Tài liệu Bctt

1 PhÇn Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ngêi lao ®éng ViÖt Nam ®Æc biÖt quan t©m ®Õn thï lao mµ m×nh nhËn ®îc bëi ®è lµ mét kho¶n thu nhËp chÝnh cña hä. Ngêi lao ®éng sÏ lu«n t×m kiÕm nh÷ng c¬ héi viÖc lµm mµ hä ®îc tr¶ c«ng cao vµ nç lùc cèng hiÕn cho c«ng viÖc ®ã. Tuy nhiªn ®èi víi tæ chøc tr¶ thï lao qu¸ cao th× sÏ ¶nh hëng tíi chi phÝ, gi¸ c¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh s¶n phÈm cña c«ng ty trªn thÞ trêng. V× vËy tr¶ thï lao thÕ nµo lµ hîp lý hµi hoµ lîi Ých cña ngêi lao ®éng vµ tæ chøc lµ mét c©u hái kh¸ hãc bóa cho rÊt nhiÒu tæ chøc, doanh nghiÖp ViÖt nam hiÖn nay. §øng tríc t×nh h×nh ®ã lµ sinh viªn nghµnh qu¶n trÞ kinh doanh t«i m¹nh d¹n chän ®Ò tµi “ N©ng cao hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng t¹i C«ng ty xi m¨ng BØm S¬n ” víi hy väng gãp søc nhá bÐ cña m×nh trong viÖc t×m ra c©u tr¶ lêi hîp lý cña vÊn ®Ò nªu trªn. 2.Môc ®Ých nghiªn cøu - §èi víi C«ng ty xi m¨ng BØm S¬n: ViÖc nghiªn cøu ®Ò tµi tËp trung vµo hai môc ®Ých chÝnh: + Ph©n tÝch thùc tr¹ng, t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng. + §Ò xuÊt vµ kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng. - §èi víi b¶n th©n: ViÖc nghiªn cøu ®Ò tµi gióp t«i cñng cè n©ng cao vµ ¸p dông ® îc c¸c kiÕn thøc lý thuyÕt vµo thùc tiÔn gãp phÇn hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý cña c«ng ty ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ thï lao lao ®éng. 3.§èi tîng ph¹m vi nghiªn cøu §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, c¸c khuyÕn khÝch tµi chÝnh, c¸c phóc lîi vµ dÞch vô tù nguyÖn, c¸c biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng. 4.Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó hoµn thµnh ®îc luËn v¨n nµy t«i ®· sö dông mét sè ph¬ng ph¸p sau: -Ph¬ng ph¸p pháng vÊn -Ph¬ng ph¸p thu thËp b»ng b¶ng hái -Ph¬ng ph¸p thèng kª -Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp -Ph¬ng ph¸p so s¸nh… 5.KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn vÒ thï lao lao ®éng Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng hiÖu qu¶ cña chi tr¶ thï lao lao ®éng t¹i c«ng ty xi m¨ng BØm S¬n Ch¬ng 3: KiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng t¹i c«ng ty xi m¨ng BØm S¬n. Ch¬ng 1: Nh÷ng c¬ së lý luËn vÒ thï lao lao ®éng 1.1C¬ së lý luËn vÒ thï lao lao ®éng 1.1.1 Lîi Ých vµ lîi Ých t©m lý Môc ®Ých cña c¸c c¸ nh©n lµ giµnh lÊy lîi Ých vÒ cho m×nh. Trong ®êi sèng h»ng ngµy, chóng ta cã khuynh híng xem xÐt c¸c lîi Ých trªn b×nh diÖn kh«ng gian nh lµ phÇn chiÕm h÷u mµ chóng ta muèn gi÷ v÷ng hoÆc më réng, chóng ta sèng gi÷a nh÷ng lîi Ých cña m×nh vµ thêng nghÜ r»ng nh÷ng ngêi kh¸c “lÊn s©n” trªn lÜnh vùc nµy, do vËy chóng ta s½n sµng b¶o vÖ hoÆc tÊn c«ng ®Ó b¶o vÖ hay c¶i thiÖn vÞ thÕ cña m×nh. 1 2 Theo kh¸i niÖm th«ng thêng, lîi Ých lµ tæng thÓ c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn mµ mçi c¸ nh©n nhËn ®îc tõ tæ chøc hay x· héi. NÕu hiÓu nh vËy cã nghÜa lîi Ých lµ mét c¸i g× ®ã mµ mäi ngêi cè g¾ng hÕt søc ®Ó chiÕm ®îc vÒ m×nh chø kh«ng ph¶i lµ c¸i mµ m×nh t¹o ra. Do vËy cÇn ph¶i hiÓu ®Çy ®ñ nh sau: Lîi Ých lµ tËp hîp KVCNphøc t¹p c¸c thiªn híng gåm môc ®Ých, gi¸ trÞ, nguyÖn väng, c¸c xu híng vµ khuynh híng dÉn mét ngêi tíi c¸ch sö sù thÕ nµy hoÆc thÕ kh¸c. Theo quan ®iÓm nµy th× lîi Ých mçi ngêi nhËn ®îc lµ tæ hîp cña ba lo¹i lîi Ých ®ã lµ: Lîi Ých nhiÖm vô, kh¸t väng c¸ nh©n, vµ lîi Ých ®êi t . Ba lo¹i lîi Ých trªn thÓ hiÖn sù giao nhau cña ba vßng trßn sau: S¬ ®å 1.1: S¬ ®å thÓ hiÖn lîi Ých NÕu ba vßng trßn nhËp l¹i lµm mét th× lîi Ých cña mçi c¸ nh©n cã ®îc lµ lín nhÊt. PhÇn giao nhau cña ba vßng trßn trªn thÓ hiÖn khèi lîng lîi Ých mµ hä cã ®îc trong cuéc sèng. Víi quan niÖm nµy cho ta thÊy r»ng lîi Ých lµ tæ hîp cña nhiÒu yÕu tè c©n b»ng nhau, mang l¹i h¹nh phóc cho mçi c¸ nh©n. - Lîi Ých nhiÖm vô lµ c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc khi hä hoµn thµnh nh÷ng nhiÖm vô ®îc c¸c c¸ nh©n, tæ chøc vµ x· héi giao cho. Lîi Ých nµy thÓ hiÖn râ môc tiªu cña lao ®éng ®¹t ®îc. - Kh¸t väng c¸ nh©n lµ c¸c gi¸ trÞ vÞ trÝ, vÞ thÕ vµ vai trß x· héi cña c¸ nh©n mµ hä mong muèn ®¹t ®îc ®Ó kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ x· héi cña mçi c¸ nh©n. - Lîi Ých ®êi t lµ c¸c gi¸ trÞ cuéc sèng gia ®×nh vµ c¸ nh©n cña mçi ngêi cã ®îc nh: Con ngoan, giái; gia ®×nh ªm Êm ®oµn kÕt th¬ng yªu nhau, sèng cã uy tÝn víi mäi ngêi… Víi kh¸i niÖm trªn th× lîi Ých thÓ hiÖn lµ khèi lîng h¹nh phóc mµ mçi c¸ nh©n t¹o dùng nªn trong ®iÒu kiÖn hç trî cña m«i trêng bªn ngoµi. Nh vËy lîi Ých ®Õn tõ hai phÝa lµ c¸ nh©n hµnh ®éng ®Ó ®¹t ®îc nã vµ tæ chøc x· héi t¹o dùng ®iÒu kiÖn cho c¸ nh©n ®¹t ®îc lîi Ých. Trong thùc tÕ ho¹t ®éng cña DN, lîi Ých cña ngêi lao ®éng ®îc c¸c nhµ t©m lý häc lao ®éng cô thÓ ho¸ thµnh c¸c d¹ng c¬ b¶n sau: - Lîi Ých ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn l¬ng - Lîi Ých ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn thëng vµ phóc lîi x· héi - Lîi Ých thÓ hiÖn ë vai trß vµ vÞ trÝ x· héi cña ngêi lao ®éng - Lîi Ých thÓ hiÖn ë nghÒ nghiÖp - Lîi Ých thÓ hiÖn ë t©m lý cuéc sèng Nh vËy chóng ta cã thÓ thÊy thï lao lao ®éng lµ mét phÇn rÊt lín lîi Ých cña ngêi lao ®éng. §Ó ngêi lao ®éng cèng hiÕn hÕt m×nh cho tæ chøc còng nh tæ chøc ®¹t ®îc môc tiªu th× c¸c DN ph¶i cã chÝnh s¸ch thï lao hîp lý, c«ng b»ng, hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao cao. Sau ®©y chóng ta sÏ nghiªn cøu s©u h¬n vÒ thï lao lao ®éng. 2 3 1.1.2 Kh¸i niÖm vµ môc tiªu cña hÖ thèng thï lao lao ®éng 1.1.2.1 Kh¸i niÖm vµ c¬ cÊu cña thï lao lao ®éng Thï lao lao ®éng lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc th«ng qua mèi quan hÖ thuª mín gi÷a hä víi tæ chøc C¬ cÊu thï lao gåm ba thµnh phÇn: Thï lao c¬ b¶n, c¸c khuyÕn khÝch, c¸c phóc lîi. a. Thï lao c¬ b¶n I tldn Thï lao c¬ b¶n lµ phÇn thï lao cè ®Þnh mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc mét c¸ch thêng kú díi d¹ng tiÒn l¬ng (theo tuÇn, theo th¸ng) hay lµ tiÒn c«ng theo giê. Thï lao c¬ b¶n ®îc tr¶ dùa trªn c¬ së cña lo¹i c«ng viÖc cô thÓ, møc ®é thùc hiÖn c«ng viÖc, tr×nh ®é vµ th©m niªn cña ngêi lao ®éng. TiÒn c«ng: Lµ sè tiÒn tr¶ cho ngêi lao ®éng tuú thuéc vµo sè lîng thêi gian lµm viÖc thùc tÕ (giê, ngµy), hay sè lîng s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra, hay tuú thuéc vµo khèi lîng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh. TiÒn c«ng thêng ®îc tr¶ cho c«ng nh©n s¶n xuÊt, c¸c nh©n viªn b¶o dìng m¸y mãc thiÕt bÞ, nh©n viªn v¨n phßng TiÒn l¬ng: lµ sè tiÒn tr¶ cho ngêi lao ®éng mét c¸ch cè ®Þnh vµ thêng xuyªn theo ®¬n vÞ thêi gian (tuÇn, th¸ng, n¨m). TiÒn l¬ng thêng ®îc tr¶ cho c¸n bé qu¶n lý vµ c¸c nh©n viªn chuyªn m«n, kü thuËt. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ hai thuËt ng÷ nµy thêng ®îc dïng lÉn lén ®Ó chØ phÇn thï lao c¬ b¶n, cè ®Þnh mµ ngêi lao ®éng nhËn dîc trong tæ chøc. TiÒn l¬ng danh nghÜa: Lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng. Sè tiÒn nµy nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ lµm viÖc cña ngêi lao ®éng, phô thuéc vµo tr×nh ®é, kinh nghiÖm lµm viÖc ngay trong qu¸ tr×nh lao ®éng. TiÒn l¬ng thùc tÕ: Lµ sè lîng c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c dÞch vô cÇn thiÕt mµ ngêi lao ®éng hëng l¬ng cã thÓ mua ®îc b»ng tiÒn l¬ng danh nghÜa cña hä. Nh vËy, tiÒn l¬ng thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo sè tiÒn l¬ng danh nghÜa mµ cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c dÞch vô cÇn thiÕt mµ hä muèn mua. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng thùc tÕ vµ tiÒn l¬ng danh nghÜa ®îc thÓ hiÖn qua c«ng thøc sau: Itltt = Itldn x Ism®t Trong ®ã: Itlttt lµ chØ sè tiÒn l¬ng thùc tÕ Itldn lµ chØ sè tiÒn l¬ng danh nghÜa Igi¸ c¶ lµ chØ sè gi¸ c¶ Ism®t lµ chØ sè søc mua ®ång tiÒn Do ®ã víi møc l¬ng nhÊt ®Þnh nÕu gi¸ c¶ hµng ho¸ thÞ trêg t¨ng th× chØ sè tiÒn l¬ng thùc tÕ gi¶m xuèng vµ ngîc l¹i. NÕu cïng mét lóc, tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ thÞ trêng còng t¨ng hoÆc gi¶m lín h¬n sÏ quyÕt ®Þnh chØ sè tiÒn l¬ng thùc tÕ. §èi víi ngêi lao ®éng th× lîi Ých vµ môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc cung øng søc lao ®éng lµ tiÒn l3 4 ¬ng thùc tÕ chø kh«ng ph¶i lµ tiÒn l¬ng danh nghÜa, v× tiÒn l¬ng thùc tÕ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, quyÕt ®Þnh c¸c lîi Ých trùc tiÕp cña hä. TiÒn l¬ng tèi thiÓu (møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu): lµ tiÒn l¬ng thÊp nhÊt ®Ó tõ ®ã x©y dùng c¸c møc l¬ng kh¸c, t¹o thµnh hÖ thèng tiÒn l¬ng cña mét ngµnh nµo ®ã, hoÆc hÖ thèng tiÒn l¬ng chung cña mét níc, lµ c¨n cø ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng. NghÞ ®Þnh 19/N§ - CP ngµy 31/12/1994 vÒ viÖc thi hµnh Bé luËt lao ®éng ®· ghi: “møc l¬ng tèi thiÓu lµ møc l¬ng ®Ó tr¶ cho ngêi lao ®éng lµm c«ng viÖc ®¬n gi¶n nhÊt (kh«ng qua ®µo t¹o) víi ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ m«i trêng lao ®éng b×nh thêng”. 