong ph¬ng ph¸p
s¸ng t¸c vµ ©m vang cña sù chuyÓn m×nh lÞch sö mµ nã ®em ®Õn cho ngêi
®äc. T×m hiÓu t¸c phÈm réng lín nµy, chóng ta t×m thÊy ë ®ã bøc tranh thu
nhá cña x· héi phong kiÕn Trung Quèc suy tµn, sù trçi dËy cña con ngêi c¸
nh©n nh lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i, kh¸t khao ®îc kh¼ng ®Þnh chÝnh
m×nh. Nh÷ng gi¸ trÞ to lín Êy cña Hång L©u Méng chñ yÕu ®îc thÓ hiÖn qua
bi kÞch cña sè phËn nh©n vËt trong t¸c phÈm. Hång L©u Méng viÕt vÒ bi kÞch
t×nh yªu vµ h«n nh©n gi÷a Gi¶ B¶o Ngäc - L©m §¹i Ngäc - TiÕt B¶o Thoa tõ
®ã kh¸i qu¸t nh÷ng gi¸ trÞ to lín, ph¶n ¸nh s©u s¾c nh÷ng vÊn ®Ò thêi ®¹i. V×
vËy, t×m hiÓu Hång L©u Méng kh«ng thÓ bá qua tÊn bi kÞch t×nh yªu vµ h«n
nh©n nµy. Cã thÓ coi ®ã lµ ch×a kho¸ ®Ó më c¸nh cöa ®i t×m nh÷ng khÝa c¹nh
vÒ néi dung t tëng cña t¸c gi¶. §ång thêi ®ã còng lµ ph¬ng thøc gióp
ngêi ®äc cã ®îc c¸i nh×n s©u s¾c, nh©n v¨n h¬n vÒ sè phËn con ngêi, vÒ
thêi ®¹i.
1.2. LÝ do s ph¹m.
V¨n häc Trung Quèc lµ mét bé phËn quan träng vµ chiÕm thêi lîng
gi¶ng d¹y chñ yÕu trong phÇn “V¨n häc níc ngoµi” cña ch¬ng tr×nh Ng÷
v¨n, ph©n m«n V¨n häc ë trêng phæ th«ng. Theo quan ®iÓm d¹y häc tÝch hîp
hiÖn nay, g¾n gi¸o dôc víi ho¹t ®éng ®êi sèng; häc V¨n kh«ng ph¶i chØ nh»m
c¶m thô c¸i hay, c¸i ®Ñp mµ cßn nh»m lÜnh héi nh÷ng tri thøc, vèn sèng, vèn
hiÓu biÕt vÒ v¨n hãa - x· héi. V× vËy, bé phËn V¨n häc Trung Quèc ®îc
gi¶ng d¹y theo thÓ lo¹i, cã sù chän läc t¸c phÈm kÜ lìng. Trong ®ã, tiÓu
thuyÕt ch¬ng håi lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc tiªu biÓu cña V¨n häc Trung
Trêng §HSP Hµ Néi 2
3
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
Quèc. NhiÒu t¸c phÈm ®¹t ®Õn tr×nh ®é hoµn thiÖn mÉu mùc vµ ®îc gäi lµ
“tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Hoa”: Tam Quèc diÔn nghÜa, Thñy hö, T©y du,
ChuyÖn lµng nho, Hång L©u Méng,...
Hång L©u Méng tuy kh«ng ®îc trùc tiÕp gi¶ng d¹y trong nhµ trêng
phæ th«ng nhng viÖc t×m hiÓu t¸c phÈm nµy gióp gi¸o viªn cã ®îc c¸i nh×n
phong phó toµn diÖn h¬n vÒ tiÓu thuyÕt ch¬ng håi - thÓ lo¹i ®îc ®a vµo
ch¬ng tr×nh phæ th«ng. T×m hiÓu Hång L©u Méng còng gióp gi¸o viªn h×nh
thµnh râ nÐt h¬n nh÷ng hiÓu biÕt vÒ x· héi phong kiÕn Trung Quèc cuèi thÕ kØ
XVIII khi ®ang trªn ®µ xuèng dèc, suy tµn; sù chuyÓn biÕn vÒ t tëng chuÈn
bÞ cho mét ý thøc hÖ míi ra ®êi ®îc ®¸nh dÊu b»ng sù ra ®êi cña tiÓu thuyÕt
Trung Quèc hiÖn ®¹i.
1.3. LÝ do c¸ nh©n ngêi viÕt
T¸c phÈm Hång L©u Méng víi c©u chuyÖn t×nh duyªn bi th¶m cña Gi¶
B¶o Ngäc - L©m §¹i Ngäc ®· t¹o ®îc sù c¶m th¬ng, xãt xa cña b¹n ®äc nãi
chung vµ ngêi viÕt nãi riªng. ViÖc t×m hiÓu bi kÞch t×nh yªu vµ h«n nh©n
trong t¸c phÈm ®· gióp ngêi viÕt thÊy ®îc sù ph¸t triÓn vÒ quan niÖm t×nh
yªu - h«n nh©n trong v¨n häc Trung Quèc tõ Kinh Thi ®Õn Hång L©u Méng;
kh¸t khao m·nh liÖt cña con ngêi ®ßi ®îc sèng v× nh÷ng g× nh©n b¶n nhÊt.
2. Môc ®Ých vµ ph¹m vi nghiªn cøu.
2.1. Môc ®Ých nghiªn cøu
Qua viÖc t×m hiÓu bi kÞch t×nh yªu vµ h«n nh©n trong Hång L©u Méng,
®Ò tµi nh»m môc ®Ých khai th¸c gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o s©u s¾c cña t¸c
phÈm qua viÖc ngîi ca kh¸t väng t×nh yªu tù do vît lÔ gi¸o phong kiÕn; lªn
¸n, tè c¸o thÕ lùc phong kiÕn ®· chµ ®¹p, vïi dËp h¹nh phóc ch©n chÝnh cña
con ngêi. Tõ ®ã, thÊy ®îc sù tiÕn bé, ®i tríc thêi ®¹i cña t¸c gi¶ Tµo TuyÕt
CÇn trong cuéc ®Êu tranh ®ßi gi¶i phãng c¸ nh©n, gi¶i phãng c¸ tÝnh.
2.2. Ph¹m vi nghiªn cøu
Trêng §HSP Hµ Néi 2
4
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
Hång L©u Méng lµ mét tÊn bi kÞch lín, nhiÒu nh©n vËt cã sè phËn bi
kÞch nhng ®Ò tµi chñ yÕu nghiªn cøu, t×m hiÓu bi kÞch t×nh yªu vµ h«n nh©n
trong t¸c phÈm xoay quanh ba nh©n vËt Gi¶ B¶o Ngäc - L©m §¹i Ngäc- TiÕt
B¶o Thoa víi vai trß lµ sîi d©y liªn kÕt chñ ®¹o trong m¹ch truyÖn, g¾n kÕt c¸c
chñ ®Ò cña toµn t¸c phÈm.
3. LÞch sö vÊn ®Ò
Hång L©u Méng (“GiÊc méng lÇu son”) cßn cã tªn gäi lµ Th¹ch ®Çu kÝ
(“C©u chuyÖn hßn ®¸”), Kim L¨ng thËp nhÞ thoa (“Mêi hai chiÕc tr©m vµng
®Êt Kim L¨ng”). Khi t¸c phÈm ra ®êi, x· héi thÞ d©n ®· ph¸t triÓn nhng t
tëng phong kiÕn cßn hÕt søc nÆng nÒ. Nh÷ng ngêi mang nÆng ®Çu ãc phong
kiÕn coi Hång L©u Méng lµ “d©m th”, “tµ thuyÕt” nhng cµng vÒ sau Hång
L©u Méng cµng ®îc kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh so víi c¸c t¸c phÈm kh¸c.
