Tài liệu Báo cáo thực tập Sản xuất cá giống nước ngọt

MỤC LỤC CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU..........................................................................................1 1.1 Đặt vấn đề................................................................................................................1 1.2 Nội dung môn học..................................................................................................1 CHƯƠNG II LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU.....................................................................2 2.1 Đặc điểm sinh học của một số loài cá nước ngọt...................................................2 2.1.1 Cá Rô đồng........................................................................................................2 2.1.1.1 Dinh dưỡng.................................................................................................2 2.1.1.2 Sinh sản......................................................................................................2 2.1.2 Cá Chép.............................................................................................................3 2.1.2.1 Dinh dưỡng.................................................................................................3 2.1.2.2 Sinh sản.......................................................................................................4 2.1.3 Cá Trê vàng.......................................................................................................4 2.1.3.1 Dinh dưỡng.................................................................................................4 2.1.3.2 Sinh sản.......................................................................................................4 2.1.4 Cá Sặc rằn.........................................................................................................5 2.1.4.1 Dinh dưỡng.................................................................................................5 2.1.4.2 Sinh sản.......................................................................................................5 2.1.5 Cá Mè vinh........................................................................................................6 2.1.5.1 Dinh dưỡng.................................................................................................6 2.1.5.2 Sinh sản.......................................................................................................6 2.2 Các loại Hormone dùng để kích thích cá sinh sản..................................................6 2.2.1 HCG (Human Chorionic Gonadotropin)..........................................................7 2.2.2 LHRH-a (Lutenizing Hormon – Releasing Hormon – analog).......................7 2.2.3 Não thùy cá Chép..............................................................................................7 2.2.4 DOM..................................................................................................................7 CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.........................................................8 3.1 Thời gian và địa điểm..............................................................................................8 3.2 Vật liệu nghiên cứu..................................................................................................8 3.3 Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................8 3.3.1 Cá Rô đồng........................................................................................................8 3.3.1.1 Chuẩn bị....................................................................................................8 3.3.1.