Tài liệu Bảo quản lý giống bằng túi yếm khí tom tat

MỞ ĐẦU Tỉnh Hậu Giang được thành lập từ năm 2004, sản xuất nông nghiệp còn chiếm tỉ trọng lớn trong cơ cấu GDP của tỉnh, trong đó cây lúa là cây trồng chính của tỉnh. Diện tích gieo trồng lúa trong năm 2012 của tỉnh đạt 214.134 ha trong đó: Vụ Đông – Xuân: 77.944 ha, vụ Hè – Thu: 77.382 ha, vụ Thu – Đông: 58.808ha. (Nguồn niên giám thống kê tỉnh Hậu Giang năm 2012). Qua kết quả các công trình nghiên cứu tồn trữ hạt lúa giống bằng túi yếm khí của PGS.TS Dương Văn Chín (nguyên Phó Viện trưởng Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long) tại Viện lúa ĐBSCL, hợp tác với Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn thành phố Cần Thơ, hợp tác nghiên cứu với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Hậu Giang cho thấy: - Tồn trữ hạt lúa giống bằng túi VN1 hoặc VN2 sau 9 tháng tồn trữ hạt lúa vẫn còn duy trì được độ nẩy mầm trên 90% (đủ tiêu chuẩn để làm lúa giống). - Chi phí tồn trữ chỉ tốn 212đ/kg lúa giống nhưng chất lượng hạt giống tốt nên giảm được lượng lúa giống gieo sạ từ 70 – 90 kg lúa giống trên 1 ha, giá lúa giống tồn trữ bằng túi yếm khí có thể bán cao hơn lúa giống tồn trữ bằng bao PP từ 2.000 đồng đến 3.000 đồng/kg lúa giống. - Ruộng lúa được gieo sạ bằng giống lúa chất lượng tốt có thể năng suất cao hơn ruộng lúa được gieo sạ bằng giống lúa chất lượng thấp từ 400 kg đến 600 kg/ha. Như thế việc ứng dụng kết quả các công trình nghiên cứu này thực hiện một dự án cung cấp túi yếm khí cho các cơ sở sản xuất lúa giống, nông dân trong tỉnh bảo quản lúa giống để có nguồn lúa giống tốt canh tác cho các vụ lúa trong năm là một việc làm rất cần thiết. Sau khi dự án hoàn thành sẽ giúp cán bộ kỹ thuật ở cơ sở, các cơ sở sản xuất lúa giống, nông dân thấy được hiệu quả tốt của việc tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí. 1 CHƯƠNG I TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC Haogen Plast Project Ltd. (1970) và nhà quản lý xuất khẩu là ông Tom De Bruin đã có một dự án nghiên cứu phát triển để kinh doanh các sản phẩm dụng cụ chứa có tính chất yếm khí. Grain Pro Inc. là một tổ chức của Mỹ đã tổ chức chuyển giao công nghệ này đến các nước đang phát triển ở châu Á và châu Phi, tiến bộ kỹ thuật này đã tích cực tham gia chương trình an ninh lương thực của nhiều nước. Hiện nay Grain Pro. Inc. đã hợp tác chặt chẽ với Viện lúa quốc tế IRRI để chuyển giao tiến bộ kỹ thuật này đến các nước trồng lúa châu Á. Tuy nhiên giá bán của loại bao này hiện nay (2010) rất đắt với giá khoảng 1,6 đến 2 USD một túi và thuế nhập khẩu là 45% cộng thêm tiền chuyên chở từ Israel về. Do đó vấn đề nghiên cứu tìm ra loại bao phù hợp, rẽ tiền trong điều kiện Việt Nam là cần thiết. PGS.TS Dương Văn Chín trong thời gian tham gia hội nghị tại IRRI từ ngày 29/11/2004 đến 3/12/2004 đã nhận thấy rằng đây là tiến bộ kỹ thuật quí báu có thể giúp nông dân Việt Nam tồn trữ hạt giống lúa dài hạn, tồn trữ lúa hàng hóa để chờ thời điểm lúa tăng giá cao để bán thu lợi nhuận cao. Ngoài ra, tiến bộ kỹ thuật này cũng có thể áp dụng để tồn trữ các loại hạt khác như : cà phê, bắp, đậu v.v.. Hệ thống tồn trữ yếm khí là hệ thống chứa hạt vào một túi (hoặc thùng) yếm khí mà túi này ngăn chặn sự di chuyển dưỡng