§¬ng thêi, ngêi Trung Quèc cã c©u:
Khai ®µm bÊt thuyÕt Hång L©u Méng
§éc tËn thi th diÖc uæng nhiªn
Ngêi Trung Quèc say mª ®äc, b×nh luËn vµ s¸ng t¸c vÒ nã. Hång L©u
Méng còng gîi lªn høng thó nghiªn cøu cña nhiÒu thÕ hÖ ngêi Trung Quèc,
h×nh thµnh mét nghµnh häc chuyªn nghiªn cøu vÒ Hång L©u Méng gäi lµ
Hång häc, in chuyªn san Hång L©u Méng nghiªn cøu. Trªn thÕ giíi, t¸c phÈm
®îc dÞch ra tiÕng Anh, Nga, Ph¸p, NhËt,… ë ViÖt Nam, Hång L©u Méng
còng ®îc dÞch tõ rÊt sím.
Hång L©u Méng lµ t¸c phÈm cã vai trß quan träng trong lÞch sö vËn
®éng cña v¨n häc Trung Quèc. Lç TÊn nhËn xÐt: “Tõ khi Hång L©u Méng ra
®êi c¸ch viÕt truyÒn thèng ®· bÞ ph¸ vì”. ViÖn sÜ N.K.K«nrat - nhµ H¸n häc
X« viÕt næi tiÕng viÕt: “TiÓu thuyÕt Hång L©u Méng lµ mét t¸c phÈm hiÖn
thùc chñ nghÜa tiªu biÓu. §ã lµ bøc tranh vÜ ®¹i vÒ quy m« còng nh ý nghÜa
cña cuéc sèng x· héi Trung Quèc thÕ kØ XVIII”. Trong c¸c tµi liÖu nghiªn cøu
liªn quan ®Õn Hång L©u Méng, hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ ®Òu ®i vµo khai th¸c mèi
Trêng §HSP Hµ Néi 2
5
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
t×nh tay ba cã tÝnh chÊt bi kÞch gi÷a Gi¶ B¶o Ngäc- L©m §¹i Ngäc- TiÕt B¶o
Thoa.
+ Cuèn LÞch sö v¨n häc Trung Quèc (TrÇn Xu©n §Ò), t¸c gi¶ viÕt:
“Khuynh híng chung cña Hång L©u Méng lµ ca ngîi mèi t×nh chung thuû,
kÞch liÖt lªn ¸n giai cÊp phong kiÕn thèng trÞ”. T¸c gi¶ ph©n tÝch mèi t×nh tuyÖt
väng cña §¹i Ngäc vµ B¶o Ngäc lµ sù kÕt hîp gi÷a nh÷ng ®øa con nghÞch tö
cña x· héi phong kiÕn. §Æc biÖt, t¸c gi¶ kÕt luËn: §¹i Ngäc lµ nh©n vËt giÇu
tinh thÇn ph¶n kh¸ng, nµng chÕt nhng linh hån cña nµng cßn sèng m·i. VÒ
nh©n vËt B¶o Thoa, t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh: “cho dï B¶o Thoa cè g¾ng bao nhiªu
®i n÷a th× còng chØ lµ vËt hi sinh cña x· héi mµ nµng t«n thê”.
+ Cuèn LÞch sö v¨n häc Trung Quèc tËp 2 (Së nghiªn cøu v¨n häc
thuéc ViÖn KHXH Trung Quèc do nhãm t¸c gi¶ L¬ng Duy Thø, NguyÔn
Kh¾c Phi, Lª §øc NiÖm,...dÞch) C¸c t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch ý nghÜa x· héi réng
lín cña t×nh yªu trong Hång L©u Méng, kh¼ng ®Þnh sù vît tréi cña Hång
L©u Méng so víi c¸c t¸c phÈm cæ ®¹i viÕt vÒ t×nh yªu kh¸c: “Chñ ®Ò t×nh yªu
®· ®îc Tµo TuyÕt CÇn lµm cho ®Çy ®ñ thªm, n©ng cao thªm b»ng néi dung
cã tÝnh chÊt chÝnh trÞ vµ x· héi phong phó”. C¸c t¸c gi¶ còng ®a ra mét sè
h¹n chÕ cña thêi ®¹i vµ cña giai cÊp trong mèi t×nh Gi¶ B¶o Ngäc - L©m §¹i
Ngäc.
+ Lêi giíi thiÖu Hång L©u Méng cña Mai Quèc Liªn (tËp 1, NXB V¨n
häc); «ng ®· khai th¸c phÇn nµo bi kÞch t×nh yªu vµ ý nghÜa t×nh yªu trong
Hång L©u Méng.
+ Cuèn Nh÷ng bé tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn hay nhÊt cña Trung Quèc (TrÇn
Xu©n §Ò), khi xem xÐt bi kÞch t×nh yªu cña Gi¶ B¶o Ngäc- L©m §¹i Ngäc, t¸c
gi¶ viÕt: “Chñ ®Ò t tëng cña t¸c phÈm kh«ng h¹n chÕ trong ph¹m vi bi kÞch
h«n nh©n c¸ nh©n”. H×nh tîng §¹i Ngäc ®îc coi lµ “h×nh ¶nh cña ngêi
thiÕu n÷ giµu tinh thÇn ph¶n kh¸ng”.
+ Cuèn M¹n ®µm vÒ Hång L©u Méng (Tr¬ng Kh¸nh ThiÖn, Lu VÜnh
Trêng §HSP Hµ Néi 2
6
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
L¬ng - NguyÔn Phè dÞch), khi bµn vÒ bi kÞch trong t¸c phÈm, c¸c t¸c gi¶ viÕt:
“§ã lµ bi kÞch cña x· héi, bi kÞch cña thêi ®¹i”.
Nãi tãm l¹i, qua viÖc xem xÐt c¸c tµi liÖu trªn, chóng t«i nhËn thÊy: t×m
hiÓu vÒ bi kÞch trong Hång L©u Méng, c¸c t¸c gi¶ ®· hÇu hÕt ®Ò cËp ®Õn vµ
khai th¸c theo c¸c híng:
+ Chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn bi kÞch t×nh yªu gi÷a Gi¶ B¶o Ngäc - L©m §¹i
Ngäc víi ý nghÜa thÓ hiÖn tinh thÇn ®Êu tranh chèng phong kiÕn m¹nh mÏ.
+ VÒ B¶o Thoa, c¸c t¸c gi¶ ®Òu cho r»ng nh©n vËt nµy mang bi kÞch cña
mét “kÎ t«n thê chñ nghÜa phong kiÕn”.
Tuy nhiªn, c¸c t¸c gi¶ trªn khi xem xÐt bi kÞch trong t¸c phÈm chñ yÕu
®i vµo bi kÞch t×nh yªu Gi¶ B¶o Ngäc - L©m §¹i Ngäc; nh÷ng sè phËn bi kÞch
sau cuéc h«n nh©n gi÷a Gi¶ B¶o Ngäc - TiÕt B¶o Thoa (tøc lµ bi kÞch h«n
nh©n) cha ®îc ph©n tÝch cô thÓ. MÆt kh¸c, t×nh yªu Gi¶ B¶o Ngäc - L©m
§¹i Ngäc khi míi n¶y në vµ khi bÞ ®Èy vµo bi kÞch ®Òu cã ý nghÜa ph¶n phong
s©u s¾c. Do ®ã cÇn ®îc ph©n t¸ch ®Ó ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ h¬n. C¸c t¸c gi¶ ®· chØ
ra bi kÞch t×nh yªu xuyªn suèt toµn t¸c phÈm; tuy nhiªn cha lµm râ ®îc vai
trß cña bi kÞch t×nh yªu vµ h«n nh©n trong viÖc thÓ hiÖn chñ ®Ò cña t¸c phÈm.