1.2. C¸c khuyÕn khÝch C¸c khuyÕn khÝch lµ kho¶n thï lao ngoµi tiÒn l¬ng hay tiÒn c«ng ®Ó tr¶ cho nh÷ng ngêi lao ®éng thùc hiÖn tèt c«ng viÖc. Lo¹i thï lao nµy gåm tiÒn hoa hång, c¸c lo¹i tiÒn th ëng, chia n¨ng suÊt, chia lîi nhuËn. 1.3. C¸c phóc lîi C¸c phóc lîi lµ phÇn thï lao gi¸n tiÕp ®îc tr¶ díi d¹ng hç trî cuéc sèng cña ngêi lao ®éng nh: b¶o hiÓm søc khoÎ, b¶o ®¶m x· héi, tiÒn l¬ng hu, tiÒn tr¶ cho nh÷ng ngµy nghØ: nghØ lÔ, nghØ phÐp, c¸c ch¬ng tr×nh gi¶i trÝ, nghØ m¸t, nhµ ë, ph¬ng tiÖn ®i l¹i vµ c¸c phóc lîi kh¸c g¾n liÒn víi quan hÖ lµm viÖc hoÆc lµ thµnh viªn trong tæ chøc. Ngoµi ba thµnh phÇn trªn nÕu hiÓu theo nghÜa réng th× thï lao c¬ b¶n cßn gåm c¶ c¸c yÕu tè mang tÝnh phi tµi chÝnh. §ã lµ c¸c yÕu tè thuéc néi dung c«ng viÖc vµ m«i trêng lµm viÖc. Néi dung c«ng viÖc gåm: - Møc ®é hÊp dÉn c«ng viÖc - Møc ®é th¸ch thøc cña c«ng viÖc - Yªu cÇu tr¸ch nhiÖm khi thùc hiÖn c«ng viÖc - TÝnh æn ®Þnh cña c«ng viÖc - C¬ héi ®Ó th¨ng tiÕn, ®Ò b¹t hoÆc ph¸t triÓn… M«i trêng lµm viÖc gåm: - §iÒu kiÖn lµm viÖc tho¶i m¸i - ChÝnh s¸ch hîp lý vµ c«ng b»ng trong tæ chøc - LÞch lµm viÖc linh ho¹t - §ång nghiÖp th©n ¸i - Gi¸m s¸t viªn ©n cÇn, chu ®¸o - BiÓu tîng ®Þa vÞ phï hîp… 2. Môc tiªu cña hÖ thèng thï lao Thï lao cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn sù lùa chän nghÒ nghiÖp, t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng viÖc vµ chÊt lîng s¶n phÈm, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc. Môc tiªu c¬ b¶n cña thï lao lao ®éng lµ thu hót ®îc nh÷ng ngêi lao ®éng giái phï hîp víi yªu cÇu c«ng viÖc, g×n gi÷ vµ ®éng viªn hä thùc hiÖn c«ng viÖc cña hä mét c¸ch tèt nhÊt. Khi ®a c¸c quyÕt ®Þnh thï lao, cã mét vµi môc tiªu cÇn ph¶i xem xÐt ®ång thêi. C¸c môc tiªu ®ã bao gåm: - HÖ thèng thï lao ph¶i hîp ph¸p: Thï lao lao ®éng cña tæ chøc ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu kho¶n cña Bé luËt lao ®éng níc ta. - HÖ thèng thï lao ph¶i tho¶ ®¸ng: HÖ thèng thï lao ph¶i ®ñ lín ®Ó thu hót lao ®éng cã chÊt lîng cao vµo lµm viÖc cho tæ chøc vµ gi÷ ch©n hä ë l¹i víi tæ chøc v× sù hoµn thµnh c«ng viÖc cña hä cã vai trß rÊt quan träng gióp tæ chøc ®¹t ®îc môc tiªu ®· ®Æt ra vµ ph¸t triÓn tæ chøc. - HÖ thèng thï lao ph¶i cã t¸c dông kÝch thÝch ngêi lao ®éng, ph¶i cã t¸c dông t¹o ®éng lùc vµ kÝch thÝch ngêi lao ®éng hoµn thµnh c«ng viÖc cã hiÖu qu¶ cao. - HÖ thèng thï lao ph¶i c«ng b»ng: NÕu ch¬ng tr×nh thï lao kh«ng c«ng b»ng sÏ triÖt tiªu ®éng lùc lao ®éng. C«ng b»ng cã nghÜa lµ ph¶i c«ng b»ng ®èi víi bªn ngoµi vµ c«ng b»ng néi bé tæ chøc. 4 5 - HÖ thèng thï lao ph¶i ®¶m b¶o: NghÜa lµ ngêi lao ®éng c¶m thÊy thu nhËp hµng th¸ng cña hä ®îc ®¶m b¶o vµ cã thÓ ®o¸n tríc thu nhËp cña hä. - HÖ thèng thï lao ph¶i hiÖu qu¶ vµ hiÖu suÊt: §ßi hái tæ chøc ph¶i qu¶n lý hÖ thèng thï lao mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ ph¶i cã nguån tµi chÝnh ®Ó hç trî cho hÖ thèng ®ã ® îc tiÕp tôc trong thêi gian dµi. Mçi môc tiªu trong s¸u môc tiªu trªn ®Òu quan träng trong viÖc x©y dùng mét hÖ thèng thï lao hîp lý. Tuy nhiªn nh÷ng môc tiªu ®ã kh«ng ph¶i lu«n lu«n t¬ng hîp víi nhau vµ nh÷ng ngêi sö dông lao ®éng thêng bÞ buéc ph¶i c©n ®èi sù c¹nh tranh gi÷a c¸c môc tiªu ®ã. III. C¸c tiªu thøc lùa chän khi x©y dùng hÖ thèng thï lao 1.C«ng b»ng bªn trong hay c«ng b»ng bªn ngoµi C«ng b»ng ®èi víi bªn ngoµi cã nghÜa lµ: Møc thï lao lao ®éng t¬ng tù hoÆc b»ng nhau khi so s¸nh thï lao lao ®éng cña cïng mét c«ng viÖc trong tæ chøc m×nh víi tæ chøc kh¸c trªn cïng ®Þa bµn. C«ng b»ng bªn trong cã nghÜa lµ: c¸c c«ng viÖc kh¸c nhau trong tæ chøc ph¶i ®îc tr¶ møc thï lao kh¸c nhau; c¸c c«ng viÖc gièng nhau cã yªu cÇu vÒ møc ®é phøc t¹p, tr×nh ®é lµnh nghÒ gièng nhau th× ph¶i nhËn thï lao lao ®éng nh nhau. C«ng b»ng cßn thÓ hiÖn vÒ thñ tôc nh: Thêi h¹n t¨ng l¬ng vµ ®iÒu kiÖn t¨ng l¬ng. Trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng thay ®æi nhanh chãng, tæ chøc cã quy m« nhá míi thµnh lËp nhng l¹i cã nhu cÇu cao vÒ ph¸t minh, s¸ng kiÕn ®Ó duy tr× vÞ trÝ c¹nh tranh khi x©y dùng thï lao lao ®éng thêng nhÊn m¹nh h¬n vÒ c«ng b»ng bªn ngoµi. §èi víi c¸c tæ chøc ®· thµnh lËp trong thêi gian dµi, qui m« lín, s¶n phÈm chÝn muåi, lùc lîng g¾n bã víi tæ chøc vµ ®· cèng hiÕn l©u dµi trong tæ chøc, c«ng viÖc Ýt thay ®æi vµ c«ng viÖc æn ®Þnh. Khi x©y dùng hÖ thèng thï lao thêng nhÊn m¹nh h¬n vµo c«ng b»ng bªn trong. 2.Thï lao cè ®Þnh hay thï lao biÕn ®æi C¸c tæ chøc cã thÓ lùa chän gãi thï lao lao ®éng víi tû träng c¸c thµnh phÇn rÊt kh¸c nhau tuú thuéc víi ®iÒu kiÖn cña m×nh: HoÆc thï lao c¬ b¶n víi tû träng cao, hoÆc thï lao biÕn ®æi, c¸c khuyÕn khÝch dùa vµo c¸c tiªu chuÈn ®· ®îc quy ®Þnh tríc víi tû träng cao. Thï lao biÕn ®æi gåm tiÒn thëng c¸ nh©n, tiÒn thëng tæ, ®éi, chia lîi nhuËn, chia n¨ng suÊt… Tû träng thï lao biÕn ®æi cµng cao th× sù chia sÎ rñi ro gi÷a ng êi lao ®éng vµ tæ chøc cµng lín. 3.Thï lao thùc hiÖn c«ng viÖc hay lµ thï lao theo nh©n viªn Tr¶ l¬ng theo kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc lµ tr¶ l¬ng theo sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra, hoÆc tr¶ l¬ng theo doanh sè b¸n ra. C¸ch tr¶ l¬ng nµy thÝch hîp víi c¸c tæ høc cã sù ®ãng gãp cña c¸ nh©n ngêi lao ®éng hoÆc cña nhãm ngêi lao ®éng g¾n chÆt víi thï lao lao ®éng, vµ sè lîng tiÒn l¬ng nhËn ®îc cã sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng hoÆc gi÷a c¸c nhãm lao ®éng. Tr¶ l¬ng theo nh©n viªn lµ tr¶ møc l¬ng gièng nhau hoÆc t¬ng ®¬ng nhau cho mäi ngêi lao ®éng ®¶m nhËn c«ng viÖc nhÊt ®Þnh, kÓ c¶ ngêi lao ®éng cã kÕt qu¶ thùc hiÖn rÊt cao. Lùa chän tr¶ l¬ng theo kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc hay lµ tr¶ l¬ng theo nh©n viªn phô thuéc chñ yÕu vµo v¨n ho¸ cña tæ chøc, lßng tin cña ngêi qu¶n lý cÊp cao. 4.Thï lao theo c«ng viÖc hay c¸ nh©n ngêi lao ®éng HÖ thèng thï lao lao ®éng mang tÝnh truyÒn thèng cho r»ng khi x©y dùng thï lao c¬ b¶n cña tæ chøc nªn ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ c«ng viÖc chø kh«ng ®¸nh gi¸ ngêi lao ®éng thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã tèt thÕ nµo. Víi hÖ thèng thï lao nµy, c«ng viÖc trë thµnh mét ®¬n vÞ ®Ó x¸c ®Þnh thï lao c¬ b¶n chø kh«ng ph¶i c¸ nh©n thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng gi¸ trÞ tèi thiÓu vµ tèi ®a cña mçi c«ng viÖc ®îc x¸c ®Þnh ®éc lËp víi c¸c c¸ nh©n lao ®éng. 5 6 Tr¶ thï lao theo c¸ nh©n lao ®éng tøc lµ thï lao c¬ b¶n dùa vµo kh¶ n¨ng, kiÕn thøc, tiÒm n¨ng cña c¸ nh©n còng nh tÝnh linh ho¹t, nh¹y bÐn cña c¸ nh©n lao ®éng trong viÖc thùc hiÖn ®îc c¸c nhiÖm vô kh¸c nhau. NhiÖm vô hoµn thµnh cµng nhiÒu, chÊt lîng c«ng viÖc hoµn thµnh cµng xuÊt s¾c th× l¬ng c¬ b¶n cµng cao. Thï lao lao ®éng theo c¸ nh©n lao ®éng cã u ®IÓm chñ yÕu lµ ®éng viªn ngêi lao ®éng ph¸t huy s¸ng kiÕn, dÔ dµng giao viÖc cho ngêi lao ®éng, gi¶m thuyªn chuyÓn vµ v¾ng mÆt trong c«ng t¸c. Tuy vËy, tr¶ theo c¸ nh©n lao ®éng cã nhîc ®IÓm lµ chi phÝ lao ®éng cao, lµm mÊt chuyªn m«n ho¸ lao ®éng, khã kh¨n trong tuyÓn chän nh©n viªn. C¸c nghiªn cøu ®· chØ râ kh«ng cã c¸ch tr¶ thï lao nµo lµ hoµn h¶o tuyÖt ®èi, viÖc lùa chän thï lao theo c«ng viÖc hay theo c¸ nh©n lao ®éng ph¶i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tæ chøc. Thï lao theo c«ng viÖc thêng thÝch hîp h¬n cho c¸c tæ chøc cã c«ng viÖc æn ®Þnh, c«ng viÖc thêng kh«ng thay ®æi, ®Ó hiÓu biÕt vµ n¾m b¾t ®îc mét c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã thêi gian ®µo t¹o dµi, thuyªn chuyÓn lao ®éng thÊp, c¸c c«ng viÖc trong ngµnh ®· ®îc tiªu chuÈn ho¸, ngêi lao ®éng lu«n cã mong muèn cÇu thÞ. Thï lao theo c¸ nh©n lao ®éng thêng phï hîp víi c¸c tæ chøc cã lùc lîng lao ®éng giái vµ s½n lßng häc hái ®Ó hiÓu biÕt c¸c c«ng viÖc kh¸c trong tæ chøc, sù tham gia cña c¸ nh©n lao ®éng vµ cña tæ nhãm lao ®éng ®îc më réng trong toµn bé tæ chøc, ngêi lao ®éng cã nhiÒu c¬ héi häc tËp vµ n¾m b¾t c¸c kü n¨ng míi, nh÷ng thiÖt h¹i trong thuyªn chuyÓn lao ®éng vµ v¾ng mÆt trong s¶n xuÊt sÏ g©y thiÖt h¹i rÊt lín trong tæ chøc. 5.Thï lao thÊp h¬n hay thï lao cao h¬n møc thï lao ®ang thÞnh hµnh trªn thÞ trêng Lùa chän thï lao cao h¬n hay thï lao thÊp h¬n møc thï lao ®ang thÞnh hµnh trªn thÞ trêng thêng do hai nguyªn nh©n sau: - TiÒn l¬ng mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc tõ tæ chøc sÏ ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng tõ c¸c tæ chøc kh¸c. Møc tiÒn l¬ng thÊp lµ nh©n tè chÝnh dÉn ®Õn kh«ng hµi lßng vÒ c«ng viÖc vµ lµ mét trong b¸o hiÖu ®Çu tiªn cña thuyªn chuyÓn lao ®éng. - Lùa chän møc l¬ng cao h¬n hay møc l¬ng thÊp h¬n l¬ng ®ang thÞnh hµnh trªn thÞ trêng cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm v× tiÒn l¬ng lµ mét yÕu tè quan träng cña chi phÝ s¶n xuÊt. QuyÕt ®Þnh tr¶ l¬ng cao h¬n møc l¬ng thÞ trêng cho phÐp tæ chøc thu hót ®îc lao ®éng giái, h¹n chÕ thuyªn chuyÓn lao ®éng, t¹o ra bÇu kh«ng khÝ vui vÎ trong tæ chøc. Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng chÝnh s¸ch tr¶ l¬ng cao h¬n møc l¬ng thÞnh hµnh trªn thÞ trêng thÝch hîp víi c¸c c«ng ty lín, Ýt ®èi thñ c¹nh tranh, cã truyÒn thèng hoµn thµnh suÊt s¾c nhiÖm vô vµ do ®ã cã kh¶ n¨ng tr¶ l¬ng cao h¬n. Tr¶ l¬ng b»ng møc l¬ng ®ang thÞnh hµnh trªn thÞ trêng phï hîp víi c¸c tæ chøc ®· ®îc thµnh lËp rÊt hoµn h¶o, cã søc c¹nh tranh cao. Tr¶ l¬ng thÊp h¬n møc l¬ng ®ang thÞnh hµnh trªn thÞ trêng phï hîp víi tæ chøc cã quy m« nhá, ho¹t ®éng trong khu vùc kinh tÕ yÕu thÕ, sè lîng lao ®éng Ýt nhng tû träng lao ®éng n÷ cao. 6.Thï lao mang tÝnh tµi chÝnh hay thï lao mang tÝnh phi tµi chÝnh Thï lao phi tµi chÝnh kh«ng ®îc biÓu hiÖn cô thÓ, kh«ng lîng ho¸ ®îc g¾n liÒn víi c¸c yÕu tè thuéc néi dung c«ng viÖc vµ m«i trêng lµm viÖc. Mçi c«ng ty cÇn cã sù lùa chän phï hîp vµ kÕt hîp hµi hoµ gi÷a thï lao mang tÝnh tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh. Th«ng thêng c¸c c«ng ty muèn t¨ng cêng thµnh tÝch vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n lao ®éng th× nhÊn m¹nh thï lao mang tÝnh tµi chÝnh. Trong khi ®ã c¸c c«ng ty muèn t¨ng cêng sù rµng buéc c¸ nh©n víi tæ chøc thêng nhÊn m¹nh thï lao mang tÝnh chÊt phi tµi chÝnh. 7. Tr¶ l¬ng c«ng khai hay tr¶ l¬ng kÝn Mét sè c«ng ty th«ng b¸o c«ng khai møc l¬ng cña mäi ngêi trong tæ chøc. Ngîc l¹i mét sè c«ng ty yªu cÇu ngêi lao ®éng ph¶i cam kÕt kh«ng tiÕt lé víi ®ång nghiÖp møc l¬ng cña m×nh hoÆc cã thÓ bÞ ph¹t nÕu kh«ng thùc hiÖn ®óng cam kÕt. Mét sè c«ng ty kh¸c 6 7 l¹i lùa chän díi hai th¸i cùc kh«ng c«ng khai tiÒn l¬ng cña tõng c¸ nh©n lao ®éng nhng l¹i cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c ng¹ch l¬ng, bËc l¬ng. So víi tr¶ l¬ng kÝn, tr¶ l¬ng c«ng khai cã u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm sau: ¦u ®iÓm - Gi¶m bít sù kh«ng hµi lßng cña ngêi lao ®éng vÒ tiÒn l¬ng v× ngêi lao ®éng thêng cho r»ng tiÒn l¬ng mµ hä nhËn ®îc nhá h¬n sù cèng hiÕn. H¬n n÷a tr¶ l¬ng c«ng khai buéc ngêi qu¶n lý thï lao lao ®éng ph¶i qu¶n lý hiÖu qu¶ h¬n vµ c«ng b»ng h¬n. Nhîc ®iÓm - Tr¶ l¬ng c«ng khai buéc c¸c nhµ qu¶n lý vµ gi¸m s¸t viªn ph¶i b¶o vÖ c¸c quyÕt ®Þnh thï lao cña m×nh tríc c«ng chóng. Trong khi ®ã c¸c quyÕt ®Þnh thï lao nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng tho¶ m·n ®îc nguyÖn väng vµ mong muèn cña ngêi lao ®éng. - Nh÷ng ¶nh hëng tiªu cùc cña sai sãt trong quyÕt ®Þnh thï lao bÞ t¨ng lªn, h¹n chÕ s¸ng kiÕn cña ngêi qu¶n lý khi ®a ra quyÕt ®Þnh míi vÒ thï lao lao ®éng. - §Ó tr¸nh l·ng phÝ thêi gian vµ gi¶m tranh luËn víi ngêi lao ®éng, ngêi qu¶n lý cã thÓ tr¶ l¬ng nh nhau cho mäi ngêi lao ®éng ngay c¶ khi nh÷ng ngêi nµy cã kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc rÊt kh¸c nhau dÉn ®Õn thuyªn chuyÓn lao ®éng cña nh÷ng ngêi hoµn thµnh c«ng viÖc tèt h¬n v× hä c¶m thÊy bÞ ®¸nh gi¸ thÊp gi¸ trÞ lao ®éng cña m×nh. - Tuy vËy tr¶ l¬ng c«ng khai kh«ng ph¶i ®Òu thÝch hîp víi mäi tæ chøc. Mçi tæ chøc ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña lao ®éng, yªu cÇu c«ng viÖc vµ v¨n ho¸ cña tæ chøc mµ chän c¸ch tr¶ l¬ng cho phï hîp, c«ng khai hoÆc kÝn, hoÆc lµ kÕt hîp c¶ hai th¸i cùc. 8. QuyÕt ®Þnh thï lao tËp trung hay lµ phi tËp trung C¸c tæ chøc cÇn ph¶i thÊy râ ai lµ ngêi x©y dùng, qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt c¸c quyÕt ®Þnh tiÒn l¬ng vµ lµm ë ®©u. - Víi hÖ thèng thï lao tËp trung, c¸c quyÕt ®Þnh l¬ng do nguån nh©n lùc cña c«ng ty x©y dùng vµ ®iÒu tiÕt. - Víi hÖ thèng thï lao phi tËp trung, c¸c quyÕt ®Þnh tiÒn l¬ng do ngêi qu¶n lý cña tõng phßng ban ph©n xëng trong c«ng ty x©y dùng. 9.Thï lao gièng nhau hay thï lao kh¸c nhau Tãm l¹i, thï lao lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i cña tæ chøc. ChÝn cÆp tiªu thøc ®· ph©n tÝch trªn cã mèi quan hÖ biÖn chøng, g¾n bã chÆt chÏ víi nhau. Mçi tæ chøc cÇn vËn dông linh ho¹t khi x©y dùng hÖ thèng thï lao lao ®éng. HoÆc lµ nhÊn m¹nh th¸i cùc nµy, hoÆc lµ nhÊn m¹nh th¸i cùc kia, hoÆc cã thÓ kÕt hîp hµi hoµ gi÷a hai th¸i cùc tøc lµ lùa chän thÕ c©n b»ng nh»m t¹o sù hµi lßng c«ng viÖc vµ n©ng cao hiÖuqu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc. IV. HiÖu qu¶ cña chi tr¶ thï lao lao ®éng Chi tr¶ thï lao lao ®éng lµ mét ho¹t ®éng qu¶n lý nh©n sù cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc gióp tæ chøc ®¹t ®îc hiÖu suÊt cao còng nh t¸c ®éng mét c¸ch tÝch cùc tíi ®¹o ®øc lao ®éng cña mäi ngêi lao ®éng. Tuy nhiªn, t¸c dông cña tr¶ c«ng cßn tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng chi tr¶ vµ ý muèn tr¶ c«ng cña c«ng ty cho ngêi lao ®éng trong t¬ng quan víi sù ®ãng gãp cña hä. Mét c¬ cÊu thï lao hîp lý sÏ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh lîng tiÒn c«ng c«ng b»ng nhÊt cho tõng ngêi lao ®éng còng nh lµ c¬ së ®Ó thuyÕt phôc hä vÒ lîng tiÒn c«ng ®ã. C¸c tæ chøc cÇn qu¶n trÞ cã hiÖu qu¶ ch¬ng tr×nh thï lao lao ®éng v× kÕt qu¶ ch¬ng tr×nh ®ã cã ý nghÜa ®Æc biÖt lín. Thï lao lao ®éng kh«ng chØ ¶nh hëng tíi ngêi lao ®éng mµ cßn tíi c¶ tæ chøc vµ x· héi. 1.ý nghÜa cña tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng  §èi víi ngêi lao ®éng - TiÒn c«ng, tiÒn l¬ng lµ phÇn c¬ b¶n nhÊt trong thu nhËp cña ngêi lao ®éng, gióp cho hä vµ gia ®×nh trang tr¶i c¸c chi tiªu, sinh ho¹t dÞch vô cÇn thiÕt 7 8 - TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng kiÕm ®îc ¶nh hëng ®Õn ®Þa vÞ cña ngêi lao ®éng trong gia ®×nh, ®Þa vÞ cña hä trong t¬ng quan víi c¸c b¹n ®ång nghiÖp còng nh gi¸ trÞ t¬ng ®èi cña hä ®èi víi tæ chøc vµ ®èi víi x· héi. - Kh¶ n¨ng kiÕm ®îc tiÒn c«ng cao h¬n sÏ t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy ngêi lao ®éng ra søc häc tËp ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ cña hä ®èi víi tæ chøc th«ng qua sù n©ng cao tr×nh ®é vµ sù ®ãng gãp cña tæ chøc.  §èi víi tæ chøc - TiÒn c«ng lµ mét phÇn quan träng cña chi phÝ s¶n xuÊt. T¨ng tiÒn c«ng sÏ ¶nh hëng tíi chi phÝ, gi¸ c¶, vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm cña «ng ty trªn thÞ trêng. - TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng lµ c«ng cô ®Ó duy tr×, g×n gi÷ vµ thu hót ngêi lao ®éng giái, cã kh¶ n¨ng phï hîp víi c«ng viÖc cña tæ chøc. - TiÒn c«ng, tiÒn l¬ng cïng víi c¸c lo¹i thï lao kh¸c lµ c«ng cô ®Ó qu¶n lý chiÕn lîc nguån nh©n lùc vµ cã ¶nh hëng ®Õn c¸c chøc n¨ng kh¸c cña qu¶n lý nguån nh©n lùc.  §èi víi x· héi - TiÒn c«ng cã thÓ ¶nh hëng quan träng tíi c¸c nhãm x· héi vµ c¸c tæ chøc kh¸c nhau trong x· héi. TiÒn c«ng cao h¬n gióp cho ngêi lao ®éng cã søc mua cao h¬n vµ ®iÒu ®ã lµm t¨ng sù thÞnh vîng cña céng ®ång nhng mÆt kh¸c cã thÓ lµm t¨ng gi¸ c¶ vµ lµm gi¶m møc sèng cña nh÷ng ngêi cã thu nhËp kh«ng ®uæi kÞp møc t¨ng gi¸ c¶. Gi¸ c¶ t¨ng cao l¹i cã thÓ gi¶m cÇu vÒ s¶n phÈm vµ dÞch vô vµ dÉn tíi gi¶m c«ng ¨n viÖc lµm. - TiÒn c«ng ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo thu nhËp quèc d©n th«ng qua con ®êng thuÕ thu nhËp vµ gãp phÇn lµm t¨ng nguån thu cña ChÝnh Phñ còng nh gióp ChÝnh Phñ ®iÒu tiÕt ®îc thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c trong x· héi. 2.