khí (oxygen) và hơi nước giữa môi trường bên ngoài và túi hạt đang tồn trữ. Viện lúa quốc tế IRRI đang nổ lực để nghiên cứu và chuyển giao kỹ thuật trữ giống lúa bằng túi IRRI Super Bag được sản xuất bởi công ty Grain Pro tại Israel cho nông dân vùng sâu, vùng xa ở châu Á. Một số đặc tính cơ bản của túi chuẩn này là : Kích thước 75 cm x 135 cm, trọng lượng 100 gram/m 2, bề dày 0,078 mm, độ xuyên thấm của oxygen trong điều kiện khô ở nhiệt độ 23 oC là 55 ml/ m2/ngày; độ xuyên thấm của hơi nước trong điều kiện ẩm độ tương đối của không khí 90% và ở nhiệt độ 38oC là 8 gram/m2/ngày; nhiệt độ sử dụng trong khoảng từ âm 2 18oC đến 95 oC. Ẩm độ của hạt trong túi yếm khí không thay đổi nhiều giữa mùa mưa và mùa khô trong khi hạt chứa trong bao tải thông thường có ẩm độ biến động đến 3%. Mật số côn trùng giảm và hạt duy trì sự sống với tỷ lệ nảy mầm cao từ 5 đến 12 tháng (Richman, 2004). Kích thước của hệ thống có thể từ 3 lít đến 300 tấn. Hệ thống có thể được sử dụng cho lúa, bắp, cà phê, ca cao, đậu và các lọai hạt khác. Hệ thống tồn trữ yếm khí giúp cải thiện độ sống của hạt (tăng tỷ lệ nảy mầm), tăng chất lượng nông sản bởi vì nó duy trì ẩm độ ban đầu, giảm tác hại của côn trùng trong kho mà không cần dùng đến thuốc sát trùng. Hạt giống có tỷ lệ nảy mầm cao và lúa thương phẩm duy trì chất lượng gạo tốt. Kỹ thuật tồn trữ bằng túi yếm khí với những vật liệu ít bị ảnh hưởng hoặc phân hủy dưới ánh sáng mặt trời đã được thí nghiệm tại Sri Lanka vào cuối những năm 80 của thế kỷ trước (Donahaye và ctv, 1991). Kỹ thuật tồn trữ bằng túi yếm khí đã được đánh giá đầy đủ tại Philippines và được áp dụng thành công ở vùng sâu, vùng xa thuộc quốc gia này và một số nơi khác trên thế giới như là một phương tiện ít tốn kém thay thế các cơ sở tập trung hiện đại đắt tiền (Alvindia và ctv, 1994). Trong quá trình tồn trữ bằng kỹ thuật này làm cho lượng oxygen giảm nhanh chóng và côn trùng không còn đủ oxygen để hô hấp nên bị tổn thương nghiêm trọng hoặc chết (Navarro và Donahaye, 1998). Ở đồng bằng sông Cửu Long, Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long phối hợp với Trung tâm giống Bạc Liêu, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn thành phố Cần Thơ, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Hậu Giang nghiên cứu hiệu quả của việc tồn trữ hạt lúa giống bằng túi yếm khí Super Bag (Của Viện Lúa quốc tế IRRI), túi VN1 và túi VN2. Kết quả cho thấy việc tồn trữ hạt lúa giống bằng 3 loại túi này giúp hạt lúa giống duy trì được độ nảy mầm trên 90% sau 9 tháng tồn trữ, mật số mọt đục thân nhỏ, còn tồn tại với số lượng rất ít. 3 CHƯƠNG II NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN 2.1. Nội dung dự án: * Căn cứ vào nhu cầu cần có nguồn lúa giống chất lượng tốt thu hoạch vào vụ lúa Đông - Xuân năm này được tồn trữ, bảo quản tốt, giữ được độ nảy mầm trên 80% để cung cấp cho nông dân canh tác trong vụ lúa Đông - Xuân năm sau là nhu cầu rất cần thiết cho tỉnh Hậu Giang nói riêng và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long nói chung. Từ nhu cầu này, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Hậu Giang thực hiện Dự án “Bảo quản lúa giống bằng túi yếm khí”. * Các nội dung thực hiện của dự án: Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Hậu