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng......................................................8 3.3.1.3 Bố trí thí nghiệm cho cá sinh sản............................................................9 3.3.2 Cá Mè vinh........................................................................................................9 3.3.2.1 Chuẩn bị....................................................................................................9 3.3.2.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng......................................................9 3.3.2.3 Bố trí thí nghiệm cho sinh sản.................................................................9 3.3.3 Cá Sặc rằn.......................................................................................................10 3.3.3.1 Chuẩn bị..................................................................................................10 3.3.3.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng....................................................10 3.3.3.3 Bố trí cho sinh sản..................................................................................10 3.3.4 Cá trê..............................................................................................................10 3.3.4.1 Chuẩn bị..................................................................................................10 3.3.4.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng....................................................11 3.3.4.3 Bố trí thí nghiệm.....................................................................................11 3.3.5 Cá Chép...........................................................................................................12 3.3.5.1 Chuẩn bị..................................................................................................12 3.3.5.2 Liều và loại hormon sử dụng................................................................12 3.3.5.3 Bố trí thí nghiệm.....................................................................................12 3.1.4 Theo dõi các chỉ tiêu.......................................................................................13 3.1.5 Xử lý số liệu....................................................................................................13 CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN..............................................................14 4.1 Các yếu tố môi trường...........................................................................................14 4.1.1 Cá Rô đồng......................................................................................................14 4.1.2 Cá Mè vinh......................................................................................................15 4.1.3 Cá Sặc rằn.......................................................................................................17 4.1.4 Cá Trê..............................................................................................................18 4.1.5 Cá Chép...........................................................................................................20 CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT.................................................................22 5.1 Kết luận..................................................................................................................22 5.2 Đề