ý nghÜa cña khuyÕn khÝch tµi chÝnh §a sè ngêi lao ®éng quan niÖm r»ng hä cÇn ph¶i ®îc thï lao t¬ng xøng vµ c¸c kho¶n thï lao ®ã ph¶i c«ng b»ng tøc lµ nh÷ng ngêi lao ®éng lµm viÖc tÝch cùc h¬n, s¶n xuÊt nhiÒu h¬n cÇn ph¶i ®îc tr¶ thï lao cao h¬n. NÕu ngêi lao ®éng nhËn thÊy thï lao kh«ng ®îc ph©n phèi c«ng b»ng vµ t¬ng xøng, hä sÏ trë nªn Ýt g¾n bã víi tæ chøc, gi¶m nç lùc vµ hä sÏ t×m kiÕm nh÷ng c¬ héi thuª mín ë n¬i kh¸c. HÖ thèng khuyÕn khÝch tµi chÝnh sÏ gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nªu trªn. V× nã thiÕt kÕ híng vµo sù thùc hiÖn c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng. Ngêi lao ®éng cã thµnh tÝch cao h¬n sÏ ®îc tr¶ thï lao cao h¬n. 3.ý nghÜa cña c¸c phóc lîi vµ dÞch vô  §èi víi ngêi lao ®éng - Gióp ngêi lao ®éng vît qua nh÷ng khã kh¨n t¹m thêi, gióp cho hä duy tr× møc sèng tèi thiÓu  §èi víi DN - Gióp cho DN duy tr× vµ thu hót ®îc mét ®éi ngò lao ®éng tèt g¾n bã víi c«ng viÖc, cã n¨ng suÊt lao ®éng cao. - ThÓ hiÖn sù quan t©m cña DN ®èi víi ngêi lao ®éng dÉn tíi ngêi lao ®éng sÏ nç lùc trong thùc hiÖn c«ng viÖc.  §èi víi x· héi - Gi¶m g¸nh nÆng cña x· héi ®èi víi viÖc ch¨m lo cho ngêi lao ®éng Trong giai ®o¹n hiÖn nay, nÒn kinh tÕ níc ta ®· ë thÕ t¬ng ®èi æn ®Þnh vµ tõng bíc ph¸t triÓn, ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy mét c¶i thiÖn vµ n©ng cao. “miÕng c¬m, manh ¸o” kh«ng cßn lµ nçi ¸m ¶nh cña nhiÒu gia ®×nh n÷a. §êi sèng tinh thÇn còng ®îc mäi ngêi chó träng, nhu cÇu ngµy mét t¨ng cao. V× vËy, ngêi lao ®éng ngoµi viÖc quan t©m ®Õn kho¶n thï lao mang tÝnh tµi chÝnh cßn rÊt quan t©m ®Õn m«i trêng lµm viÖc, néi dung c«ng viÖc, c¬ héi th¨ng tiÕn, ®Þa vÞ… §Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu ®ã, ®ång thêi cã mét 8 9 ®éi ngò lao ®éng giái, t©m huyÕt víi c«ng viÖc th× DN ph¶i quan t©m nh÷ng nhu cÇu chÝnh ®¸ng ®ã. 4.Mét sè tiªu thøc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng §Ó qu¶n lý hiÖu qu¶viÖc chi tr¶ thï lao lao ®éng mét ®iÒu rÊt quan träng lµ lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh ®îc viÖc chi tr¶ thï lao hîp lý. Tøc lµ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ thï lao lao ®éng th«ng qua nh÷ng tiªu thøc nµo? Sau ®©y theo em cã mét sè tiªu thøc c¬ b¶n sau: 4.1. Kh¶ n¨ng thu hót nh©n viªn Nh ta ®· biÕt thï lao lao ®éng ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc chän nghÒ, chän viÖc. Th«ng thêng nh÷ng nghÒ, nh÷ng c«ng viÖc cã kh¶ n¨ng tr¶ møc l¬ng cao nh: kinh doanh, lÜnh vùc dÇu khÝ, bu chÝnh viÔn th«ng… th× thu hót ® îc ®«ng ®¶o ngêi lao ®éng tham gia nép ®¬n vµ chän viÖc lµm. Do ®ã thï lao lao ®éng lµ mét nh©n tè quan träng c¶ cho lùa chän nghÒ nghiÖp vµ lùa chän viÖc lµm, lùa chän lÜnh vùc lao ®éng. Khi ®¸nh gi¸ vµ xem xÐt møc tiÒn l¬ng mµ c«ng viÖc ®ang mêi gäi thêng dùa vµo c¸c nh©n tè sau: - Chi phÝ vÒ møc sèng: Gåm chi cho nhµ ë, ®i l¹i, chi cho ¨n uèng, gi¶i trÝ … lµ nh÷ng xem xÐt cã gi¸ trÞ trong pháng vÊn viÖc lµm vµ qu¸ tr×nh lùa chän. - Møc l¬ng khëi ®iÓm DN lµ t©m ®iÓm chó ý cña nh÷ng ngêi xin viÖc vµ ë ®ã cã sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c øng cö viªn. Do ®ã ë gãc ®é nµo ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ r»ng viÖc chi tr¶ thï lao lao ®éng cña DN ®¹t hiÖu qu¶. 4.2. KÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc Lý thuyÕt vµ thùc tÕ chØ ra r»ng kh«ng cã mèi quan hÖ phï hîp tuyÖt ®èi hoµn toµn gi÷a sù hµi lßng c«ng viÖc (trong ®ã tiÒn l¬ng nhËn ®îc lµ mét nh©n tè chÝnh quyÕt ®Þnh sù hµi lßng c«ng viÖc cña nh©n viªn) vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc, c¸ biÖt cã trêng hîp ngêi lao ®éng kh«ng hµi lßng c«ng viÖc nhng l¹i cè g¾ng ®¹t n¨ng suÊt lao ®éng cao. MÆc dï vËy cÇn kh¼ng ®Þnh r»ng sù hµu lßng c«ng viÖc do tiÒn l¬ng nhËn ®îc chi phèi cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh tû lÖ thuËn ®Õn kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc. TiÒn l¬ng nhËn ®îc cµng cao thêng dÉn ®Õn kÕt qu¶ c«ng viÖc cµng tèt vµ ngîc l¹i. Do ®ã: - TiÒn l¬ng sÏ ®éng viªn nh©n viªn nÕu nh©n viªn tin ch¾c r»ng hoµn thµnh c«ng viÖc tèt sÏ ®îc nhËn tiÒn l¬ng cao h¬n vµ ngîc l¹i. - C¸c tæ chøc ph¶i nhÊn m¹nh tÇm quan trängcña quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng vµ sù hoµn thµnh c«ng viÖc. - Nh÷ng hiÖu qu¶ tiªu cùc cña mèi quan hÖ gi÷a sù thùc hiÖn tèt c«ng viÖc vµ tr¶ l ¬ng cao ph¶i ®îc gi¶m thiÓu.  BiÖn ph¸p t¨ng cêng mèi quan hÖ gi÷a thï lao lao ®éng vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc - §Ó ®éng viªn ngêi lao ®éng, ngêi qu¶n lý cÇn cã c¸ch nh×n vµ xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a thï lao lao ®éng vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc. KhuyÕn khÝch ngêi lao ®éng hoµn thµnh tèt c«ng viÖc, chÊt lîng cao sÏ nhËn ®îc nhiÒu tiÒn l¬ng vµ ngîc l¹i ngêi kh«ng hoµn thµnh c«ng viÖc, chÊt lîng kÐm sÏ nhËn ®îc Ýt tiÒn l¬ng h¬n. - Mét sè ngêi lao ®éng cã thÓ kh«ng muèn tiÒn l¬ng cña hä g¾n bã chÆt chÏ víi kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc. §iÒu ®ã cã thÓ do sù ®éng viªn c¸ nh©n yÕu ít, hä ng¹i nh÷ng ¸p lùc kh«ng thÝch thó tõ ®ång nghiÖp hoÆc hä tin r»ng ngêi qu¶n lý sÏ n©ng cao tiªu chuÈn thùc hiÖn c«ng viÖc (n©ng møc chÊt lîng) nÕu ngêi lao ®éng hoµn thµnh møc lao ®éng qu¸ cao vµ sÏ ®îc nhiÒu l¬ng. - HÖ thèng ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc sÏ lµ c«ng cô t¨ng cêng mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a tiÒn l¬ng víi kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc. Th«ng qua hÖ thèng ®¸nh gi¸ c¸c tiªu chuÈn thùc hiÖn c«ng viÖc ®îc thiÕt lËp, ®îc th«ng b¸o cho ngêi lao ®éng vµ ®îc sö dông ®Ó tr¶ l¬ng cho nh©n viªn. Sù chÊp nhËn vµ lßng tin cña ngêi lao ®éng vµo c¸c khuyÕn 9 10 khÝch cña tæ chøc sÏ lµ mét nh©n tè quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña tæ chøc, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn chÊt lîng hoµn thµnh c«ng viÖc, n¨ng suÊt lao ®éng cao vµ c¸c møc thï lao lao ®éng. 4.3. HÖ sè sö dông ngµy c«ng vµ giê c«ng cã Ých TiÒn l¬ng nhËn ®îc cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù cã mÆt hay v¾ng mÆt trong c«ng t¸c cña ngêi lao ®éng. Sù v¾ng mÆt cã thÓ lµ c¸ch ph¶n øng cña ngêi lao ®éng víi møc tiÒn l¬ng kh«ng phï hîp, kh«ng c«ng b»ng trong tæ chøc. Trong trêng hîp nµy ngêi lao ®éng thêng ®a ra c¸c lý do chung chung nh èm ®au, xin nghØ phÐp, xin nghØ nh©n cã c¸c c¬ héi kh¸c mµ vÉn ®îc nhËn l¬ng. Tuy vËy, mét sè ngêi v¾ng mÆt ngay c¶ khi bÞ c¾t gi¶m l¬ng. Thùc chÊt lý do v¾ng mÆt thêng lµ: - Muèn tr¸nh sù kh«ng hµi lßng vÒ m«i trêng c«ng viÖc, ®iÒu kiÖn lao ®éng, quan hÖ víi ®ång nghiÖp hoÆc víi ngêi gi¸m s¸t. - BÊt m·n víi c¬ cÊu tr¶ c«ng cña tæ chøc nh tiÒn l¬ng, ®Ò b¹t, nhËn biÕt cña ngêi qu¶n lý vµ ®¸nh gi¸ ngêi lao ®éng kh«ng c«ng b»ng. Cïng víi v¾ng mÆt th× ®i muén vÒ sím còng cã nguyªn nh©n t¬ng tù vµ g©y thiÖt h¹i vÒ n¨ng suÊt, s¶n lîng vµ chÊt lîng cña tæ chøc. KÕt qu¶ lµ hÖ sè sö dông giê c«ng vµ ngµy c«ng cã Ých thÊp. 4.4.T×nh tr¹ng thuyªn chuyÓn lao ®éng TiÒn l¬ng cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù hµi lßng c«ng viÖc ®ång thêi ®îc ngêi lao ®éng rÊt coi träng khi hä quyÕt ®Þnh ký hîp ®ång lµm viÖc t¹i tæ chøc ®ã hay chuyÓn sang DN kh¸c. Gèc rÔ cña chuyÓn c«ng t¸c lµ do sù mÊt c«ng b»ng vÒ tiÒn l¬ng trong tæ chøc dÉn ®Õn kh«ng hµi lßng vÒ c«ng viÖc. §iÒu ®ã th«i thóc nh©n viªn chuyÓn c«ng t¸c ®Õn lµm viÖc ë mét tæ chøc kh¸c nhiÒu h¬n lµ kh¶ n¨ng nhËn ®îc viÖc lµm tèt h¬n ë tæ chøc sÏ chuyÓn ®Õn. Sù bÊt c«ng b»ng vÒ tiÒn l¬ng cµng cao th× sù kh«ng hµi lßng c«ng viÖc cµng cao, møc ®é rêi bá tæ chøc cµng lín. 4.5.BÇu kh«ng khÝ t©m lý x· héi BÇu kh«ng khÝ x· héi trong tËp thÓ lµ tr¹ng th¸i t©m lý trong qu¸ tr×nh cïng ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn cña tËp thÓ lao ®éng, nã ®îc thÓ hiÖn trong th¸i ®é ®èi víi lao ®éng, víi xÝ nghiÖp vµ víi ngµnh nghÒ, ®îc biÓu hiÖn trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn trong tËp thÓ vµ trong hµnh vi cña hä, gi÷a c¸c nhãm h×nh thøc vµ c¸c nhãm h×nh thøc trong tËp thÓ. 4.6. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc Thï lao lao ®éng cã quan hÖ chÆt chÏ, biÖn chøng víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc. TiÒn l¬ng cµng cao, sù hµi lßng vÒ c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng cµng ®îc t¨ng cêng, gi¶m l·ng phÝ ngµy c«ng, giê c«ng, ngêi lao ®éng g¾n bã víi tæ chøc, gi¶m thuyªn chuyÓn lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tæ chøc. Mét khi môc tiªu cña tæ chøc ®¹t ®îc l¹i cã ®iÒu kiÖn n©ng cao møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ngêi lao ®éng, t¹o ®éng lùc kÝch thÝch ngêi lao ®éng. V.TiÒn c«ng, tiÒn l¬ng 1. C¸c yÕu tè cña mét hÖ thèng tr¶ c«ng 1.1ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc ®îc thiÕt kÕ ®Ó tr¶ c«ng cho c«ng nh©n s¶n xuÊt c¨n cø vµo chÊt lîng lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng khi hä thùc hiÖn mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. ChÊt lîng lao ®éng thÓ hiÖn ë tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ngêi lao ®éng ®îc sö dông vµo qu¸ tr×nh lao ®éng. Tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n lµ tæng hîp cña sù hiÓu biÕt vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, cña nh÷ng kü n¨ng, kü s¶o vµ kinh nghiÖm tÝch luü trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng lao ®éng. Do ®ã chÊt lîng lao ®éng ®îc thÓ hiÖn ë tr×nh ®é gi¸o dôc, ®µo t¹o, c¸c kü n¨ng vµ kinh nghiÖm cña ngêi lao ®éng ®îc sö dông ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc. ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc cã ba yÕu tè: Thang l¬ng, møc l¬ng vµ tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt. 10 11 YÕu tè 1: Thang l¬ng lµ b¶ng x¸c ®Þnh quan hÖ tû lÖ vÒ tiÒn l¬ng gi÷a nh÷ng c«ng nh©n trong cïng mét nghÒ hoÆc nhãm nghÒ gièng nhau theo tr×nh ®é lµnh nghÒ cña hä. Mét thang l¬ng gåm cã mét sè bËc l¬ng vµ hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc l¬ng ®ã  BËc l¬ng: Lµ bËc ph©n biÖt tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n ®îc xÕp tõ thÊp ®Õn cao.  HÖ sè l¬ng: Lµ hÖ sè chØ râ lao ®éng cña c«ng nh©n ë mét bËc nµo ®ã ®îc tr¶ cao h¬n ngêi lao ®éng lµm ë nh÷ng c«ng viÖc ®îc xÕp vµo møc l¬ng tèi thiÓu bao nhiªu lÇn. YÕu tè 2: Møc l¬ng lµ sè tiÒn dïng ®Ó tr¶ c«ng lao ®éng trong mét ®¬n vÞ thêi gian phï hîp víi c¸c bËc trong thang l¬ng Theo c¸ch tÝnh tiÒn c«ng theo chÕ ®é hiÖn hµnh th× møc l¬ng tèi thiÓu cã hÖ sè b»ng 1, møc tiÒn l¬ng cña c¸c bËc trong thang l¬ng, b¶ng l¬ng ®îc tÝnh dùa vµo c«ng thøc: C«ng thøc: Mi = M1 x Ki Mi : Møc l¬ng bËc i M1 : Møc l¬ng tèi thiÓu Ki : HÖ sè l¬ng bËc I YÕu tè 3: Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt lµ v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc vµ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n ë mét bËc nµo ®ã ph¶i cã sù hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ mÆt kiÕn thøc lý thuyÕt vµ ph¶i lµm ®îc nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh trong thùc hµnh. §é phøc t¹p cña c«ng viÖc ®îc hiÓu lµ nh÷ng ®Æc tÝnh vèn cã cña c«ng viÖc ®ßi hái ngêi lao ®éng cã sù hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, cã kü n¨ng, kü s¶o vµ kinh nghiÖm ë møc cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc. 1.2 ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô ®îc thiÕt kÕ ®Ó tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng trong c¸c tæ chøc qu¶n lý nhµ níc, c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi vµ c¸c lo¹i lao ®éng qu¶n lý trong doanh nghiÖp tuú theo chøc danh viªn chøc vµ th©m niªn nghÒ nghiÖp cña ngêi lao ®éng. §Ó ¸p dông c¸c b¶ng l¬ng, c¸c tæ chøc ph¶i x©y dùng c¸c tiªu chuÈn nghiÖp vô viªn chøc vµ thùc hiÖn viÖc tiªu chuÈn ho¸ c¸n bé. 1. C¸c h×nh thøc tr¶ c«ng, tr¶ l¬ng .11 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian lµ h×nh thøc tÝnh l¬ng cho ngêi lao ®éng trªn c¬ së møc tiÒn l¬ng ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng viÖc trªn mét ®¬n vÞ thêi gian víi sè lîng ®¬n vÞ thêi gian thùc tÕ lµm viÖc cña ngêi lao ®éng trong c¸c tiªu chuÈn thùc hiÖn c«ng viÖc tèi thiÓu ngêi lao ®éng ph¶i ®¸p øng ®· ®îc x©y dùng tríc nÕu muèn tiÕp tôc ®îc nhËn møc tiÒn c«ng cho c«ng viÖc ®ã. TiÒn c«ng tr¶ cho thêi gian ®îc ¸p dông cho c¸c c«ng viÖc s¶n xuÊt nhng khã ®Þnh møc ®îc cô thÓ, hoÆc nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái chÊt lîng lao ®éng cao, c¸c c«ng viÖc mµ n¨ng suÊt, chÊt lîng chñ yÕu phô thuéc vµo m¸y mãc thiÕt bÞ hay c¸c ho¹t ®éng t¹m thêi, s¶n xuÊt thö. ¦u ®iÓm: Cña hÖ thèng nµy lµ dÔ hiÓu, dÔ qu¶n lý, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¶ gnêi qu¶n lý vµ c«ng nh©n cã thÓ tÝnh to¸n tiÒn c«ng mét c¸ch dÔ dµng. C¸c møc thêi gian ®îc sö dông còng nh c¸c ghi chÐp vÒ sè lîng s¶n phÈm chØ lµ nh»m môc ®Ých kiÓm tra, chø khåg dïng ®Ó tÝnh to¸n trùc tiÕp lîng tiÒn c«ng. Nhîc ®iÓm: TiÒn c«ng mµ c«ng nh©n nhËn ®îc kh«ng liªn quan trùc tiÕp ®Õn sù ®ãng gãp lao ®éng cña hä trong mét chu kú thêi gian cô thÓ. V× thÕ sù khuyÕn khÝch thùc hiÖn c«ng viÖc dùa trªn nh÷ng ®ßi hái tèi thiÓu cña c«ng viÖc cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn bëi nh÷ng biÖn ph¸p t¹o ®éng lùc kh¸c ngoµi khuyÕn khÝch tµi chÝnh trùc tiÕp. Tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thÓ ®îc thùc hiÖn theo hai chÕ ®é: - Tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n 11 12 - Tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng: Gåm tiÒn c«ng theo thêi gian ®¬n gi¶n céng tiÒn thëng. C¸ch tr¶ l¬ng nµy sÏ kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm cña h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian. 2.2 H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm ¦u ®iÓm: cña h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm lµ cã t¸c dông khuyÕn khÝch tµi chÝnh ®èi víi ngêi lao ®éng, thóc ®Èy hä n©ng cao n¨ng suÊt, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng ngêi cã mong muèn m¹nh mÏ n©ng cao thu nhËp, v× lîng tiÒn l¬ng mµ hä nhËn ®îc phô thuéc trùc tiÕp vµo lîng s¶n phÈm cña hä. ViÖc tÝnh to¸n tiÒn c«ng ®¬n gi¶n vµ còng dÔ gi¶i thÝch cho ngêi lao ®éng. Nhîc ®iÓm: tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã thÓ dÉn tíi t×nh tr¹ng ngêi lao ®éng Ýt quan t©m ®Õn ®¶m b¶o chÊt lîng s¶n phÈm, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu vµ sö dông hîp lý m¸y mãc, thiÕt bÞ. NhiÒu trêng hîp ngêi lao ®éng kh«ng muèn lµm nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái tr×nh ®é lµnh nghÒ cao v× khã vît møc lao ®éng. Trong nh÷ng giê ngõng viÖc do lý do tõ doanh nghiÖp cã thÓ ¶nh hëng kh«ng tèt t¬id thu nhËp cña hä. Do c¸c nhîc ®iÓm ®ã nªn tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm chØ phï hîp víi nh÷ng c«ng viÖc mµ ë ®ã d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®îc ®¶m b¶o liªn tôc, c¸c c«ng viÖc cã thÓ ®Þnh møc ®îc, cã tÝnh lÆp ®i lÆp l¹i vµ kh«ng ®ßi hái tr×nh ®é lµnh nghÒ cao, n¨ng suÊt lao ®éng phô thuéc chñ yÕu vµo sù nç lùc cña ngêi lao ®éng vµ viÖc t¨ng n¨ng suÊt kh«ng g©y ¶nh hëng tíi chÊt lîng cña s¶n phÈm.  §Ó ®¶m b¶o t¸c dông khuyÕn khÝch ®èi víi ngêi lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi víi DN, khi tiÕn hµnh tr¶ c«ng theo s¶n phÈm cÇn ph¶i cã ®iÒu kiÖn sau: - Ph¶i x©y dùng ®îc møc cã c¨n cø khoa häc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn tÝnh ®¬n gi¶n tr¶ l¬ng chÝnh x¸c. - Tæ chøc vµ phôc vô tèt n¬i lµm viÖc ®Ó h¹n chÕ tèi ®a thêi gian ngõng viÖc, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi lao ®éng hoµn thµnh vµ hoµn thµnh vît møc lao ®éng. - Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thèng kª, kiÓm tra, nghiÖm thu s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra v× thu nhËp cña ngêi lao ®éng phô thuéc vµo sè lîng s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn chÊt lîng ®· s¶n xuÊt ra vµ ®¬n gi¸. - Lµm tèt c«ng t¸c gi¸o dôc ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc ®èi víi ngêi lao ®éng ®Ó tr¸nh khuynh híng chØ chó ý tíi sè lîng mµ kh«ng chó ý tíi chÊt lîng s¶n phÈm, sö dông tiÕt kiÖm nghuyªn vËt liÖu vµ m¸y mãc thiÕt bÞ. ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n ChÕ ®é nµy ®îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng c«ng nh©n s¶n xuÊt chÝnh mµ c«ng viÖc cña hä mang tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi, cã thÓ ®Þnh møc kiÓm tra, nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch cô thÓ vµ riªng biÖt. Tuú vµo ®IÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ quan ®IÓm khuyÕn khÝch lao ®éng cña DN, ngêi lao ®éng cã thÓ tr¶ c«ng theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh luü tiÕn hay luü tho¸i. §¬n gi¸ cè ®Þnh ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: §G = §G: §¬n gi¸ s¶n ph¶m L: Møc l¬ng cÊp bËc c«ng viÖc Q: Møc s¶n lîng T: Møc thêi gian (tÝnh theo giê) Chó ý: Khi ¸p dông hÖ thèng tiÒn l¬ng theo ®¬n gi¸ luü tho¸I c«ng ty thêng khã gi¶i thÝch vÒ tÝnh hîp lý cña nã ®èi víi ngêi lao ®éng. V× thÕ hÖ thèng nµy Ýt sö dông. Trong hÖ thèng tiÒn l¬ng theo ®¬n gi¸ luü tiÕn, møc t¨ng tiÒn c«ng lín h¬n møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng c«ng ty cÇn c©n nh¾c khi sö dông hÖ thèng nµy. ¦u ®iÓm: 12 13 - ThÓ hiÖn rã rµng mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng mµ ngêi lao ®éng nh©n ®îc víi kÕt qu¶ lao ®éng. - KÝch thÝch c«ng nh©n t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. - TÝnh to¸n tiÒn c«ng, tiÒn l¬ng ®¬n gi¶n. C«ng nh©n cã thÓ dÔ dµng tÝnh ®îc sè tiÒn mµ m×nh nhËn ®îc sau khi hoµn thµnh nhiÖm vô. Nhîc ®iÓm: - Lµm c«ng nh©n Ýt quan t©m ®Õn viÖc së dông tèt m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, Ýt ch¨m lo ®Õn c«ng viÖc chung cña tËp thÓ. 2.2.1 ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ ¸p dông víi nh÷ng c«ng viÖc cÇn mét nhãm c«ng nh©n, ®ßi hái sù phèi hîp gi÷a c¸c c«ng nh©n vµ n¨ng suÊt lao ®éng chñ yÕu phô thuéc vµo sù ®ãng gãp cña c¶ nhãm. VÝ dô c«ng viÖc lµm trªn d©y truyÒn s¶n xuÊt, c«ng viÖc thi c«ng x©y dùng, c«ng viÖc trong lÜnh vùc khai th¸c kho¸ng s¶n, rõng… Lsptt = Qtt x §G Trong ®ã: §G: §¬n gi¸ tÝnh theo s¶n phÈm thùc tÕ Tæng l¬ng cÊp bËc cña c¶ nhãm Q: Møc s¶n lîng cña c¶ nhãm Li: L¬ng cÊp bËc c«ng viÖc bËc i Ti: Møc thêi gian cña c«ng viÖc bËc i n: Sè c«ng viÖc trong tæ L¬ng cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n cña c¶ tæ T: Møc thêi gian cña s¶n phÈm Theo chÕ ®é nµy vÊn ®Ò chó ý khi ¸p dông lµ ph¶I ph©n phèi tiÒn c«ng cho c¸c thµnh viªn trong tæ, nhãm phï hîp víi bËc l¬ng vµ thêi gian lao ®éng cña hä. ViÖc ph©n phèi tiÒn c«ng cã thÓ thùc hiÖn theo c¸c ph¬ng ph¸p sau: Ph¬ng ph¸p 1: Dïng hÖ sè ®IÒu chØnh Bíc 1: TÝnh tiÒn c«ng theo cÊp bËc c«ng viÖc vµ thêi gian lµm viÖc cña mçi c«ng nh©n ( Lcb ) Bíc 2: X¸c ®Þnh hÖ sè ®IÒu chØnh Bíc 3: X¸c ®Þnh l¬ng cña mçi c«ng nh©n Ph¬ng ph¸p 2: Dïng giê hÖ sè Bíc 1: TÝnh ®æi sè giê lµm viÖc thùc tÕ cña tõng c«ng nh©n víi cÊp bËc kh¸c nhau thµnh sè giê lµm viÖc thùc tÕ ë bËc 1 ®Ó so s¸nh. Bíc 2: LÊy tæng sè tiÒn c«ng thùc tÕ nhËn ®îc chia cho sè giê lµm viÖc ®· tÝnh ®æi ®Ó biÕt tiÒn c«ng thùc tÕ cña mçi giê bËc1. Bíc 3: TÝnh tiÒn c«ng thùc lÜnh cña c«ng nh©n theo tiÒn l¬ng cÊp bËc vµ sè giê lµm viÖc ®· tÝnh l¹i. ¦u ®iÓm: KhuyÕn khÝch c«ng nh©n trong tæ, nhãm n©ng cao tr¸ch nhiÖm tríc tËp thÓ, quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng cña tæ. Nhîc ®iÓm:S¶n lîng cña mçi c«ng nh©n kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh ®Õn tiÒn c«ng cña hä. Do ®ã Ýt kÝch thÝch c«ng nh©n n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n. 2.2.2 ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp ChÕ ®é tr¶ c«ng nµy chØ ¸p dông cho nh÷ng c«ng nh©n phô mµ c«ng viÖc cña hä cã ¶nh hëng nhiÒu ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng cña c«ng nh©n chÝnh hëng tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm, nh c«ng nh©n söa ch÷a, phôc vô m¸y sîi, m¸y dÖt trong nhµ m¸y dÖt, vµ c«ng nh©n ®IÒu chØnh thiÐt bÞ trong nhµ m¸y c¬ khÝ… §Æc ®IÓm cña chÕ ®é tr¶ c«ng nµy lµ thu nhËp vÒ tiÒn c«ng cña c«ng nh©n phô l¹i tuú thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng nh©n chÝnh. Do ®ã ®¬n gi¸ ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: 13 14 Trong ®ã: §G: §¬n gi¸ tÝnh theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp Q: Møc s¶n lîng cña c«ng nh©n chÝnh M: Sè m¸y phôc vô cïng lo¹i ChÕ ®é tiÒn c«ng nµy khuyÕn khÝch c«ng nh©n phôc vô tèt h¬n cho c«ng nh©n chÝnh, t¹o ®IÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña c«ng nh©n chÝnh. 2.2.3 ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã thëng ChÕ ®é tr¶ c«ng nµy, vÒ thùc chÊt lµ c¸c chÕ ®é tr¶ c«ng s¶n phÈm kÓ trªn kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc thëng. Khi ¸p dông chÕ ®é tr¶ c«ng nµy, toµn bé s¶n phÈm ®îc ¸p dông theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh, cßn tiÒn thëng sÏ c¨n cø vµo tr×nh ®é hoµn thµnh vµ hoµn thµnh vît møc c¸c chØ tiªu vÒ sè lîng cña chÕ ®é tiÒn thëng qui ®Þnh. TiÒn c«ng tr¶ theo s¶n phÈm cã thëng tÝnh theo c«ng thøc: L: TiÒn c«ng tr¶ theo s¶n phÈm víi ®¬n gi¸ cè ®Þnh m: % tiÒn thëng cho 1% hoµn thµnh vît møc chØ tiªu thëng h: % hoµn thµnh vît møc chØ tiªu thëng Yªu cÇu c¬ b¶n khi ¸p dông chÕ ®é tiÒn c«ng tÝnh theo s¶n phÈm cã thëng lµ ph¶I qui ®Þnh ®óng ®¾n c¸c chØ tiªu, ®IÒu kiÖn thëng vµ tû lÖ thëng b×nh qu©n. 2.2.4 ChÕ ®é tr¶ l¬ng kho¸n ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc nÕu giao tõng chi tiÕt, tõng bé phËn sÏ kh«ng cã lîi mµ ph¶i giao toµn bé khèi lîng cho c«ng nh©n hoµn thµnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. §¬n gi¸ ®îc tÝnh nh sau: §G = L x T Trong ®ã: §G: §¬n gi¸ kho¸n L: Møc l¬ng cÊp bËc T: Møc thêi gian ¦u ®iÓm: KhuyÕn khÝch ngêi lao ®éng hoµn thµnh nhiÖm vô tríc thêi gian mµ vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng th«ng qua hîp ®ång giao kho¸n chÆt chÏ. Nhîc ®iÓm: Khi tÝnh ®¬n gi¸ ph¶I hÕt søc chÆt chÏ, tû mû ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ chÝnh x¸c cho ngêi lao ®éng lµm kho¸n. NhËn xÐt: Trªn ®©y lµ nh÷ng h×nh thøc vµ chÕ ®é tr¶ c«ng chñ yÕu thêng ®îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ c¸c ph¬ng ph¸p tr¶ c«ng rÊt ®a d¹ng, tuú thuéc ®IÒu kiÖn cô thÓ vÒ tæ chøc kü thuËt cña c¸c c«ng viÖc còng nh quan ®IÓm qu¶n lý DN. Kh«ng cã mét chÕ ®é tr¶ c«ng nµo lµ tèi u v× thÕ DN ph¶I la chän ®Ó ¸p dông cho phï hîp. VI. KhuyÕn khÝch tµi chÝnh 1. Môc ®Ých cña khuyÕn khÝch tµi chÝnh vµ c¸c th¸ch thøc ®èi víi mét hÖ thèng khuyÕn khÝch tµi chÝnh. 1.1. Môc ®Ých cña khuyÕn khÝch tµi chÝnh - §Ó t¹o ra sù nç lùc, t¹o ra sù cè g¾ng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng ®Ó ®¹t ®îc n¨ng suÊt lao ®éng cao vµ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc. - Nh»m t¹o ra sù g¾n bã cña c¸c c¸ nh©n ngêi lao ®éng víi tæ chøc, víi c«ng viÖc. 1.2. Th¸ch thøc ®Æt ra ®èi víi c¸c tæ chøc khi thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch tµi chÝnh - Ph¸t sinh quan niÖm “ chØ lµm nh÷ng g× ®îc tr¶ tiÒn”. - Cã thÓ ph¸t sinh m©u thuÉn c¹nh tranh néi bé vµ ¶nh hëng tiªu cùc tíi tinh thÇn hîp t¸c, ¶nh hëng chÊt lîng cña s¶n phÈm vµ c«ng viÖc, thËm chÝ cã thÓ dÉn ®Õn gian lËn. 14 15 - Cã nh÷ng yÕu tè ngoµI kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña ngêi lao ®éngvµ lµm ¶nh hëng tíi n¨ng suÊt cña hä. - Khã kh¨n trong ®o lêng sù thùc hiÖn c«ng viÖc cña tõng c¸ nh©n, c¸ nh©n trong tæ, nhãm vµ gi÷a c¸c tæ nhãm. - Kh«ng ph¶I lóc nµo còng x©y dùng ®îc nh÷ng c«ng thøc ph©n phèi, tÝnh to¸n phï hîp víi c¸c nhãm lao ®éng kh¸c nhau. - Cïng víi sù t¨ng lªn cña n¨ng suÊt lao ®éng th× sù tho¶ m·n lao ®éng l¹i gi¶m vµ sù c¨ng th¼ng t¨ng lªn. 1.3. C¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch cña DN ®¹t hiÖu qu¶ - X¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng khuyÕn khÝch - X¸c ®Þnh ®óng ®¾n vµ hîp lý c¸c tiªu chuÈn chi tr¶. C¸c tiªu chuÈn chi tr¶ bao gåm tiªu thøc ®Ó chi tr¶, ®IÒu kiÖn ®Ó chi tr¶, thêi ®IÓm chi tr¶ vµ møc chi tr¶. - Sö dông thï lao cho thùc hiÖn c«ng viÖc nh lµ mét bé phËn cña hÖ thèng qu¶n lý nguån nh©n lùc thèng nhÊt. - X©y dùng sù tin tëng cña c«ng nh©n viªn vÒ tÝnh hîp lý vµ dµI h¹n cña hÖ thèng khuyÕn khÝch. - X©y dùng bÇu kh«ng khÝ tæ chøc víi quan niÖm thùc hiÖ c«ng viÖc sÏ dÉn ®Õn thï lao kh¸c nhau. - Sö dông mét hÖ thèng khuyÕn khÝch víi c¸c h×nh thøc khuyÕn khÝch ®a d¹ng, phong phó ®Ó ph¸t huy u ®IÓm vµ kh¾c phôc nhîc ®IÓm cña tõng h×nh thøc. - Thu hót ngêi lao ®éng tham gia vµo viÖc thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh thï lao ®Ó n©ng cao nhËn thøc vµ nç lùc lµm viÖc cña hä. - Sö dông c¸c biÖn ph¸p t¹o ®éng lùc vµ khuyÕn khÝch phi tµI chÝnh kh¸c nh: khen ngîi, trao tÆng danh hiÖu, më réng tr¸ch nhiÖm lµm viÖc… ®Ó khuyÕn khÝch thùc hiÖn c«ng viÖc. 2. C¸c lo¹i khuyÕn khÝch tµi chÝnh 2.1. C¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch c¸ nh©n KhuyÕn khÝch c¸ nh©n lµ lo¹i khuyÕn khÝch híng vµo sù thùc hiÖn cña c¸ nh©n nh»m t¹o ra sù cè g¾ng vµ nç lùc cña ngêi lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm chi phÝ b»ng c¸ch t¨ng l¬ng t¬ng xøng víi sù thùc hiÖn c«ng viÖc. 2.1.1. T¨ng l¬ng t¬ng xøng víi sù thùc hiÖn c«ng viÖc  T¨ng l¬ng kh«ng cã híng dÉn: Theo c¸ch nµy phßng nguån nh©n lùc kh«ng so¹n th¶o nh÷ng v¨n b¶n híng dÉn cô thÓ vÒ tû lÖ t¨ng l¬ng cho nh÷ng lao ®éng cã thµnh tÝch c«ng t¸c, mµ trao cho ngêi l·nh ®¹o trùc tiÕp toµn quyÒn ®¸nh gi¸ sù thùc hiÖn c«ng viÖc cña nh©n viªn vµ ra quyÕt ®Þnh t¨ng tiÒn l¬ng víi tû lÖ t¬ng xøng víi thµnh tÝch cña hä. ¦u ®iÓm: KhuyÕn khÝch ngêi lao ®éng phÊn ®Êu ®Ó ®¹t ®îc møc tiÒn l¬ng tèi ®a. Nhîc ®iÓm: - DÉn ®Õn sù kh«ng c«ng b»ng trong tr¶ l¬ng. - DÉn ®Õn t×nh tr¹ng tr¶ l¬ng qu¸ cao vµ khã ®¶m b¶o tÝnh nhÊt qu¸n, mÊt ®éng lùc lµm viÖc v× ngêi lao ®éng cã xu híng so s¸nh.  