Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
MỤC LỤC
Trang
Lời nói đầu
I.KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
1.Kinh tế thị trường
2.Kinh tế thị trường định hướng XHCN
II.TÍNH TẤT YẾU KHÁCH QUAN PHÁT TRIỂN KTTT
III.ĐẶC TRƯNG BẢN CHẤT CỦA NỀN KTTT ĐỊNH HƯỚNG XHCN
1.Đăc trưng của nền kinh tế kinh tế thị trường
2.Bản chất của nền kinh tế thị trường
IV.THỰC TRẠNG NỀN KTTT TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN
1.Trình độ phát triển kinh tế còn sơ khai
2.Nhiều thành phần kinh tế tham gia thị trường
V.CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG CÓ SỰ QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC XHCN
1.Sự cần thiết chuyển sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước
2.Cơ chế thị trường
3.Ưu điểm, hạn chế của cơ chế thị trường
4. Nhà nước XHCN trong nền kinh tế thị trường
VI.CHỦ TRƯƠNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KTTT ĐỊNH
HƯỚNG XHCN
1.Những yêu cầu chung
2.Những giải pháp
KẾT LUẬN
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3
3
3
3
6
6
8
9
9
10
10
10
11
12
13
14
14
19
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lời nói đầu
Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế là xu thế khách quan của thời đại, lôi
cuốn ngày càng nhiều nước tham gia, vừa thúc đẩy hợp tác, vừa tăng cường sức
ép cạnh tranh và tùy thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế.Việc hội nhập kinh tế
quốc tế có ý nghĩa rất quan trọng đối với các nước đang phát triển, nhất là đối với
Việt Nam, khi xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tính
định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường mà chúng ta đang theo
đuổi thể hiện ở mục tiêu xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tăng trưởng kinh tế
gắn với tiến bộ và công bằng xã hội, đồng thời phải đảm bảo được vai trò định
hướng và điều tiết nền kinh tế của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình phát
triển kinh tế tổng quát của nước ta hiện nay. Đây là quá trình nhận thức, hoàn thiện
tư duy lý luận và tổng kết thực tiễn của Đảng để thấy rõ hơn về sự tất yếu khách
quan, những nội dung và đặc trưng cơ bản, những việc cần thực hiện để đẩy mạnh
phát triển kinh tế ở nước ta.
Lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự nắm bắt
và vận dụng xu thế vận động khách quan của kinh tế thị trường trong thời đại ngày
nay. Đảng Cộng sản Việt Nam trên cơ sở nhận thức tính quy luật phát triển của thời
đại và sự khái quát, đúc rút từ kinh nghiệm phát triển kinh tế thị trường thế giới,
đặc biệt là từ thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam và ở Trung Quốc, để
đưa ra chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa,
nhằm sử dụng kinh tế thị trường để thực hiện mục tiêu từng bước quá độ lên chủ
nghĩa xã hội. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế
trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội. Đây là một kiểu kinh tế thị trường mới
trong lịch sử phát triển của kinh tế thị trường.
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một quá trình tất yếu
phù hợp với quy luật phát triển của thời đại và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất
nước. Nó cũng là con đường để thực hiện chiến lược phát triển rút ngắn, để thu
hẹp khoảng cách tụt hậu và nhanh chóng hội nhập, phát triển. Tuy nhiên, đây là sự
nghiệp vô cùng khó khăn, phức tạp, lâu dài, bởi lẽ nó rất mới mẻ, chưa có tiền lệ,
phải vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Riêng về mặt lý luận cũng còn không ít vấn đề
phải tiếp tục đi sâu nghiên cứu, tổng kết, làm sáng tỏ. Chẳng hạn như: các vấn đề
về chế độ sở hữu và các thành phần kinh tế; về lao động và bóc lột; về quản lý
doanh nghiệp nhà nước ra sao để nó đóng được vai trò chủ đạo; làm thế nào để
thực hiện được công bằng xã hội trong điều kiện kinh tế còn thấp kém; vấn đề bản
chất giai cấp công nhân của Đảng trong điều kiện phát triển kinh tế nhiều thành
phần; các giải pháp tăng cường sức mạnh và hiệu lực của Nhà nước xã hội chủ
nghĩa, chống quan liêu, tham nhũng, v.v..
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
XÂY DỰNG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM
I.KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
1.
Kinh tế thị trường là gì?
Kinh tế thị trường là mô hình kinh tế mà ở đó các quan hệ kinh tế đều được thực hiện
trên thị trường, thông qua quá trình trao đổi mua bán. Quan hệ hàng hóa – tiền tệ phát triển
đến một trình độ nhất định sẽ đạt đến kinh tế thị trường. Kinh tế thị trường là giai đoạn phát
triển của kinh tế hàng hóa dựa trên cơ sở phát triển của lực lượng sản xuất. Trong những
điều kiện kinh tế – xã hội khác nhau, sự phát triển của kinh tế hàng hóa, tất nhiên, chịu sự
tác động của những quan hệ xã hội nhất định hình thành nên các chế độ kinh tế – xã khác
nhau. Vì vậy, không thể nói kinh tế hàng hóa là sản phẩm của một chế độ kinh tế – xã hội
nào mà phải hiểu rằng nó là một sản phẩm của quá trình phát triển của lực lượng sản xuất
xã hội loài người, nó xuất hiện và tồn tại trong nhiều phương thức sản xuất xả hội và đạt
đến trình độ cao hơn đó là kinh tế thị trường.
2. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cơ chế vận hành của nền
kinh tế đó là “thị trường điều tiết kinh tế, nhà nước điều tiết thị trường “ trong mối liên hệ
hữu cơ thống nhất giữa thị trường – nhà nước – các chủ thể kinh tế. Định hướng phát triển
kinh tế thị trường là một vấn đề cực kỳ nhạy cảm, ý nghĩa quyết định đến sự đúng hướng
hay chệch hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế. Kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa phải thể hiện được những giá trị đặc trưng chung của kinh tế thị trường: tính tự
chủ, tự chịu trách nhiệm của các chủ thể sản xuất kinh doanh; tự do mua bán trên thị
trường; cạnh tranh tự do, một hệ thống kinh tế mở, mở rộng thị trường dân tộc, hội nhập thị
trường thế giới
II. Tính tất yếu khách quan phát triển kinh tế thị trường ở việt nam
Sự ra đời của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam gắn liền
với công cuộc đổi mới do Đảng khởi xướng và lãnh đạo. Kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa là vấn đề lý luận và thực tiễn hết sức mới mẻ và phức tạp. Nó thể hiện mối
quan hệ chặt chẽ giữa việc nhận thức sâu sắc tính quy luật khách quan với phát huy vai trò
chủ động, sáng tạo của chủ thể là Đảng, Nhà nước xã hội chủ nghĩa và nhân dân lao động
trong thực tiễn cách mạng Việt Nam. Đây là sự lựa chọn con đường và mô hình phát triển
của Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa kinh tế đáp ứng yêu cầu "đi tắt, đón đầu" đang
đặt ra như một yếu tố sống còn. Sự hình thành tư duy của Đảng ta về nền kinh tế thị trường
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
định hướng xã hội chủ nghĩa là cả một quá trình tìm tòi thể nghiệm, phát triển từ thấp lên
cao, từ chưa đầy đủ, hoàn thiện tới ngày càng đầy đủ, sâu sắc và hoàn thiện
Trong văn kiện Đại hội VI và Hội nghị Trung ương 6 khoá VI, Đảng ta mới đề ra quan
điểm phát triển nền kinh tế hàng hoá có kế hoạch gồm nhiều thành phần đi lên chủ nghĩa xã
hội, coi đây là vấn đề "có ý nghĩa chiến lược và mang tính quy luật từ sản xuất nhỏ đi lên
chủ nghĩa xã hội,đến Đại hội VII, Đảng đã khẳng định: "phát triển nền kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vận hành theo cơ chế thị trường có sự
quản lý của Nhà nước". Tới Đại hội Đảng IX , kinh tế thị trường lại được khẳng định một
cách sâu sắc, đầy đủ hơn như là mô hình kinh tế tổng quát hay mô hình mới của chủ nghĩa
xã hội ở Việt Nam. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn sâu sắc, bắt nguồn từ bối cảnh thời đại và điều
kiện lịch sử – cụ thể của đất nước.