Giang phối hợp với Trung tâm Khuyến nông – Khuyến ngư tỉnh Hậu Giang và các Trạm Khuyến nông – Khuyến ngư phổ biến cho nông dân và các cơ sở sản xuất lúa giống (Tổ sản xuất lúa giống, Câu lạc bộ sản xuất lúa giống, Hợp tác xã sản xuất nông nghiệp, Trung tâm Giống nông nghiệp) biết được mục tiêu của dự án; biết được tính năng, tác dụng của túi yếm khí bảo quản lúa giống, hiệu quả của việc tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí. - Ký hợp đồng với các cơ sở sản xuất túi yếm khí theo công nghệ của Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long mua túi yếm khí cung cấp cho nông dân. - Tổ chức tập huấn cho cán bộ ngành nông nghiệp, hội nông dân, các cơ sở sản xuất lúa giống, nông dân biết được tính năng, tác dụng của túi yếm khí bảo quản lúa giống, hiệu quả của việc tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí. - Tổ chức cung cấp túi yếm khí cho nông dân. - Tổ chức hội thảo để cán bộ kỹ thuật và nông dân trao đổi kinh nghiệm tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí. - Tổng kết dự án. 4 2.2. Phương pháp thực hiện: - Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Hậu Giang và Trung tâm Khuyến nông – Khuyến ngư tỉnh Hậu Giang mời lãnh đạo các Trạm khuyến nông – Khuyến ngư của các huyện, thị về họp tại văn phòng Liên hiệp Hội để phổ biến các nội dung thực hiện dự án. - Trung tâm Khuyến nông – Khuyến ngư, các Trạm Khuyến nông – Khuyến ngư chọn các cán bộ khuyến nông ở các huyện tham gia làm cộng tác viên cho dự án. - Liên hiệp Hội chọn đơn vị cung cấp túi yếm khí đạt tiêu chuẩn theo công nghệ của Viện lúa ĐBSCL (quy cách: dài =110cm, rộng = 60cm, dày = 0,1mm, trọng lượng = 110g/bao, chứa 40kg lúa giống) để ký hợp đồng mua túi yếm khí cung cấp cho nông dân và các cơ sở sản xuất lúa giống theo kế hoạch của dự án. - Liên hiệp Hội ký hợp đồng mua và phân phối túi yếm khí về các Trạm Khuyến nông – Khuyến ngư huyện, thị để cung cấp cho nông dân, cơ sở sản xuất lúa giống. - Chủ nhiệm dự án và các cộng tác viên tổ chức các lớp tập huấn về kỹ thuật tồn trữ lúa giống cho nông dân, cơ sở sản xuất lúa giống ở các huyện, thị trong tỉnh. - Liên hiệp Hội và Trung tâm Khuyến nông – Khuyến ngư tổ chức Hội thảo trao đổi kinh nghiệm tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí. - Chủ nhiệm dụ án viết báo cáo tổng kết dự án. - Liên hiệp Hội tổ chức Hội đồng nhiệm thu cơ sở dự án. - Sở Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội đồng nhiệm thu chính thức dự án. 5 CHƯƠNG III KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1. Kết quả thực hiện Dự án giúp các cơ sở sản xuất lúa giống, nông dân bảo quản lúa giống tốt để sản xuất cho các vụ sau, góp phần nâng cao tỷ lệ nông dân sử dụng giống lúa xác nhận, góp phần nâng cao năng suất của cả ba vụ lúa Đông - Xuân, Hè - Thu và Thu - Đông, góp phần nâng cao hơn sản lượng lúa của tỉnh, nâng cao thu nhập cho nông dân, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cho tỉnh. Chuyên gia chuyển giao công nghệ là PGS.TS Dương Văn Chín là người có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu giống lúa, đặc biệt trong vài năm gần đây ông đã nghiên cứu sâu công tác bảo quản, tồn trữ lúa giống. Cán bộ phối hợp là Thạc sĩ Phạm Hoài An (nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông – Khuyến ngư tỉnh Hậu Giang, nguyên Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Hậu Giang, hiện nay là Giám đốc Khu Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tỉnh Hậu Giang) và cán bộ khuyến nông ở các Trạm Khuyến nông – Khuyến ngư huyện. Giá mua túi bảo quản không cao (8.500đ/bao). Một ký lúa giống tồn trữ yếm khí chi phí tăng thêm khoảng 213 đồng, nhưng giá trị bán ra tăng thêm trên 3.000đ/kg (đối với nông dân và các đơn vị sản xuất lúa giống khi thu hoạch lúa Đông – Xuân nếu bán lúa làm lúa lương thực thì chỉ bán được giá khoản 5.500 đồng đến 6.000 đồng/kg lúa, nếu được tồn trữ bằng túi yếm khí để đến vụ Thu – Đông hoặc Đông – Xuân bán làm lúa giống sẽ bán được giá từ 8.000 đồng đến 11.000 đồng/kg lúa giống) Qua trên 4 năm triển khai thực hiện, dự án đạt được kết quả như sau: - Từ tháng 6/2008 đến tháng 12/2008: + Đã tổ chức 05 lớp tập huấn kỹ thuật tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí cho 270 cán bộ cơ sở, cơ sở sản xuất lúa giống và nông dân. + Đã cung cấp 13.000 túi yếm khí (đạt tiêu chuẩn túi VN1) cho các cơ sở sản xuất lúa giống và nông dân. 6 - Từ tháng 01/2009 đến tháng 12/2009: + Đã tổ chức 03 lớp tập huấn kỹ thuật tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí cho 200 cán bộ cơ sở, cơ sở sản xuất lúa giống và nông dân. + Đã cung cấp 14.000 túi yếm khí (đạt tiêu chuẩn túi VN1) cho các cơ sở sản xuất lúa giống và nông dân. + Các cộng tác viên của dự án đã hướng dẫn nông dân tham quan các cơ sở sản xuất lúa giống, nông dân đã sử dụng túi yếm khí để tồn trữ lúa giống thu hoạch trong vụ lúa Đông - Xuân 2008-2009. - Từ tháng 01/2010 đến tháng 6/2013: + Đã cung cấp 22.000 túi yếm khí (đạt tiêu chuẩn túi VN1) cho các cơ sở sản xuất lúa giống và nông dân. + Các cộng tác viên của dự án đã hướng dẫn nông dân tham quan các cơ sở sản xuất lúa giống, nông dân đã sử dụng túi yếm khí để tồn trữ lúa giống thu hoạch trong các vụ sản xuất lúa năm 2010 đến 2012. + Đã tổ chức Hội thảo đánh giá hiệu quả của việc tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí với sự tham dự của 109 cán bộ kỹ thuật, nông dân. 3.2. Hiệu quả kinh tế: Dựa vào thời tiết vụ Đông - Xuân là vụ lúa có thời tiết thuận lợi nhất để cây lúa phát triển tốt, đạt năng suất tối ưu. Lúa giống sản xuất trong vụ Đông - Xuân đạt chất lượng tốt nhất so với các vụ lúa Xuân - Hè, Hè – Thu và Thu - Đông. Với cách bảo quản thông thường của nông dân thì lúa giống sản xuất vụ lúa Đông - Xuân chỉ duy trì độ nảy mầm để làm giống cho vụ lúa Xuân Hè và Hè - Thu, khi sản xuất vụ lúa Đông - Xuân nông dân phải sử dụng nguồn lúa sản xuất trong vụ Hè - Thu, hoặc Thu - Đông để làm giống, nguồn lúa giống sản xuất trong hai vụ này thường chất lượng không tốt bằng nguồn lúa giống sản xuất trong vụ Đông - Xuân nên năng suất lúa khó đạt đến mức tối ưu. Với giống lúa thông thường không được tốn trữ bằng túi yếm khí, nông dân phải sử dụng khoảng 200 kg lúa giống để gieo sạ 1 ha. Đối với giống lúa 7 chất lượng tốt, được tồn trữ trong túi yếm khí, nông dân chỉ cần sử dụng 120 kg lúa giống để gieo sạ 1 ha. Như thế nông dân tiết kiệm được 80 kg lúa giống/ha nếu sử dụng lúa giống chất lượng tốt để gieo sạ. Một túi yếm khí chứa được 40 kg