xuất...................................................................................................................22 TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................23 DANH SÁCH HÌNH Hình 2.1 Hình thái bên ngoài cá Rô đồng........................................................................2 Hình 2.2 Hình thái bên ngoài của cá Chép.......................................................................3 Hình 2.3 Hình thái bên ngoài cá Trê vàng........................................................................4 Hình 2.4 Hình thái bên ngoài của cá Sặc rằn...................................................................5 Hình 2.5 Hình thái bên ngoài cá Mè vinh........................................................................6 Hình 2.6 Các loại kích thích tố.........................................................................................7 DANH SÁCH BẢNG Bảng 3.1 Liều lượng hormone tiêm cho cá Sặc rằn.......................................................10 Bảng 3.2 Liều lượng hormone tiêm cho cá Trê..............................................................11 Bảng 3.3 Liều tiêm hormone cho cá Chép thường và cá Chép giòn.............................12 Bảng 4.1 Các chỉ tiêu môi trường...................................................................................14 Bảng 4.2 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản nhân tạo cá Rô đồng.............................14 Bảng 4.3 Các giai đoạn phát triển phôi của cá Rô đồng................................................15 Bảng 4.4 Các chỉ trong tiêu sinh sản của cá Mè vinh....................................................16 Bảng 4.5 Các giai đoạn phát triển phôi của cá Mè vinh................................................17 Bảng 4.6 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản nhân tạo cá Sặc rằn...............................17 Bảng 4.7 Giai đoạn phát triển phôi của cá Sặc rằn........................................................18 Bảng 4.8 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản cá Trê.....................................................18 Bảng 4.9 Các giai đoạn phát triển phôi của cá Trê.........................................................19 Bảng 4.10 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản nhân tạo cá Chép thường....................20 Bảng 4.11 Các giai đoan phát triển phôi của cá Chép....................................................21 CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU 1.1 Đặt vấấn đềề Đối với thực tập chuyên môn sản xuất giống cá nước ngọt là không thể thiếu đối với sinh viên Ngành nuôi trồng thủy sản. Mục tiêu của môn học này giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng lý thuyết vào trong thực tiễn sản xuất giống một số loài cá nước ngọt như cá Rô đồng, cá Mè vinh, cá Trê, cá Sặc rằn, cá Chép. Môn học giúp sinh viên bước đầu làm quen với với công tác nghiên cứu khoa học. 1.2 Nội dung môn học Đánh giá mức độ thành thục của cá bố mẹ, chọn cá bố mẹ để kích thích sinh sản nhân tạo (cá Rô, cá Sặc rằn, cá Mè vinh, cá Trê, cá Chép). Theo dõi và ghi nhận các chỉ tiêu như: Thời gian hiệu ứng, tỷ lệ đẻ, tỷ lệ thụ tinh, tỷ lệ nở, sức sinh sản tuyệt đối, sức sinh sản tương đối, thời gian phát triển phôi. Theo dõi các chỉ tiêu nhiệt độ, pH trong hệ thống bể đẻ và bể ấp của các loài cá cho sinh sản Tổng hợp số liệu và hoàn thành báo cáo. 1 CHƯƠNG II LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 2.1 Đặc điểm sinh học của một sốấ loài cá nước ngọt 2.1.1 Cá Rố đốềng Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thu Hương (1993), cá Rô đồng được phân loại như sau: Bộ: Perciformes Họ: Anabantidae Giống: Anabas Loài: Anabas testudineus (Bloch, 1972) Hình 2.1 Hình thái bền ngoài cá Rố đốềng 2.1.1.1 Dinh dưỡng Cá Rô đồng là loài cá dữ, có tính ăn tạp thiên về động vật. Thức ăn ban đầu của cá mới nở chủ yếu là các loài động vật phiêu sinh có kích thước rất nhỏ, vật chất hữu cơ phân hủy và lắng đọng trong nền đáy của thủy vực cùng một số giống loài thực vật bậc thấp có cấu tạo dạng sợi như Lymbya…(Trần Ngọc Tuyền, 2015). 