V× vËy, khi nghiªn cøu ®Ò tµi nµy chóng t«i xem xÐt bi kÞch trong t¸c
phÈm trªn c¶ hai ph¬ng diÖn, t×m hiÓu c¬ së n¶y sinh t×nh yªu gi÷a B¶o Ngäc
vµ §¹i Ngäc, nguyªn nh©n ®Èy t×nh yªu ®ã ®Õn kÕt côc bi kÞch vµ sè phËn cña
c¸c nh©n vËt; ®Æc biÖt nhÊn m¹nh bi kÞch riªng cña nh©n vËt B¶o Thoa. §ång
thêi, kho¸ luËn còng khai th¸c vai trß cña viÖc x©y dùng bi kÞch trong gi¸ trÞ
chung cña toµn t¸c phÈm.
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ó thùc hiÖn môc tiªu cña ®Ò tµi, khi tiÕn hµnh nghiªn cøu chóng t«i sö
dông mét sè ph¬ng ph¸p sau:
+ Ph¬ng ph¸p kh¶o s¸t t¸c phÈm:
Trêng §HSP Hµ Néi 2
7
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
Kh¶o s¸t trªn toµn bé t¸c phÈm, c¬ së lµ cuèn Hång L©u Méng, bé ba tËp,
nxbV¨n häc, 1999 nh»m cã ®îc c¸i nh×n bao qu¸t vÒ t¸c phÈm.
+ Ph¬ng ph¸p so s¸nh:
So s¸nh víi c¸c t¸c phÈm kh¸c cïng viÕt vÒ chñ ®Ò t×nh yªu nh Kinh Thi, T©y
S¬ng kÝ, …nh»m thÊy ®îc nÐt chung vµ riªng, ®Æc biÖt nhÊn m¹nh néi dung
t tëng, sù tiÕn bé, vît tréi cña Hång L©u Méng.
+ Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp:
Kh¸i qu¸t thµnh c¸c luËn ®iÓm ®Ó n©ng cao vÊn ®Ò.
5. CÊu tróc luËn v¨n
Ngoµi phÇn Më ®Çu vµ KÕt luËn, phÇn Néi dung kho¸ luËn gåm hai
ch¬ng:
Ch¬ng 1: Nguyªn nh©n n¶y sinh bi kÞch t×nh yªu vµ h«n nh©n trong
Hång L©u Méng.
Ch¬ng 2: Bi kÞch t×nh yªu vµ h«n nh©n trong Hång L©u Méng.
Trêng §HSP Hµ Néi 2
8
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
PhÇn néi dung
Ch¬ng 1. Nguyªn nh©n n¶y sinh bi kÞch t×nh yªu vµ
h«n nh©n trong Hång L©u Méng
1.1. Kh¸i niÖm bi kÞch vµ bi kÞch t×nh yªu trong Hång L©u Méng
Hång L©u Méng chñ yÕu viÕt vÒ mét chuyÖn t×nh duyªn tay ba bi
th¶m. Trong ®ã, c¶ ba nh©n vËt ®Òu lÇn lît bÞ ®Èy vµo bi kÞch. VËy nªn hiÓu
bi kÞch ë ®©y nh thÕ nµo?
Tríc hÕt, ta cÇn ph©n biÖt “bi kÞch” ®îc sö dông ë ®©y kh«ng ph¶i lµ
bi kÞch - mét thÓ cña lo¹i h×nh kÞch, thêng ®îc coi lµ ®èi lËp víi hµi kÞch.
Bëi lÏ, Hång L©u Méng lµ mét cuèn tiÓu thuyÕt trêng thiªn thuéc lo¹i tù sù
(chø kh«ng ph¶i kÞch). Vµ biÓu hiÖn cña bi kÞch kh«ng ph¶i tËp trung hoµn
toµn b»ng hµnh ®éng nh mét ®Æc trng tiÓu biÓu cña kÞch mµ s©u s¾c h¬n,
®au ®ín h¬n qua nh÷ng ®Êu tranh, gi»ng xÐ ®au khæ trong ®êi sèng néi t©m
cña nh©n vËt.
Bi kÞch ë ®©y ®îc hiÓu lµ tÝnh chÊt bi kÞch, thÓ hiÖn nh lµ “c¸i bi”“mét ph¹m trï mÜ häc, ®îc diÔn ra trong cuéc ®Êu tranh kh«ng c©n søc gi÷a
c¸i thiÖn vµ c¸i ¸c, c¸i míi víi c¸i cò, c¸i tiÕn bé víi c¸i ph¶n ®éng... trong
®iÒu kiÖn nh÷ng c¸i sau cßn m¹nh h¬n c¸i tríc”[3; 37].Theo ¡ng-ghen, céi
nguån cña c¸i bi lµ “xung ®ét gi÷a ®ßi hái tÊt yÕu vÒ mÆt lÞch sö víi t×nh tr¹ng
kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc nã trong thùc tiÔn”. §èi víi chñ nghÜa cæ ®iÓn (thêi
k× x· héi phong kiÕn), con ngêi bÞ ®Èy vµo bi kÞch khi vÊp ph¶i mèi xung ®ét
gi÷a dôc väng, kh¸t väng c¸ nh©n víi tinh thÇn, nghÜa vô quèc gia - ë ®©y lµ
hÖ thèng gi¸o ®iÒu ph¶n ®éng bã buéc ®êi sèng t×nh c¶m cña con ngêi.
Tõ c¬ së ®ã, t×m hiÓu bi kÞch t×nh yªu - h«n nh©n trong Hång L©u
Méng trªn c¸c khÝa c¹nh: khai th¸c kh¸t väng, íc muèn c¸ nh©n (ë ®©y biÓu
hiÖn tËp trung cô thÓ lµ kh¸t väng t×nh yªu tù do, h«n nh©n tù nguyÖn); sù c¶n
Trêng §HSP Hµ Néi 2
9
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
trë cña lÔ gi¸o phong kiÕn (víi vai trß lµ nguyªn nh©n s©u xa, nguyªn nh©n
chÝnh ®Èy nh©n vËt vµo bi kÞch) vµ nh÷ng ®au ®ín, mÊt m¸t, d»n vÆt cña nh©n
vËt chÝnh khi kh«ng thÓ thùc hiÖn kh¸t väng cña m×nh.
Hång L©u Méng chñ yÕu tËp trung vµo mèi t×nh tay ba bi th¶m trong
®ã hµm chøa hai bi kÞch: Bi kÞch t×nh yªu gi÷a Gi¶ B¶o Ngäc - L©m §¹i Ngäc
vµ bi kÞch h«n nh©n gi÷a Gi¶ B¶o Ngäc - TiÕt B¶o Thoa.
1.2. Nguyªn nh©n n¶y sinh bi kÞch t×nh yªu vµ h«n nh©n trong Hång L©u
Méng.