Việc lựa chọn xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam là do
những quy định tất yế sau:
1- Mô hình chủ nghĩa xã hội cổ điển, đặc trưng bởi hệ thống kinh tế kế hoạch hoá tập
trung, sau gần 70 năm tồn tại với tất cả những ưu thế và nhược điểm, đã tỏ ra không còn
sức sống và khả năng tự phát triển nội sinh về mặt kinh tế, bị va vấp nặng nề trong thực
tiễn. Trong khi đó, chủ nghĩa tư bản với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận đã lợi dụng tối đa
những mặt mạnh của kinh tế thị trường để tạo ra động cơ về lợi ích và sự cạnh tranh mạnh
mẽ, phát triển các lực lượng sản xuất cũng như tiềm năng kinh doanh. Chủ nghĩa tư bản đã
sử dụng vai trò nhà nước như một chủ thể xã hội sáng tạo và hùng mạnh để can thiệp –
quản lý các quá trình kinh tế vĩ mô, nhằm hạn chế những khuyết tật của thị trường, đáp ứng
yêu cầu phát triển, xã hội hoá các lực lượng sản xuất.
2- Việt Nam là một nước nghèo, kinh tế - kỹ thuật lạc hậu, trình độ xã hội còn thấp, lại
bị chiến tranh tàn phá nặng nề. Đi lên chủ nghĩa xã hội là mục tiêu lý tưởng của những
người cộng sản và nhân dân Việt Nam, là khát vọng ngàn đời thiêng liêng của cả dân tộc
Việt Nam. Suốt một thời gian dài, Việt Nam, cũng như nhiều nước khác, đã áp dụng mô
hình kinh tế kế hoạch tập trung mang tính bao cấp. Mô hình này đã thu được những kết quả
quan trọng, nhất là đáp ứng được yêu cầu của thời kỳ đất nước có chiến tranh. Nhưng về
sau mô hình này bộc lộ những khuyết điểm; và trong công tác chỉ đạo cũng phạm phải một
số sai lầm mà nguyên nhân sâu xa của những sai lầm đó là bệnh giáo điều, chủ quan, duy ý
chí, lối suy nghĩ và hành động đơn giản, nóng vội, không tôn trọng quy luật khách quan,
nhận thức về chủ nghĩa xã hội không đúng với thực tế Việt Nam.
3- Nền kinh tế thị trường hiện đại ngày càng thể hiện xu hướng tự phủ định và tiến hoá
tất yếu để chuyển sang giai đoạn mới cao hơn - hậu thị trường, hậu công nghiệp và kinh tế
tri thức. Trong những điều kiện hiện đại, con đường phát triển rút ngắn như C.Mác đã từng
dự báo, trở thành một khả năng hiện thực xét cả về hai phương diện: tính tất yếu kinh tế xã hội và tính tất yếu công nghệ - kỹ thuật. Nếu như nền văn minh công nghiệp ra đời trên
cơ sở phủ định nền văn minh nông nghiệp thì trái lại, nền văn minh hậu công nghiệp - kết
quả của làn sóng cách mạng khoa học – công nghệ lần thứ ba lại có thể hàm chứa và gần
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
gũi với nền văn minh nông nghiệp. Thực tế cho thấy, công nghệ cao có khả năng áp dụng
trong hoàn cảnh nông nghiệp và tương ứng, một nền nông nghiệp truyền thống có thể đi tắt
sang hậu công nghiệp mà không bắt buộc phải trải qua tất cả các giai đoạn của quá trình
công nghiệp hoá tư bản chủ nghĩa nặng nề, tốn kém
4- Sự lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là
một tất yếu nếu đặt trong bối cảnh toàn cầu hoá; thế giới đang bước vào giai đoạn quá độ
sang trình độ xã hội hậu công nghiệp, hậu thị trường và kinh tế tri thức; yêu cầu phát triển
rút ngắn và hội nhập. Đây không phải là sự gán ghép khiên cưỡng, chủ quan giữa kinh tế
thị trường và chủ nghĩa xã hội, mà là trên cơ sở nhận thức sâu sắc tính quy luật tất yếu của
thời đại, sự khái quát hoá, đúc rút từ kinh nghiệm phát triển kinh tế thị trường thế giới, và
đặc biệt, từ tổng kết thực tiễn mấy chục năm xây dựng chủ nghĩa xã hội và gần hai thập kỷ
đổi mới của Việt Nam.
Kinh tế thị trường như là một chế độ kinh tế hay phương thức sản xuất có tính lịch sử,
là thành quả của văn minh nhân loại, nó có thể được sử dụng nhằm phục vụ cho sự phát
triển và thịnh vượng chung của mọi quốc gia, dân tộc mà không phải là tài sản riêng của
chủ nghĩa tư bản, chỉ phục vụ cho riêng chủ nghĩa tư bản. Thoát khỏi giới hạn chỉ làm giàu
cho tư bản, kinh tế thị trường sẽ có những mục tiêu và động lực xã hội mới, phù hợp với
những đặc tính xã hội hóa vốn có, để trở thành công cụ phát triển kinh tế, phục vụ đắc lực
cho việc tạo ra của cải và mang lại sự giàu có chung cho toàn xã hội.
Việc Việt Nam lựa chọn con đường phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội
chủ nghĩa là sự lựa chọn vừa phù hợp với xu hướng phát triển khách quan của thời đại, vừa
là sự tiếp thu các giá trị truyền thống của đất nước và những yếu tố tích cực trong giai đoạn
phát triển đã qua của chủ nghĩa xã hội kiểu cũ. Đây cũng là sự trùng hợp giữa quy luật
khách quan với mong muốn chủ quan, giữa tính tất yếu thời đại với lôgic tiến hoá nội sinh
của dân tộc, khi chúng ta chủ trương sử dụng hình thái kinh tế thị trường để thực hiện mục
tiêu phát triển, từng bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Nó cũng là con đường để thực hiện
chiến lược phát triển rút ngắn, để thu hẹp khoảng cách tụt hậu và nhanh chóng hội nhập,
phát triển.
III.ĐẶC TRƯNG, BẢN CHẤT CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XHCN Ở VIỆT NAM
1.Đăc trưng của nền kinh tế thị trường
1.1.Mục tiêu phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam
Mục đích phát triển của nền kinh tế định hướng XHCN là phát triển LLSX hiện đại gắn
liền với xây dựng QHSX mới phù hợp trên cả ba mặt: sở hữu, quản lý và phân phối nhằm
thực hiện dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh.Từ đó giải phóng sức
sản xuất,đọng viên mọi nguồn lực để thực hiện công nghiêp hóa hiện đại hóa, nâng cao hiệu
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
quả kinh tế- xã hội. Phát triển sản xuất gắn với cải thiện đời sống nhân dân xóa đói giảm
nghèo, , phát triển lực lượng sản xuất, phát triển kinh tế để xây dựng cơ sở vật chất - kỹ
thuật của chủ nghĩa xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Phát triển lực lượng sản xuất hiện
đại gắn liền với xây dựng quan hệ sản xuất mới, tiên tiến, về mục tiêu của nền kinh tế thị
trường định hướng XHCN ở nước ta là nhằm: thực hiện "dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh"; giải phóng mạnh mẽ và không ngừng phát triển sức sản xuất,
nâng cao đời sống nhân dân; đẩy mạnh xóa đói, giảm nghèo, khuyến khích mọi người vươn
lên làm giàu chính đáng, giúp đỡ người khác thoát nghèo và từng bước khá giả hơn, về mục
tiêu của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta là nhằm: thực hiện "dân giàu,
nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh"; giải phóng mạnh mẽ và không ngừng
phát triển sức sản xuất, nâng cao đời sống nhân dân; đẩy mạnh xóa đói, giảm nghèo,
khuyến khích mọi người vươn lên làm giàu chính đáng, giúp đỡ người khác thoát nghèo và
từng bước khá giả hơn.
1.2.Nền kinh tế thị trường gồm nhiều thành phần, trong đó thành phần kinh tế Nhà
nước giư vai trò chủ đạo.
Do nền kinh tế nước ta LLSX nhiều trình độ phát triển khác nhau, điều đó dẫn tới tồn
tại nhiều hình thức sở hữu TLSX. Tương ứng với mỗi hình thức sản xuất là một thành phần
kinh tế. Vì vậy nền kinh tế nước ta hiện nay tồn tại nhiều thành phần kinh tế .Trong nền
kinh tế nhiều thành phần thì thành phần kinh tế Nhà nước có vai trò chủ đạo .Đây là vấn đề
có tính nguyên tắc và là sự khác biệt có tính bản chất giữa nền kinh yế thị trường TBCN.
Mục đích của phát triển nền kinh tế nhiều thành phần là khai thác mọi nguồn lực kinh
tế, phát huy mọi tiềm năng của các thành phần kinh tế nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội .Kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc.
1.3.Trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN thực hiện nhiều hình thức phân
phối thu nhập , trong đó phân phối theo lao động là chủ yếu.
Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN thực hiện đa dang hóa các hình thức phân
phối, trong đó phân phối theo lao động là chủ yếu. Cơ chế phân phối này vưa tạo động lực
kích thích của các chủ thể kinh tế nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh , hạn
chế những bất công trong xã hội. Thực hiện tăng trưởng kinh tế gắn với tiến bộ, công bằng
xã hội ngay trong từn bước và từng chính sách phát triển.
Phân phối theo lao động là đặc trưng ,bản chất của kinh tế thị trường định hướng XHCN
là hình thức thực hiện về mặt kinh tế của chế độ công hữu tư liệu sản xuất. Do vậy đây là
hình thức phân phối chủ yếu ở nước ta hiện nay. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa thực hiện phân phối chủ yếu theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế, đồng thời
phân phối theo mức đóng góp vốn và các nguồn lực khác vào sản xuất, kinh doanh và thông
qua phúc lợi xã hội. Tăng trưởng kinh tế gắn liền với bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội
ngay trong từng bước phát triển. Tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển văn hóa và giáo
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
dục, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, nâng cao dân trí,
giáo dục và đào tạo con người, xây dựng và phát triển nguồn nhân lực của đất nước.
1.4.Cơ chế vận hành có sự quản lý của Nhà nước XHCN
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của Nhà nước. Nhà nước
xã hội chủ nghĩa quản lý nền kinh tế bằng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách,
pháp luật, và bằng cả sức mạnh vật chất của lực lượng kinh tế nhà nước; đồng thời sử dụng
cơ chế thị trường, áp dụng các hình thức kinh tế và phương pháp quản lý của kinh tế thị
trường để kích thích sản xuất, giải phóng sức sản xuất, phát huy mặt tích cực, hạn chế và
khắc phục mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo vệ lợi ích của nhân dân lao động, của
toàn thể nhân dân.
Cơ chế thị trường có những mặt tích cực, nhưng cũng có những mặt hạn chế như :Nhận
thức không đúng bản chất các quá trình kinh tế nên có thể đưa ra những quyết định sai lầm,
ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, bản thân Nhà nước quản lý nền kinh tế có thể dẫn đến độc
quyền. Trong nền kinh tế thị trường ở nước ta Nhà nước quản lý nền kinh tế là Nhà nước
XHCN. Đây là đặc điểm cơ bản nhất của kinh tế thị trường ở nước ta làm cho nền kinh tế
thị trường ở nước ta khác với nền sản xuất hàng hóa giản đơn trước đây và với nền kinh tế
thị trường ở các nước tư bản chủ nghĩa. Vì vậy cơ chế vận hành nền kinh tế đòi hỏi phải có
sự kết hợp giữa cơ chế thị trường và vai trò quản lý của Nhà nước.
1.5.Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN cũng là nền kinh tế mở, hội nhập
Trong điều kiện hiện nay , do tác động của cách mạng khoa học- công nghệ đang diễn
ra quá trình khu vực hóa, toàn cầu hóa về kinh tế . Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc
tế là xu thế khách quan của thời đại, lôi cuốn ngày càng nhiều nước tham gia, vừa thúc đẩy
hợp tác, vừa tăng cường sức ép cạnh tranh và tùy thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế.
Việc hội nhập kinh tế quốc tế có ý nghĩa rất quan trọng đối với các nước đang phát triển,
nhất là đối với Việt Nam, khi xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Tính định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường mà chúng ta đang theo đuổi
thể hiện ở mục tiêu xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tăng trưởng kinh tế gắn với tiến
bộ và công bằng xã hội, đồng thời phải đảm bảo được vai trò định hướng và điều tiết nền
kinh tế của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Đánh giá đúng về tình hình chính trị, kinh tế trên thế giới, nhận rõ vai trò của việc mở
rộng quan hệ quốc tế, khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực bên trong, tranh thủ các
nguồn lực bên ngoài cho phát triển kinh tế đất nước, Đảng ta đã sớm đề ra chủ trương,
đường lối chủ động hội nhập kinh tế quốc tế đúng đắn gắn liền với công cuộc đổi mới nền
kinh tế. Nhờ đó, trong những năm vừa qua, nền kinh tế nước ta đã hội nhập ngày càng sâu,
rộng vào nền kinh tế thế giới, thu được nhiều thành tựu kinh tế - xã hội quan trọng: quy mô
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
xuất nhập khẩu tăng, thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào phát triển kinh tế ngày càng nhiều,
đời sống nhân dân được cải thiện đáng kể... Vì vậy mở cửa hội nhập là tất yếu đối với nước
ta.
2.Bản chất của nền kinh tế thị trường
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chưa phải là chủ nghĩa xã hội đã
phát triển đầy đủ và chín muồi. Về nội dung và thực chất, đây là nền kinh tế quá độ của xã
hội quá độ, đang trong quá trình chuyển biến cách mạng lên nấc thang mới. Do đó, nó vừa
tuân theo những nguyên tắc và quy luật của bản thân hệ thống (kinh tế thị trường), lại vừa
chịu sự chi phối của những nguyên tắc và quy luật nằm ngoài hệ thống (nguyên tắc xã hội
hoá - xã hội chủ nghĩa và những quy luật phản ánh bản chất xã hội hoá - xã hội chủ nghĩa).
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, với tư cách là nền kinh tế quá độ, tiềm tàng
những lực lượng cách mạng, những nhân tố mới và những khả năng cũng như phương án
phát triển rộng lớn.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế quá độ thuộc dạng
đặc biệt: "tiến hoá - cải cách", khác biệt với các bước quá độ thông thường: "tiến hoá - tự
nhiên" từng diễn ra trong lịch sử. Về nguyên tắc, nền kinh tế thị trường hiện đại không thể
ra đời tự phát như trong các thế kỷ trước. Đây phải là nền kinh tế thị trường được định
hướng cao về mặt xã hội và phát triển theo xu hướng xã hội hoá - xã hội chủ nghĩa. Hơn
nữa, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn đặc trưng bởi "thuộc tính kép"
hay "quá độ bậc hai": kết hợp đồng thời giữa bước quá độ sang nền kinh tế thị trường mà
nhân loại đã đạt được với bước quá độ toàn nhân loại sang xã hội hậu công nghiệp, hậu thị
trường và nền kinh tế tri thức theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đây cũng là nền kinh tế thị trường kiểu mới, có tổ chức, có kế hoạch, đặt dưới sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản và sự quản lý của Nhà nước xã hội chủ nghĩa. Nó hoạt động trên cơ
sở kết hợp giữa sự nhận thức tính tất yếu khách quan với phát huy vai trò năng động sáng
tạo của chủ thể, nhằm phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển
rút ngắn, đưa nước ta hội nhập vào nền kinh tế thế giới và trở thành quốc gia phát triển
trong thế kỷ XXI.
IV.THỰC TRẠNG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở
VIỆT NAM
1. Trình độ phát triển kinh tế còn sơ khai
Việt Nam là một nước nghèo, kinh tế - kỹ thuật lạc hậu, trình độ xã hội còn thấp, lại bị
chiến tranh tàn phá nặng nề.Cơ sở vật chất , kỹ thuật còn ở trình độ thấp .Trong nông
nghiệp các phương pháp canh tác còn lạc hậu, cơ cấu chuyển dịch sản xuất nông nghiệp
còn thấp.Công nghiệp phát triển chưa tương ứng với tiềm năng,chất lượng va hiệu quả chưa
được cải thiện, sức cạnh tranh của thương hiệu sản phẩm chậm tiền bộ.Năng lực cạnh tranh
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
của từng sản phẩm, của từng doanh nghiệp và toàn nền kinh tế đã có cải thiện nhưng vẫn
khá thấp so với khu vực va thế giới.Quy mô nền kinh tế còn thấp bé so với một số nước
trong khu vực va thế giới. Cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được yêu cầu CNH-HĐH,cơ sở hạ
tầng đô thị và các hoạt động dịch vụ đô thị còn bất cập chưa đáp ứng được quá trình đô thị
hóa nhanh chóng ,các dịch vụ bổ trợ kém phát triển, kêt cấu hạ tầng còn lạc hậu . Tuy
chúng ta đã có nhiều cố gắng trong việc tạo dựng và chuẩn bị các tiền đề cho đất nước phát
triển theo hướng CNH-HĐH nhưng nhìn chung vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của công cuộc
đổi mới .Một số cân đối vĩ mô trong nền kinh tế còn hạn hẹp và không ổn định .Thị trường
nội địa nhất là ở vùng sâu vùng xa phát triển chậm chạp,thị trường chứng khoán phát triển
chậm,có nhiều khuyết tật, chưa tạo được khả năng huy động vốn cho phát triển, năng lực
cạnh tranh của các doanh nghiệp còn yếu quá trình xây dựng thể chế kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa còn chậm, chưa theo kịp yêu cầu của công cuộc đổi mới và hội
nhập kinh tế quốc tế của đất nước. Hệ thống luật pháp, cơ chế, chính sách chưa đầy đủ,
đồng bộ và thống nhất. Việc xử lý các vấn đề liên quan đến đất đai còn nhiều vướng mắc.
