Tài liệu Bản thảo vấn đáp

Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp Caûm Töôûng Trung thu-Aát Söûu Söûu laø con Traâu maäp maïp, ñaàu ñuoâi caân baèng, 4 chaân vöõng chaûi vaø cöùng maïnh. Aát laø troâi chaûy khoâng khuaát khuùc quanh co. Trung thu giöõa muøa thu naêm Aát Söûu, gioù maùt traêng thanh, khí trôøi trong saùng. Toâi ñang ngoài ñoïc saùch taïi thö phoøng. Haân haïnh ñöôïc cuï Nguyeãn Taán Ñöùc tôùi chôi. Cuï vôùi toâi laø ñoàng canh 84 tuoåi, caùi tuoåi Nhaâm Daàn. Daàn laø con Hoå, chöõ Nhaâm ñoïc laø chöõ Vöông. Nhö vaäy cuï Nguyeãn Taán Ñöùc vôùi Ñònh Ninh naøy ñeàu laø Hoå vöông. Hoå vöông chuyeân ñem y ñöùc cuûa mình tröø taø quyõ vaø saùt ma quaùi cho nhöõng ai bò aùm aûnh. Hoå vöông khoâng phaûi laø maõnh thuù moi bao, moùc tuùi cuûa nhöõng ngöôøi beänh. Nho Y trong ñaúng caáp Y nghieäp coù 7 baäc: Thaùnh y, Nho y, Minh y, Theá y, Ñöùc y, Tieân y, Thieàn y. Nho y ñöùng haøng thöù hai trong y nghieäp, vì y xuaát nho. Y coù nho, veà vaên hoïc thaáu hieãu nghóa thaâm uyeân, veà ñaïo haïnh coù ñöùc baùc aùi thöông ngöôøi beänh. Ñoù laø chöùc nghieäp cuûa nhöõng nhaø nho y vaø cuõng chung cho taát caû nhöõng ngöôøi haønh y. Toâi haân haïnh ñöôïc cuï trao cho quyeån Baûn Thaûo Vaán Ñaùp cuûa Trung Taây hoái thoâng y thö baèng Haùn töï maø cuï ñaõ dòch ra Vieät ngöõ. Cuï laø dòch giaû, cuï noùi toâi vieát lôøi giôùi thieäu. Toâi khoâng daùm, toâi chæ coù ñoâi lôøi caûm töôûng. Baûn thaûo: Baûn thaûo chæ laø goác reã cuûa nhöõng loaøi caây coû, nhöng trong Y giôùi ñoïc hai chöõ “Baûn thaûo” bieát ngay laø noùi veà döôïc tính cuûa taát caû caùc loaïi caây coû, caønh laù goác reã, boâng traùi voû nhaân, goïi laø “Baûn thaûo döôïc tính”. Nhöng Baûn thaûo naøy khoâng noùi tính chaát khí vò cuûa töøng vò thuoác. Maø coù ñaëc ñieåm: Baûn thaûo naøy xuaát baûn töø Trung Taây hoái thoâng töùc laø Baûn thaûo naøy ñaõ ñi vaøo ñoàng nhaát khoa hoïc. Khoa hoïc hieän ñaïi vaø khoa hoïc coå truyeàn hôïp hoaù giao löu ñeå ñi ñeán hieäu naêng chính xaùc saâu xa vaø môùi meû. Baûn thaûo naøy phaân bieän: Döôïc vò: chua, ñaéng, ngoït, cay, maën vaø laït. Döôïc khí: oân, löông, nhieät, haøn vaø bình. Hoaø hôïp vôùi: 5 muøa: Xuaân, haï, tröôûng haï, thu,ñoâng. 5 khí hoaù: sinh, tröôûng, hoaù, thaâu, taøng. 5 phöông: ñoâng, nam, trung, taây, baéc. 1 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp Taát caû suy dieãn trong: 2 khí: aâm, döông. 5 haønh: moäc hoaû thoå kim thuyû maø thoâng ñaït. Ñieàu ñoù caùc saùch ñaõ daïy ñuû nhöng ôû ñaây coù nhöõng yù nghóa dò bieät hôn, ñaëc saéc hôn. Laïi ñaët thaønh caâu hoûi, caâu ñaùp ñeå ñi saâu vaøo taâm tö cho deã nhôù, deã hieãu. Chuùng ta ñaët caâu hoûi roài töï mình ñaùp xem coù ñuùng khoâng? Roài haõy ñoïc caâu ñaùp cuûa baûn chính. Chuùng ta neân theo ñaây maø ñaët caâu hoûi khaùc roài ñaùp cho mau tieán. Keû vieát naøy ñoïc xong cuõng phaùt theâm cho mình veà “Y lyù, Döôïc lyù” khaù nhieàu. Thaät boå ích vaäy! Laõo y Ñònh Ninh Leâ Ñöùc Thieáp Uyû vieân ban chaáp haønh trung öông hoäi Y hoïc daân toäc Vieät Nam. Chuû tòch thaønh hoäi Y hoïc daân toäc TP Hoà Chí Minh. Lôøi noùi ñaàu Toâi töø khi ñi chôi ôû Quaûng Ñoâng, ñöôïc gaëp oâng Tröông Baù Loâng, ngöôøi thieân tö saùng suoát nhaïy beùn thoâng hieåu vaên sö, löu taâm theá söï, maø khoâng hoïc taäp theo loái khoa cöû, thaät laø ngöôøi hieåu roõ söï lyù. Thaân phuï oâng laø Maïc Vieân, töøng ñöôïc Tröông Höông Suùy tieán cöû vaøo laøm vieäc chính tr, thöôøng lao taâm neân sinh chöùng soát. Baù Long cho laø boån phaän laøm con phaûi bieát laøm thuoác, hieåu saùch thuoá. Caùch ñaây baûy naêm, vaøo muøa xuaân thaân phuï oâng bò caûm beänh thôøi chöùng coù veû nguy hieåm, caùc thaày thuoác khoâng chöõa noåi, Baù Long heát söùc cöùu chöõa, beøn ñöôïc an toaøn. OÂng noåi tieáng moät thôøi laø thaày thuoác gioûi trong caû nöôùc, caøng theâm löu taâm veà y lyù. Tình côø gaëp 2 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp toâ, oâng môøi ôû laïi giaûng daïy. OÂâng noùi raèng caùc thöù trung taây y thö maø toâi ñaõ soaïn ñaõ roõ raøng veà beänh nguyeân trò phaùp chæ coøn thieáu Baûn Thaûo. Toâi noùi:Trong phaàn bieân soaïn, toâi ñaõ nguï yù noùi veà döôïc taùnh. Vaõ laïi Baûn Thaûo in nhieàu laàn, ñaày ñuû roài, khoûi laøm laïi