MỤC LỤC
CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU..........................................................................................1
1.1 Đặt vấn đề................................................................................................................1
1.2 Nội dung môn học..................................................................................................1
CHƯƠNG II LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU.....................................................................2
2.1 Đặc điểm sinh học của một số loài cá nước ngọt...................................................2
2.1.1 Cá Rô đồng........................................................................................................2
2.1.1.1 Dinh dưỡng.................................................................................................2
2.1.1.2 Sinh sản......................................................................................................2
2.1.2 Cá Chép.............................................................................................................3
2.1.2.1 Dinh dưỡng.................................................................................................3
2.1.2.2 Sinh sản.......................................................................................................4
2.1.3 Cá Trê vàng.......................................................................................................4
2.1.3.1 Dinh dưỡng.................................................................................................4
2.1.3.2 Sinh sản.......................................................................................................4
2.1.4 Cá Sặc rằn.........................................................................................................5
2.1.4.1 Dinh dưỡng.................................................................................................5
2.1.4.2 Sinh sản.......................................................................................................5
2.1.5 Cá Mè vinh........................................................................................................6
2.1.5.1 Dinh dưỡng.................................................................................................6
2.1.5.2 Sinh sản.......................................................................................................6
2.2 Các loại Hormone dùng để kích thích cá sinh sản..................................................6
2.2.1 HCG (Human Chorionic Gonadotropin)..........................................................7
2.2.2 LHRH-a (Lutenizing Hormon – Releasing Hormon – analog).......................7
2.2.3 Não thùy cá Chép..............................................................................................7
2.2.4 DOM..................................................................................................................7
CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.........................................................8
3.1 Thời gian và địa điểm..............................................................................................8
3.2 Vật liệu nghiên cứu..................................................................................................8
3.3 Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................8
3.3.1 Cá Rô đồng........................................................................................................8
3.3.1.1 Chuẩn bị....................................................................................................8
3.3.1.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng......................................................8
3.3.1.3 Bố trí thí nghiệm cho cá sinh sản............................................................9
3.3.2 Cá Mè vinh........................................................................................................9
3.3.2.1 Chuẩn bị....................................................................................................9
3.3.2.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng......................................................9
3.3.2.3 Bố trí thí nghiệm cho sinh sản.................................................................9
3.3.3 Cá Sặc rằn.......................................................................................................10
3.3.3.1 Chuẩn bị..................................................................................................10
3.3.3.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng....................................................10
3.3.3.3 Bố trí cho sinh sản..................................................................................10
3.3.4 Cá trê..............................................................................................................10
3.3.4.1 Chuẩn bị..................................................................................................10
3.3.4.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng....................................................11
3.3.4.3 Bố trí thí nghiệm.....................................................................................11
3.3.5 Cá Chép...........................................................................................................12
3.3.5.1 Chuẩn bị..................................................................................................12
3.3.5.2 Liều và loại hormon sử dụng................................................................12
3.3.5.3 Bố trí thí nghiệm.....................................................................................12
3.1.4 Theo dõi các chỉ tiêu.......................................................................................13
3.1.5 Xử lý số liệu....................................................................................................13
CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN..............................................................14
4.1 Các yếu tố môi trường...........................................................................................14
4.1.1 Cá Rô đồng......................................................................................................14
4.1.2 Cá Mè vinh......................................................................................................15
4.1.3 Cá Sặc rằn.......................................................................................................17
4.1.4 Cá Trê..............................................................................................................18
4.1.5 Cá Chép...........................................................................................................20
CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT.................................................................22
5.1 Kết luận..................................................................................................................22
5.2 Đề xuất...................................................................................................................22
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................23
DANH SÁCH HÌNH
Hình 2.1 Hình thái bên ngoài cá Rô đồng........................................................................2
Hình 2.2 Hình thái bên ngoài của cá Chép.......................................................................3
Hình 2.3 Hình thái bên ngoài cá Trê vàng........................................................................4
Hình 2.4 Hình thái bên ngoài của cá Sặc rằn...................................................................5
Hình 2.5 Hình thái bên ngoài cá Mè vinh........................................................................6
Hình 2.6 Các loại kích thích tố.........................................................................................7
DANH SÁCH BẢNG
Bảng 3.1 Liều lượng hormone tiêm cho cá Sặc rằn.......................................................10
Bảng 3.2 Liều lượng hormone tiêm cho cá Trê..............................................................11
Bảng 3.3 Liều tiêm hormone cho cá Chép thường và cá Chép giòn.............................12
Bảng 4.1 Các chỉ tiêu môi trường...................................................................................14
Bảng 4.2 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản nhân tạo cá Rô đồng.............................14
Bảng 4.3 Các giai đoạn phát triển phôi của cá Rô đồng................................................15
Bảng 4.4 Các chỉ trong tiêu sinh sản của cá Mè vinh....................................................16
Bảng 4.5 Các giai đoạn phát triển phôi của cá Mè vinh................................................17
Bảng 4.6 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản nhân tạo cá Sặc rằn...............................17
Bảng 4.7 Giai đoạn phát triển phôi của cá Sặc rằn........................................................18
Bảng 4.8 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản cá Trê.....................................................18
Bảng 4.9 Các giai đoạn phát triển phôi của cá Trê.........................................................19
Bảng 4.10 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản nhân tạo cá Chép thường....................20
Bảng 4.11 Các giai đoan phát triển phôi của cá Chép....................................................21
CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU
1.1 Đặt vấấn đềề
Đối với thực tập chuyên môn sản xuất giống cá nước ngọt là không thể thiếu đối với
sinh viên Ngành nuôi trồng thủy sản.