Vấn đề sở hữu, quản lý và phân phối trong các doanh nghiệp nhà nước chưa giải quyết tốt,
gây khó khăn cho sự phát triển và làm thất thoát tài sản nhà nước, nhất là khi tiến hành cổ
phần hóa. Doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác còn bị phân biệt đối xử. Các
yếu tố thị trường và các loại thị trường hình thành, phát triển chậm, thiếu đồng bộ, vận hành
chưa thông suốt. Tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, gian lận thương mại, trốn, lậu
thuế còn nhiều, chậm được khắc phục. Phân bổ nguồn lực quốc gia chưa hợp lý. Chính sách
tiền lương còn mang tính bình quân, chưa bảo đảm đời sống của người hưởng lương, chưa
khuyến khích, thu hút và sử dụng được người tài. Hệ thống thuế chưa thực hiện tốt chức
năng điều tiết và bảo đảm công bằng xã hội, thúc đẩy đầu tư, đổi mới công nghệ, nuôi
dưỡng và phát triển nguồn thu. Cơ cấu tổ chức, cơ chế vận hành của bộ máy nhà nước còn
nhiều bất cập, hiệu lực, hiệu quả quản lý còn thấp. Cải cách hành chính chưa đạt được mục
tiêu, yêu cầu đề ra. Tệ tham nhũng, quan liêu, lãng phí vẫn nghiêm trọng. Cơ chế, chính
sách phát triển các lĩnh vực văn hóa, xã hội đổi mới chậm, chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục
- đào tạo còn thấp. Khoảng cách giàu nghèo giữa các tầng lớp dân cư, giữa các vùng ngày
càng lớn. Hệ thống an sinh xã hội còn sơ khai. Tỷ lệ người tham gia bảo hiểm xã hội thấp.
Nhiều vấn đề bất cập, bức xúc trong xã hội và bảo vệ môi trường chưa được giải quyết tốt.
Từ những thực trạng bất cập trên đặt ra yêu câu chúng ta phải có những chính sách
đường lối phù hợp để khắc phục những yếu kém trên, tạo điều kiện, tiền đề phát triển kinh
tế đưa đất nước bước vào hội nhập.
2.Nhiều thành phần kinh tế tham gia thị trường
Qua thực tiễn của 20 năm đổi mới , tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng ta đã
xác định nền kinh tế nước ta có năm thành phần. Đó là: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể,
kinh tế tư nhân, kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.
Các thành phần kinh tế không tồn tại độc lập mà đan xen vào nhau, tác động qua lại lẫn
nhau, là bộ phận hợp thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Các
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thành phần kinh tế đều hoat động trong cùng một môi trường thống nhất, cùng phát triển
lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Vì vậy chúng ta phải tiếp tục thực hiện một cách
nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần, coi các thành phần kinh tế kinh
doanh theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa
V.CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG CÓ SỰ ĐIỀU TIẾT CỦA NHÀ NƯỚC XHCN
1.Sự cần thiết chuyển sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước
Mô hình chủ nghĩa xã hội cổ điển, đặc trưng bởi hệ thống kinh tế kế hoạch hoá tập
trung, cơ chế tập trung bao cấp với những đặc trưng cơ bản: nhà nước quản lý nền kinh tế
bằng mệnh lệnh, chỉ tiêu pháp lệnh triển khai từ trên xuống dưới .Cơ quan quản lý hành
chính can thiệp quá sâu vào hoạt động sản xuất kinh doanh của các đơn vị kinh tế cơ sở.
Các đơn vị sản xuất lãi thì nộp cho nhà nước, lỗ htif nhà nước bù. Coi thường quan hệ hàng
hóa – tiền tệ. Hạch toán kinh tế là hình thức , nhà nước quản lý theo kế hoạch bằng ché độ
cấp sách và giao nộp ngân sách. Bộ máy quản lý cồng kềnh, có nhiều cấp trung gian, kém
năng động , các bộ quản lý quan liêu, năng lực yếu kém...Tất cả những điều đó đã kìm hãm
sự phát triển của kinh tế- xã hội.
Cơ chế quản lý đó cũng có ưu điểm là tập trung được các nguồn lực vào những mục
tiêu chủ yếu nhưng nó lại thủ tiêu cạnh tranh, kìm hãm tiến bộ khoa học kỹ thuật, coi
thường lợi ích kinh tế cá nhân .Để phát triển kinh tế- xã hội tất yếu phải chuyển sang cơ chế
thị trường có sự quản lý của nhà nước.
2.Cơ chế thị trường
Cơ chế thị trường là cơ chế tự điều tiết của nền kinh tế do tác đông của các quy luật vốn
có của nó. Cụ thể hơn cơ chế thị trường là hệ thống hữu cơ của sự thích ứng lẫn nhau, tự
điều tiết lẫn nhau của các yếu tố giá cả, cung cầu cạnh tranh trực tiếp phát huy tác dụng trên
thị trường để điều tiết nền kinh tế thị trường.
Khác với cơ chế hành chính - bao cấp, cơ chế thị trường với các quy luật khách quan
của nó, thường biểu hiện ra như là một cơ chế tự phát hơn, tự nhiên hơn và nằm xa sự chi
phối của con người hơn. Bởi vậy, trong nền kinh tế nước ta hiện nay, việc nắm được các
yếu tố tự giác và tự phát của nền kinh tế hiểu được phương thức hoặc tìm ra được phương
pháp kiểm soát thích hợp là điều hết sức có ý nghĩa. Thực tiễn 15 năm tiến hành công cuộc
đổi mới đất nước đã cho chúng ta thấy, sản xuất hàng hoá cùng với nền kinh tế nhiều thành
phần vận hành theo cơ chế thị trường không đối lập với chủ nghĩa xã hội, nền kinh tế của
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội phải là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa. Là sản phẩm của nền văn minh nhân loại, là cơ hội để các cộng đồng mở cửa, tiếp
xúc với bên ngoài, kinh tế thị trường rõ ràng là xu thế phát triển khách quan và tất yếu đối
với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Cơ chế thị trường ở nước ta tuy đã hình thành, nhưng còn ở giai đoạn sơ khai, còn
mang nhiều yếu tố tự phát. Cơ chế, chính sách kinh tế chậm đổi mới, cải cách hành chính
còn chậm chạp đang là trở ngại cho đổi mới và phát triển kinh tế. Tại hội thảo khoa học về
kinh tế thị trường, Hội đồng lý luận Trung ương nhận định rằng: "Chúng ta đã chuyển một
bước quan trọng sang kinh tế thị trường, nhưng chưa kết thúc bước chuyển đó. Do vậy, còn
đan xen nhưng yếu tố của nền kinh tế chuyển đổi. Những yếu tố của nền kinh tế thị trường
văn minh còn ít hơn là những yếu tố sơ khai". Cơ chế thị trường hiện nay vẫn còn đang ở
những bước sơ khai, đòi hỏi phải được hoàn thiện theo xu hướng thị trường văn minh. Mặc
dù đã có những yếu tố của thí trường hiện đại xuất hiện trong nền kinh tế nước ta (chúng ta
đã tham gia buôn bán với nhiều nền kinh tế phát triển, đã là thành viên chính thức của khối
ASEAN, đã gia nhập khu vực mậu địch tự do AFTA và sẽ mặt chính sách lẫn pháp lý
hướng dẫn nền kinh tế. Công tác tài chính, ngân hàng, giá cả, kế biểu tham gia nhiều liên
minh kinh tế khác nữa với chủ nghĩa tư bản hiện đại), nhưng tính chất quá độ của nền kinh
tế đang tiến tới cơ chế thị trường vẫn còn khá rõ. Cơ chế vận hành của nền kinh tế nước ta
đang trong quá trình tiến tới một cơ chế thị trường đích thực, văn minh, nhưng hiện tại vẫn
còn mang dấu ấn của cơ chế kinh tế cũ. Cơ chế quản lý kinh tế mới bước đầu đã hình thành
nhưng chưa đồng bộ, đang ở giai đoạn sơ khai, mang nhiều yếu tố tự phát, chưa tạo được
môi trường thực sự lành mạnh và an toàn cho sản xuất kinh doanh, đặc biệt là với vẫn còn
những yếu kém cả về hoạch hoá, quy hoạch, xây dựng, quản lý đất đai, thủ tục hành chính...