Trong t¸c phÈm Hång L©u Méng, tõ viÖc kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch cña ba
nh©n vËt chÝnh : Gi¶ B¶o Ngäc, L©m §¹i Ngäc, TiÕt B¶o Thoa cïng viÖc x©y
dùng quan hÖ yªu ®¬ng phøc t¹p ®Çy tÝnh chÊt bi kÞch cña hä; t¸c gi¶ Tµo
TuyÕt CÇn ®· ph¬i bµy mèi xung ®ét, nh÷ng m©u thuÉn cã ý nghÜa x· héi to
lín b»ng mét søc m¹nh nghÖ thuËt hiÕm cã.
§Æt vµo bèi c¶nh x· héi vµ bèi c¶nh v¨n häc thêi ®¹i ®ã, viÖc n¶y sinh
bi kÞch t×nh yªu - h«n nh©n trong Hång L©u Méng cã nh÷ng nguyªn nh©n
riªng. Nh÷ng nguyªn nh©n nµy ®îc lÝ gi¶i trªn c¸c ph¬ng diÖn: Ph¬ng diÖn
x· héi, ph¬ng diÖn triÕt häc - t«n gi¸o, ph¬ng diÖn tõ c¸ nh©n t¸c gi¶.
1.2.1. Nguyªn nh©n x· héi.
Tµo TuyÕt CÇn viÕt Hång L©u Méng vµo thÕ kØ XVIII - khi x· héi
phong kiÕn vÉn ®ang tån t¹i nhng b¶n th©n nã chøa ®Çy ung nhät, xÊu xa,
môc ruçng. §ã lµ thêi ®¹i “ giao thêi” cã ý nghÜa ®Æc biÖt trong lÞch sö. Mét
mÆt, nã ®îc ®¸nh dÊu bëi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña x· héi thÞ d©n. Nhµ
Thanh, díi thêi c¸c hoµng ®Õ Ung ChÝnh, Cµn Long (1723 - 1795) lµ thêi
kinh tÕ phån vinh, ch¼ng nh÷ng n«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp mµ c¶ khai th¸c
má, th¬ng nghiÖp, ... còng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. C¸c thµnh thÞ lín ®ång thêi
còng lµ c¸c ®« thÞ lín. Tµi liÖu xa chÐp r»ng: chØ kÓ mét thÞ trÊn Thanh Giang
(bªn bê VËn Hµ) thêi ®ã còng h¬n nöa triÖu d©n. NÒn kinh tÕ tù ph¸t t b¶n
chñ nghÜa trong lßng x· héi phong kiÕn chuyªn chÕ môc ruçng vµ trªn ®µ tan
Trêng §HSP Hµ Néi 2
10
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
r·, ®· “®Î ” ra mét tÇng líp ngêi thµnh thÞ. Hä cã ý thøc ®ßi tù do d©n chñ,
®ßi quyÒn b×nh ®¼ng trong x· héi ®ång thêi ®Æt ra nh÷ng thang gi¸ trÞ míi
kh¸c víi quan niÖm thÈm mÜ cña x· héi phong kiÕn. Lóc nµy, trong x· héi
ngoµi m©u thuÉn gi÷a n«ng d©n - ®Þa chñ, cßn cã m©u thuÉn gi÷a lùc lîng thÞ
d©n - giai cÊp phong kiÕn thèng trÞ. Nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc: T©y S¬ng kÝ,
MÉu ®¬n ®×nh, Liªu Trai chÝ dÞ,... víi viÖc t¸i hiÖn nh÷ng sè phËn, buån vui c¸
nh©n, t×nh yªu,... chÝnh lµ sù “th¨ng hoa” cña cuéc sèng ®· b¾t ®Çu kh¸c tríc
cña ngêi thµnh thÞ.
MÆt kh¸c, t tëng phong kiÕn vÉn hÕt søc nÆng nÒ. §ã lµ nh÷ng chuÈn
mùc ®¹o ®øc lÔ gi¸o ®îc h×nh thµnh trong x· héi phong kiÕn, nh÷ng quy ®Þnh
kh¾t khe vÒ ®èi nh©n xö thÕ cña con ngêi “tam c¬ng ngò thêng, tam tßng
tø ®øc, m«n ®¨ng hé ®èi”... Nh÷ng chuÈn mùc, quy ®Þnh ngÆt nghÌo ®ã ®· tån
t¹i hµng ngµn n¨m trong ®êi sèng vµ trong nÕp nghÜ cña con ngêi; nhng ®Õn
lóc nµy, trong hoµn c¶nh thêi ®¹i nhiÒu biÕn ®éng, ®æi thay vÒ t tëng, nã ®Æt
ra cho con ngêi hai sù lùa chän. Mét lµ, tiÕp tôc duy tr× nÕp sèng cò, khu«n
m×nh theo lÔ gi¸o phong kiÕn. Hai lµ, cã xu híng muèn v¬n lªn ®Ó tù kh¼ng
®Þnh m×nh, kh«ng chÞu ®i theo con ®êng x· héi phong kiÕn ®· v¹ch s½n, lu«n
thÓ hiÖn nh÷ng khao kh¸t, ®ßi hái nh÷ng gi¸ trÞ nh©n b¶n, tù ®Êu tranh ®Ó hoµn
thiÖn nh©n c¸ch. Hä lµ nh÷ng ®øa con sinh ra tõ x· héi phong kiÕn nhng l¹i
bÞ coi lµ “nghÞch tö”. C¸i míi sinh ra vµo buæi giao thêi cßn non yÕu trong khi
c¸c cò tuy kh«ng cßn vÞ trÝ ®éc t«n nhng vÉn gi÷ ®îc nÒn t¶ng v÷ng ch¾c;
tÊt yÕu, nã sÏ t×m c¸ch lo¹i bá c¸i míi ra khái céng ®ång. Bi kÞch xuÊt hiÖn.
§ã lµ sù thÊt b¹i t¹m thêi cña nh÷ng con ngêi, lùc lîng ®¹i diÖn cho t
táng tiÕn bé.
Trong bèi c¶nh x· héi Êy, Hång L©u Méng chÝnh lµ sù thÓ nghiÖm
nh÷ng t tëng thêi ®¹i, lµ s¶n phÈm cña ý thøc t tëng thÞ d©n ®¬ng thêi.
Bi kÞch trong t¸c phÈm lµ bi kÞch cña mét t×nh yªu tay ba, nhng ®ång thêi nã
còng lµ bi kÞch tõ cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò, tiÕn bé vµ l¹c hËu.
Trêng §HSP Hµ Néi 2
11
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
ViÖc x©y dùng bi kÞch t×nh yªu trong t¸c phÈm lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu tõ bi kÞch
chung cña c¶ mét thêi ®¹i.
1.2.2. Nguyªn nh©n triÕt häc - t«n gi¸o
Trong x· héi phong kiÕn, sù t¸c ®éng cña triÕt häc vµ t«n gi¸o tíi hÖ t
tëng cña con ngêi nãi chung vµ cña ngêi nghÖ sÜ nãi riªng lµ rÊt lín. TriÕt
häc - t«n gi¸o cã thÓ coi lµ “ hÖ qui chiÕu” ®Ó tõ ®ã nghÖ sÜ soi däi vµo t¸c
phÈm trong viÖc triÓn khai nh÷ng khÝa c¹nh, gi¸ trÞ vÒ néi dung, t tëng vµ
nghÖ thuËt.
Vµo thÕ kØ XVIII, thêi ®¹i Hång L©u Méng ®îc ra ®êi, trong x· héi
xuÊt hiÖn cuéc ®Êu tranh gi÷a hai luång t tëng “thiªn lÝ” vµ “nh©n dôc”.