Mục tiêu của môn học này giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng lý
thuyết vào trong thực tiễn sản xuất giống một số loài cá nước ngọt như cá Rô đồng, cá
Mè vinh, cá Trê, cá Sặc rằn, cá Chép. Môn học giúp sinh viên bước đầu làm quen với
với công tác nghiên cứu khoa học.
1.2 Nội dung môn học
Đánh giá mức độ thành thục của cá bố mẹ, chọn cá bố mẹ để kích thích sinh sản nhân
tạo (cá Rô, cá Sặc rằn, cá Mè vinh, cá Trê, cá Chép).
Theo dõi và ghi nhận các chỉ tiêu như: Thời gian hiệu ứng, tỷ lệ đẻ, tỷ lệ thụ tinh, tỷ lệ
nở, sức sinh sản tuyệt đối, sức sinh sản tương đối, thời gian phát triển phôi.
Theo dõi các chỉ tiêu nhiệt độ, pH trong hệ thống bể đẻ và bể ấp của các loài cá cho
sinh sản
Tổng hợp số liệu và hoàn thành báo cáo.
1
CHƯƠNG II
LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
2.1 Đặc điểm sinh học của một sốấ loài cá nước ngọt
2.1.1 Cá Rố đốềng
Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thu Hương (1993), cá Rô đồng được phân loại như
sau:
Bộ: Perciformes
Họ: Anabantidae
Giống: Anabas
Loài: Anabas testudineus (Bloch, 1972)
Hình
2.1 Hình thái bền ngoài cá Rố đốềng
2.1.1.1 Dinh dưỡng
Cá Rô đồng là loài cá dữ, có tính ăn tạp thiên về động vật. Thức ăn ban đầu của cá mới
nở chủ yếu là các loài động vật phiêu sinh có kích thước rất nhỏ, vật chất hữu cơ phân
hủy và lắng đọng trong nền đáy của thủy vực cùng một số giống loài thực vật bậc thấp
có cấu tạo dạng sợi như Lymbya…(Trần Ngọc Tuyền, 2015).
2.1.1.2 Sinh sản
Trong tự nhiên cá Rô đồng thành thục sinh dục khi kích thước cá đạt dao dộng từ 10 –
12 cm. Trong các ao nuôi, cá sẽ thành thục sinh dục sau 5 – 6 tháng nuôi, tương ứng
với kích cỡ cá dài từ 8 – 10 cm. Mùa sinh sản tự nhiên từ tháng 4 – 9, tập trung cao
vào đầu mùa mưa tháng 6 – 7. Cá có thể đẻ 3 – 4 lần/năm. Sức sinh sản dao động từ
700.000 – 1.000.000 trứng. Trong diều kiện nhiệt độ 28 – 29oC trứng thụ tinh và nở
2
sau 12 – 14 giờ. Trứng cá Rô đồng thuộc trứng nổi (Trích dẫn Trần Ngọc Tuyền,
2015).