đã đổi nhưng chưa theo kịp đòi hỏi của thực tiễn. Lĩnh vực quản lý xuất nhập khẩu có
những sơ hờ, tiêu cực, một số trường hợp đã gây tác động xấu đối với sản xuất. Chế độ
phân phối thu nhập còn bất hợp lý. Vẫn còn hiện tượng bội chi ngân sách và nhập siêu.
3.Ưu điểm và hạn chế của cơ chế thị trường
3.1.Ưu điểm
Nền kinh tế thị trường là nền kinh tế tự do cạnh tranh. Doanh nghiệp muốn đứng vững
được trên thị trường phải luôn luôn đổi mới về sản phẩm, về tổ chức quản lý. Do vậy, nó
luôn tạo ra lực lượng sản xuất cho xã hội, tạo ra sự dư thừa hàng hoá để cho phép thoả mãn
nhu cầu ở mức tối đa.
Khi bước vào nền kinh tế thị trường sẽ giúp cho nền kinh tế kích thích được tính năng
động, tạo ra sự thích ứng tự phát giữa cung cầu, kích thích đổi mới kĩ thuật, hợp lý hóa sản
xuất, việc phân phối các nguồn lực phát huy tối ưu, và cơ chế thị trường mềm dẻo có khả
năng thích ứng cao với sự biến đổi của nền kinh tế sẽ giúp cho nền kinh tế luôn ổn định
phát triển cân đối.
Kinh tế thị trường luôn tạo ra cơ hội cho mọi người sáng tạo, luôn tìm cách để cải tiến
lối làm việc và rút ra những bài học kinh nghiệm về thành công hay thất bại để phát triển
không ngừng. Kinh tế thị trường tạo ra cơ chế đào tạo, tuyển chọn, sử dụng người quản lý
kinh doanh năng động, có hiệu quả và đào thải các nhà quản lý kém hiệu quả.Từ đó thúc
đẩy nền sản xuất phát triển, thúc đẩy nền kinh tế tăng trương trưởng bề vững với tốc độ
cao.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3.2.Những hạn chế, nhược điểm
Kinh tế thị trường là một hệ thống tự điều chỉnh nền kinh tế, bảo đảm có năng suất,
chất lượng và hiệu quả cao, dư thừa và phong phú hàng hóa. Dịch vụ được mở rộng và coi
như là hàng hoá. Thị trường năng động, luôn luôn đổi mới mặt hàng, công nghệ.
Song ngoài những ưu điểm nêu trên, kinh tế thị trường còn tồn tại một số khuyết tật
sau: khi xuất hiện độc quyền thì thị trường bị ảnh hưởng làm suy giảm hiệu lực của cơ chế
thị trường, kinh tế thị trường chú trọng đến những nhu cầu có khả năng thanh toán, không
chú ý đến những nhu cầu cơ bản của xã hội.Kinh tế thị trường, đặt lợi nhuận lên hàng đầu ,
cái gì có lãi thì làm, không có lãi thì thôi nên nó không giải quyết được cái gọi là “hàng hoá
công cộng” (đường xá, các công trình văn hoá, y tế và giáo dục .v.v.). Do mục đích là lợi
nhuận nên các doanh nghiệp có thể lạm dụng tài nguyên gây ô nhiễm môi trường, làm cạn
kiệt nguồn tài nguyên, sự tàn phá môi trường đã tới mức độc uy hiếp sự sống còn của loài
người, buộc các Chính phủ phải ngồi với nhau để xem xét vấn đề bảo vệ môi trường. Trong
nền kinh tế thị trường việc phân phối thu nhập không công bằng sẽ dẫn tới khoảng cách
chênh lệch giàu nghèo gia tăng, giàu ít nghèo nhiều, bất công xã hội tăng cao , phân hoá
giàu nghèo ngày càng nghiêm trọng, dẫn tới những xung đột xã hội liên miên. Tăng trưởng
kinh tế theo kiểu phiến diện đã không giải quyết được khủng hoảng xã hội. Do tính tự phát
vốn có, kinh tế thị trường có thể mang lại không chỉ có tiến bộ mà còn cả suy thoái, khủng
hoảng và xung đột xã hội nên cần phải có sự can thiệp của Nhà nước.
Sự can thiệp của Nhà nước sẽ đảm bảo hiệu quả cho sự vận động của thị trường được
ổn định, nhằm tối đa hoá hiệu quả kinh tế, bảo đảm định hướng chính trị của sự phát triển
kinh tế, sửa chữa khắc phục những khuyết tật vốn có của kinh tế thị trường, tạo ra những
công cụ quan trọng để điều tiết thị trường ở tầm vĩ mô. Bằng cách đó Nhà nước mới có thể
kiềm chế tính tự phát của kinh tế thị trường, đồng thời kính thích đối với sản xuât thông qua
trao đổi hàng hoá dưới hình thức thương mại.
4.Nhà nước XHCN trong nền kinh tế thị trường
4.1.Chức năng kinh tế của nhà nước XHCN
Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản và quản lý của Nhà nước xã hội chủ nghĩa không
ngừng được củng cố, trên cơ sở phát huy đầy đủ quyền và trách nhiệm của toàn dân tham
gia vào quá trình tổ chức, xây dựng nhằm sáng tạo hệ thống kinh tế thị trường mới. Đó là
những điều kiện tiên quyết cho việc phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa thành công.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN Nhà nước có vai trò rất lớn, nhờ có vị
trí đặc biệt của mình nhà nước đảm bảo ổn định cho nền kinh tế- Chính trị, thiết lập một
khuôn khổ pháp luật từ đó định hướng cho sự phát triển kinh tế thông qua chiến lược kế
hoạch hóa phát triển kinh tế, đảm bảo cho nền kinh tế hoạt động có hiệu quả như chống độc
quyền, ô nhiễm môi trường… hạn chế những mặt tiêu cực của cơ chế thị trường .
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của Nhà nước. Nhà nước
xã hội chủ nghĩa quản lý nền kinh tế bằng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách,
pháp luật, và bằng cả sức mạnh vật chất của lực lượng kinh tế nhà nước; đồng thời sử dụng
cơ chế thị trường, áp dụng các hình thức kinh tế và phương pháp quản lý của kinh tế thị
trường để kích thích sản xuất, giải phóng sức sản xuất, phát huy mặt tích cực, hạn chế và
khắc phục mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo vệ lợi ích của nhân dân lao động, của
toàn thể nhân dân.
4.2.Tác động của phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN đối với tổ chức và
hoạt động của bộ máy Nhà nước
Từ 2001, Đảng ta đã xác định kinh tế thị trường hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) với ý
nghĩa là cơ sở kinh tế hạ tầng của thượng tầng chính trị nước ta hiện nay. Đây là hình thái
kinh tế thị trường chẳng những khác với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa, mà còn có
những đặc điểm khác với kinh tế thị trường XHCN sau này, dù ba hình thái kinh tế đó có
những điểm chung. Nước ta muốn phát triển theo con đường tiến lên CNXH thì bản chất
nền kinh tế mà ta xây dựng, dứt khoát phải theo hướng phát triển bền vững. Phạm trù định
hướng XHCN của nền kinh tế thị trường có nội hàm là phát triển bền vững, nghĩa là phát
triển đồng thuận giữa kinh tế, xã hội và môi trường. Chỉ có cơ sở kinh tế ấy mới bảo đảm
cho nhà nước có được bản chất ưu việt của mình, mới không bị biến chất do những tiêu cực
của thị trường, của đồng tiền, và nhà nước mới có khả năng tác động tích cực tới phát triển
kinh tế bằng hoạt động quản lý của mình. Phân tích xu hướng phát triển của thế giới đang
quá độ một cách nhanh chóng từ kinh tế công nghiệp lên kinh tế tri thức đòi hỏi phát triển
bền vững thì có thể khẳng định rằng: định hướng XHCN với nội hàm phát triển bền vững
của nền kinh tế thị trường nước ta, vừa phù hợp với xu thế thời đại, vừa là con đường phát
triển rút ngắn của nước ta. Do đó sẽ tác động tích cực đến đổi mới tổ chức nhà nước. Trái
lại, nếu hiểu định hướng XHCN theo tư duy cũ thì một lần nữa lại sa vào sai lầm chủ quan
duy ý chí.