Tiªu biÓu cho luång t tëng thø nhÊt lµ lÝ häc Tr×nh - Chu. Hä chñ
tr¬ng: “gi÷ thiªn lÝ diÖt nh©n dôc” (gi÷ ®¹o trêi, diÖt bá íc muèn cña con
ngêi). Ph¸i nµy coi thêng nh©n dôc, phñ nhËn ®êi sèng cña con ngêi víi
nh÷ng b¶n n¨ng tù nhiªn, coi ®ã lµ phÇn xÊu xa, thÊp hÌn trong con ngêi vµ
cÇn ph¶i dïng “ thiªn lÝ” ®Ó xo¸ bá, diÖt bá nã ®i. Do vËy lÝ häc Tr×nh - Chu
chèng l¹i cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng c¸ tÝnh, khuyÕn khÝch con ngêi tu©n theo
hÖ t tëng phong kiÕn cam chÞu, chÊp nhËn, phôc tïng sè phËn. Víi quan
®iÓm, néi dung gi¸o ®iÒu, ph¶n nh©n ®¹o ®ã, lÝ häc Tr×nh - Chu lµ vò khÝ duy
tr× sù tån t¹i cña chÕ ®é phong kiÕn.
Luång t tëng ®èi lËp cña V¬ng Phu Chi, Hoµng T«ng Hy, Cè Viªm
Vâ, ... chñ tr¬ng “thiªn lÝ t¹i nh©n dôc”, “thiªn lÝ” n»m trong “nh©n dôc”. Hä
kh¼ng ®Þnh dôc väng cña con ngêi lµ chÝnh ®¸ng. BÊt chÊp gi¸o lÝ ®¹o ®øc
phong kiÕn gß Ðp, kh¾t khe vÉn tån t¹i mét ®êi sèng cña con ngêi víi nh÷ng
íc muèn, kh¸t väng tù nhiªn vÒ t×nh yªu, h¹nh phóc,... B»ng t tëng t¸o b¹o
cña m×nh, hä ®· ph¸ tan thuyÕt “tóc mÖnh” vµ chñ nghÜa cÊm dôc ®· tån t¹i tõ
l©u, trë thµnh mét phÇn trong “quan niÖm tÝnh” cña ngêi Trung Quèc.
Cuéc ®Êu tranh gi÷a hai lùc lîng nµy ®Õn thêi ®¹i cña Tµo TuyÕt CÇn
vÉn cha ph©n th¾ng b¹i. Nhng, sù trçi dËy vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña luång
Trêng §HSP Hµ Néi 2
12
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
t tëng “nh©n dôc” ®· t¹o nªn biÕn ®éng lín trong quan niÖm, t tëng cña
nh©n d©n. Mµ biÓu hiÖn cao nhÊt, tËp trung nhÊt cña nh÷ng biÕn ®éng ®ã lµ
tiÕng nãi ®Ò cao t×nh yªu tù do, ®Ò cao h¹nh phóc c¸ nh©n ®ang ngµy mét râ
nÐt, ¸p ®¶o tríc luËn ®iÖu b¶o vÖ ®¹o ®øc phong kiÕn ®· lçi thêi. Hång L©u
Méng ra ®êi còng trong c¬n lèc cña nh÷ng biÕn ®éng ®ã. T¸c phÈm lµ sù thÓ
hiÖn tinh thÇn d©n chñ, phª ph¸n ®êi sèng x· héi phong kiÕn môc n¸t ®ßi tù do
yªu ®¬ng, gi¶i phãng c¸ tÝnh, ®ßi tù do b×nh ®¼ng, kh¸t khao mét lÝ tëng cho
cuéc sèng.
VÒ mÆt t«n gi¸o, t¸c phÈm ®îc viÕt díi ¸nh s¸ng cña PhËt gi¸o, §¹o
gi¸o vµ Khæng gi¸o. Trong t tëng cña t¸c gi¶ cã hiÖn tîng céng hëng,
dung hoµ cña c¶ ba t«n gi¸o. Khæng gi¸o ®Ó l¹i dÊu Ên trong t tëng tu chÝ
lËp c«ng danh. Bëi vËy, dï kh«ng ph¶i lµ t tëng chÝnh nhng trong Hång
L©u Méng vÉn Ýt nhiÒu tån t¹i nh÷ng quan ®iÓm, mÉu nh©n vËt theo chuÈn
mùc: trai thêi “tu th©n tÒ gia trÞ quèc b×nh thiªn h¹”, g¸i thêi “tam tßng tø
®øc”. §Æc biÖt, ¶nh hëng cña §¹o gi¸o, PhËt gi¸o rÊt s©u ®Ëm, râ nÐt. §èi víi
nh÷ng vÊn ®Ò trong cuéc sèng hiÖn thùc trong t¸c phÈm cña m×nh, Tµo TuyÕt
CÇn ®· ®a ra mét “gi¶i ®¸p triÕt häc”: “s¾c kh«ng”. Trong håi më ®Çu cuèn
s¸ch, «ng ®· viÕt: “C¸c ch÷ “méng”, “¶o” dïng trong s¸ch lµ môc ®Ých cña
quyÓn s¸ch nµy, ®ång thêi còng ngô ý nh¾c nhë ngêi ®äc”. Nh÷ng “th¸i h
¶o c¶nh, t¶ng ®¸ Thanh Ng¹nh, Kh«ng Kh«ng ®¹o nh©n”,..xuÊt ph¸t tõ t
tëng “nh©n sinh nh giÊc méng”, mong muèn mau tho¸t câi tôc chØ cã níc
m¾t, ®au khæ; coi ë Èn, tu hµnh lµ lÏ sèng. LÏ tÊt nhiªn, nh÷ng h¹n chÕ nµy
biÓu hiÖn ë thÕ giíi quan cña t¸c gi¶ ®· t« lªn t¸c phÈm mµu s¾c bi quan chñ
nghÜa vµ thuyÕt sè mÖnh kh«ng dÔ xo¸ nhoµ; ®Æc biÖt ®èi víi viÖc ph¶n ¸nh, lÝ
gi¶i tÊn bi kÞch t×nh yªu - h«n nh©n trong Hång L©u Méng.
1.2.3. Nguyªn nh©n tõ c¸ nh©n t¸c gi¶
Tµo TuyÕt CÇn lµ ®øa con lät lßng tõ chÕ ®é phong kiÕn. ¤ng sinh ra
trong mét gia ®×nh ®¹i quý téc, hµo m«n väng téc hiÓn h¸ch. ThÕ nhng, cuéc
Trêng §HSP Hµ Néi 2
13
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
®êi th¨ng trÇm, cuéc sèng vµng son tan vì, gia ®×nh suy sôp. Hång L©u Méng
cã thÓ xem lµ ph¶n quang nh÷ng håi øc cña Tµo TuyÕt CÇn vÒ cuéc sèng quý
téc ®· tan vì ®ã. Gia ®×nh ®i tõ chç cùc thÞnh ®Õn cùc suy, sù thay ®æi to lín
®ã kh«ng thÓ kh«ng dÉn ®Õn sù thay ®æi trong t tëng vµ t×nh c¶m cña «ng.
Nã khiÕn «ng nhËn thøc ®îc b¶n chÊt xÊu xa téi ¸c cña giai cÊp quý téc
phong kiÕn vµ ph¶n ¸nh trong t¸c phÈm qua h×nh ¶nh phñ Vinh Quèc vµ bi
kÞch cña nh÷ng con ngêi sèng trong phñ.