2.1.2 Cá Chép
Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Chép được phân loại như
sau:
Bộ: Cypriniformes
Họ: Cyprinidae
Giống: Cyprinus
Loài: Cyprinus carpio (Linnaeus, 1758)
Hình 2.2 Hình thái bền ngoài của cá Chép
2.1.2.1 Dinh dưỡng
Cá Chép là loài ăn tạp thiên về thực vật đáy (Phạm Minh Thành và Nguyễn Văn Kiểm,
2009). Sau khi nở 3 – 4 ngày, cá dài khoảng 6 – 7,2 mm, và chủ yếu phân bố ở tầng
mặt. Thức ăn cho cá sau khi nở thường là những động vật phù du cỡ nhỏ. Cá từ 6 – 10
ngày tuổi có chiều dài khoảng 9,5 – 12,5 cm, có xu hướng bơi lội ở tầng đáy, ở giai
đoạn này cá ăn sinh vật phù du ở tầng giữa là chính. Cá từ 10 – 12 ngày tuổi, có chiều
dài khoảng 15 – 20 mm, các vây bắt đầu hoàn chỉnh, thức ăn chủ yếu là động vật đáy
cỡ nhỏ. Từ giai đoạn cá giống đến trưởng thành, thức ăn chủ yếu là rễ cây, các loài
giáp xác (Copepoda, Decapoda, Gastropoda), ấu trùng muỗi, ấu trùng côn trùng,…
Ngoài ra, cá có thể ăn được các loại thức ăn do con người cung cấp như bột cá, bột
tôm, rau, bèo, phụ phẩm từ lò mổ…(Trần Ngọc Tuyền, 2015).
3
2.1.2.2 Sinh sản
Cá Chép thành thục sau 1 năm tuổi. Sức sinh sản của cá lớn, khoảng 120.000 –
140.000 trứng/kg cá cái. Mùa vụ sinh sản tự nhiên của cá tập trung vào mùa mưa tháng
5 – 10. Trứng cá Chép là trứng dính. Trứng cá sau khi đẻ bám vào thực vật thủy sinh.
Ở các sông cá thường di cư vào các bãi ven sông, vùng nhiều cỏ nước. Cá thường đẻ
nhiều vào ban đêm, nhất là từ nửa đêm đến lúc mặt trời mọc hoặc đẻ nhiều sau các cơn
mưa rào, mát nước.
2.1.3 Cá Trề vàng
Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Trê vàng được phân loại
như sau:
Bộ: Siluriformes
Họ: Clariidae
Giống: Clariias
Loài: Clarias macrocephalus (Gunther, 1864)
Hình 2.3 Hình thái bền ngoài cá Trề vàng
2.1.3.1 Dinh dưỡng
Cá Trê vàng có đặc tính ăn tạp, thức ăn chủ yếu là động vật. Trong tự nhiên cá ăn côn
trùng, giun, ốc, tôm cua, cá… Ngoài ra trong điều kiện ao nuôi, giai đoạn cá con, cá
Trê vàng ăn chủ yếu là động vật phù du, giai đoạn trưởng thành cá còn có thể ăn các
phụ phẩm từ các trại chăn nuôi hoặc từ nhà máy chế biến thủy sản hay các chất thải từ
lò mổ.
4
2.1.3.2 Sinh sản
Cá Trê thường sinh sản vào mùa mưa từ tháng 4 – 9, tập trung vào tháng 5 – 7. Nhiệt
độ để cá sinh sản tốt là từ 25 – 32 oC. Sức sinh sản của cá thấp khoảng từ 60.000 –
80.000 trứng/kg cá cái. Cá có thể đẻ từ 3 – 5 lần/năm. Trứng cá Trê thuộc dạng trứng
dính (Trần Ngọc Tuyền, 2015).
2.1.4 Cá Sặc rằền
Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Sặc rằn được phân loại như
sau:
Bộ: Perciformes
Họ: Anabantidae
Giống: Trichogaster
Loài: Trichtrogaster pectoralis (Regan, 1909)
Hình 2.4 Hình thái bền ngoài của cá Sặc rằền
2.1.4.1 Dinh dưỡng
Cũng như nhiều loài cá khác, ở thời kỳ đầu sau khi nở cá dinh dưỡng bằng noãn
hoàng. Sau khi hết noãn hoàng cá di chuyển xuống lớp nước dưới để kiếm mồi. Thức
ăn ở thời kỳ đầu là động vật phiêu sinh cỡ nhỏ như luân trùng, các chất hữu cơ lơ lửng
trong nước, tảo, phù du. Ở giai đoạn trưởng thành cấu tạo bộ máy tiêu hóa của cá phù
hợp với loài ăn tạp thiên về thực vật. Cá cũng có khả năng ăn tốt thức ăn do người
cung cấp như cám, phân động vật, phụ phẩm khác và khi thiếu thức ăn chúng ăn cả
trứng của chính nó (Trần Ngọc Tuyền, 2015).