thieâm phieàn. Baù Long noùi: Khoâng phaûi theá. Baûn Thaûo cuûa caùc nhaø, khen ngôïi phoâ tröông nhieáu vò thuoác chöõa ñöôïc traêm beänh, maø khi ñem ra öùng duïng thì khoâng trò ñöôïc moät beänh naøo, coøn chuù giaûi quaù meânh moâng. Hoaëc laø duïng yù caàu tinh laïi rôi vaøo choå sai laïc, cho neân muoán noùi cao x, khoù thu hieäu quaû, vaû laïi lôøi trình baøy trong ñoù thöôøng sai laàm ñoái vôùi caùc saùch Thaàn Noâng, Hoaøng Ñeá, Troïng Caûnh. Neáu khoâng gia coâng hieäu chính, e raèng yù chí cuûa coå thaùnh khoâng saùng toû ra ngoaøi thieân haï ñöôïc. Gaàn ñaây Taây y khi giaûi thích veà thuoác thöôøng coâng kích choå sai laàm Trung y, maø thaày thuoác Trung y khoâng giaûi ñaùp lôøi phaùt ngoân cuûa ngöôøi phöông Taây, khieán cho taây y gaây teä haïi caøng nhieàu. caùi haïi cuûa Baûn Thaûo to laém ñaâu phaûi nhoû! töø ñôøi Taán ñôøi Ñöôøng veà sau, Baûn Thaûo xuaát hieän raát nhieàu, Cöông Muïc laø toät böïc, laøm ngöôøi ta môø caû maét. Naêm ba nhaø coá söùc ñaøo saâu nghóa lyù trôõ neân môø toái. Töø Linh Thai gioûi hôn heát trong moät thôøi, lôøi cuûa oâng raát phuø hôïp vôùi yù chæ cuûa Noäi Kinh. Tieác raèng luùc aáy khoâng coù thuyeát cuûa ngöôøi taây phöông, chöa coù theå ñoái chöùng ñeå chuù giaûi Baûn Kinh. Nay Tieân Sinh hoïc roäng Taây y, tham hôïp vôùi saùch Hoaøng Ñeá, Thaàn Noâng, Troïng Caûnh ñeå baøy toû nhöõng choã khoâng ñuùng ñaén ôû trong caùc saùch ñoù. Neáu khoâng ñem Baûn Thaûo ra maø phaùt huy, thì coøn ai cöùu ñöôïc caùi teä haïi aáy? Tuy vaät saûn phöông Taây coù khaùc, vaø caùc thöù thuoác taân cheá khoâng theå keå xieát, nhöng ñöa ra nghóa lyù chính ñaùng, noùi ít hieåu nhieàu, thì cöù theo ñoù maø choïn löïa. Khoâng luaän laø thuoác Trung y, taây y. Maét thaáy, mieäng nieám nhaân ñoù suy ra bieát ñöôïc, tính ñöôïc. Mong ñöøng giöõ bí maät maø khoâng coâng boá. Chæ coù Tieân Sinh noùi roõ ra ñöôïc ñeå daïy toâi. Toâi cho lôøi noùi ñoù caïn heát tình yù. Nhaân cuoäc vaán ñaùp maø laøm thaønh saùch naøy. Taïi Thuïc Thieân baønh, thaùng Troïng Xuaân naêm Quí Tî Ñöôøng Toân Haûi, töï Dung Xuyeân, traàn thuaät. 3 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp BAÛN THAÛO VAÁN ÑAÙP Quyeån thöôïng 1. Hoûi : Thuoác laø caùc thöù saâu boï, ñaát, ñaù, coû, caây, reã, voû, ñoái vôùi ngöôøi laø khaùc loaøi maø trò ñöôïc beänh cuûa ngöôøi, taïi sao vaäy ? . Ñaùp : Trôøi ñaát chæ laø hai khí aâm döông löu haønh maø thaønh nguõ vaän (Kim, Moäc, Thuyû, Hoaû, Thoå), ñoái ñaõi nhau maø laøm ra luïc khí (Phong Haøn = Thöû Thaáp = Taùo = Hoaû). Ngöôøi sinh ra goác ôû trôøi, gaàn vôùi ñaát, töùc laø chòu nguõ vaän luïc khí 4 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp cuûa trôøi ñaát chi phoái ñeå sinh nguõ taïng luïc phuû. Tuy vôùi ngöôøi khaùc nhau, nhöng khoâng beân naøo laø khoâng thuï khí cuûa trôøi ñaát ñeå sinh ra. Ñaët bieät laø vaät thieân veà moät khí maø ngöôøi thì ñöôïc troïn veïn khí cuûa trôøi ñaát. Ví nhö, khí trong nhaân theå, hôn keùm nhau thì sinh ra beänh taät, neân phaûi möôïn döôïc vaät thieân veà moät khí, ñeå ñieàu hoaø söï hôn keùm trong nhaân theå, khieán cho trôû laïi hoaø bình thì heát beänh. Vì möôïn AÂm Döông ôû döôïc vaät ñeå bieán hoaù AÂm Döông ôû Nhaân thaân, cho neân Thaàn Noâng duøng thuoác ñeå trò beänh. 2. Hoûi : Thaàn Noâng nieám thuoác, laáy nguõ vaän luïc khí cuûa trôøi ñaát , phoái vôùi luïc phuû nguõ taïng cuûa ngöôøi, phaân bieät tính vò, ñeå trò traêm beänh, coù theå noùi roõ raøng tính vò. Gaàn ñaây phöông phaùp Taây y, hoaøn toaøn döïa vaøo moå xeû xem xeùt, noùi ngöôøi xöa ôû trung Quoác chöa thaáy taïng phuû, phoái hôïp chuyeän khoâng coù, khoâng ñuû baèng côù, phaûi vaäy chaêng?. Ñaùp : Khoâng phaûi nhö vaäy. Ngöoøi Taây phöông môùi saùng laäp pheùp laøm thuoác cho neân phaûi moå xeû môùi bieát taïng phuû. Caùc vò thaùnh y xöa ôû Trung Quoác ñònh ra danh muïc nguõ taïng luïc phuû, roõ raøng saùng suoát, ngaøy nay caàn gì duøng pheùp moå xeû laïi nöõa. Xöa Thaàn Noâng saùng laäp y döôïc, hoaëc ñaõ moã xeû xem xeùt, hoaëc Thaùnh Nhaân thaáy roõ raøng taïng phuû, khoâng caàn phaûi baøn. Nhöng ñònh ra danh muïc nguõ taïng luïc phuû, maø coù vaät thaät, chöa thaáy taïng phuû khoâng laøm ñöôïc nhö vaäy. Sao noùi raèng thaùnh nhaân xöa chöa thaáy taïng