VI. CHỦ TRƯƠNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ÐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
1.Những yêu cầu chung xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN
1.1. Thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
nước ta
Kinh tế thị trường là sản phẩm của văn minh nhân loại được phát triển tới trình độ cao
dưới chủ nghĩa tư bản nhưng tự bản thân kinh tế thị trường không đồng nghĩa với chủ nghĩa
tư bản. Thực tiễn đổi mới ở nước ta đã chứng minh đầy sức thuyết phục về việc sử dụng
kinh tế thị trường làm phương tiện xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế trong đó các thiết chế, công cụ và nguyên tắc vận
hành kinh tế thị trường được tự giác tạo lập và sử dụng để giải phóng triệt để sức sản xuất,
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
từng bước cải thiện đời sống của nhân dân, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh. Phát triển kinh tế nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh
tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể ngày
càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Khuyến khích làm giàu hợp
pháp đi đôi với xóa đói, giảm nghèo; từng bước làm cho mọi thành viên xã hội đều có cuộc
sống ấm no, hạnh phúc, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và
từng chính sách phát triển; tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển văn hóa, y tế, giáo dục,
bảo vệ môi trường..., giải quyết tốt các vấn đề xã hội vì mục tiêu phát triển con người. Thực
hiện chế độ phân phối chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, đồng thời theo mức
đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác và thông qua phúc lợi xã hội. Phát huy quyền làm
chủ xã hội của nhân dân, bảo đảm vai trò quản lý, điều tiết nền kinh tế của Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Ðảng. Nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một nền kinh tế vừa tuân theo quy luật của kinh tế thị trường,
vừa chịu sự chi phối bởi các quy luậtkinh tế của chủ nghĩa xã hội và các yếu tố bảo đảm
tính định hướng xã hội chủ nghĩa.
1.2 Hoàn thiện thể chế về sở hữu, phát triển các thành phần kinh tế, các loại hình
doanh nghiệp và các tổ chức sản xuất kinh doanh
Tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa theo hướng khẳng định sự tồn tại khách quan, lâu dài và khuyến khích sự phát
triển đa dạng các hình thức sở hữu, các loại hình doanh nghiệp, bảo đảm các quyền và lợi
ích hợp pháp của các chủ sở hữu khác nhau trong nền kinh tế; xây dựng, hoàn thiện luật
pháp về sở hữu đối với các loại tài sản mới, như trí tuệ, cổ phiếu, trái phiếu, tài nguyên
nước, khoáng sản… Hoàn thiện thể chế về sở hữu nhà nước theo hướng tách bạch vai trò
của Nhà nước với tư cách là bộ máy công quyền quản lý toàn bộ nền kinh tế - xã hội với vai
trò chủ sở hữu tài sản, vốn của Nhà nước; tách chức năng chủ sở hữu tài sản, vốn của Nhà
nước và chức năng quản trị kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước; thu hẹp và tiến tới xóa
bỏ chức năng đại diện chủ sở hữu nhà nước, củng cố và phát huy vai trò của mô hình công
ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước. Bổ sung luật pháp, cơ chế, chính sách khuyến khích,
hỗ trợ phát triển sở hữu tập thể, các tổ hợp tác, hợp tác xã; bảo vệ tốt hơn các quyền và lợi
ích của các xã viên đối với tài sản thuộc sở hữu của hợp tác xã.
Hoàn thiện thể chế về phân phối, bổ sung luật pháp, cơ chế, chính sách khuyến khích,
hỗ trợ phát triển sở hữu tập thể, các tổ hợp tác, hợp tác xã; bảo vệ tốt hơn các quyền và lợi
ích của các xã viên đối với tài sản thuộc sở hữu của hợp tác xã. Chính sách phân phối và
phân phối lại phải bảo đảm hài hòa lợi ích của Nhà nước, người lao động và doanh nghiệp,
tạo động lực cho người lao động, doanh nghiệp và bảo đảm lợi ích quốc gia. Chú trọng
phân phối lại qua phúc lợi xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, y tế; bảo đảm đời sống,
ít nhất là ở mức trung bình của xã hội, cho các đối tượng chính sách. Ðổi mới cơ chế phân
bổ chi ngân sách cho phát triển xã hội, củng cố và mở rộng hơn nữa hệ thống an sinh xã
hội. Tiếp tục hoàn thiện luật pháp về thuế theo hướng vừa bảo đảm nguồn thu cho ngân
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
sách nhà nước, vừa khuyến khích đầu tư, đổi mới công nghệ, phát triển sản xuất, nuôi
dưỡng nguồn thu và thực hiện công bằng xã hội.
Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của các chủ thể trong nền
kinh tế, tiếp tục đẩy mạnh đổi mới, sắp xếp lại, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh doanh
của doanh nghiệp nhà nước để góp phần giữ vững và phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế
nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Sửa đổi, bổ sung cơ
chế, chính sách để ngăn ngừa thất thoát tài sản nhà nước trong quá trình cổ phần hóa;
nghiên cứu, hoàn thiện chính sách bán cổ phần ưu đãi cho người lao động để tạo sự gắn bó
lâu dài, phát huy quyền làm chủ của người lao động tại doanh nghiệp. Tiếp tục đổi mới cơ
chế quản lý doanh nghiệp có vốn nhà nước sau cổ phần hóa. Kiện toàn Tổng công ty Ðầu tư
kinh doanh vốn nhà nước để làm tốt chức năng đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với vốn
nhà nước tại doanh nghiệp. Hình thành và quản lý chặt chẽ các tổng công ty và một số tập
đoàn kinh tế đa sở hữu có cổ phần chi phối của Nhà nước ở những lĩnh vực quan trọng, có
ý nghĩa quyết định đối với nền kinh tế. Thu hẹp những lĩnh vực độc quyền nhà nước, không
biến độc quyền nhà nước thành độc quyền doanh nghiệp và xóa bỏ bao cấp của nhà nước
cho doanh nghiệp. Tiếp tục thu hút các nhà đầu tư thuộc mọi thành phần kinh tế, đặc biệt là
các nhà đầu tư chiến lược mua cổ phần, góp vốn vào các doanh nghiệp lớn, các tập đoàn
kinh tế nhà nước. Ðẩy mạnh việc sắp xếp, chuyển đổi các nông - lâm trường quốc doanh
theo mô hình doanh nghiệp và các mô hình thích hợp để hoạt động có hiệu quả.
1.3. Hoàn thiện thể chế bảo đảm đồng bộ các yếu tố thị trường và phát triển đồng bộ
các loại thị trường
Tiếp tục hoàn thiện thể chế về giá, về cạnh tranh và kiểm soát độc quyền trong kinh
doanh. Thực hiện nhất quán cơ chế giá thị trường có sự điều tiết vĩ mô của Nhà nước. Tăng
cường vai trò của Nhà nước trong việc bình ổn giá bằng các biện pháp kinh tế vĩ mô và sử
dụng nguồn lực kinh tế của Nhà nước, giảm tối đa các can thiệp hành chính trong quản lý
giá. Hoàn thiện khung pháp lý cho ký kết, thực hiện hợp đồng; không hình sự hóa các tranh
chấp dân sự trong hoạt động kinh tế. Hoàn thiện thể chế giám sát, điều tiết thị trường và
xúc tiến thương mại, đầu tư, giải quyết tranh chấp phù hợp với kinh tế thị trường và các
cam kết quốc tế; tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, nâng cao lòng tin của xã hội đối
với pháp luật và các cơ quan tư pháp.
Ða dạng hóa các loại thị trường hàng hóa, dịch vụ theo hướng văn minh, hiện đại, chú
trọng phát triển thị trường dịch vụ. Phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ cho các thị trường này.
Thực hiện tự do hóa thương mại và đầu tư phù hợp với các cam kết quốc tế. Phát triển các
phương thức giao dịch thị trường hiện đại, nhất là với hàng hóa nông sản và vật tư nông
nghiệp để ổn định giá, giảm bớt rủi ro cho người sản xuất và người tiêu dùng. Tăng cường
công tác quản lý nhà nước về giá đối với một số ít hàng hóa, dịch vụ độc quyền, bảo đảm
tuân thủ yêu cầu của cơ chế thị trường và các cam kết quốc tế. Xây dựng các tiêu chuẩn
chất lượng hàng hóa, vệ sinh an toàn thực phẩm, môi trường. Tăng cường kiểm tra chất
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lượng hàng hóa và dịch vụ, nhất là những hàng hóa, dịch vụ liên quan trực tiếp đến sức
khỏe của người dân. Xử lý nghiêm minh các sai phạm.