2.1.4.2 Sinh sản
Cá Sặc rằn thường đẻ vào mùa mưa từ tháng 4 – 9. Tuy nhiên trong điều kiện nuôi
trong ao, có cho ăn, cá đẻ quanh năm nhưng tập trung vẫn là những tháng mùa mưa.
Cá thành thục sinh dục khoảng 7 – 8 tháng tuổi. Cá đực có vây lưng dài và nhọn, thân
5
hình thon, bụng nhỏ. Ngược lại con cái có vây lưng tròn và ngắn, thường không vượt
quá cuốn vi đuôi. Bụng cá lúc mang trứng căng tròn, nhìn thẳng vuông góc với vị trí
đầu, bụng cá hình chữ U. Trong tự nhiên cá đẻ trong ruộng lúa, ao nuôi nơi có nhiều
cây cỏ thủy sinh.
2.1.5 Cá Mè vinh
Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Mè vinh được phân loại
như sau:
Bộ: Cypriniformes
Họ: Cyprinidae
Giống: Barbonymus
Loài: Barbodes gonionotus
Hình 2.5 Hình thái bền ngoài cá Mè vinh
2.1.5.1 Dinh dưỡng
Cá sau khi nở dinh dưỡng bằng noãn hoàng trong 2 – 3 ngày. Lúc này cá nổi lên mặt
nước. Sau khi hết noãn hoàng cá di chuyển xuống lớp nước dưới để kiếm mồi. Thức
ăn của cá giai đoạn này là động vật phiêu sinh cỡ nhỏ, cá cũng có thể ăn thức ăn do
con người cung cấp.
2.1.5.2 Sinh sản
Cá Mè vinh thành thục khoảng 1 năm tuổi. Ngoài tự nhiên, mùa vụ sinh sản của cá
thường kéo dài từ tháng 5 – 9. Trong điều kiện sinh sản nhân tạo, cá có thể đẻ 4 – 5
lần/năm. Sức sinh sản dao động từ 200.000 – 300.000 trứng/kg cá cái. Khi đẻ cá đực
thường phát ra tiếng kêu. Trứng cá thuộc dạng bán trôi nổi. Trong điều kiện nhiệt độ
dao động từ 28 – 29oC trứng cá nở sau 12 – 14 giờ.
6
2.2 Các loại Hormone dùng để kích thích cá sinh sản
Mục tiêu sử dụng kích thích tố cho cá sinh sản: Chủ động cho cá sinh sản, nâng cao
hiệu quả sinh sản.
Hình 2.6 Các loại kích thích tốấ dùng trong sản xuấất giốấng cá
2.2.1 HCG (Human Chorionic Gonadotropin)
HCG là hormone sinh dục có nguồn gốc từ động vật, được chiết suất từ người phụ nữ
mang thai ở tháng thứ 3. HCG được sử dụng tốt cho cá, động vật và cả con người.
Thuốc được đóng gói trong lọ thủy tinh với 5.000 UI hoặc 10.000 UI trong một lọ. Khi
sử dụng thì pha với nước cất hoặc nước muối sinh lý (tốt nhất là nước muối sinh lý).
Tác dụng chính của HCG là kích thích rụng trứng (Nguyễn Tường Anh, 1999).
2.2.2 LHRH-a (Lutenizing Hormon – Releasing Hormon – analog)
LHRH-a là hormone nhân tạo, có tác dụng chuyển hóa buồng trứng đồng thời gián tiếp
gây rung trứng. LHRH-a được sử dụng kèm với thụ thể nhân tạo kháng Dopamin là
Domperidone (Dom). Tuy nhiên khi sử dụng LHRH-a kích thích sinh sản cho cá thì có
nhược điểm là kéo dài thời gian tái thành thục của cá so với HCG và não thùy.
2.2.3 Não thùy cá Chép
Não thùy thể (cá Chép) được lấy từ những con cá Chép thành thục còn tươi sống, càng
gần thời điểm sinh sản thì hoạt tính kích dục của não thùy càng tăng cao. Năo thůy có
tác dụng tăng hiệu ứng thuốc lên cá, tốt nhất sử dụng ở liều quyết định.