2.1.1.2 Sinh sản Trong tự nhiên cá Rô đồng thành thục sinh dục khi kích thước cá đạt dao dộng từ 10 – 12 cm. Trong các ao nuôi, cá sẽ thành thục sinh dục sau 5 – 6 tháng nuôi, tương ứng với kích cỡ cá dài từ 8 – 10 cm. Mùa sinh sản tự nhiên từ tháng 4 – 9, tập trung cao vào đầu mùa mưa tháng 6 – 7. Cá có thể đẻ 3 – 4 lần/năm. Sức sinh sản dao động từ 700.000 – 1.000.000 trứng. Trong diều kiện nhiệt độ 28 – 29oC trứng thụ tinh và nở 2 sau 12 – 14 giờ. Trứng cá Rô đồng thuộc trứng nổi (Trích dẫn Trần Ngọc Tuyền, 2015). 2.1.2 Cá Chép Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Chép được phân loại như sau: Bộ: Cypriniformes Họ: Cyprinidae Giống: Cyprinus Loài: Cyprinus carpio (Linnaeus, 1758) Hình 2.2 Hình thái bền ngoài của cá Chép 2.1.2.1 Dinh dưỡng Cá Chép là loài ăn tạp thiên về thực vật đáy (Phạm Minh Thành và Nguyễn Văn Kiểm, 2009). Sau khi nở 3 – 4 ngày, cá dài khoảng 6 – 7,2 mm, và chủ yếu phân bố ở tầng mặt. Thức ăn cho cá sau khi nở thường là những động vật phù du cỡ nhỏ. Cá từ 6 – 10 ngày tuổi có chiều dài khoảng 9,5 – 12,5 cm, có xu hướng bơi lội ở tầng đáy, ở giai đoạn này cá ăn sinh vật phù du ở tầng giữa là chính. Cá từ 10 – 12 ngày tuổi, có chiều dài khoảng 15 – 20 mm, các vây bắt đầu hoàn chỉnh, thức ăn chủ yếu là động vật đáy cỡ nhỏ. Từ giai đoạn cá giống đến trưởng thành, thức ăn chủ yếu là rễ cây, các loài giáp xác (Copepoda, Decapoda, Gastropoda), ấu trùng muỗi, ấu trùng côn trùng,… Ngoài ra, cá có thể ăn được các loại thức ăn do con người cung cấp như bột cá, bột tôm, rau, bèo, phụ phẩm từ lò mổ…(Trần Ngọc Tuyền, 2015). 3 2.1.2.2 Sinh sản Cá Chép thành thục sau 1 năm tuổi. Sức sinh sản của cá lớn, khoảng 120.000 – 140.000 trứng/kg cá cái. Mùa vụ sinh sản tự nhiên của cá tập trung vào mùa mưa tháng 5 – 10. Trứng cá Chép là trứng dính. Trứng cá sau khi đẻ bám vào thực vật thủy sinh. Ở các sông cá thường di cư vào các bãi ven sông, vùng nhiều cỏ nước. Cá thường đẻ nhiều vào ban đêm, nhất là từ nửa đêm đến lúc mặt trời mọc hoặc đẻ nhiều sau các cơn mưa rào, mát nước. 2.1.3 Cá Trề vàng Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Trê vàng được phân loại như sau: Bộ: Siluriformes Họ: Clariidae Giống: Clariias Loài: Clarias macrocephalus (Gunther, 1864) Hình 2.3 Hình thái bền ngoài cá Trề vàng 2.1.3.1 Dinh dưỡng Cá Trê vàng có đặc tính ăn tạp, thức ăn chủ yếu là động vật. Trong tự nhiên cá ăn côn trùng, giun, ốc, tôm cua, cá… Ngoài ra trong điều kiện ao nuôi, giai đoạn cá con, cá Trê vàng ăn chủ yếu là động vật phù du, giai đoạn trưởng thành cá còn có thể ăn các phụ phẩm từ các trại chăn nuôi hoặc từ nhà máy chế biến thủy sản hay các chất thải từ lò mổ. 4 2.1.3.2 Sinh sản Cá Trê thường sinh sản vào mùa mưa từ tháng 4 – 9, tập trung vào tháng 5 – 7. Nhiệt độ để cá sinh sản tốt là từ 25 – 32 oC. Sức sinh sản của cá thấp khoảng từ 60.000 – 80.000 trứng/kg cá cái. Cá có thể đẻ từ 3 – 5 lần/năm. Trứng cá Trê thuộc dạng trứng dính (Trần Ngọc Tuyền, 2015). 