phuû?. Linh Khu Kinh noùi : “nguõ taïng luïc phuû, coù theå moå xeû maø xem”. Theo lôøi kinh aáy, thì bieát thaùnh xöa ñaõ moã xeû xem xeùt roài. Vaû chaêng ngöôøi phöông taây moå xeû xem xeùt chæ bieát töøng lôùp, maø khoâng bieát kinh, maïch, chæ bieát hình tích, maø khoâng bieát khí hoaù. Ñoái vôùi Trung y gaàn ñaây, trao qua ñoåi laïi coù choã öu choã khuyeát. Neáu so vôùi baûn Noäi Kinh cuûa thaùnh xöa, thì Taây y thua xa vaäy. 3. Hoûi : Ngöôøi Phöông taây noùi raèng hoï duøng thuoác caên cöù thí nghieäm. ôû Trung Quoác chæ phaân khí vò ñeå phoái vôùi nguõ taïng, chöa ñöôïc thí nghieäm, khoâng baèng phöông phaùp cuûa taây y. Coù phaûi nhö vaäy khoâng? Ñaùp :ÔÛ Trung Quoác traûi qua Thaàn Noâng neám thuoác ñònh ra hình saéc khí vò, chuû trò taïng phuû baùch beänh, khoâng sai moät maûy may. Noùi raèng neám 5 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp thuoác töùc laø thí nghieäm. Traûi qua söï xaùc ñònh cuûa caùc baäc thaùnh nhaân ñaõ roõ raøng roài. Ñaâu phaûi ñôïi ñeán ngaøy nay môùi noùi ñeán thí nghieäm. 4. Hoûi: Pheùp xaùc ñònh thuoác, laáy hình saéc khí vò, phaân bieät nguõ haønh, phoái hôïp vôùi taïng phuû, chuû trò baùch beänh, thaät laø ñaàu moái cuûa döôïc lyù. Hình vôùi Lyù phaûi töông caûm. Laïi coù khi khoâng luaän theo hình, saéc, khí, vò, ví nhö : hoã phaùch huùt haït caûi, ñaù nam chaâm huùt kim, Döông khôûi thaïch bay leân ñöôïc, raén sôï rít, rít sôï coùc, coùc sôï raén, khieáp sôï laãn nhau, ñieàu khoâng theo hình saéc khí vò, taïi sao ?. Ñaùp : Ñoù laø laáy tính ñeå trò, xeùt ñònh thuoác theo hình saéc, khí, vò, chính laø ñeå xeùt tính. Neáu bieát roõ tính, thì caùi lyù veà hình, saéc, khí, vò ñaõ bao goàm trong ñoù roài. Cho neân xeùt ñònh thuoác, tröôùc heát phaûi xeùt ñònh tính. Nhö ñaù Nam Chaâm laâu ngaøy thì hoaù thaønh, saét töùc laø meï cuûa saét. Huùt kim loaïi ñöôïc vì cuøng moät khí thì tìm nhau (ñoàng khí töông caàu), con ñeán vôùi meï. Laáy tính döôïc maø baøn, ñaù thuoäc kim, maø saét thuoäc thuyû. Ñaù Nam Chaâm goàm caû tính cuûa Kim Thuyû maø quy vaøo thaän. Cho neân veà chuû trò vaøo ñöôïc trong Thaän, huùt ñöôïc khí cuûa pheá kim ñeå veà coäi. HOÃ PHAÙCH laø nhöïa thoâng vaøo ñaát maø hoaù ra. Caây Thoâng laø Döông thì nhöïa noù cuõng laø Döông, tính hay nhôùt dính. Laâu ngaøy hoùa thaønh tính dính huùt ñoâng ñaëc, vì chaát nöôùc ñaëc cöùng ôû ngoaøi, phaàn Döông lieãmvaøo ôû trong, chaø saùt thì sinh nhieät, Döông khí phaùt ra ôû, ngoaøi, maø baûn theå laø dính huùt, cho neân gaëp hoät caûi thì huùt;ngöøng chaø saùt thì laïnh, Döông khí laïi voâ trong, maø tính thì thu huùt, cho neân gaëp hoät caûi thì huùt. Hoàn cuûa con ngöôøi laø Döông, chöùa trong aâm phaän cuûa Can Huyeát, ñoái vôùi Döông khí cuûa Hoã Phaùch, chöùa trong aâm phaùch chaüng khaùc nhau. Cho neân HOÃ PHAÙCH coù coâng naêng an hoàn, ñònh phaùch. Hoaù hoïc phöông Taây noùi raèng ñaù nam chaâm vaø Hoã Phaùch beân trong coù ñieän khí, cho neân huùt ñöôïc laø do ñieän löïc, coù ñieän aâm, coù ñieän döông. Heã moät vaät coù ñieän döông gaëp moät vaät coù ñieän aâmthì huùt nhau. Vaät coù ñieän aâm gaëp vaät coù ñieän döông thì huùt nhau. Neáu vaät coù ñieän aâm gaëp vaät coù ñieän aâm thì ñaåy nhau, vaät coù ñieän döông gaëp vaät coù ñieän döông thì ñaåy nhau. Baøn raát kyõ. Hoã phaùch huùt ñöôïc haït caûi maø khoâng huùt ñöôïc saét; ñaù nam chaâm huùt saét maø khoâng huùt haït caûi vì ñieän löïc khoâng ñoàng. Ngöôøi phöông Taây ñôn ñoäc laáy khí luaän, khoâng nhö Trung Quoác laáy caû chaát luaän, thì lyù raát roõ raøng. Chaát cuûa ñaù nam chaâm laø saét, cho neân ñoàng loaïi theo 6 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp nhau maø huùt saét.Hoã phaùch coù chaát nhôùt dính, cho neân huùt haït caûi. Xeùt ñònh tính döôïc, caàn xeùt ñònh caû Theå vaø Duïng. DÖÔNG KHÔÛI THAÏCH sinh ôû trong hang nuùi THAÙI DÖÔNG laø goác cuûa Vaân maãu Thaïch. Nuùi naøy muøa ñoâng khoâng coù tuyeát, muøa haï sinh maây phaàn Döông ñi leân, hoaëc vì theo hoaû khí maø bay leân hoaëc vì theo khí maët trôøi maø bay leân. Heã ngöôøi maéc beänh döông khí haï haõm, lieät döông, duøng Döông Khôûi Thaïch ñeå ñöa khí döông leân, cuõng laø ñuùng theo yù nghóa laáy döông giuùp döông. Raén hình daøi gioáng vôùi Thuûy khí, boø quanh theo Moäc khí, ôû