2.2.4 DOM
Trong tuyến yên của cá còn có các hormone sinh dục tiết ra một chất khác có tác dụng
ức chế quá trình tiết ra kích dục tố cơ bản mà còn ức chế cả sự tiết kích dục tố dưới
7
ảnh hưởng của LHRH-a, đó là chất Dopamin. Để làm giảm tác dụng của chất ức chế,
người ta tiêm thêm chất kháng Dopamin là Domeridom (DOM).
8
CHƯƠNG 3
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1 Thời gian và địa điểm
Thời gian: Ngày 10/05/2016 – 20/07/2016.
Địa điểm: Trại thực nghiệm sản xuất giống Khoa Sinh học ứng dụng – Trường Đại học
Tây Đô.
3.2 Vật liệu nghiền cứu
Thiết bị: Kính hiển vi, cân điện tử, máy thổi khí, máy phát điện, tủ lạnh,…
Dụng cụ: Cân đồng hồ, bộ giải phẫu, thau, khăn, muỗng, đèn pin, cốc thủy tinh, vợt,
cối nghiền thuốc,…
Hóa chất: Urê, muối, Clorine, NaCl, nước muối sinh lý 9‰, HCG lọ 10.000 UI,
LHRH – a lọ 0,2 mg, Moltilium (viên DOM) viên 10 mg, Não thùy từ 1 – 2g/cái.
Mẫu vật: Cá bố mẹ các loài (cá Rô, cá Sặc rằn, cá Chép, cá Mè vinh, cá Trê).
Nước ngọt.
3.3 Phương pháp nghiền cứu
3.3.1 Cá Rố đốềng
3.3.1.1 Chuẩn bị
Chuẩn bị thùng nhựa, thau, vợt, khay… sau đó cấp nước vào thùng nhựa khoảng 40 –
50 cm.
Kính hiển vi, nhiệt kế, đĩa petri, khay nhựa, cân điện tử, cân đồng hồ, bộ giải phẩu,
máy sục khí.
Chọn cá bố mẹ: chọn những con mạnh, không xây xát, không dị hình.
Cá cái: bụng to, mềm, nổi rõ gờ buồng trứng hai bên lườn bụng, lỗ sinh dục lồi, hình
vành khuyên, màu hồng.
Cá đực: cơ thể thon dài, lỗ sinh dục hơi khuyết, khi vuốt nhẹ gân lỗ sinh dục thấy có
tinh dịch màu trắng sữa chảy ra.
3.3.1.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng
Sử dụng LRH – a kết hợp với Mutilium: [0,1 mg (LRH – a) + 10g Mutilium]/kg cá cái,
liều cá đực bằng 1/2 liều cá cái.
Cân cá đực và cái cái để xác định lượng hormone cần dùng. Khối lượng cá đực là
220g, cá cái là 230g.
Sử dụng 1 ống LRH – a + 1 viên DOM + 2cc nước muối
9
Cá cái: 1cc hỗn hợp + 1cc nước muối cho 1 kg cá cái, sử dụng 0,5 cc cho 230g cá cái.
Cá đực: 1 cc hỗn hợp + 3 cc nước muối, được 4 cc cho 2 kg cá đực, sử dụng 0,1 cc cho
220g cá đực, cá đưc bằng 1/2 – 1/3 liều cá cái.
Vị trí tiêm: Tiêm ở gốc vi ngực, tránh tiêm trúng tim.
Thể tích tiêm: 0,1 – 0,2 ml/con
3.3.1.3 Bố trí thí nghiệm cho cá sinh sản
Sau khi tiêm xong bố trí 1 đực : 1 cái vào thùng nhựa và lặp lại 5 lần.
3.3.2 Cá Mè vinh
3.3.2.1 Chuẩn bị
Chuẩn bị bể đẻ và bể ấp.
Chuẩn bị bể composite, vợt, khay, lưới đậy,… sau đó cho nước vào bể qua túi lọc
khoảng 0.8 – 1.0 m nước.
Chọn cá bố mẹ: cá mạnh, không bị xây xát, không dị hình.
Cá cái: bụng to, mềm, phần da bụng mỏng, lỗ sinh dục lồi có màu hồng.
Cá đực: cơ thể thon dài, thân và nắp mang hơi nhám, lỗ sinh dục hơi khuyết, khi vuốt
nhẹ gần lỗ sinh dục thấy có tinh dịch màu trắng sữa chảy ra.
3.3.2.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng
Sử dụng: LRH – a + DOM: Nghiệm thức 1: [0,07 mg LRH – a + 10 mg DOM]/kg cá
cái.