T¨ng l¬ng cã híng dÉn: Lµ lo¹i khuyÕn khÝch tµI chÝnh b»ng c¸ch t¨ng l¬ng cho ngêi lao ®éng cã thµnh tÝch cao trong c«ng viÖc theo nh÷ng tû lÖ t¬ng xøng víi c¸c møc ®é thµnh tÝch ®· ®îc phßng nh©n lùc híng dÉn hoÆc theo tr×nh ®é hoÆc theo th©m niªn c«ng t¸c cña ngêi lao ®éng. ¸p dông víi doanh nghiÖp cã qui m«, tÝnh chÊt c«ng viÖc æn ®Þnh, ngêi lao ®éng g¾n bã víi tæ chøc. ¦u ®iÓm: 15 16 - T¨ng cêng sù tÝch cùc cña c¸c c¸ nh©n vµ t¹o ra sù g¾n bã gi÷a ngêi lao ®éng víi tæ chøc, víi c«ng viÖc vµ khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng kh«ng ngõng häc tËp ®Ó n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ. - H¹n chÕ bít sù thiÕu nhÊt qu¸n vµ kh«ng c«ng b»ng cña lo¹i khuyÕn khÝch t¨ng l¬ng kh«ng cã híng dÉn. Nhîc ®iÓm: DÉn ®Õn t×nh tr¹ng tr¶ l¬ng qu¸ cao, t¨ng quü l¬ng.  T¨ng l¬ng theo miÒn thùc hiÖn c«ng viÖc Lo¹i khuyÕn khÝch ®îc ¸p dông ®Ó t¨ng l¬ng cho nh÷ng lao ®éng dùa trªn kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña ngêi lao ®éng theo nh÷ng lo¹i c«ng viÖc ®îc x¸c ®Þnh trªn tõng ng¹ch l¬ng. ¦u ®iÓm: T¹o ®éng lùc lµm viÖc ph¸t huy tèi ®a, khai t¸c tiÒm n¨ng vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o cña nh©n viªn. Nhîc ®iÓm: DÉn ®Õn t×nh tr¹ng tr¶ l¬ng qu¸ cao  §iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ch¬ng tr×nh t¨ng l¬ng t¬ng xøng cã hiÖu qu¶ - Sù kh¸c nhau vÒ thùc hiÖn c«ng viÖc cña c¸c c¸ nh©n ph¶I ®ñ lín ®Ó tho¶ ®¸ng víi thêi gian vµ sù nç lùc cña ngêi qu¶n lý ®Ó ®o lêng vµ thï lao cho nh÷ng sù kh¸c nhau ®ã. - Sù kh¸c nhau vÒ thùc hiÖn c«ng viÖc cña c¸c c¸ nh©n lµ ®o lêng ®îc. - Ng¹ch l¬ng ph¶I ®ñ réng ®Ó cho phÐp sù chªnh lÖch t¬ng xøng vÒ tiÒn l¬ng dùa trªn sù thùc hiÖn c«ng viÖc. - Nh÷ng ngêi gi¸m s¸t vµ ngêi qu¶n lý ph¶I cã ®ñ n¨ng lùc ®¸nh gi¸ sù thùc hiÖn cña nh©n viªn vµ cung cÊp th«ng tin ph¶n håi. - Ngêi qu¶n lý vµ ngêi lao ®éng ph¶I ñng hé vµ thùc hiÖn nghiªm tóc ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc. 2.1.2. TiÒn thëng TiÒn thëng lµ mét d¹ng khuyÕn khÝch tµI chÝnh ®îc chi tr¶ mét lÇn (thêng lµ vµo cuèi quý hoÆc cuèi n¨m) ®Ó thï lao cho sù thùc hiÖn c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng. TiÒn thëng còng cã thÓ ®îc chi tr¶ ®ét xuÊt ®Ó ghi nhËn nh÷ng thµnh tÝch xuÊt s¾c nh hoµn thµnh dù ¸n c«ng viÖc tríc thêi h¹n, tiÕt kiÖm ng©n s¸ch, hoÆc cho c¸c s¸ng kiÕn c¶I tiÕn cã gi¸ trÞ… 2.1.3. PhÇn thëng Còng gièng nh tiÒn thëng, phÇn thëng lµ thï lao mét lÇn cho thµnh tÝch tèt cña ngêi lao ®éng nhng l¹i ®îc tr¶ díi d¹ng vËt chÊt nh: mét kú nghØ phÐp, vÐ du lÞch, mét chiÕc xe m¸y… 2.1.4. C¸c chÕ ®é tr¶ c«ng khuyÕn khÝch Bao gåm: - Tr¶ c«ng theo thêi gian cã thëng - Tr¶ c«ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n (víi ®¬n gi¸ cè ®Þnh, luü tiÕn hay luü tho¸i) - Tr¶ c«ng theo s¶n phÈm cã thëng - Tr¶ c«ng theo giê tiªu chuÈn… Lµ nh÷ng d¹ng khuyÕn khÝch tµI chÝnh cã nhiªud t¸c dông tèt ®èi víi ngêi lao ®éng víi ®IÒu kiÖn chóng ph¶I ®îc thiÕt kÕ mét c¸ch cã tÝnh to¸n vµ ®îc qu¶n lý cÈn thËn. Tuy nhiªn, xu híng ngµy nay lµ c¸c chÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm Ýt sö dông v× tÝnh liªn kÕt cao cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, sù thay ®æi nhanh chãng cña c«ng nghÖ vµ sù nhÊn m¹nh vÒ chÊt lîng vµ phôc vô nhiÒu h¬n lµ vÒ sè lîng. Hoa hång lµ mét d¹ng tr¶ c«ng theo s¶n phÈm vµ th¬ng ®îc sö dông víi c¸c nh©n viªn b¸n hµng. C¸c nh©n viª b¸n hµng cã thÓ ®îc thï lao theo tû lÖ hoa hång cè ®Þnh, tøc lµ thï lao cña hä ®îc tÝnh b»ng tû lÖ % cè ®Þnh so víi gi¸ b¸n cña mçi s¶n phÈm mµ hä b¸n ®îc. Tuy nhiªn, ®a sè nh÷ng ngêi b¸n hµng thêng ®îc thï lao kÕt hîp c¶ tiÒn l¬ng c¬ b¶n vµ hoa hång. 16 17 2.2. C¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch tæ, nhãm C¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch tæ, nhãm t¬ng tù víi c¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch c¸ nh©n. Thï lao cña nhãm cã thÓ chia ®Òu cho c¸c thµnh viªn trong nhãm trong trêng hîp hä cã cïng tr×nh ®é vµ lµm viÖc nh nhau hoÆc ph©n chia tuú theo tr×nh ®é kü n¨ng vµ thêi gian lµm viÖc. ¦u ®iÓm: KhuyÕn khÝch sù hîp t¸c vµ lµm viÖc ®ång ®éi, t¹o nªn c¸c nhãm lao ®éng ®a kü n¨ng. Nhîc ®iÓm: Lµm ph¸t sinh t×nh tr¹ng dùa dÉm, kh«ng nç lùc cña mét vµI c¸ nh©n trong nhãm hoÆc c¹nh tranh gi÷a c¸c nhãm lµm gi¶m sù thùc hiÖn c«ng viÖc chung. 2.3. C¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch ®èi víi nhµ m¸y, bé phËn kinh doanh C¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch tµI chÝnh ®èi víi nhµ may, bé phËn kinh doanh ®îc gäi lµ c¸c ch¬ng tr×nh chia n¨ng suÊt v× nã ®a l¹i mét phÇn cña c¸c chi phÝ tiÕt kiÖm ®îc cho c¸c c«ng nh©n vµ thêng lµ díi d¹ng thëng mét lÇn. TiÒn thëng thêng ®îc tr¶ hµng th¸ng, hµng quý hoÆc còng cã thÓ hµng n¨m. Môc tiªu cña c¸c ch¬ng tr×nh thï lao cho thùc hiÖn c«ng viÖc ®èi víi nhµ m¸y, bé phËn kinh doanh lµ khuyÕn khÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng th«ng qua gi¶m chi phÝ. Cã nhiÒu ch¬ng tr×nh gi¶m chi phÝ (®îc phæ biÕn vµo nh÷ng n¨m 1980), trong ®ã cã ba ch¬ng tr×nh ®îc biÕt nhiÒu nhÊt lµ: ch¬ng tr×nh Scanlon, ch¬ng tr×nh RuckÎ vµ ch¬ng tr×nh Imporoshare. 2.4. C¸c ch¬ng tr×nh khuyÕn khÝch trªn toµn c«ng ty 2.4.1. Ph©n chia lîi nhuËn Trong c¸c ch¬ng tr×nh ph©n chia lîi nhuËn, ngêi lao ®éng thêng ®îc nhËn mét phÇn lîi nhuËn cña c«ng ty díi d¹ng tiÒn mÆt hoÆc díi d¹ng tr¶ chËm hoÆc kÕt hîp c¶ hai. Víi ch¬ng tr×nh tiÒn mÆt, c¸c chi tr¶ thêng ®îc thùc hiÖn vµo cuèi mçi chu kú. Víi ch¬ng tr×nh tr¶ chËm, phÇn tiÒn cña ngêi lao ®éng ®îc gi÷ l¹i vµ thêng ®îc ®a vµo ch¬ng tr×nh hu trÝ khi nã trë thµnh mét phóc lîi. C«ng thøc ph©n phèi thêng dùa trªn c¬ së tr¸ch nhiÖm, sù thùc hiÖn c«ng viÖc, l¬ng c¬ b¶n, l¬ng th©m niªn. ¦u ®iÓm: Ch¬ng tr×nh ph©n chia lîi nhuËn gióp t¹o ra quan hÖ tèt gi÷a qu¶n lý vµ ngêi lao ®éng, t¨ng quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng trong c«ng ty còng nh gãp phÇn b¶o ®¶m tµI chÝnh cho ngêi lao ®éng. Nhîc ®iÓm: Lîi nhuËn kh«ng g¾n trùc tiÕp víi n¨ng suÊt lao ®éng. 2.4.2. Ch¬ng tr×nh cæ phÇn cho ngêi lao ®éng Trong ch¬ng tr×nh nµy, ngêi lao ®éng ®îc tÆng cæ phÇn cña c«ng ty hoÆc mua cæ phÇn cña c«ng ty víi møc gi¸ thÊp h¬n gi¸ trªn thÞ trêng. Môc tiªu cña ch¬ng tr×nh lµ lµm cho ngêi lao ®éng trë thµnh ngêi cã cæ phÇn trong c«ng ty ®Ó thóc ®Èy sù nç lùc lµm viÖc cña hä. VII. Phóc lîi vµ dÞch vô cho ngêi lao ®éng 1. C¸c lo¹i phóc lîi vµ dÞchvô 1.1. Phóc lîi b¾t buéc Lµ c¸c kho¶n phóc lîi tèi thiÓu mµ c¸c tæ chøc ph¶I ®a ra theo yªu cÇu cña ph¸p luËt. ë ViÖt Nam, c¸c chÕ ®é b¾t buéc bao gåm n¨m chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cho ngêi lao ®éng: trî cÊp èm ®au, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, hu trÝ vµ tö tuÊt. 1.2. Phóc lîi tù nguyÖn Lµ c¸c phóc lîi mµ tæ chøc ®a ra, tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng kinh tÕ cña hä vµ sù quan t©m cña ngêi l·nh ®¹o ë ®ã. Bao gåm c¸c lo¹i sau: 1.2.1. C¸c phóc lîi b¶o hiÓm - B¶o hiÓm søc khoÎ: §Ó tr¶ cho viÖc ng¨n chÆn bÖnh tËt nh c¸c ch¬ng tr×nh thÓ dôc, thÓ thao ®Ó tr¸nh c¨ng th¼ng khi mµ hiÖu øng stress ngµy cµng t¨ng trong m«I trêng lµm viÖc hoÆc ch¨m sãc èm ®au, bÖnh tËt. 17 18 - B¶o hiÓm nh©n thä: Tr¶ tiÒn cho ngêi lao ®éng khi ngêi lao ®éng qua ®êi. Cã thÓ ngêi sö dông lao ®éng hç trî ®ãng mét phÇn b¶o hiÓm hoÆc toµn bé kho¶n tiÒn b¶o hiÓm. - B¶o hiÓm mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng: Trong mét sè c«ng ty cßn cung cÊp lo¹i b¶o hiÓm nµy cho nh÷ng ngêi lao ®éng bÞ mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng kh«ng liªn quan ®Õn c«ng viÖc mµ hä ®¶m nhËn. 1.2.2. C¸c phóc lîi b¶o ®¶m - B¶o ®¶m thu nhËp: Nh÷ng kho¶n tiÒn tr¶ cho ngêi lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm do lý do tõ phÝa DN nh thu hÑp s¶n xuÊt, gi¶m biªn chÕ, gi¶m cÇu s¶n xuÊt vµ dÞch vô. - B¶o ®¶m hu trÝ: Mét sè DN bªn c¹nh tiÒn hu trÝ ngêi lao ®éng nhËn ®îc tõ BHXH cßn ®îc tr¶ mét kho¶n b¶o ®¶m hu trÝ cña DN nÕu hä lµm ®ñ sè n¨m theo quy ®Þnh cña DN. 1.2.3. Phóc lîi cho nh÷ng ngµy kh«ng lµm viÖc Lµ nh÷ng kho¶n tiÒn tr¶ cho nh÷ng thêi gian ngêi lao ®éng kh«ng lµm viÖc do tho¶ thuËn ngoµI møc qui ®Þnh cña ph¸p luËt nh: nghØ phÐp, nghØ gi÷a ca, gi¶I lao, vÖ sinh c¸ nh©n, tiÒn ®I du lÞch… 1.2.4. Phóc lîi do lÞch lµm viÖc linh ho¹t Nh»m trî gióp cho ngêi lao ®éng do lÞch lµm viÖc linh ho¹t nh tæng sè giê lµm viÖc trong ngµy, hoÆc sè ngµy trong tuÇn Ýt h¬n qui ®Þnh hay chÕ ®é thêi gian lµm viÖc thay ®æi linh ho¹t, hoÆc chia sÎ c«ng viÖc do tæ chøc thiÕu viÖc lµm… 1.3. C¸c lo¹i dÞch vô  DÞch vô tµi chÝnh: - B¸n s¶n phÈm cho ngêi lao ®éng víi møc gi¸ thÊp h¬n so víi thÞ trêng - B¸n cæ phiÕu cho ngêi lao ®éng víi gi¸ u ®·i - HiÖp héi tÝn dông - C¨ng tin, qu¸n cµ fª phôc vô cho ngêi lao ®éng víi gi¸ rÎ h¬n so víi thÞ trêng.  