Thìn thuoäc Tî (ôû Thuyû thuoäc moäc). Theo töôïng laø phöông Baéc, theo sau laø Thöông long ñeàu thuoäc veà Trôøi. Bieát laø Raén sinh ra bôûi 2 khí Thuûy Moäc. Con Rít sinh ôû phöông Taây, trong ñaát khoâ raùo, muøi cay, laø do khí taùo Kim sinh ra. Raén sôï Rít laø vì Kim öùc cheá ñöôïcMoäc. Rít sôï Coùc, laø vì Coùc coù tinh cuûa Thuyû sinh nôi aåm thaáp, thaáp laán taùo, cho neân Rít sôï Coùc. Coùc sôï Raén, laïi vì Phong khí laánThaáp khí nghóa laø Moäc khaéc Thoå. Theo ñoù, thì heã sôï nhau, choáng nhau, lyù do ñeàu coù theå tuyø loaøi maø suy. 5. Hoûi: Vaät ñeàu coù tính. Sôû dó thaønh tính nhö vaäy, taïi sao?. ÑAÙP: Thaønh tính nhö vaäy, do nôi sinh ra. Do nôi khí döông maø sinh ra thì tính döông; do nôi khí aâm sinh ra thì tính aâm; hoaëc laø do khí aâm trong döông, ñeàu thaáy tính thaønh ra khaùc nhau. Coøn tröôùc sau cuõng nguyeân moät vaät, tuyø theo hình saéc khí vò thay ñoåi, maø sau môùi xeùt ñònh ñöôïc tính. Nhö NHAÂN SAÂM hoaëc goïi laø boå Khí thuoäc Döông, hoaëc goïi laø sinh Taân thuoäc AÂm, ñoù laø chæ thieân veà khí, Vò, maø khoâng xeùt ñeán lyù: do ñaâu sinh ra, neân khoâng xeùt ñònh ñöôïc tính. Toâi (ÑÖÔØNG TOÂN HAÛI) töøng hoûi ngöôøi QUAN ÑOÂNG vaø moät ngöôøi baïn ÑAØO THÖÙ NGOÂ ñi chôi Lieâu Ñoâng veà, noùi raát roõ raøng, ñoái vôùi söï ghi cheùp trong CÖÔNG MUÏC raèng khoâng khaùc. Baøi ca veà NHAÂN SAÂM ghi trong BAÛN THAÛO: Ba nhaùnh naêm laù, Nhö toâi ñeán caàu Löng döông höôùng aâm, Röøng caây töông taàm ! Toâi nghe maáy ngöôøi cuõng noùi: NHAÂN SAÂM sinh ôû Lieâu Ñoâng, nôi röøng caây aåm thaáp, neáu coù ngöôøi troàng cuõng phaûi troàng ôû trong röøng aåm. Vì 7 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp moïc nôi aåm thaáp, thaám nhuaàn khí aâm thuyû neân muøi vò ñaéng ngoït maø coù chaát nöôùc, phaùt ra ba nhaùnh naêm laù, töùc laø soá döông; maàm moùng ñoù ôû trong nôi aåm thaáp sinh ra, laø töø aâm sinh döông, cho neân trong aâm vò ngoït ñaéng, coù luùc sinh nhieàu khí Döông,Nguyeân khí trong thaân theå con ngöôøitöø trong thaän thuyû thoâng ñaït leân Pheá, sinh ôû nôi aâm maø xuaát hieän nôi döông. Ñoàng moät lyù vôùi NHAÂN SAÂM, cuõng laø do Aâm maø sinh Döông. Vì vaäy Nhaân saâm cuõng coù coâng naêng hoaù khí. Khí hoaù ra thì ñi leân, ra ôû mieäng muõi, töùc laø taân dòch. Nhaân Saâm sinh Taân Dòch laø theo lyù ñoù, chöù khoâng phaûi theo muøi vò maø thoâi ñaâu. Nhöng baøn theo khí,vò, thì trong muøi ngoït ñaéng coù phaùt sinh ra khí, cuõng chæ laø khí döông sinh ra do nôi aâm. 6. Hoûi: NHAÂN SAÂM khoâng sinh ôû Ñoâng Nam, maø sinh ôû phöông Baéc. ngaøy xöa sinh ôû Thöôïng Ñaéng. ngaøy nay sinh ôû Lieâu Ñoâng, Cao Ly ñeàu laø phöông Baéc. Taïi sao vaäy ? ÑAÙP: Ñoù chính laø caùi lyù veà nôi sinh saûn cuûa Nhaân Saâm. Khoâng xeùt ñeán choå naøy thì khoù hieåu ñöôïc chaân tính cuûa noù. Vì phöông Baéc thuoäc Thuyû, theo queû Khaûm, queû Khaûm phía ngoaøi laø Aâm, trong laø Döông, Nhaân Saâm sinh ôû phöông Baéc, chính laø Döông ôû trong Aâm. Queû Khaûm laø Thuyû, khí Thieân Döông ñeàu ôû trong Thuyû phaùt ra; xem nhö ngöôøi phöông Taây duøng löûa naáu nöôùc laø nôi phaùt ra; hôi lan traøn ra gaëp vaät laïi hoaù ra nöôùc, khi bieát nöôùc laø meï cuûa khí. Khí töø ôû nöôùc sinh ra. Trong nhaân theå, Thaän vaø Baøng Quang thuoäc Thuyû; trong Thuyû coù döông hoaù khí ñi leân, ra mieäng muõi, laøm ra hoâ haáp, traøn ra loâng da thaønh Veä Khí; ñoù laø do Döông trong Thaän vaø Baøng Quang hoaù khí maø traøn khaùp caû.Cho neân Noäi Kinh noùi: chöùc naêng cuûa Baøng Quang laø chöùa nöôùc, khí hoaù phaùt xuaát ôû ñoù ( Chaâu Ñoâ chi quan, khí hoaù xuaát yeân ). Ñoù cuõng laø ñoàng moät lyù vôùi Thuyû theo Trôøi Ñaát coù Döông, hoaù laøm khí ñeå buûa khaép vaïn vaät. Theo Nguõ Haønh Thuyû thuoäc phöông Baéc, Nhaân Saâm sinh ôû phöông Baéc, coù döông khí trong thuyû cho neân hôïp vôùi khí hoaù cuûa ngöoài; vì vaäy coù coâng ñaïi boå khí. Khoâng rieâng gì Nhaân Saâm, moãi thöù thuoác ñeàu xeùt nôi sinh ra maø sau môùi bieát ñöôïc tính.Nhö sinh ra ôû phöông baéc, coù thöù thuoác Döông ôû trong Aâm, thì bieát laø sinh ôû phöông Nam coù thöù thuoác Aâm ôû trong Döông, nhö chaâu sa. Nhaân Saâm laø Döông thuoäc Thuyû, Chaâu Sa laø Aâm thuoäc Hoaû. Chaâu Sa sinh ôû Thaàn Chaâu, goïi laø Thaàn Sa. Ngöôøi