Nghiệm thức 2: [0,1 mg LRH – a + 10 mg DOM]/1 kg cá cái.
Phương pháp tính kích thích tố và tiêm cá ở nghiêm thức 2
Pha 1 ống LRH – a + 1 viên DOM + 2 cc nước muối
Cá cái: Sử dụng 0,2 cc hỗn hợp cho 200g cá cái (3con)
Cá đực: Sử dụng 1/2 liều cá cái, 0,5 – 1 cc (3 con)
Vị trí tiêm: tiêm ở gốc vi ngực, tránh trúng tim.
Thể tích tiêm: 0,5 – 1 ml/con
3.3.2.3 Bố trí thí nghiệm cho sinh sản
Sau khi tiêm xong cho cá vào bể với tỷ lệ 1 đực : 1 cái, có sục khí mạnh.
Dùng lưới che lại trên miệng bể tránh cá nhảy ra ngoài. Sục khí mạnh kích thích cá
sinh sản nhanh hơn.
10
3.3.3 Cá Sặc rằền
3.3.3.1 Chuẩn bị
Chuẩn bị nguồn nước sạch, rửa sạch thau, xô, bể, vợt.
Cấp nước bể đẻ 30 – 50 cm, làm tổ cho cá đẻ dùng lá môn úp lên mặt nước vào bể đã
chuẩn bị sẵn.
Lựa chọn cá bố mẹ: cá mạnh, không xây xát, không dị hình.
Cá cái: Bụng to, mềm, phần da bụng mỏng, lỗ sinh dục lồi và có màu hồng.
Cá đực: Phần tia mềm ở lưng dài khỏi gốc vi đuôi, màu sắc cơ thể rõ ràng (sặc sỡ).
3.3.3.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng
Liều dùng tùy vào mức độ thành thục của cá.
Bảng 3.1 Liều lượng hormone tiêm cho cá Sặc rằn
Nghiệm thức
Liều tiêm
Liều sơ bộ
Nghiệm thức 1
1,5 não thùy/0,53g
Nghiệm thức 2
Liều quyết định
1.500 UI (HCG)/kg cá
cái
[4.000 UI (HCG) + 3
não thùy]/kg cá cái
Cá đực: Liều bằng 1/2 cá cái.
Phương pháp tính kích thích tố và tiêm cá ở nghiêm thức 2
Pha lọ HCG 10.000 UI + nghiền 3 não thùy + 2 cc nước muối sinh lý
Sử dụng 0,4 cc cho 475g cá cái (5con).
Tiêm ở gốc vi ngực của cá.
Thể tích tiêm 0,2 – 0,5 ml/con.
3.3.3.3 Bố trí cho sinh sản
Sau khi tiêm xong, bố trí cá theo tỷ lệ 1 đưc : 1 cái vào thùng nhựa đã chuẩn bị sẵn cho
cá sinh sản và lặp lại 5 lần.Theo dõi và ghi nhận tất cả các chỉ tiêu liên quan.
3.3.4 Cá trề
3.3.4.1 Chuẩn bị
Pha 1 lít dung dich nước muối – Ure: (3g Ure + 4g NaCl) + nước sạch (nước muối
sinh lý 9‰).
11
Cấp nước vào bể đẻ 10 – 20 cm.
Cân điện tử, cân đồng hồ, kính hiển vi, nhiệt kế, test pH.
Đĩa petri, khay nhựa, bộ giải phẩu, kim tiêm.
Kích thích tố để tiêm cá (HCG, não thùy).
Lựa chọn cá bố mẹ: cá mạnh, không xây xát, không dị hình.
Cá mẹ: bụng to, mềm, phần da bụng mỏng, lỗ sinh dục hình vành khuyên và phồng to
thường có màu đỏ nhạt.
Cá đực: gai sinh dục dài, hình tam giác, phía đầu gai sinh dục nhọn nhỏ, phần nhô ra
phía sau rất dài thường có màu trắng hay vàng nhạt, vào mùa sinh sản có màu hồng
nhạt.
3.3.4.2 Loại và liều lượng hormone sử dụng
Bảng 3.2 Liều lượng hormone tiêm cho cá Trê
Nghiệm thức
Liều tiêm
Liều sơ bộ
Liều quyết định
Nghiệm thức 1
1 não thùy/5 con
0,1 mg LRH – a+ 10 mg
DOM/kg cá cái
Nghiệm thức 2
300 UI (HCG)/5 con
0,1 mg LRH – a + 10 mg
DOM/kg cá cái
Đối với cá đực: Không tiêm liều sơ bộ, sử dụng bằng 1/2 liều cá cái.