Tµo TuyÕt CÇn còng lµ ngêi tµi hoa, giái vÏ, hay th¬, thÝch rîu vµ cao
ng¹o... NÐt tµi hoa nµy ®îc thÓ hiÖn rÊt râ trong t¸c phÈm, trong lêi th¬, lêi
b×nh cña c¸c nh©n vËt, t¹o nªn nh÷ng bµi th¬ hay cã ®êi sèng riªng ngay c¶
khi t¸ch khái t¸c phÈm. §ång thêi, con ngêi tµi hoa ®ã còng mang mét t©m
hån ®a c¶m, nh¹y c¶m víi nh÷ng nçi sÇu, nh÷ng ®au khæ cña nh©n vËt.
Tµo TuyÕt CÇn vèn coi träng phô n÷. §èi lËp víi quan niÖm: “NhÊt nam
viÕt h÷u, thËp n÷ viÕt v«” trong x· héi phong kiÕn, «ng ®Ò cao ngêi phô n÷,
coi hä lµ biÓu tîng cho c¸i ®Ñp, c¸i thanh s¹ch duy nhÊt cßn l¹i trong cuéc
®êi nh¬ bÈn, thÕ nhng l¹i bÞ cuéc ®êi d×m xuèng ®¸y. V× thÕ, hä cßn lµ biÓu
tîng cña bi kÞch. ¤ng kh«ng ngÇn ng¹i bµy tá quan ®iÓm cña m×nh, hæ thÑn
v× b¶n th©n thua kÐm “b¹n quÇn thoa”. Trong bµi tùa viÕt lÊy, Tµo TuyÕt CÇn
®· nãi râ môc ®Ých viÕt s¸ch cña m×nh: “T«i biÕt t«i mang téi nhiÒu nhng
trong khuª c¸c, cßn cã biÕt bao ngêi tµi giái, t«i kh«ng thÓ nhÊt thiÕt mîn
cí ngu d¹i, muèn che dÊu téi lçi m×nh ®Ó hä bÞ mai mét”. Cã khi «ng göi g¾m
gi¸n tiÕp qua lêi nh©n vËt chÝnh Gi¶ B¶o Ngäc: “X¬ng thÞt con g¸i lµ níc
kÕt thµnh, x¬ng thÞt con trai lµ bïn kÕt thµnh. Ta tr«ng thÊy con g¸i th× tho¶i
m¸i, thanh th¶n, thÊy con trai th× nh nhiÔm ph¶i h¬i d¬ bÈn kinh ngêi ”. B¶o
Ngäc ®· nªu lªn “nguyªn lý n÷ tÝnh” rÊt xa l¹, thËm chÝ ®èi lËp víi t tëng
“träng nam khinh n÷”. Nã hµm chøa tinh thÇn ph¶n kh¸ng trËt tù phong kiÕn.
Cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy nÐt t¬ng ®ång rÊt râ nÐt ë nh©n vËt vµ t¸c gi¶ nh÷ng ®øa con ph¶n nghÞch cña chÕ ®é phong kiÕn. H¬n thÕ, sù ph¶n kh¸ng
Trêng §HSP Hµ Néi 2
14
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
®ã thÓ hiÖn lßng c¶m th«ng, yªu mÕn, ®ång t×nh víi nh÷ng ngêi phô n÷ bÞ
chÕ ®é phong kiÕn ¸p bøc, bÞ ®Èy vµo bi kÞch.
Nh÷ng nguyªn nh©n x· héi, t tëng triÕt häc - t«n gi¸o cña thêi ®¹i vµ
tõ phÝa c¸ nh©n t¸c gi¶ trªn ®©y cã vai trß lµ c¬ së h×nh thµnh, n¶y sinh bi kÞch
t×nh yªu - h«n nh©n trong Hång L©u Méng - mét ph¬ng diÖn, néi dung
chÝnh xuyªn suèt toµn bé t¸c phÈm.
Trêng §HSP Hµ Néi 2
15
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
Ch¬ng 2. bi kÞch t×nh yªu vµ h«n nh©n trong Hång
l©u méng
2.1. Gi¶ B¶o Ngäc- L©m §¹i Ngäc vµ bi kÞch t×nh yªu
2.1.1. Quan niÖm t×nh yªu tríc Hång L©u Méng
T×nh yªu lµ chñ ®Ò mu«n thña trong ®êi sèng nãi chung vµ trong v¨n
häc nãi riªng. Tuy nhiªn ë nh÷ng thêi ®¹i, giai ®o¹n kh¸c nhau, quan niÖm vÒ
t×nh yªu còng cã sù thay ®æi.
Trong x· héi phong kiÕn, t×nh yªu ®Ých thùc lµ mét kh¸i niÖm xa vêi ®èi
víi con ngêi. Yªu ®¬ng tù do bÞ coi lµ mét hµnh vi v« ®¹o ®øc, nh÷ng ngêi
yªu nhau vµ ®Õn víi nhau b»ng tr¸i tim bÞ x· héi quy kÕt lµ ®i ngîc l¹i chuÈn
mùc phong kiÕn. C¸i ®îc gäi lµ t×nh yªu tån t¹i trong x· héi phong kiÕn lµ
t×nh yªu bÞ s¾p ®Æt tõ tríc, kh«ng cã t×nh yªu trai g¸i tù do. Bëi vËy, con
ngêi trung ®¹i nh×n chung lu«n bÞ k×m kÑp, h¹n chÕ bëi nh÷ng chÕ íc t×nh
c¶m, vît ra ngoµi nh÷ng chÕ íc Êy, hµnh ®éng theo sù m¸ch b¶o cña con
tim nh nµng KiÒu (TruyÖn KiÒu - NguyÔn Du): “X¨m x¨m b¨ng lèi vên
khuya mét m×nh” ®Ó t×m ®Õn víi Kim Träng sÏ bÞ coi lµ d©m, lo¹n; bëi quan
niÖm:
Nam ®¸o n÷ phßng, nam t¾c lo¹n
N÷ ®¸o nam phßng, n÷ t¾c d©m .
Sèng trong vßng kiÒm to¶ ngÆt nghÌo Êy, con ngêi kh«ng ®îc sèng thËt víi
lßng m×nh. Hä chØ biÕt tu©n theo sè phËn.
Trong v¨n häc, t×nh yªu ®îc ph¶n ¸nh nhiÒu nhÊt, sím nhÊt trong Kinh
Thi. T×nh yªu trong Kinh Thi hån nhiªn, th¼ng th¾n, thµnh thËt vµ chÊt ph¸c,
Êy lµ mét t×nh yªu víi:
YÓu ®iÖu thôc n÷
Qu©n tö h¶o cÇu.