2.1.4 Cá Sặc rằền Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Sặc rằn được phân loại như sau: Bộ: Perciformes Họ: Anabantidae Giống: Trichogaster Loài: Trichtrogaster pectoralis (Regan, 1909) Hình 2.4 Hình thái bền ngoài của cá Sặc rằền 2.1.4.1 Dinh dưỡng Cũng như nhiều loài cá khác, ở thời kỳ đầu sau khi nở cá dinh dưỡng bằng noãn hoàng. Sau khi hết noãn hoàng cá di chuyển xuống lớp nước dưới để kiếm mồi. Thức ăn ở thời kỳ đầu là động vật phiêu sinh cỡ nhỏ như luân trùng, các chất hữu cơ lơ lửng trong nước, tảo, phù du. Ở giai đoạn trưởng thành cấu tạo bộ máy tiêu hóa của cá phù hợp với loài ăn tạp thiên về thực vật. Cá cũng có khả năng ăn tốt thức ăn do người cung cấp như cám, phân động vật, phụ phẩm khác và khi thiếu thức ăn chúng ăn cả trứng của chính nó (Trần Ngọc Tuyền, 2015). 2.1.4.2 Sinh sản Cá Sặc rằn thường đẻ vào mùa mưa từ tháng 4 – 9. Tuy nhiên trong điều kiện nuôi trong ao, có cho ăn, cá đẻ quanh năm nhưng tập trung vẫn là những tháng mùa mưa. Cá thành thục sinh dục khoảng 7 – 8 tháng tuổi. Cá đực có vây lưng dài và nhọn, thân 5 hình thon, bụng nhỏ. Ngược lại con cái có vây lưng tròn và ngắn, thường không vượt quá cuốn vi đuôi. Bụng cá lúc mang trứng căng tròn, nhìn thẳng vuông góc với vị trí đầu, bụng cá hình chữ U. Trong tự nhiên cá đẻ trong ruộng lúa, ao nuôi nơi có nhiều cây cỏ thủy sinh. 2.1.5 Cá Mè vinh Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Mè vinh được phân loại như sau: Bộ: Cypriniformes Họ: Cyprinidae Giống: Barbonymus Loài: Barbodes gonionotus Hình 2.5 Hình thái bền ngoài cá Mè vinh 2.1.5.1 Dinh dưỡng Cá sau khi nở dinh dưỡng bằng noãn hoàng trong 2 – 3 ngày. Lúc này cá nổi lên mặt nước. Sau khi hết noãn hoàng cá di chuyển xuống lớp nước dưới để kiếm mồi. Thức ăn của cá giai đoạn này là động vật phiêu sinh cỡ nhỏ, cá cũng có thể ăn thức ăn do con người cung cấp. 2.1.5.2 Sinh sản Cá Mè vinh thành thục khoảng 1 năm tuổi. Ngoài tự nhiên, mùa vụ sinh sản của cá thường kéo dài từ tháng 5 – 9. Trong điều kiện sinh sản nhân tạo, cá có thể đẻ 4 – 5 lần/năm. Sức sinh sản dao động từ 200.000 – 300.000 trứng/kg cá cái. Khi đẻ cá đực thường phát ra tiếng kêu. Trứng cá thuộc dạng bán trôi nổi. Trong điều kiện nhiệt độ dao động từ 28 – 29oC trứng cá nở sau 12 – 14 giờ. 6 2.2 Các loại Hormone dùng để kích thích cá sinh sản Mục tiêu sử dụng kích thích tố cho cá sinh sản: Chủ động cho cá sinh sản, nâng cao hiệu quả sinh sản. Hình 2.6 Các loại kích thích tốấ dùng trong sản xuấất giốấng cá 2.2.1 HCG (Human Chorionic Gonadotropin) HCG là hormone sinh dục có nguồn gốc từ động vật, được chiết suất từ người phụ nữ mang thai ở tháng thứ 3. HCG được sử dụng tốt cho cá, động vật và cả con người. Thuốc được đóng gói trong lọ thủy tinh với 5.000 UI hoặc 10.000 UI trong một lọ. Khi sử dụng thì pha với nước cất hoặc nước muối sinh lý (tốt nhất là nước muối sinh lý). Tác dụng chính của HCG là kích thích rụng trứng (Nguyễn Tường Anh, 1999). 2.2.2 LHRH-a (Lutenizing Hormon – Releasing Hormon – analog) LHRH-a là hormone nhân tạo, có tác dụng chuyển hóa buồng trứng đồng thời gián tiếp gây rung trứng. LHRH-a được sử dụng kèm với thụ thể nhân tạo kháng Dopamin là Domperidone (Dom). Tuy nhiên khi sử dụng LHRH-a kích thích sinh sản cho cá thì có nhược điểm là kéo dài thời gian tái thành thục của cá so với HCG và não thùy. 2.2.3 Não thùy cá Chép Não thùy thể (cá Chép) được lấy từ những con cá Chép thành thục còn tươi sống, càng gần thời điểm sinh sản thì hoạt tính kích dục của não thùy càng tăng cao. Năo thůy có tác dụng tăng hiệu ứng thuốc lên cá, tốt nhất sử dụng ở liều quyết định. 2.2.4 DOM Trong tuyến yên của cá còn có các hormone sinh dục tiết ra một chất khác có tác dụng ức chế quá trình tiết ra kích dục tố cơ bản mà còn ức chế cả sự tiết kích dục tố dưới 7 ảnh hưởng của LHRH-a, đó là chất Dopamin. Để làm giảm tác dụng của chất ức chế, người ta tiêm thêm chất kháng Dopamin là Domeridom (DOM). 