Phương pháp tính kích thích tố và tiêm cá ở nghiêm thức 2
Liều sơ bộ: 1 não thùy (300UI HCG)/5 con
Liều quyết định: Sử dụng 0,1 mg LRH – a cho 1 kg cá cái, tức là 0,058 mg LRH – a
cho 580g cá cái.
Tiêm ở cơ lưng của cá.
Thể tích tiêm: 0,5 – 1 ml/con
3.3.4.3 Bố trí thí nghiệm
Giữ cá cái và cá đực riêng.
Sau khi tiêm liều quyết định 10 – 12 giờ, kiểm tra cá cái nếu rụng trứng, vuốt trứng,
cho vào dụng cụ sạch và khô.
Giải phẫu cá đực lấy tinh sào, cắt và nghiền tinh sào trong cối và nước muối sinh lý.
12
Cho tinh sào vào trứng, đảo nhẹ và đều khoảng 2 phút để trứng thụ tinh, rửa trứng với
nước muối Ure 2 lần, sau đó trải đều trứng vào khung lưới đã đặt sẵn trong bể ấp.
3.3.5 Cá Chép
3.3.5.1 Chuẩn bị
Chuẩn bị bể đẻ và bể ấp, sau đó cấp nước vào.
Đĩa petri, khay nhựa, bộ giải phẩu, kim tiêm, nước muối sinh lý.
Kích thích tố (não thùy, LRH – a, DOM), nước muối – Ure.
Lựa chọn cá bố mẹ: Cá mạnh, không xây xát, không dị hình.
Cá cái: bụng to, mềm, da bụng mỏng, lỗ sinh dục lồi và có màu đỏ.
Cá đực: Nắp mang hơi nhám, khi vuốt nhẹ gần lỗ sinh dục thấy có tinh dịch màu trắng
sữa chảy ra.
3.3.5.2 Liều và loại hormon sử dụng
Bảng 3.3 Liều tiêm hormone cho cá Chép thường và cá Chép giòn
Đối tượng
Khối lượng cá
Cá đực Cá cái
Chép thường
1400g
1050g
Chép giòn
2950g
2960g
Liều tiêm
Liều quyết định
Liều sơ
bộ
3 não thùy 0,1 mg LRH – a + 10 mg
DOM/kg
3 não thùy 0,12 mg LRH – a + 12 mg
DOM/kg
Phương pháp tính kích thích tố và tiêm cá:
Cá cái: Liều sơ bộ: 3 não thùy cho 1050g cá cái/3 con (9 não cho 2960g cá cá/4 con
đối với cá Chép giòn).
Liều quyết định: 0,1mg LRH – a + DOM cho 1050g cá cái (0,36mg cho 2960g cá cái
đối với cá Chép giòn).
Cá đực: Không tiêm liều sơ bộ, sử dụng liều bằng 1/2 con cái.
Tiêm ở gốc vi ngực, tránh tiêm trúng tim cá.
Thể tích tiêm: 1 ml/con.
3.3.5.3 Bố trí thí nghiệm
Giữ cá đực và cá cái riêng.
Sau khi tiêm xong liều quyết định 4 – 5h, kiểm tra cá cái, nếu trứng rụng tiến hành
vuốt trứng cho vào dụng cụ sạch và khô.
13
Vuốt lấy tinh cho vào trứng, dùng lông gà khuấy đều, sau đó rửa trứng bằng nước
muối ure 2 lần, trải trứng vào khung lưới đã đặt sẵn.
3.1.4 Theo dõi các chỉ tều
Nhiệt độ, pH bể đẻ và bể ấp (xác định nhiệt độ và pH 2 lần trong ngày vào các thời
gian 6h 30’ và 13h 30’).
Thời gian hiệu ứng thuốc được tính từ khi tiêm hormone ở liều quyết định đến khi cá
bắt đầu đẻ hay rụng trứng đồng loạt.
Tỷ lệ đẻ là tổng số cá đẻ trên tổng số cá cho tham gia sinh sản.
Tỷ lệ đẻ (%) = Error: Reference source not found x 100
Sức sinh sản tương đối là số trứng cá đẻ ra tính trên 1 kg cá cho tham gia sinh sản
(trứng/kg).