Phát huy tốt hơn vai trò điều hành thị trường tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước như một
ngân hàng trung ương hiện đại, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và kiểm soát lạm phát. Từng
bước mở cửa thị trường tín dụng, các dịch vụ ngân hàng phù hợp với cam kết quốc tế. Tái
cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại, thực hiện tốt việc cổ phần hóa các ngân hàng
thương mại nhà nước, thu hút được các đối tác chiến lược, hoàn thiện hệ thống luật pháp,
cơ chế, chính sách cho hoạt động và phát triển lành mạnh của thị trường chứng khoán, làm
cho thị trường chứng khoán ngày càng đóng vai trò quan trọng trong huy động vốn cho đầu
tư phát triển. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách để các quyền về đất
đai và bất động sản được vận động theo cơ chế thị trường, trở thành một nguồn vốn trong
sản xuất kinh doanh. Xây dựng, công khai hóa và tổ chức thực hiện nghiêm túc quy hoạch
sử dụng đất, quy hoạch xây dựng đã được phê duyệt. Quản lý chặt chẽ quỹ đất sản xuất
nông nghiệp, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia về lâu dài
Cùng với việc tăng đầu tư, Nhà nước xác định rõ các tiêu chuẩn, tiêu chí mà các đơn vị
cung ứng dịch vụ phải tuân theo, các mức dịch vụ cơ bản Nhà nước phải bảo đảm cho nhân
dân, nhất là cho người nghèo, vùng nghèo, các đối tượng chính sách để bảo đảm quyền của
nhân dân được học tập, chăm sóc sức khỏe phù hợp với trình độ phát triển của đất nước.
Thực hiện cơ chế Nhà nước đặt mua từ các nhà cung cấp dịch vụ theo chất lượng và chi phí
chuẩn, tạo cạnh tranh giữa các đơn vị cung ứng thuộc mọi thành phần kinh tế. Tiếp tục
hoàn thiện luật pháp, cơ chế, chính sách và tăng cường quản lý của Nhà nước, giám sát của
các tổ chức xã hội để hạn chế các mặt trái của cơ chế thị trường, xử lý nghiêm các vi phạm.
Từng bước mở rộng và cải thiện hệ thống an sinh xã hội để đáp ứng ngày một tốt hơn nhu
cầu đa dạng của mọi tầng lớp trong xã hội, nhất là của nhóm đối tượng chính sách, đối
tượng nghèo.
1.4. Hoàn thiện thể chế gắn kết tăng trưởng kinh tế với tiến bộ, công bằng xã hội trong
từng bước, từng chính sách phát triển và bảo vệ môi trường
Tiếp tục thực hiện chủ trương, chính sách khuyến khích làm giàu đi đôi với tích cực
thực hiện giảm nghèo, vươn lên no ấm, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, miền núi, vùng
dân tộc và căn cứ cách mạng trước đây. Chính sách giảm nghèo không chỉ nhằm mục tiêu
ổn định mà còn tạo động lực cho sự phát triển. Tạo điều kiện để mọi công dân nắm bắt
được cơ hội làm ăn, nâng cao thu nhập và đời sống, được hưởng thành quả chung của phát
triển. Tập trung đầu tư phát triển kinh tế, xã hội ở một số vùng trọng điểm có tỷ lệ hộ nghèo
cao; phấn đấu từng bước thu hẹp khoảng cách giàu nghèo giữa các đối tượng, các vùng,
không để chênh lệch này trở thành vấn đề xã hội bức xúc. Ðưa mục tiêu giảm nghèo vào
nội dung chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội chung của cả nước, của từng địa
phương. Tăng cường sự hỗ trợ của Nhà nước, của cộng đồng xã hội cho người nghèo, giúp
người nghèo giảm bớt khó khăn, vươn lên thoát nghèo, đồng thời khắc phục tư tưởng ỷ lại,
bao cấp, trông chờ vào Nhà nước.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tiếp tục hoàn thiện luật pháp, chính sách về bảo vệ môi trường, giám sát chặt chẽ việc
thực hiện; phòng ngừa, ngăn chặn, không để phát sinh thêm các ô nhiễm mới, xử lý triệt để
những điểm ô nhiễm môi trường nghiêm trọng; có chế tài đủ mạnh đối với các trường hợp
vi phạm. Bảo vệ môi trường phải được coi trọng ngay từ đầu và trong suốt quá trình xây
dựng, thực hiện các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, của các nhà
đầu tư thuộc mọi thành phần kinh tế. Có kế hoạch phòng tránh, khắc phục hậu quả thiên tai;
xây dựng kế hoạch ứng phó và giảm nhẹ tác động tiêu cực do sự biến đổi khí hậu.
1.5. Hoàn thiện thể chế nâng cao vai trò lãnh đạo của Ðảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý
nhà nước về kinh tế
Tăng cường chỉ đạo nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn để xác định rõ, cụ thể và
đầy đủ hơn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhất là những nội dung
định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường. Coi trọng đổi mới tư duy, công tác
tuyên truyền, giáo dục cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân thống nhất
nhận thức về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo sự đồng thuận cao trong
xã hội. Bổ sung, phát triển Cương lĩnh, đường lối, các chủ trương, chính sách lớn về phát
triển kinh tế - xã hội của Ðảng; lãnh đạo quá trình tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Ðổi mới công tác tổ chức và cán bộ, đặc biệt là cán bộ
trong lĩnh vực xây dựng và thực thi thể chế kinh tế. Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức
chiến đấu của các tổ chức đảng, tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy đảng các
cấp phù hợp với yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Ðổi mới, nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý kinh tế của Nhà nước phù hợp với những
yêu cầu của quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập
kinh tế quốc tế trong giai đoạn hiện nay. Vận dụng và phát huy mặt tích cực, hạn chế, ngăn
ngừa mặt trái của cơ chế thị trường và tiếp tục tạo ra những tiền đề, điều kiện để nền kinh tế
phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Ðổi mới mạnh mẽ hơn phương thức quản lý
kinh tế của Nhà nước. Coi trọng và làm tốt công tác xây dựng, thực hiện chiến lược, quy
hoạch, định hướng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, sử dụng có hiệu quả các công cụ
quản lý, điều tiết vĩ mô, bảo đảm những cân đối lớn của nền kinh tế, kiềm chế lạm phát;
phát triển lành mạnh của các thị trường tài chính, tiền tệ, chứng khoán, bảo hiểm; ngăn
ngừa và xử lý kịp thời những biến động xấu đối với ổn định kinh tế vĩ mô; phát triển các
lĩnh vực xã hội, gắn thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội với phát triển kinh tế, bảo vệ môi
trường; tiếp tục đẩy mạnh cải cách tư pháp; giữ vững an ninh, quốc phòng, ổn định chính trị
- xã hội cho sự phát triển đất nước. Chuyển giao những công việc Nhà nước không nhất
thiết phải làm cho các tổ chức xã hội; tinh giản bộ máy nhà nước, tập trung nguồn lực vào
một số lĩnh vực quan trọng nhất trong phát triển kinh tế, xã hội.
2.Những giải pháp phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN
Hơn 10 năm qua, kể từ khi Việt Nam bước vào thực hiện mô hình kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả và thành tựu đáng
mừng, làm thay đổi khá rõ tình hình đất nước. Kinh tế ra khỏi tình trạng khủng hoảng, hoạt
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
động ngày càng năng động và có hiệu quả. Của cải xã hội ngày càng nhiều, hàng hóa ngày
càng phong phú. Đời sống nhân dân từng bước được cải thiện. Đất nước chẳng những giữ
vững được ổn định chính trị trước những chấn động lớn trên thế giới mà còn có bước phát
triển đi lên. Tổng sản phẩm trong nước (GDP) tăng bình quân 7% /năm. Nông nghiệp phát
triển liên tục, đặc biệt là về sản xuất lương thực, nuôi trồng và khai thác thủy sản. Giá trị
sản xuất công nghiệp tăng 13,5%/năm. Hệ thống kết cấu hạ tầng được tăng cường. Các
ngành dịch vụ, xuất khẩu và nhập khẩu phát triển. Quan hệ đối ngoại và hội nhập kinh tế
quốc tế không ngừng được mở rộng,… Tuy nhiên, cũng có nhiều vấn đề mới đặt ra cần
được tiếp tục nghiên cứu và giải quyết.
Từ thực tiễn phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong thời gian
qua và căn cứ vào yêu cầu phát triển trong thời gian tới, có thể xác định những phương
hướng, nhiệm vụ,giải pháp cơ bản phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam như sau:
1- Phải tiếp tục thực hiện một cách nhất quán chính sách phát triển kinh tế nhiều thành
phần, coi các thành phần kinh tế kinh doanh theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan
trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cùng phát triển lâu dài, hợp
tác và cạnh tranh lành mạnh. Không nên có thái độ định kiến và kỳ thị đối với bất cứ thành
phần kinh tế nào.