DÞch vô x· héi: - Trî cÊp vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o - DÞch vô vÒ nghÒ nghiÖp - DÞch vô gi¶i trÝ - Ch¨m sãc ngêi giµ vµ trÎ em - DÞch vô nhµ ë vµ giao th«ng ®I l¹i 2. Môc tiªu cña ch¬ng tr×nh phóc lîi - Duy tr× vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng - Thùc hiÖn chøc n¨ng x· héi cña chóng ®èi víi ngêi lao ®éng - §¸p øng ®ßi hái cña ®¹i diÖn ngêi lao ®éng vµ n©ng cao vai trß ®IÒu tiÕt cña ChÝnh Phñ. - Duy tr× møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ngêi lao ®éng. 3. Nguyªn t¾c x©y dùng ch¬ng tr×nh phóc lîi - Ch¬ng tr×nh phóc lîi ph¶I cã Ých ®èi víi ngêi lao ®éng vµ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DN. - Ch¬ng tr×nh phóc lîi ph¶I gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DN. - Ch¬ng tr×nh ph¶I n»m trong kh¶ n¨ng chi tr¶ cña DN. - Ch¬ng tr×nh phóc lîi ph¶I ®îc x©y dùng vµ thùc hiÖn mét c¸ch c«ng b»ng hîp lý. - C¸c ®IÒu kho¶n qui chÕ ®îc qui ®Þnh trong ch¬ng tr×nh phóc lîi ph¶I dùa trªn nh©n tè cã thÓ ®o lêng, x¸c ®Þnh ®îc. - Ph¶I cã sù tham gia vµ ñng hé cña ngêi lao ®éng 4. C¸c bíc x©y dùng ch¬ng tr×nh phóc lîi Bíc 1: Thu thËp c¸c d÷ liÖu vµ gi¸ c¶ chñ yÕu cña tÊt c¶ c¸c mÆt hµng vµ dÞch vô cã liªn quan. 18 19 Bíc 2: §¸nh gi¸ cÇn bao nhiªu tiÒn th× cã thÓ thùc hiÖn ®îc tÊt c¶ c¸c lo¹i phóc lîi trong kú tíi. Bíc 3: §¸nh gi¸ b»ng ®IÓm cña tõng lo¹i phóc lîi vµ dÞch vô theo c¸c yÐu tè nh: yªu cÇu cña luËt ph¸p, nhu cÇu vµ sù lùa chän cña c«ng nh©n viªn, vµ sù lùa chän cña tæ chøc. Bíc 4: §a ra quyÕt ®Þnh vÒ ph¬ng ¸n tèi u kÕt hîp gi÷a c¸c lo¹i phóc lîi vµ dÞch vô kh¸c nhau. 5. Qu¶n lý ch¬ng tr×nh phóc lîi 5.1. Lý do ph¶i qu¶n lý ch¬ng tr×nh phóc lîi - §Ó ch¬ng tr×nh phóc lîi vµ dÞch vô t¹o ®IÒu kiÖn ®Ó DN cã thÓ thu hutý vµ duy tr× lao ®éng. - §Ó cho ch¬ng tr×nh kh«ng vît qu¸ kh¶ n¨ng chi tr¶ cña DN. - Tr¸nh t×nh tr¹ng tiªu cùc, tr¸nh g©y t©m lý tiªu cùc cho ngêi lao ®éng. 5.2. Qu¶n lý ch¬ng tr×nh phóc lîi Nghiªn cøu ch¬ng tr×nh phóc lîi cña tæ chøc kh¸c trong vµ ngoµI ngµnh ®Ó tham kh¶o, häc hái kinh nghiÖm vµ lµm tèt h¬n. Nghiªn cøu së thÝch vµ sù lùa chän cña ngêi lao ®éng. X©y dùng c¸c qui chÕ phóc lîi mét c¸ch râ rµng c«ng khai bao gåm: C¸c qui ®Þnh, c¸c ®IÒu kho¶n, ®IÒu kiÖn dÓ thùc hiÖn tõng lo¹i phóc lîi vµ dÞch vô. TiÕn hµnh theo dâi vµ h¹ch to¸n chi phÝ mét c¸ch thêng xuyªn. Ph¶I qu¶n lý th«ng tin th«ng suèt: Duy tr× viÖc trao ®æi th«ng tin gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông cung cÊp víi lîi Ých mµ c¸c bªn thu ®îc tõ ch¬ng tr×nh, ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt ®îc vµ mÆt cha ®îc ®Ó ®IÒu chØnh hîp lý vµ kÞp thêi. Khi thùc hiÖn ch¬ng tr×nh phóc lîi, phßng ban qu¶n trÞ nh©n lùc cã vai trß t vÊn cho l·nh ®¹o vÒ viÖc x©y dùng, thùc hiÖn vµ qu¶n lý c¸c ch¬ng tr×nh phóc lîi vµ dÞch vô ®îc cung cÊp. b. cÇn thiÕt ph¶I nghiªn cøu viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng t¹i c«ng ty xi m¨ng bØm s¬n I. Nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp trong hÖ thèng thï lao lao ®éng t¹i c¸c doanh nghiÖp viÖt nam hiÖn nay HÖ thèng thï lao cho ngêi lao ®éng cha ®îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch c«ng viÖc. HÇu hÕt ngêi lao ®éng kh«ng thËt sù hµi lßng víi møc ®é c«ng b»ng vÒ møc l¬ng gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng trong DN vµ gi÷a DN nµy víi DN kh¸c. DN thêng gÆp khã kh¨n khi gi¶I thÝch cho ngêi lao ®éng thÊy møc l¬ng DN tr¶ lµ t¬ng xøng víi nh÷ng ®èng gãp cña ngêi lao ®éng cho DN. §ã lµ hÖ thèng tiÒn l¬ng cha ®îc DN x©y dùng mét c¸ch khoa häc. HÖ thèng tiÒn l¬ng cha g¾n kÕt chÆt chÏ víi hÖ thèng c«ng viÖc. C¬ cÊu tiÒn l¬ng kh«ng ®îc x©y dùng trªn c¬ së xÕp h¹ng c«ng viÖc. §èi víi c¸c DN t nh©n lµ do h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc qu¶n lý. §èi víi DNNN, vÒ kh¸ch quan ®ã lµ do nh÷ng rµng buéc cña c¬ chÕ qu¶n lý Nhµ níc, vÒ chñ quan lµ do DN cha chñ ®éng ¸p dông nghiªm tóc nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó tr¶ l¬ng c«ng b»ng. DN thêng ¸p dông hÖ thèng thang b¶ng l¬ng cña nhµ níc. ViÖc tr¶ l¬ng hay ®óng h¬n lµ ph©n phèi mét quü l¬ng ®îc duyÖt, theo kÕt qu¶ lao ®éng cuèi cïng cña tõng ngêi tõng bé phËn – kÕt qu¶ cña c¬ chÕ kho¸n quÜ l¬ng nh hiÖn nay vÉn ®îc c¸c DN ¸p dông ®· lµm cho ngêi qu¶n lý ë c¸c cÊp cao, cÊp trung gian vµ kÓ c¶ c¸n bé qu¶n lý nh©n sù l·ng quªn tr¸ch nhiÖm híng ®·n cho nh÷ng ngêi qu¶n lý cÊp díi lµm tèt c«ng t¸c nh©n sù. C¬ chÕ kho¸n vµ c¸ch tr¶ l¬ng theo kiÓu ph©n phèi nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kho¸n tr¾ng ë nhiÒu n¬i (râ nhÊt lµ c¸c c«ng ty x©y dùng). Nã còng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc ë c¸c DN chØ nh»m môc ®Ých x¸c ®Þnh hÖ sè thµnh tÝch ®Ó tÝnh l ¬ng mµ kh«ng cã t¸c dông qu¶n lý, t vÊn ®Ó gióp ngêi lao ®éng lµm tèt h¬n c«ng viÖc cña m×nh. 19 20 TiÒn thëng cha ph¸t huy ®îc vai trß ®éng viªn khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng. C¸c DNNN thêng xÐt thëng cho ngêi lao ®éng b»ng ph¬ng ph¸p b×nh chän, cã ®Þnh møc cøng nh¾c vÒ sè lîng xÕp lo¹i vµ tÊt nhiªn kh«ng cã tiªu chÝ cô thÓ. II. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng t¹i c«ng ty xi m¨ng bØm s¬n Trong giai ®o¹n ngµy nay, do sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ trêng nªn c¸c tæ chøc hoÆc DN muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn buéc ph¶I c¶I tæ tæ chøc cña m×nh theo híng tinh gi¶m, gän nhÑ, n¨ng ®éng trong ®ã yÕu tè con ngêi mang tÝnh quyÕt ®Þnh. C¸c ho¹t ®éng cña mét tæ chøc ®Ó thu hót, x©y dùng, ph¸t triÓn, sö dông, ®¸nh gi¸, b¶o toµn vµ g×n gi÷ mét lùc lîng lao ®éng phï hîp víi yªu cÇu c«ng viÖc cña tæ chøc c¶ vÒ mÆt sè lîng vµ chÊt lîng ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu. V× vËy kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi mét DN trong giai ®o¹n hiÖn nay. C«ng ty xi m¨ng BØm S¬n lµ mét DN chuyªn s¶n xuÊt kinh doanh xi m¨ng, trong giai ®o¹n hiÖn nay khi mµ ngµnh x©y dùng ®ang rÊt ph¸t triÓn th× xi m¨ng lµ mét thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng nhng sù canh tranh cña nã kh¸ khèc liÖt. V× vËy, mét trong nh÷ng môc tiªu l©u dµI cña c«ng ty lµ n©ng cao hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®îc sù quan t©m cña l·nh ®¹o, c«ng ty ®· x©y dùng ®îc mét hÖ thèng thï lao kh¸ hoµn chØnh víi nhiÒu h×nh thøc tr¶ l¬ng, tr¶ thëng vµ phóc lîi dÞch vô kh¸c nhau ®· ®îc nh÷ng hiÖu qu¶ râ rÖt. Tuy nhiªn, hiÖn nay c«ng t¸c chi tr¶ thï lao lao ®éng vÉn cßn vÊp ph¶I mét sè khuyÕt ®IÓm g©y nªn sù kh«ng tho¶ m·n cña ngêi lao ®éng nh thï lao lao ®éng cña c«ng ty cha cao so víi c¸c c«ng ty s¶n xuÊt xi m¨ng kh¸c trong khi nhu cÇu vcña con ngêi ngµy cµng cao, gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô kh«ng ngõng t¨ng lªn. Do ®ã nÕu t×nh tr¹ng nµy cø tiÕp tôc kÐo dµI sÏ khiÕn ngêi lao ®éng cã c¶m gi¸c ch¸n n¶n vµ muèn chuyÓn sang ®¬n vÞ kh¸c ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi lao ®éng giái. ChÝnh v× vËy c«ng ty cÇn ph¶I n©ng cao hiÖu qu¶ chi tr¶ thï lao lao ®éng ®Ó thu hót vµ g×n gi÷ ®îc mét lùc lîng lao ®éng giái ®¸p øng yªu cÇu c«ng viÖc cña tæ chøc ®ång thêi khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng cèng hiÕn hÕt m×nh cho tæ chøc. 20