Sức sinh sản tương đối = Error: Reference source not found
Sức sinh sản tuyệt đối: là số trứng đếm được từ buồng trứng cá cái.
Sức sinh sản tuyệt đối = Error: Reference source not found
Tỷ lệ thụ tinh là tổng số trứng đã thụ tinh trên tổng số trứng đem đi ấp, tỷ lệ thụ tinh
được xác định khi phôi phát triển đến giai đoạn đầu phôi vị.
Tỷ lệ thụ tinh (%) = Error: Reference source not found
Tỷ lệ nở là tổng số trứng nở ra trên tổng số trứng đã thụ tinh.
Tỷ lệ nở (%) = Error: Reference source not found
Tỷ lệ sống là tổng số cá hết noãn hoàn trên tổng số cá nở ra.
Tỷ lệ sống (%) = Error: Reference source not found
Tỷ lệ đẻ là tổng số cá đẻ trên tổng số cá cho tham gia sinh sản.
Thời gian phát triển phôi được tính từ khi trứng cá đẻ ra đến khi giai đoạn cá đang nở.
3.1.5 Xử lý sốấ liệu
Số liệu được xử lý bằng Excel 2010 và soạn thảo văn bản bằng Word 2010.
CHƯƠNG 4
KÊẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
14
4.1 Các yềấu tốấ mối trường
Các yếu tố môi trường trong bể đẻ và bể ấp trưng của các loài cá cho sinh sản nhân tạo
cá Rô, cá Sặc rằn, cá Chép, cá Mè vinh, cá Trê được ghi nhận ở Bảng 4.1
4.1.Bảng 4.1 Các chỉ tiêu môi trường
Chỉ tiêu
Loài
Cá Rô
Cá Mè vinh
Cá Sặc rằn
Cá Trê
Cá Chép
Nhiệt độ
28 – 30
28 – 30
28 – 30
27,5 – 29
27,5 – 29
pH
7,30 – 7,60
7,30 – 7,60
7,30 – 7,60
7,30 – 7,60
7,30 – 7,60
Nhiệt độ và pH là hai yếu tố quan trọng trong trong sinh sản nhân tạo của hầu hết loài
thủy sản. Qua Bảng 4.1 cho thấy nhiệt độ trong bể đẻ và bể ấp trong quá trình cho sinh
sản nhân tạo cá Rô, cá Mè vinh, cá Sặc rằn, cá Trê, cá Chép dao động trong khoảng từ
27,5 – 30 0C. Theo Trần Ngọc Tuyền (2015) nhiêt độ thích hợp cho các loài trên sinh
sản và ấp trứng là 28 – 29 0C cho thấy không có sự chênh lệch nhiều so với nhiệt độ đo
được trong quá trình thí nghiệm. Ở nhiệt độ 27,5 – 30 0C phù hợp cho cá sinh sản và
ấp trứng. Bên cạnh đó, giá trị pH ghi nhận được luôn nằm trong mức cho phép.
4.1.1 Cá Rố đốềng
Các chỉ tiêu sinh sản của cá Rô đồng được tình bày ở Bảng 4.2
Bảng 4.2 Các chỉ tiêu theo dõi trong sinh sản nhân tạo cá Rô đồng
Các chỉ tiêu
Màu sắc trên thân cá
Nhiệt độ bể đẻ và bể ấp (oC)
pH
Thời gian hiệu ứng (h)
Tỷ lệ cá đẻ (%)
Tỷ lệ thụ tinh (%)
Tỷ lệ nở (%)
Tỷ lệ dị hình (%)
Sức sinh sản tương đối (trứng/kg)
Sức sinh sản tuyệt đối (trứng/con cái)
Đường kính trứng (mm)
Thời gian phát triển phôi
Kết quả tương ứng
Chuyển từ màu đậm sang nhạt
28 – 30
7,3 – 7,6
7
33,3
78,7 ± 7,60
92,3 ± 6,90
1,43
166.666
21.510
0,6
19h 50’
Sau khi tiêm kích thích tố là LRH – a + DOM với liều 0,1 mg LRH –a + 10 mg DOM
cho 1 kg cá cái thì thời gian hiệu ứng thuốc là 7h ở nhiệt độ 28 – 30oC. Theo Trần
Ngọc Tuyền (2015) thì thời gian hiệu ứng là 10 – 12h, chênh lệch với thí nghiệm là 3 –
5h.
15
- Xem thêm -