8 CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 Thời gian và địa điểm Thời gian: Ngày 10/05/2016 – 20/07/2016. Địa điểm: Trại thực nghiệm sản xuất giống Khoa Sinh học ứng dụng – Trường Đại học Tây Đô. 3.2 Vật liệu nghiền cứu Thiết bị: Kính hiển vi, cân điện tử, máy thổi khí, máy phát điện, tủ lạnh,… Dụng cụ: Cân đồng hồ, bộ giải phẫu, thau, khăn, muỗng, đèn pin, cốc thủy tinh, vợt, cối nghiền thuốc,… Hóa chất: Urê, muối, Clorine, NaCl, nước muối sinh lý 9‰, HCG lọ 10.000 UI, LHRH – a lọ 0,2 mg, Moltilium (viên DOM) viên 10 mg, Não thùy từ 1 – 2g/cái. Mẫu vật: Cá bố mẹ các loài (cá Rô, cá Sặc rằn, cá Chép, cá Mè vinh, cá Trê). Nước ngọt. 3.3 Phương pháp nghiền cứu 3.3.1 Cá Rố đốềng 3.3.1.1 Chuẩn bị Chuẩn bị thùng nhựa, thau, vợt, khay… sau đó cấp nước vào thùng nhựa khoảng 40 – 50 cm. Kính hiển vi, nhiệt kế, đĩa petri, khay nhựa, cân điện tử, cân đồng hồ, bộ giải phẩu, máy sục khí. Chọn cá bố mẹ: chọn những con mạnh, không xây xát, không dị hình. Cá cái: bụng to, mềm, nổi rõ gờ buồng trứng hai bên lườn bụng, lỗ sinh dục lồi, hình vành khuyên, màu hồng. Cá đực: cơ thể thon dài, lỗ sinh dục hơi khuyết, khi vuốt nhẹ gân lỗ sinh dục thấy có tinh dịch màu trắng sữa chảy ra. 3.3.1.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng Sử dụng LRH – a kết hợp với Mutilium: [0,1 mg (LRH – a) + 10g Mutilium]/kg cá cái, liều cá đực bằng 1/2 liều cá cái. Cân cá đực và cái cái để xác định lượng hormone cần dùng. Khối lượng cá đực là 220g, cá cái là 230g. Sử dụng 1 ống LRH – a + 1 viên DOM + 2cc nước muối 9 Cá cái: 1cc hỗn hợp + 1cc nước muối cho 1 kg cá cái, sử dụng 0,5 cc cho 230g cá cái. Cá đực: 1 cc hỗn hợp + 3 cc nước muối, được 4 cc cho 2 kg cá đực, sử dụng 0,1 cc cho 220g cá đực, cá đưc bằng 1/2 – 1/3 liều cá cái. Vị trí tiêm: Tiêm ở gốc vi ngực, tránh tiêm trúng tim. Thể tích tiêm: 0,1 – 0,2 ml/con 3.3.1.3 Bố trí thí nghiệm cho cá sinh sản Sau khi tiêm xong bố trí 1 đực : 1 cái vào thùng nhựa và lặp lại 5 lần. 3.3.2 Cá Mè vinh 3.3.2.1 Chuẩn bị Chuẩn bị bể đẻ và bể ấp. Chuẩn bị bể composite, vợt, khay, lưới đậy,… sau đó cho nước vào bể qua túi lọc khoảng 0.8 – 1.0 m nước. Chọn cá bố mẹ: cá mạnh, không bị xây xát, không dị hình. Cá cái: bụng to, mềm, phần da bụng mỏng, lỗ sinh dục lồi có màu hồng. Cá đực: cơ thể thon dài, thân và nắp mang hơi nhám, lỗ sinh dục hơi khuyết, khi vuốt nhẹ gần lỗ sinh dục thấy có tinh dịch màu trắng sữa chảy ra. 3.3.2.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng Sử dụng: LRH – a + DOM: Nghiệm thức 1: [0,07 mg LRH – a + 10 mg DOM]/kg cá cái. Nghiệm thức 2: [0,1 mg LRH – a + 10 mg DOM]/1 kg cá cái. Phương pháp tính kích thích tố và tiêm cá ở nghiêm thức 2 Pha 1 ống LRH – a + 1 viên DOM + 2 cc nước muối Cá cái: Sử dụng 0,2 cc hỗn hợp cho 200g cá cái (3con) Cá đực: Sử dụng 1/2 liều cá cái, 0,5 – 1 cc (3 con) Vị trí tiêm: tiêm ở gốc vi ngực, tránh trúng tim. Thể tích tiêm: 0,5 – 1 ml/con 3.3.2.3 Bố trí thí nghiệm cho sinh sản Sau khi tiêm xong cho cá vào bể với tỷ lệ 1 đực : 1 cái, có sục khí mạnh. Dùng lưới che lại trên miệng bể tránh cá nhảy ra ngoài. Sục khí mạnh kích thích cá sinh sản nhanh hơn. 10 3.3.3 Cá Sặc rằền 3.3.3.1 Chuẩn bị Chuẩn bị nguồn nước sạch, rửa sạch thau, xô, bể, vợt. Cấp nước bể đẻ 30 – 50 cm, làm tổ cho cá đẻ dùng lá môn úp lên mặt nước vào bể đã chuẩn bị sẵn. Lựa chọn cá bố mẹ: cá mạnh, không xây xát, không dị hình. Cá cái: Bụng to, mềm, phần da bụng mỏng, lỗ sinh dục lồi và có màu hồng. Cá đực: Phần tia mềm ở lưng dài khỏi gốc vi đuôi, màu sắc cơ thể rõ ràng (sặc sỡ). 