Nhng khi chÕ ®é bãc lét ®îc x¸c lËp th× lÔ gi¸o phong kiÕn còng ph¸t huy
t¸c dông. Mäi thø lu©n lÝ, luËt lÖ ®Òu ®Æt ra ®Ó bã buéc ngêi phô n÷ vµo
Trêng §HSP Hµ Néi 2
16
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
khu«n phÐp. ChuyÖn t×nh c¶m riªng cña ngêi phô n÷ còng do cha mÑ, anh
em, hä hµng ®Þnh ®o¹t. C« g¸i trong T¬ng Träng Tö yªu mµ kh«ng d¸m yªu,
kh«ng d¸m hÑn ngêi yªu ®Õn nhµ, sî cha mÑ, anh em quë m¾ng, hä hµng
cêi chª:
Chµng ¬i, chí lÎn vµo ®©y
Chí leo mµ g·y cµnh c©y trong vên
T×nh chµng ®©u d¸m kh«ng th¬ng
Nhng lêi cha mÑ xem thêng ®îc ®©u
T×nh chµng em vÉn ghi s©u
Lêi cha mÑ dÆn em ®©u d¸m nhên…
Con ®êng ®Ó thanh niªn nam n÷ giµnh lÊy tù do yªu ®¬ng lµ ph¶i tÝch
cùc ®Êu tranh víi lÔ gi¸o, víi d luËn, víi c¶ nh÷ng ngêi th©n. Sau Kinh Thi,
trong nhiÒu t¸c phÈm v¨n häc cæ kh¸c, t×nh yªu mÉu mùc ®îc miªu t¶ vµ x©y
dùng theo t tëng vµ nÕp sèng phong kiÕn theo ®uæi h×nh mÉu: “Phu quý phô
vinh”. C¸i gäi lµ “nµng th× c«ng dung ng«n h¹nh, ta th× hiÒn hËu chuyªn cÇn”,
“lôc cung triÒu b¸i gäi tªn chµng, ngò hoa s¾c phong ¾t dµnh cho thiÕp”... §ã
lµ t×nh yªu lÊy ®¹o ®øc phong kiÕn lµm tiªu chuÈn, lÊy viÖc ®¹t ®îc vinh dù
phong kiÕn lµm lÝ tëng h¹nh phóc. Ngay ®Õn trong mét t¸c phÈm mµ t×nh yªu
tù do ®· ®îc ®Ò cËp mét c¸ch ch©n thËt vµ t¸c gi¶ ®· tá râ th¸i ®é ñng hé, t¸n
®ång nh T©y S¬ng kÝ th× cuèi cïng ®Ó Tr¬ng Sinh lÊy ®îc Th«i Oanh
Oanh, chµng còng vÉn ph¶i thùc hiÖn ®îc yªu cÇu: ph¶i ®i thi vµ thi ®ç. Nh
thÕ cã nghÜa lµ ®Ó mèi t×nh Êy ®îc x· héi chÊp nhËn, nã vÉn ph¶i ®¶m b¶o
nguyªn t¾c bÊt di bÊt dÞch: “m«n ®¨ng hé ®èi”, theo giÊc m¬ “vâng anh ®i
tríc, vâng nµng theo sau”.
Lèi suy nghÜ Êy, t tëng Êy ®· ¨n s©u bÐn rÔ trë thµnh mét giíi h¹n v«
h×nh trong ®êi sèng vµ trong v¨n häc. V¨n häc kh«ng cßn thùc hiÖn ®îc ®Çy
®ñ chøc n¨ng cao c¶ vèn cã cña nã lµ ph¶n ¸nh ®êi sèng víi nh÷ng t©m t,
t×nh c¶m thËt cña con ngêi n÷a. Nhng ®Õn Hång L©u Méng, ®óng nh Lç
Trêng §HSP Hµ Néi 2
17
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
TÊn ®· ®¸nh gi¸: “Tõ khi cã Hång L©u Méng, t tëng vµ c¸ch viÕt truyÒn
thèng ®· bÞ ph¸ vì”. Víi Hång L©u Méng, Tµo TuyÕt CÇn ®· “ph¸ vì” hoµn
toµn giíi h¹n t tëng tríc ®ã. Hång L©u Méng ®· nhiÖt t×nh ca ngîi mÆt
tiÕn bé, trong s¸ng cña cuéc sèng, ca ngîi nh÷ng con ngêi chèng l¹i lèi sèng
phong kiÕn, ®Æc biÖt lµ ca ngîi t×nh yªu tr¸i lÔ gi¸o phong kiÕn. Do néi dung
t tëng cña t×nh yªu nµy, nªn so víi nhiÒu t¸c phÈm cæ ®¹i viÕt vÒ t×nh yªu
th× Hång L©u Méng cã mét ý nghÜa x· héi réng lín h¬n nhiÒu.
2.1.2. Gi¶ B¶o Ngäc - L©m §¹i Ngäc vµ bi kÞch t×nh yªu
2.1.2.1. T×nh yªu vît lÔ gi¸o phong kiÕn
B¶o Ngäc vµ §¹i Ngäc lµ hai anh em c« cËu ruét cïng ë chung mét nhµ
tõ bÐ lín lªn v× B¶o Ngäc ®îc bµ néi nu«ng chiÒu, cho ë riªng trong vên
§¹i Quan cïng ®¸m quÇn thoa; §¹i Ngäc v× cha mÑ mÊt sím, ph¶i ®Õn ë nhê
trong phñ Gi¶ l©u dµi nªn cµng gÇn gòi víi nhau h¬n. MÆt kh¸c, sù gÇn gòi
gi÷a B¶o Ngäc vµ §¹i Ngäc còng cã mµu s¾c cña mét cuéc gÆp gì: “Tµi tö
giai nh©n lµ nî s½n”. Khi míi gÆp lÇn ®Çu, §¹i Ngäc tr«ng thÊy B¶o Ngäc:
“cho¸ng ngêi lªn, nghÜ bông: “L¹ thËt ! H×nh nh ta ®· gÆp ë ®©u råi, sao
quen mÆt thÕ !” cßn B¶o Ngäc còng ng¹c nhiªn thèt lªn: “H×nh nh t«i ®·
®îc gÆp c« em lÇn nµo råi”. Theo sù s¾p ®Æt Êy cña cèt truyÖn, nam thanh ®Æt
c¹nh n÷ tó ¾t n¶y sinh t×nh c¶m: “B¶o Ngäc vµ §¹i Ngäc th©n nhau h¬n h¼n
mäi ngêi, ngµy cïng ch¬i chung tèi cïng ngñ chung, rÊt lµ hoµ thuËn th©n
mËt nh keo s¬n, kh«ng hÒ xÝch mÝch nhau ®iÒu g×”.
ThÕ nhng, ®ã kh«ng ®¬n thuÇn lµ c©u chuyÖn “löa gÇn r¬m”, còng
kh«ng ph¶i lµ “tµi tö - giai nh©n” thêng thÊy trong nh÷ng c©u chuyÖn t×nh
yªu trong c¸c tiÓu thuyÕt v¨n häc trung ®¹i kh¸c. T×nh yªu gi÷a B¶o Ngäc vµ
§¹i Ngäc cã nguyªn cí s©u xa h¬n nhiÒu, bëi “yªu nhau kh«ng ph¶i lµ nh×n
nhau mµ lµ cïng nh×n vÒ mét híng” (Saint ExupÐry), nghÜa lµ ë hä cã sù
“®ång ®iÖu”, “tri ©m” lÉn nhau trªn nh÷ng vÊn ®Ò cña cuéc sèng ; mµ cô thÓ ë
®©y lµ sù gÆp gì nhau trong th¸i ®é, c¸ch ph¶n øng víi chÕ ®é phong kiÕn.
Trêng §HSP Hµ Néi 2
18
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
B¶o Ngäc sèng trong mét gia ®×nh "chung minh ®Ønh thùc, thÕ phiÖt tr©m
anh”, sèng cuéc ®êi sung tóc cña giai cÊp bãc lét nh tÊt c¶ c¸c «ng chñ
phong kiÕn trong phñ Vinh quèc. Nhng nh÷ng hµnh ®éng cña B¶o Ngäc vît
ngoµi vßng quy ®Þnh cña ®¹o ®øc tinh thÇn phong kiÕn, chèng l¹i khoa cö,
kh«ng muèn ®i con ®êng “ra lµm quan trÞ níc” theo lèi sèng phong kiÕn.