lúa giống, ba túi chứa được 120 kg lúa giống đủ để gieo sạ 1 ha. Dự án cung cấp 49.000 túi yếm khí giúp các cơ sở sản xuất lúa giống, nông dân tồn trữ được 1960 tấn lúa giống, số lượng giống này giao sạ được 16.300 ha, giúp nông dân tiết kiệm được 1.300 tấn lúa giống (trị giá trên 8 tỷ đồng). Ruộng lúa sử dụng giống lúa chất lượng cao, bảo quản tốt duy trì được độ nẩy mầm trên 90% sẽ cho năng suất cao hơn ruộng lúa sử dụng giống lúa có chất lượng kém hoặc bảo quản không tốt (có độ nảy mầm dưới 80%) khoảng 500kg/ha. Như thế, 16.300 ha ruộng lúa được sử dụng giống lúa chất lượng tốt (sản xuất trong vụ Đông - Xuân) được tồn trữ bằng túi yếm khí sẽ giúp nông dân tăng thêm được 8.150 tấn lúa hàng hóa (trị giá trên 40 tỷ đồng), trong khi đó chi phí mua 49.000 túi yếm khí chỉ tốn 416,5 triệu đồng (49.000 túi x 8.500đ/túi = 416.500.000đ). Kết quả này cho thấy hiệu quả kinh tế của việc sử dụng túi yếm khí để tồn trữ lúa giống rất lớn. Hiện nay phần lớn các cơ sở sản xuất lúa giống và nông dân đều am hiểu được hiệu quả của việc tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí. Qua công tác tập huấn, vận động, tuyên truyền, hội thảo và cung cấp túi yếm khí cho nông dân, hiện nay phần lớn các cơ sở sản xuất lúa giống, nông dân trong tỉnh đều thấy được hiệu quả kinh tế của việc tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí. Do đó việc tồn trữ, bảo quản lúa giống bằng túi yếm khí là việc làm rất cần thiết, tùy vào thời gian tồn trữ, các cơ sở sản xuất lúa giống sẽ chọn loại bao PE có độ dày thích hợp để bảo quản lúa giống. Hiện nay hầu hết các cơ sở sản xuất lúa giống và nông dân trong tỉnh đều sử dụng túi yếm khí để tồn trữ lúa giống để gieo sạ các vụ lúa trọng năm. Đây là kết quả lan tỏa của dự án sau khi dự án kết thúc. 8 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ  Kết luận: - Qua kết quả của các công trình nghiên cứu của PGS.TS Dương Văn Chín nguyên Phó Viện trưởng Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long, qua kết quả thực hiện dự án “Bảo quản lúa giống bằng túi yếm khí” của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Hậu Giang cho thấy: + Bảo quản lúa giống bằng bao yếm khí VN1 giúp hạt lúa giữ được tỷ lệ nảy mầm trên 90% (đủ tiêu chuẩn làm lúa giống) sau 9 tháng tồn trữ. + Sử dụng lúa giống có chất lượng tốt (thu hoạch trong vụ lúa Đông – Xuân được tồn trữ bằng túi yếm khí) được gieo sạ trong vụ lúa Đông – Xuân sau sẽ giúp tiết kiệm được khoảng 80 kg lúa giống/ha, năng suất có thể đạt cao hơn 400 kg/ha so với lúa giống có chất lượng kém, giúp nông dân tăng thu nhập khoảng 3.000.000đ/ha. + Đến nay hầu hết cán bộ ngành nông nghiệp, các cơ sở sản xuất lúa giống, nông dân trong tỉnh Hậu Giang đều biết được hiệu quả kinh tế - kỹ thuật của việc tồn trữ lúa giống bằng túi yếm khí.  Đề nghị: - Đề nghị Trung tâm Giống Nông nghiệp tỉnh Hậu Giang làm đầu mối cung cấp túi yếm khí (đạt tiêu chuẩn túi VN1) cho nông dân thông qua các chương trình, dự án khuyến nông để nông dân tồn trữ hạt lúa tốt nhất lúc thu hoạch vụ lúa Đông – Xuân để làm giống cho bất cứ vụ lúa nào của năm kế tiếp. - Nếu không sử dụng túi yếm khí có thể sử dụng cal nhựa để tồn trữ lúa giống (với điều kiện phải vặn chặt nút cal không để không khí lọt vô cal). 9 10