3.3.3.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng Liều dùng tùy vào mức độ thành thục của cá. Bảng 3.1 Liều lượng hormone tiêm cho cá Sặc rằn Nghiệm thức Liều tiêm Liều sơ bộ Nghiệm thức 1 1,5 não thùy/0,53g Nghiệm thức 2 Liều quyết định 1.500 UI (HCG)/kg cá cái [4.000 UI (HCG) + 3 não thùy]/kg cá cái Cá đực: Liều bằng 1/2 cá cái. Phương pháp tính kích thích tố và tiêm cá ở nghiêm thức 2 Pha lọ HCG 10.000 UI + nghiền 3 não thùy + 2 cc nước muối sinh lý Sử dụng 0,4 cc cho 475g cá cái (5con). Tiêm ở gốc vi ngực của cá. Thể tích tiêm 0,2 – 0,5 ml/con. 3.3.3.3 Bố trí cho sinh sản Sau khi tiêm xong, bố trí cá theo tỷ lệ 1 đưc : 1 cái vào thùng nhựa đã chuẩn bị sẵn cho cá sinh sản và lặp lại 5 lần.Theo dõi và ghi nhận tất cả các chỉ tiêu liên quan. 3.3.4 Cá trề 3.3.4.1 Chuẩn bị Pha 1 lít dung dich nước muối – Ure: (3g Ure + 4g NaCl) + nước sạch (nước muối sinh lý 9‰). 11 Cấp nước vào bể đẻ 10 – 20 cm. Cân điện tử, cân đồng hồ, kính hiển vi, nhiệt kế, test pH. Đĩa petri, khay nhựa, bộ giải phẩu, kim tiêm. Kích thích tố để tiêm cá (HCG, não thùy). Lựa chọn cá bố mẹ: cá mạnh, không xây xát, không dị hình. Cá mẹ: bụng to, mềm, phần da bụng mỏng, lỗ sinh dục hình vành khuyên và phồng to thường có màu đỏ nhạt. Cá đực: gai sinh dục dài, hình tam giác, phía đầu gai sinh dục nhọn nhỏ, phần nhô ra phía sau rất dài thường có màu trắng hay vàng nhạt, vào mùa sinh sản có màu hồng nhạt. 3.3.4.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng Bảng 3.2 Liều lượng hormone tiêm cho cá Trê Nghiệm thức Liều tiêm Liều sơ bộ Liều quyết định Nghiệm thức 1 1 não thùy/5 con 0,1 mg LRH – a+ 10 mg DOM/kg cá cái Nghiệm thức 2 300 UI (HCG)/5 con 0,1 mg LRH – a + 10 mg DOM/kg cá cái Đối với cá đực: Không tiêm liều sơ bộ, sử dụng bằng 1/2 liều cá cái. Phương pháp tính kích thích tố và tiêm cá ở nghiêm thức 2 Liều sơ bộ: 1 não thùy (300UI HCG)/5 con Liều quyết định: Sử dụng 0,1 mg LRH – a cho 1 kg cá cái, tức là 0,058 mg LRH – a cho 580g cá cái. Tiêm ở cơ lưng của cá. Thể tích tiêm: 0,5 – 1 ml/con 3.3.4.3 Bố trí thí nghiệm Giữ cá cái và cá đực riêng. Sau khi tiêm liều quyết định 10 – 12 giờ, kiểm tra cá cái nếu rụng trứng, vuốt trứng, cho vào dụng cụ sạch và khô. Giải phẫu cá đực lấy tinh sào, cắt và nghiền tinh sào trong cối và nước muối sinh lý. 12 Cho tinh sào vào trứng, đảo nhẹ và đều khoảng 2 phút để trứng thụ tinh, rửa trứng với nước muối Ure 2 lần, sau đó trải đều trứng vào khung lưới đã đặt sẵn trong bể ấp. 3.3.5 Cá Chép 3.3.5.1 Chuẩn bị Chuẩn bị bể đẻ và bể ấp, sau đó cấp nước vào. Đĩa petri, khay nhựa, bộ giải phẩu, kim tiêm, nước muối sinh lý. Kích thích tố (não thùy, LRH – a, DOM), nước muối – Ure. Lựa chọn cá bố mẹ: Cá mạnh, không xây xát, không dị hình. Cá cái: bụng to, mềm, da bụng mỏng, lỗ sinh dục lồi và có màu đỏ. Cá đực: Nắp mang hơi nhám, khi vuốt nhẹ gần lỗ sinh dục thấy có tinh dịch màu trắng sữa chảy ra. 3.3.5.2 Liều và loại hormon sử dụng Bảng 3.3 Liều tiêm hormone cho cá Chép thường và cá Chép giòn Đối tượng Khối lượng cá Cá đực Cá cái Chép thường 1400g 1050g Chép giòn 2950g 2960g Liều tiêm Liều quyết định Liều sơ bộ 3 não thùy 0,1 mg LRH – a + 10 mg DOM/kg 3 não thùy 0,12 mg LRH – a + 12 mg DOM/kg Phương pháp tính kích thích tố và tiêm cá: Cá cái: Liều sơ bộ: 3 não thùy cho 1050g cá cái/3 con (9 não cho 2960g cá cá/4 con đối với cá Chép giòn). Liều quyết định: 0,1mg LRH – a + DOM cho 1050g cá cái (0,36mg cho 2960g cá cái đối với cá Chép giòn). Cá đực: Không tiêm liều sơ bộ, sử dụng liều bằng 1/2 con cái. Tiêm ở gốc vi ngực, tránh