ñôøi duøng hai thöù Löu Hoaøng, Thuyû Ngaân naáu luyeän bieán thaønh maøu ñoû, ñeå giaû laøm Thaàn Sa. Laïi coù Linh Sa, cuõng 8 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp duøng hai thöù luyeän thaønh, goïi laø Nhò Khí Sa; ñeàu goïi laø coù coâng naêng boå Thuyû boå Hoaû, vaãn laø theo pheùp cuûa Baûo Phaùc Töû (1). Vì Baûo Phaùt Töû luyeän chaâu Sa uoáng maø thaønh Tieân. Ngöôøi sau noi theo, maõi ñeán nay. Coøn coù hai thöù thuoác Thaàn Sa, Linh Sa, ñeàu duøng hai thöù Löu Hoaøng, Thuyû Ngaân luyeän thaønh. Thuyû ngaân laø thöù Aâm traáp trong ñaù, Löu hoaøng laø thöù döông traáp trong ñaù, hôïp laïi maø luyeän aâm cuûa Thuyû Ngaân bieán thaønh Döông, maøu saéc ñoû, gioáng vôùi saéc cuûa Chaâu Sa, nhöng laïi do ngöôøi cheá ra Aâm trôû thaønh Döông, töùc laø heát Aâm, maø coøn moät mình Döông, laïi coù chaát ñoäc cuûa hoaû luyeän duøng ñeå trôï boå Aâm ích Döôngthì khoâng ñöôïc, khoâng baèng Chaâu Sa thieân nhieân hun ñuùc trong döông coù aâm, phoâ baøy Hoaû saéc ra ngoaøi, chöùa Aâm thuyû ôû trong. Laøm ra Linh Sa, Thaàn Sa phaûi duøng Löu Hoaøng, Thuyû Ngaân hai thöù luyeän chung, bieán ra maøu ñoû, thì bieát Chaâu Sa cuõng coù tính cuûa löu Hoaøng vaø Thuyû Ngaân hôïp laïi, ñeå bieán thaønh maøu ñoû thuaàn tuyù. Nhöng Chaâu Sa laø khí Aâm Döông cuûa trôøi ñaát töï nhieân hun ñuùc, khoâng möôïn söùc löûa, heát söùc thaàn dieäu. Khoâng theå laáy Thuûy Ngaân, Löu Hoaøng maø bì vôùi Chaâu Sa naøy ñöôïc. Chaâu Sacoù thuûy khí ôû trong hoûa theå, cho neân vaøo ñöôïc Taâm, boå Aââm ñeå an thaàn. Laïi pheùp laáy thuûy ngaân, ñem chaâu sa ñoát thì thuûy ngaân chaûy ra. Caën caùu ñaõ ñoát khoâng duøng ñöôïc, vì thuûy ngaân thuoäc aâm ñaõ chaûy ra roài, khoâng coù aâm trong döông nöõa. Thuûy ngaân coù ñoäc, tích aâm maø khoâng döông. Caàn hôïp löu hoaøng, thuûy ngaân ñeå laøm linh sa, thaàn sa khoâng phaûi tính chaát trong döông coù aâm. Phaân thuûy ngaân, caën caùu ra laøm 2 thöù thì aâm döông raát khaùc nhau, ñeàu khoâng phaûi baûn tính cuûa chaâu sa. Chæ coù trôøi ñaát phöông nam laø ly hoûa, töï nhieân hun ñuùc thaønh chaâu sa, ngoaøi coù hoûa saéc, trong chöùa aâm thuûy, hôïp vôùi queû ly, coù hình töôïng ngoaøi döông trong aâm, laø thuûy cuûa queû khaûm, chaâu saa coù maøu saéc cuûa hoaû maø trong chöùa thuûy ngaân, töùc laø hình töôïng ly hoaû trong chöùa khaûm thuûy. Cho neân boå ñöôïc thuûy cuûa khaûm, ñeå buø vaøo ly cung döôõng huyeát an thaàn laø soá moät. Do ñoù coù theå so saùnh vôùi nhaân saâm. Nhaân saâm chöùa döông trong thuûy neân boå khí, chaâu sa chöùa aâm trong hoaû neân boå huyeát. Moät thöù sinh ôû phöông baéc, moät thöù sinh ôû phöông nam. Döïa treân hai thöù ñoù thìbieát ñöôïc caùi lyù cuûa nam baéc,thuyû hoaû, aâm döông, khí huyeát. Veà nam baéc, thuûy hoûa tuy khoâng phaûi haún nhö vaäy, xeùt ra ñieàu coù choã tuyø thuoäc. Cho neân phöông baéc thuoäc thuûy, sinh nhieàu thöù thuoác veà khí phaàn, nhö hoaøng kyø. Phöông nam thuoäc hoaû, sinh nhieàu thöù thuoác veà huyeát phaàn, nhö nhuïc queá. 9 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp 7. Hoûi: Hoaøng kyø sinh ôû Haùn-trung (1), hoaëc ôû cam tuùc, hoaëc ôû Sôn-taây, hoaëc ôû Baéc khaåu ngoaïi (2), nay toùm laïi ôû baéc phöông maø luaän, coù ñuùng lyù khoâng? (1) Haùn trung: xöa laø moät phuû nöôùc sôû chieám thôøi chieán quoác, ñôøi minh thanh xeáp moät phuû cuûa thieåm taây, ñôøiquoác daân ñaõnggoïi huyeän nam trònh. (2) Baéc khaåu ngoaïi: cöûa aûi ôû tænh tröïc leä thoâng ra bieân giôùi phía baéc trung quoác. Ñaùp: Tuy khoâng haún ôû phöông baéc, nhöng veà tính, sinh ra ñeàu chöùa döông khí trong thuyû cuûa baéc phöông. Laáy phöông baéc ñeå laäp luaän, laø neâu choã ñaéc khí toát maø noùi. Cho neân hoaøng kyø laáy thöù sinh ôû phöông baéc laøm toát. Vì döông khí cuûa trôøi ñaát, ñeàu do nöôùc ôû döôùi loøng ñaát, thaáu ra maët ñaát bay leân trôøi laøm maây laøm muø söong lan traøn ra vaät laøm möa moùc, ôû ngöôøi laøm hoâ haáp, chæ laø khí trong nöùoc maø thoâi. Döông khí cuûa con ngöôøi, thì töø khí haûi cuûa thaän vaø baøng quang maø phaùt xuaát, theo tam tieâu, maøng môõ ñii leân, ñeán pheá laøm hoâ haáp, traøn ra loâng da laøm veä khí, cuõng laø khí trong nöôùc maø thoâi. Trong nguõ haønh, thuûy thònh ôû phöông baéc, cho neân thuoác