Nh÷ng “hµnh vi l¹ ®êi, tÝnh t×nh ngang bíng ” trë thµnh ®Æc trng tÝnh c¸ch
cña B¶o Ngäc. Chµng o¸n th¸n cuéc sèng sung síng b¹c vµng cña m×nh, tù
giËn m×nh “sinh ra ë chèn c«ng hÇu” mµ kh«ng sinh vµo “nhµ nho quan kiÕt”,
“chØ ®îc nãi chø kh«ng ®îc lµm, tuy cã tiÒn, nhng ch¼ng ®îc tiªu”. Tõ
®ã, ë B¶o Ngäc cã ®Çy ®ñ nh÷ng biÓu hiÖn cña t tëng ph¶n nghÞch, chèng
®èi l¹i chÝnh chÕ ®é phong kiÕn ®· sinh ra chµng. Chµng ®Ò ra “nguyªn lý n÷
tÝnh” ph¶n ®èi quan niÖm “träng nam khinh n÷”; B¶o Ngäc hoµi nghi c¶ s¸ch
vë th¸nh hiÒn - nÒn t¶ng t tëng duy tr× sù thèng trÞ phong kiÕn: “Trõ Tø th
ra, phÇn nhiÒu lµ bÞa ®Æt c¶, ch¶ ph¶i mét m×nh ta bÞa ®©u”. Chµng c¨m ghÐt
nh÷ng kÎ “häc hµnh ®ç ®¹t, vµo luån ra cói” nhng còng lµ nh÷ng “con mät
¨n léc". Nh÷ng biÓu hiÖn Êy ®· bÞ Gi¶ ChÝnh - th©n phô B¶o Ngäc dÔ dµng
nhËn ra. Lµ mét tÝn ®å trung thµnh bËc nhÊt cña chÕ ®é phong kiÕn, «ng ta rÊt
mÉn c¶m, tinh têng thÊy ®îc nh÷ng mÇm mèng ph¶n nghÞch ë B¶o Ngäc:
“Chi b»ng nh©n dÞp nµy kÕt liÔu cho xong c¸i m¹ng chã nã ®i ®Ó khái mang v¹
vÒ sau”. BÞ ¸p bøc vÒ mÆt tinh thÇn nh vËy, B¶o Ngäc t×m lèi tho¸t vÒ t
tëng, vµ ngêi hiÓu anh duy nhÊt chØ cã §¹i Ngäc. §¹i Ngäc mang mÆc c¶m
ë nhê. Cuéc sèng ¨n nhê ë ®Ëu ®Ó l¹i nçi ®au khã tan trong s©u th¼m t©m hån
nµng. Bëi thÕ, §¹i Ngäc thêng than th©n tr¸ch phËn. NÐt yÕu ®uèi nµy lµ mét
phÇn trong tÝnh c¸ch cña nµng nhng ®ång thêi còng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng t¸c
®éng cña thêi ®¹i. Sèng trong thêi ®¹i mµ nh÷ng ngêi phô n÷ kh«ng tù quyÕt
®Þnh ®îc vËn mÖnh cña m×nh, §¹i Ngäc c¶m thÊy m×nh b¹c mÖnh nh “c¸nh
hoa r¬i”. §¹i Ngäc vµ B¶o Ngäc ®Òu lµ nh÷ng n¹n nh©n khao kh¸t tù do
nhng bÞ o Ðp, bã buéc trong c¸i lång vµng cña chÕ ®é phong kiÕn. Hai con
Trêng §HSP Hµ Néi 2
19
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Bïi ThÞ Ph¬ng Th¶o - K29 H Ng÷ V¨n
ngêi nµy chung mét quan ®iÓm, hä coi nh÷ng kÎ lµm quan lµ “con mät ¨n
léc”, lµ “trai thèi”, “xó nam nh©n”. Cïng lµ nh÷ng nh©n vËt cã t tëng ph¶n
nghÞch, kh¸t khao tù do mong muèn thÓ hiÖn c¸i T«i c¸ nh©n, B¶o Ngäc vµ
§¹i Ngäc tõ hai ®øa trÎ v« t, cuèi cïng trë thµnh ®«i t×nh nh©n sèng chÕt cã
nhau.
T×nh yªu gi÷a B¶o Ngäc vµ §¹i Ngäc ®îc t¸c gi¶ tËp trung x©y dùng
s©u s¾c, m·nh liÖt. H¬n thÕ, trong x· héi phong kiÕn, t×nh yªu Êy ®¸ng quý,
®¸ng tr©n träng h¬n bëi nã ch©n thËt ®Õn tõng biÓu hiÖn. Nh÷ng giËn hên,
nghi ngê,… ®Òu ®îc t¸c gi¶ kÓ, t¶ tù nhiªn nh vèn cã nhng Èn chøa mét
tÊm lßng thiÕt tha yªu mÕn. Thùc ra, ban ®Çu, do sím ®îc nu«ng chiÒu, mét
m×nh sèng gi÷a §¹i Quan viªn, trong lèi sèng “chung lén trong chèn mµn the”
gi÷a ®¸m a hoµn nhan s¾c: T×nh V¨n, TËp Nh©n,… giao tiÕp víi nh÷ng tiÓu
th ®µi c¸c; B¶o Ngäc cha h¼n ®· t©m niÖm chØ mét m×nh §¹i Ngäc. B¶o
Ngäc còng cã nh÷ng phót do dù gi÷a hai ngêi ®Ñp: §¹i Ngäc vµ B¶o Thoa ,
®óng nh §¹i Ngäc ®· nhËn thÊy: “cã c« chÞ th× quªn khuÊy c« em”. B¶o
Thoa ®Ñp ®Çy ®Æn, nân nµ, ®øc h¹nh, nÕt na theo ®óng nÕp nhµ phong kiÕn,
B¶o Ngäc còng thÊy xiªu xiªu. ThÕ nhng, dÇn dÇn khi hiÓu râ tÝnh c¸ch, t
tëng cña B¶o Thoa, anh ta c¶m thÊy kh«ng hîp chót nµo. Sù ®èi lËp trong
quan ®iÓm khiÕn nh÷ng c¶m xóc víi B¶o Thoa qua ®i nhanh chãng. Ngay c¶
trong m¬, B¶o Ngäc còng ph¶n ®èi thuyÕt “kim - ngäc nh©n duyªn”, chØ cã
t×nh yªu víi §¹i Ngäc lµ bÒn v÷ng, s©u s¾c. Tuy vËy, t×nh yªu gi÷a B¶o Ngäc
vµ §¹i Ngäc tr¸i ngîc víi t tëng phong kiÕn nªn còng tr¶i qua nh÷ng bíc
th¨ng trÇm.
T×nh yªu cña hä b¾t ®Çu ®Çy nghi ng¹i, e dÌ. Dï c¶ hai ®Òu ®· n¶y sinh
t×nh c¶m, t×nh yªu ®ã ngµy mét s©u s¾c, th«i thóc nhng vÉn bÞ k×m nÐn. “Ai
còng «m s½n nçi niÒm t©m sù nhng cha tiÖn nãi ra”, ®Òu “dïng lèi vê vÉn ®Ó
th¨m dß kÝn ®¸o”: “T«i víi c« ®Òu lµ con mét, ch¾c chóng ta cïng mét ý nghÜ,
ngê ®©u phÝ c¶ tÊm lßng, thËt lµ cã oan kh«n ®êng bµy tá”, “c« kh«ng thÌm
Trêng §HSP Hµ Néi 2
20
- Xem thêm -