tiêm trúng tim cá. Thể tích tiêm: 1 ml/con. 3.3.5.3 Bố trí thí nghiệm Giữ cá đực và cá cái riêng. Sau khi tiêm xong liều quyết định 4 – 5h, kiểm tra cá cái, nếu trứng rụng tiến hành vuốt trứng cho vào dụng cụ sạch và khô. 13 Vuốt lấy tinh cho vào trứng, dùng lông gà khuấy đều, sau đó rửa trứng bằng nước muối ure 2 lần, trải trứng vào khung lưới đã đặt sẵn. 3.1.4 Theo dõi các chỉ tều Nhiệt độ, pH bể đẻ và bể ấp (xác định nhiệt độ và pH 2 lần trong ngày vào các thời gian 6h 30’ và 13h 30’). Thời gian hiệu ứng thuốc được tính từ khi tiêm hormone ở liều quyết định đến khi cá bắt đầu đẻ hay rụng trứng đồng loạt. Tỷ lệ đẻ là tổng số cá đẻ trên tổng số cá cho tham gia sinh sản. Tỷ lệ đẻ (%) = Error: Reference source not found x 100 Sức sinh sản tương đối là số trứng cá đẻ ra tính trên 1 kg cá cho tham gia sinh sản (trứng/kg). Sức sinh sản tương đối = Error: Reference source not found Sức sinh sản tuyệt đối: là số trứng đếm được từ buồng trứng cá cái. Sức sinh sản tuyệt đối = Error: Reference source not found Tỷ lệ thụ tinh là tổng số trứng đã thụ tinh trên tổng số trứng đem đi ấp, tỷ lệ thụ tinh được xác định khi phôi phát triển đến giai đoạn đầu phôi vị. Tỷ lệ thụ tinh (%) = Error: Reference source not found Tỷ lệ nở là tổng số trứng nở ra trên tổng số trứng đã thụ tinh. Tỷ lệ nở (%) = Error: Reference source not found Tỷ lệ sống là tổng số cá hết noãn hoàn trên tổng số cá nở ra. Tỷ lệ sống (%) = Error: Reference source not found Tỷ lệ đẻ là tổng số cá đẻ trên tổng số cá cho tham gia sinh sản. Thời gian phát triển phôi được tính từ khi trứng cá đẻ ra đến khi giai đoạn cá đang nở. 3.1.5 Xử lý sốấ liệu Số liệu được xử lý bằng Excel 2010 và soạn thảo văn bản bằng Word 2010. CHƯƠNG 4 KÊẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 14 4.1 Các yềấu tốấ mối trường Các yếu tố môi trường trong bể đẻ và bể ấp trưng của các loài cá cho sinh sản nhân tạo cá Rô, cá Sặc rằn, cá Chép, cá Mè vinh, cá Trê được ghi nhận ở Bảng 4.1 4.1.Bảng 4.1 Các chỉ tiêu môi trường Chỉ tiêu Loài Cá Rô Cá Mè vinh Cá Sặc rằn Cá Trê Cá Chép Nhiệt độ 28 – 30 28 – 30 28 – 30 27,5 – 29 27,5 – 29 pH 7,30 – 7,60 7,30 – 7,60 7,30 – 7,60 7,30 – 7,60 7,30 – 7,60 Nhiệt độ và pH là hai yếu tố quan trọng trong trong sinh sản nhân tạo của hầu hết loài thủy sản. Qua Bảng 4.1 cho thấy nhiệt độ trong bể đẻ và bể ấp trong quá trình cho sinh sản nhân tạo cá Rô, cá Mè vinh, cá Sặc rằn, cá Trê, cá Chép dao động trong khoảng từ 27,5 – 30 0C. Theo Trần Ngọc Tuyền (2015) nhiêt độ thích hợp cho các loài trên sinh sản và ấp trứng là 28 – 29 0C cho thấy không có sự chênh lệch nhiều so với nhiệt độ đo được trong quá trình thí nghiệm. Ở nhiệt độ 27,5 – 30 0C phù hợp cho cá sinh sản và ấp trứng. Bên cạnh đó, giá trị pH ghi nhận được luôn nằm trong mức cho phép. 4.1.1 Cá Rố đốềng Các chỉ tiêu sinh sản của cá Rô đồng được tình bày ở Bảng 4.2 Bảng 4.2 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản nhân tạo cá Rô đồng Các chỉ tiêu Màu sắc trên thân cá Nhiệt độ bể đẻ và bể ấp (oC) pH Thời gian hiệu ứng (h) Tỷ lệ cá đẻ (%) Tỷ lệ thụ tinh (%) Tỷ lệ nở (%) Tỷ lệ dị hình (%) Sức sinh sản tương đối (trứng/kg) Sức sinh sản tuyệt đối (trứng/con cái) Đường kính trứng (mm) Thời gian phát triển phôi Kết quả tương ứng Chuyển từ màu đậm sang nhạt 28 – 30 7,3 – 7,6 7 33,3 78,7 ± 7,60 92,3 ± 6,90 1,43 166.666 21.510 0,6 19h 50’ Sau khi tiêm kích thích tố là LRH – a + DOM với liều 0,1 mg LRH –a + 10 mg DOM cho 1 kg cá cái thì thời gian hiệu ứng thuốc là 7h ở nhiệt độ 28 – 30oC. Theo Trần Ngọc Tuyền (2015) thì thời gian hiệu ứng là 10 – 12h, chênh lệch với thí nghiệm là 3 – 5h. 15