boå khí ñeàu laáy thöù sinh ra ôû phöông baéc laø toát, Hoaøng kyø sinh ôû haùn trung cam tuùc, reã vaø thaân caây ñaày ñaëc, khí khoâng nhieàu maø loã troáng ít. Hoaøng kyø ôû sôn taây, thaân caây roãng xoáp, khí ñöôïc nhieàu, trong coù loå thoâng khí, maø roãng xoáp chöa baèng thöù sinh ôû baéc khaåu ngoaïi, thaân caây raát xoáp, loã thoâng thuûy khí laïi lôùn, cho neân bieát laø khí nhieàu. Vì hoaøng kyø reã daøi maáy thöôùc, aên saâu döôùi ñaát, huùt daãn nöôùc döôùi loøng ñaát, ñem leân sinh ra maàm laù. Khí töùc laø thuûy, daãn thuûy töùc laø daãn khí. Reã roãng xoáp, loã troáng lôùn, daãn thuûy khí raát nhieàu, cho neân khí thònh maø boå khí. Trong nhaân theå, khí sinh ôû Thaän, töø Khí-haûi theo maøng môõ ñi leân ñeán mieäng muõi. Ñoái vôùi khí cuûa Hoaøng-kyø, do loã xoáp ñi leân ñeán maàm laù khoâng khaùc. Loã xoáp cuûa Hoaøng-kyø, töôïng maøng môõ trong thaân theå, cuõng coù loã xoáp thoâng thuûy maøng môõ laø Tam-tieâu, coù coâng naêng thaáu suoát töø ngoaøi ñeán trong, ñeàu laáy yù nghóa Hoaøng kyø theo maøng môõ ñi leân, thoâng ra ngoaøi. Hoaøng-kyø tía ñen ngoaøi da xen laãn saéc cuûa Thuûy Hoaû, vì chöùa döông khí trong Thuûy, cho neân xen laãn saéc cuûa Thuûy Hoaû. Tam-tieâu laø töôùng Hoûa, döông ôû trong Thuûy, goïi laø Thieáu-döông. Hoaøng-kyø thoâng ôû giöõa, töôïng Tam-tieâu, daãn khí cuûa Thuyû leân sinh maàm laù, laø chöùa döông trong Thuûy maø sinh neân coù xen laãn maøu Thuûy Hoûa, laø thöù thuoác hay cuûa Tam-tieâu. Veà khí thì nhö theá, coøn veà nhuïc thì saéc vaøng vò ngoït, laø saéc vò cuûa Thoå. Hoaøng kyø vaøo saâu trong ñaát laïi ñöôïc doài 10 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp daøo Thoå khí, vì vaäy Hoaøng-kyø laïi ñaïi boå Tyø. Ngöôøi ñôøi nay khoâng bieát maøng môõ trong thaân theå laø Tam-tieâu, laïi khoâng bieát lôùp môõ chaøi chaèng chòt laø vaät cuûa Tyø, khoâng bieát maøng môõ lieàn nhau, laïi ñaâu bieát Hoaøng-kyø boå Tyø Thoå, thoâng ñeán Tam-tieâu. Hieåu ñöôïc môõ chaøi chaèng chòt laø Tam-tieâu, lôùp môõ aáy laø thuoäc Tyø thoå, thì hieåu ñöôïc caùi lyù Hoaøng-kyø vaøo Tyø kinh, thoâng ñeán Tam-tieâu. 8. Hoûi: Nhuïc-queá sinh ôû phöông nam, thaám nhieàu hoaû soá 2 cuûa ñaát, vaøo huyeát phaän laø taát nhieân. Trong thaän khí hoaøn Troïng Caûnh laïi duøng ñeå hoaù khí, maø khoâng phaûi dung hoaù huyeát, nhö vaäy laø theá naøo? Ñaùp: Huyeát khoâng coù khí thì khoâng löu haønh, khí khoâng coù huyeát thì khoâng choã döïa. Khí huyeát khoâng phaûi chia lìa thaønh hai thöù. Troïng caûnh duøng ñeå hoaù khí laø kheùo duøng, khoâng phaûi baûn tính cuûa Nhuïc-queá. Khí cuûa nhaân thaân, sinh ôû nhaát döông trong Thaän, nhôø loã muõi hít khí trôøi (thieân döông), qua Taâm heä, daãn Taâm Hoûa xuoáng giao vôùi Thaän, roài laøm cho Thaän Thuûy boác hôi hoùa khí boác leân ra ôû mieäng muõi, Thaän khí hoaøn cuûa Troïng-caûnh duøng nhieàu Ñòa-hoaøng, Sôn-döôïc, Ñan-bì, Sôn-thuø-du ñeå sinh Thuûy: duøng Linh, Traïch ñeå lôïi Thuûy, roài duøng Queá, ñeå daãn Taâm hoûa xuoáng giao vôùi Thaän, duøng Phuï-töû ñeå phaán chaán thaän döông laøm boác khí. Nhuïc-queá hoùa khí ñöôïc laø nhö vaäy. Ñoù laø Troïng-caûnh kheùo duøng Nhuïc queá, khoâng phaûi Nhuïc-queá töï noù hoùa khí ñöôïc. Neáu ñôn thuaàn duøng Nhuïc-queá, hôïp vôùi thuoác huyeát phaän, thì phaàn nhieàu chaïy vaøo huyeát phaàn, khoâng phaûi laø thuoác cuûa khí phaàn. Coøn nhö Queáchi, saéc ñoû vò cay cuõng vaøo Taâm, Can, laø thuoác cuûa huyeát phaàn. Maø Nguõ-linh taùn, Queá-Linh-Cam-thaûo nguõ vò thang, ñeàu duøng ñeå vaøo Baøng-quang hoùa khí. Khoâng phaûi Queá-chi töï noù hoùa khí ñöôïc, nhôø Linh, Traïch lôïi Thuûy, daãn Queáchi vaøo trong Thuyû, ñeå hoùa Thuûy laøm khí. Ñoái vôùi söï duøng Nhuïc-queá trong Thaän-khí hoaøn yù nghóa gioáng nhau. Khoâng theå noùi ñôn ñoäc Queá-chi hoùa khí ñöôïc. Coøn nhö Hoaøng-kyø-nguõ-vaät thang trò huyeát tyù, Ñöông-quy töù nghòch thang trò mình ñau, ñeàu duøng Queá-chi oân thoâng huyeát maïch. Bieát laø taâm hoûa sinh huyeát. Heã thaám nhuaàn hoûa khí, thì vaøo huyeát phaàn, laø lyù nhaát ñònh. 9. Hoûi: Vaøo khí phaän, vaøo huyeát phaän, chöa roõ ñöôïc lyù, xin noùi laïi. Ñaùp : Thaám nhuaàn thieân thuyû maø sinh ra vaøo khí phaàn. Thaám nhuaàn Ñòa hoaû maø sinh ra vaøo huyeát phaàn. Khí goác ôû