2- Tiếp tục tạo lập đồng bộ các yếu tố thị trường; đổi mới và nâng cao hiệu lực quản lý
kinh tế của Nhà nước. Nhìn chung, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam mới được bắt đầu, trình độ còn thấp, chất lượng, hiệu quả, khả năng cạnh tranh chưa
cao. Nhiều thị trường còn sơ khai, chưa đồng bộ. Vì vậy, phải đổi mới mạnh mẽ tư duy hơn
nữa, đẩy mạnh việc hình thành các loại thị trường. Đặc biệt quan tâm các thị trường quan
trọng nhưng hiện chưa có hoặc còn sơ khai như: thị trường lao động, thị trường chứng
khoán, thị trường bất động sản, thị trường khoa học và công nghệ, đáp ứng nhu cầu đa dạng
và nâng cao sức mua của thị trường trong nước, cả ở thành thị và nông thôn, chú ý thị
trường các vùng có nhiều khó khăn. Chủ động hội nhập thị trường quốc tế. Hạn chế và
kiểm soát độc quyền kinh doanh.
Mặt khác, phải đổi mới sâu rộng cơ chế quản lý kinh tế, phát huy những yếu tố tích cực
của cơ chế thị trường, triệt để xóa bỏ bao cấp trong kinh doanh, tăng cường vai trò quản lý
và điều tiết vĩ mô của Nhà nước, đấu tranh có hiệu quả chống các hành vi tham nhũng, lãng
phí, gây phiền hà. Nhà nước tạo môi trường pháp lý thuận lợi, bình đẳng cho các doanh
nghiệp cạnh tranh và hợp tác để phát triển; bằng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và chính
sách, kết hợp với sử dụng lực lượng vật chất của Nhà nước để định hướng phát triển kinh tế
- xã hội, khai thác hợp lý các nguồn lực của đất nước, bảo đảm cân đối vĩ mô nền kinh tế,
điều tiết thu nhập; kiểm tra, thanh tra mọi hoạt động kinh doanh theo quy định của pháp
luật, chống buôn lậu, làm hàng giả, gian lận thương mại.
Tiếp tục đổi mới các công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế, trong đó
đặc biệt coi trọng việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống các cơ chế chính sách, luật pháp,
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
đổi mới công tác kế hoạch hóa, nâng cao chất lượng công tác xây dựng các chiến lược, quy
hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội; tăng cường công tác thông tin kinh tế - xã hội
trong nước và quốc tế, công tác kế toán, thống kê; ứng dụng rộng rãi các thành tựu khoa
học và công nghệ trong công tác dự báo, kiểm tra tình hình thực hiện ở cả cấp vĩ mô và
doanh nghiệp.
3- Giải quyết tốt các vấn đề xã hội, hướng vào phát triển và lành mạnh hóa xã hội, thực
hiện công bằng xã hội, coi đây là một nội dung rất quan trọng của định hướng xã hội chủ
nghĩa, bảo đảm tính ưu việt của chế độ xã hội mới. Điều đó chẳng những tạo động lực
mạnh mẽ nhằm phát triển sản xuất, tăng năng suất lao động mà còn thực hiện bình đẳng
trong các quan hệ xã hội, khuyến khích nhân dân làm giàu chính đáng và hợp pháp, điều
tiết các quan hệ xã hội.
Trong tình hình cụ thể hiện nay ở Việt Nam, phải bằng nhiều giải pháp tạo ra nhiều việc
làm mới. Chăm lo cải thiện điều kiện làm việc, bảo đảm an toàn vệ sinh lao động, phòng
chống tai nạn và bệnh nghề nghiệp cho người lao động. Từng bước mở rộng hệ thống bảo
hiểm xã hội và an sinh xã hội. Sớm xây dựng và thực hiện chính sách bảo hiểm cho người
lao động thất nghiệp. Cải cách cơ bản chế độ tiền lương đối với cán bộ, công chức, khuyến
khích người có tài, người làm việc giỏi, khắc phục tình trạng lương và trợ cấp bất hợp lý;
tôn trọng thu nhập hợp pháp của người kinh doanh.
Tiếp tục thực hiện chương trình xóa đói, giảm nghèo, chăm sóc những người có công
với nước, thương binh, bệnh binh, cha mẹ, vợ con liệt sĩ, gia đình chính sách. Đồng thời
đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm, giữ gìn trật tự và kỷ cương xã hội, ngăn
chặn và bài trừ các tệ nạn xã hội, nhất là tệ nạn ma tuý, mại dâm, lối sống không lành
mạnh, những hành vi trái pháp luật và đạo lý. Kiên quyết đấu tranh với tệ tham nhũng, hối
lộ, làm giàu bất chính, kinh doanh không hợp pháp, gian lận thương mại… cùng với những
tiêu cực khác do mặt trái của cơ chế thị trường gây ra.
4- Xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh để giữ vững an ninh quốc gia, ổn
định chính trị - xã hội. Văn kiện Đại hội lần thứ X của Đảng đã nêu rõ: "...nhất thiết phải
tăng cường tiềm lực và bảo đảm an ninh kinh tế, đi đôi với củng cố quốc phòng, an ninh" (5).
Như vậy, để phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN thì lực lượng quốc phòng phải
đủ mạnh, phải là công cụ sắc bén để đủ sức mạnh chủ động đập tan mọi âm mưu phá hoại,
xâm lược, chống phá sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta trong bất cứ tình huống nào, tạo
ra môi trường kinh tế - chính trị - xã hội ổn định, thuận lợi,...cũng là giữ vững định hướng
XHCN. Càng đi vào kinh tế thị trường, thực hiện dân chủ hóa xã hội, mở rộng hợp tác quốc
tế càng phải tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Thực tế ở một số nước
cho thấy, chỉ cần một chút mơ hồ, buông lỏng sự lãnh đạo của Đảng là lập tức tạo điều kiện
cho các thế lực thù địch dấn tới phá rã sự lãnh đạo của Đảng, cướp chính quyền, đưa đất
nước đi con đường khác.
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
5- Giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nâng cao vai trò và hiệu lực
quản lý của Nhà nước. Đây là vấn đề có tính nguyên tắc và là nhân tố quyết định nhất bảo
đảm định hướng xã hội chủ nghĩa của kinh tế thị trường, cũng như toàn bộ sự nghiệp phát
triển của đất nước. Đây cũng là một trong những bài học lớn nhất được rút ra trong những
năm đổi mới.
Đương nhiên, để có đủ trình độ, năng lực lãnh đạo, Đảng phải thực sự trong sạch,
vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức, gắn bó chặt chẽ với nhân dân, được nhân
dân tin cậy và ủng hộ. Đặc biệt, trong tình hình hiện nay, đội ngũ cán bộ, đảng viên của
Đảng phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu lý tưởng, có trí tuệ, có kiến
thức, giữ gìn đạo đức cách mạng và lối sống lành mạnh, đấu tranh khắc phục có hiệu quả tệ
tham nhũng và các hiện tượng thoái hóa, hư hỏng trong Đảng và trong bộ máy của Nhà
nước
Tóm lại, sự hình thành tư duy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa không chỉ
đơn thuần là sự tìm tòi và phát kiến về mặt lý luận của chủ nghĩa xã hội, mà còn là sự lựa
chọn và khẳng định con đường và mô hình phát triển trong thực tiễn mang tính cách mạng
và sáng tạo của Việt Nam. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một
quá trình tất yếu phù hợp với quy luật phát triển của thời đại và đáp ứng yêu cầu phát triển
của đất nước.
Tuy nhiên, đây là sự nghiệp vô cùng khó khăn, phức tạp, lâu dài, bởi lẽ nó rất mới mẻ,
chưa có tiền lệ, phải vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Riêng về mặt lý luận cũng còn không ít
vấn đề phải tiếp tục đi sâu nghiên cứu, tổng kết, làm sáng tỏ. Chẳng hạn như: các vấn đề về
chế độ sở hữu và các thành phần kinh tế; về lao động và bóc lột; về quản lý doanh nghiệp
nhà nước ra sao để nó đóng được vai trò chủ đạo; làm thế nào để thực hiện được công bằng
xã hội trong điều kiện kinh tế còn thấp kém; vấn đề bản chất giai cấp công nhân của Đảng
trong điều kiện phát triển kinh tế nhiều thành phần; các giải pháp tăng cường sức mạnh và
hiệu lực của Nhà nước xã hội chủ nghĩa, chống quan liêu, tham nhũng, v.v..
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
20