trôøi, Vò goác ôû ñaát ; Khí daøy thì vaøo khí phaàn; Vò ñaäm thì vaøo huyeát phaàn. vaøo khí phaän thì chaïy ñeán thanh khieáu; vaøo huyeát phaän thì chaïy ñeán troïc khieáu. Cuõng nhö Toûi (Ñaïi-toaùn), khí noàng naëc cho neân khi vaøo khí 11 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp phaàn, chaïy ñeán thanh khieáu, leân treân laøm cho maét cay, maø xuoáng döôùi laøm cho nöôùc tieåu hoâi. Hoà-tieâu vò ñaäm, cho neân vaøo huyeát phaän, chaïy ñeán troïc khieáu, ôû treân laøm cho mieäng löôõi doäp lôû, ôû döôùi laøm cho ñaïi tieän raùt ñau, xem hai thöù aáy, thì bieát caùch bieän luaän vaøo khí phaàn, vaøo huyeát phaän. Vì ñöôïc khí cuûa Thieân Thuyû maø sinh, vaøo khí phaàn NHAÂN SAÂM, HOAØNG KYØ laø raát roõ raøng. Ngoaøi ra, nhö TRAÏCH TAÛ, DÓ NHAÂN sinh ra ôû Thuûy maø lôïi thuyû; Hai vaät ñoù gioáng nahu maø coù khaùc. DÓ NHAÂN sinh ôû treân thaân caây, thì hoùa khí ñi xuoáng, daãn pheá döông ñeå thoâng xuoáng döôùi; TRAÏCH TAÛ sinh ôû döôùi reã, thì hoaù khí ñi leân, daãn Thaân aâm thoâng vôùi ôû treân. HOA BAÙCH HÔÏP uùp xuoáng nhö treân trôøi ruû xuoáng, TOAØN PHUÙC HOA huùt söông maø sinh, goác ôû thanh khí cuûa trôøi cho neân ñeàu vaøo khí phaän ñeå lieãm pheá giaùng khí. CHUNG NHUÕ THAÏCH, ruû xuoáng töôïng trôøi, ñaù laïi laø theå cuûa kim, cho neân chuû ñöa pheá khí xuoáng. TAÉC KEØ sinh ôû trong ñaù, ñöôïc khí cuûa kim thuyû, cho neân thaám nhaàn pheá kim, chuyeân veà lôïi thuûy, ñònh suyeãn; vì Thuyû löu haønh thì khí hoaù khoâng coù ñaøn aåm ngaên caûn, cho neân suyeãn töï döøng. MAÏCH MOÂN, THIEÂN MOÂN, thaám nhuaàn AÂm Thuûy, ñeàu nhuaàn töôùi ñöôïc pheá ñeå thanh khí phaän. ROÀNG laø vaät döông trong Thuyû, ngöôøi ta duøng LONG COÁT, laø thöù ñaù ôû trong ñaát khoâng phaûi thuyû toäc; nhöng ñaõ thaønh hình roàng, thì goác ôû Döông khí cuûa Thieân thuûy sinh ra (thieân nhaát thuyû); ñaõ thaønh hình roàng, laïi khoâng bay, möôïn ñaù laøm chaát aån naáp ôû trong ñaát, laø neân chìm vaøo Phuïc khí, thu lieãm taâm thaàn, ñeàu duøng yù nghiaõ naïp khí. PHUÏC LINH laø nhöïa cuûa caây thoâng ñoïng laïi ôû reã maø sinh ra, laø Döông cuûa trôøi, töø döôùi trôû laïi treân. Döôùi coù Phuïc linh, Tuøng ôû treân choùt, maàm moáng cuûa Phuïc linh goïi laø UY HÆ CHI. Phuïc linh ôû trong ñaát, khi leân öùng vôùi maàm, ñöôïc tính chaát cuûa Tuøng thì coù Moäc tính, coù theå sô thoå laøm chaát ngöng Thoå vò nhaït; saéc traéng, chuû thaám lôïi, laøm cho Thuûy löu haønh. Khí khoâng lieân tieáp nhau, ñi leân öùng vôùi maàm, cho neân hoaù ñöôïc khí ñi leân, maø boå khí. Ngöôøi phöông Taây laáy Tuøng höông (nhöïa thoâng) chaø xaùt thì phaùt ñieän khí, goïi trong Tuøng Höông coù nhieàu ñieän khí. TUØNG HÖÔNG chìm vaøo trong ñaát, bieán ra Phuïc linh, trong coù ñieän khí, khí ñoù ñi leân öùng vôùi maàm, cuõng nhö daây ñieän thoâng suoát nhau maø thoâi. Ngöôøi phöông Taây goïi laø ñieän khí, Trung Quoác chæ goïi laø Döông khí. TUØNG CHÆI (nhöïa thoâng) thaám nhuaàn tính cuûa Döông, chìm vaøo trong ñaát hoaù ra Phuïc linh. Döông khí phaùt ra, töôùi roùt xa xoâi ñeå sinh UY HÆ CHI; khoâng phaûi khí hoaù maïnh, laøm sao ñöôïc nhö vaäy? Khí trong thaân theå, nhaát Döông trong Thuûy hoaù ra; chaát cuûa Phuïc linh thaám vaøo laøm cho Thuûy löu haønh, maø khí ñöông ñöôïc giuùp ñôõ ñeå hoaù sinh, vì vaäy PHUÏC LINH laø thuoác caàn yeáu ñeå hoaù khí haønh thuyû. Phaàn bieän luaän treân ñaây, ñeàu laø ñöôïc Döông cuûa Thieân thuûy sinh ra, cho neân ñeàu vaøo khí phaàn. Coøn caùc thöù vaøo huyeát phaän nhaän ñònh phaûi ñöôïc vò cuûa Ñòa Hoaû sinh ra, nhö ÑÖÔNG QUI; XUYEÂN KHUNG. Vì huyeát trong thaân theå laø do chaát 12 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp nöôùc ôû daï daøy, ñöôïc Taâm hoaû hoaù maøu ñoû thaønh huyeát. Hoaù ra huyeát roài; traøn vaøo maïch, chuyeån ñeán Baøo cung, do Can quaûn lyù. Cho neân caùc thöù thuoác vaøo huyeát phaän ñeàu ñöôïc Vò khí cuûa Ñòa hoaû vaø ñi vaøo Can moäc. ÑÖÔNG QUI cay ñaéng, laø ñöôïc vò cuûa Ñòa hoaû; khí hôi aám , ñöôïc tính cuûa Moäc, maø chaát laïi trôn nhuaän ñöôïc söï aåm öôùt cuûa ñaát; cho neân hoaù ñöôïc chaát nöôùc, giuùp cho Taâm sinh huyeát ñeå löu haønh ñeán Can. Trong Baûn thaûo, choã ghi rieâng coù noùi : ÑÖÔNG QUI, cay aám quaù, haønh huyeát thì thöøa, sinh huyeát thì khoâng ñuû. Khoâng bieát raèng huyeát trong thaân theå, laø do Trung tieâu ñöôïc khí, laáy chaát nöôùc ñöa leân Pheá hoï, vaøo Taâm nhôø Taâm hoaû bieán hoaù ra maøu ñoû maø thaønh huyeát. TAÂY Y noùi chaát nöôùc cuûa ñoà aên uoáng leân pheá, ñeán hoäi quaûn ôû coå thaønh ra maøu ñoû, xuoáng vaøo buoàng Taâm. So vôùi thuyeát naøy cuõng thaáy nhôø Taâm hoaû bieán hoaù maø thaønh huyeát. Noäi kinh noùi Taâm huyeát laø nhö theá. ÑÖÔØNG qui cay ñaéng, khí aám noùng, chính laø ñeå laøm cho Taâm hoaû bieán hoaù, laáy choã trôn nhuaàn sinh chaát nöôùc, laáy choã cay aám giuùp Taâm hoaû hoaù sinh. Veà coâng naêng sinh huyeát, khoâng coù thöù thuoác ñaëc hieäu naøo khaùc coù theå saùnh ñöôïc. Phöông hoaø huyeát cuûa Troïng Caûnh, khoâng ngoaøi OÂN KINH THANG; phöông thuoác SINH HUYEÁT, khoâng ngoaøi PHUÏC MAÏCH THANG. OÂn kinh thang: cay aám giaùng lôïi, ñoàng coâng naêng vôùi XUYEÂN KHUNG Phuïc maïch thang cay aám töôi nhuaän, ñoàng coâng naêng vôùi ÑÖÔNG QUI. Bieát Taâm hoaû bieán hoaù chaát dòch thaønh huyeát, thì bieát Phuïc maïch thang sinh huyeát, vaø bieát Ñöông qui laø thuoác sinh huyeát. XUYEÂN KHUNG vò raát cay ñaéng, ñöôïc tính raát noùng cuûa Moäc Hoaû; chaát khoâng nhu nhuaän; tính chuyeân taåu taùn; cho neân chuyeân chuû laâm huyeát cuûa TaâmCan löu haønh. Ñaéng laø vò cuûa hoaû; ñaéng maø theâm cay, thì tính aám coù coâng naêng sinh huyeát. Neáu chæ ñaéng maø khoâng cay, thì tính maùt, maø chuyeân chuû tieát huyeát. HOÀNG HOA saéc ñoû töï noù vaøo huyeát phaän, maø ñaéng thì coù coâng naêng tieát huyeát. Vaû laïi tính cuûa hoa ñeàu nheï nhaøng, ñi leân ra ngoaøi, cho neân HOÀNG HOA tieát huyeát ôû ngoaøi, ôû treân cöûa cô phu maïch laïc. ÑAN BÌ veà saéc vò cuõng cuøng loaïi vôùi Hoàng hoa maø tính cuûa reã thoâng xuoáng, khoâng gioáng vôùi hoa cho neân chuû ôû trong, vaø tieát huyeát cuûa Trung haï tieâu. ÑAØO HOA ñoû maø nhaân vò ñaéng, ñeàu ñöôïc tính vaø vò cuûa Ñòa hoaû. Nhaân (hoät) laïi coù sinh khí cho neân ÑAØO NHAÂN coù coâng naêng phaù huyeát, cuõng coù coâng naêng sinh huyeát, THUYEÁN THAÛO saéc ñoû, vò ñaéng, reã raát daøi; cho neân söùc ñi xuoáng raát maïnh, chuyeân veà giaùng tieát haønh huyeát. 13 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp 10. Hoûi: Ñaéng ñöôïc hoûa vò, vaøo taâm ñeå thanh hoûa tieát huyeát, coù theå bieát ñöôïc lyù. nhöng caùc thöù coù vò cay laø ñöôïc vò cuûa pheá kim, maø cuõng vaøo ñöôïc huyeát phaän, nhö nhuïc queá, queá chi,töû toâ, kinh giôùi nhö theá laø theá naøo? Ñaùp: Heã thuoác ñöôïc vò chua, ñeàu ñöôïc tính kim thaâu (thaâu lieãm); ñöôïc vò cay, ñeàu ñöôïc tính moäc oân (moäc laøm aám) ñoù laø lyù töông phaûn, töông thaønh cuûa nguõ haønh. taâm hoûa sinh huyeát, nhôø caäy nhieàu vaøo can moäc sinh hoûa; nhö theá coù nghóa laø con hö thì boå meï. cho neân oân can töùc laø oân taâm. nhuïc queá raát cay thì aám nhieàu, tuy ñöôïc kim vò (vò cuûa kim) maø thaønh ra tính cuûa moäc hoûa, cho neân chuû vaøo huyeát phaàn cuûa taâm can, ñeå giuùp huyeát hoùa sinh QUEÁ BÌ raát coù coâng naêng ñi leân; Phuïc maïch thang cuûa Troïng Caûnh duøng QUEÁ CHI vaøo Taâm giuùp hoûa ñeå hoùa huyeát. Tính cuûa VIEÃN CHÍ cuõng gioáng queá chi, nhöng queá chi thoâng ra boán beân, Vieãn Chí laø chaát reã laïi raát nhoû, chuû vaøo Taâm kinh, ñeå taùn caùi huyeát treä trong Taâm maø thoâi. Chaüng nhöõng coû caây thuoäc hoûa vò vaøo huyeát phaän; laïi nhö maõ (ngöïa) laø hoûa laø loaïi (thuù nuoâi thuoäc hoûa), cho neân MAÕ THOÂNG cuõng coù coâng naêng giaùng Hoûa ñeå haønh huyeát; TAÙO NHAÂN thaám ñöôïm saéc ñoû cuûa hoûa, cho neân cuõng vaøo Taâm döôõng huyeát. Toùm laïi huyeát sinh ôû Taâm, heã ñöôïc tính vò cuûa ñòa Hoûa ñeàu vaøo huyeát phaän. 11. Hoûi: SINH ÑÒA chaát nhuaàn, trong chöùa chaát nöôùc, A Giao nhôø nöôùc naáu thaønh, voán tính Thuûy aâm. Hai thöù aáy ñeàu coù coâng naêng sinh huyeát, sao vaäy ? Ñaùp: Haøo aâm trong queû Ly, töùc laø khaûm thuûy. A Giao, SINH ÑÒA laáy thuûy giuùp Hoûa, chính laø laáy Khaûm buø cho Ly; coù chaát nöôùc aâm ñoù, roài sau nöôùc ñöôïc Taâm hoûa bieán ra ñoû töùc laø huyeát. Chính Noäi Kinh noùi: trung tieâu laáy chaát nöôùc, nhôø Taâm hoûa bieán ra ñoû thaønh huyeát. Bieát ñöôïc lyù ñoù thì bieát ñöôïc söï sinh hoùa cuûa huyeát. Theo ñoù thì bieát caùc thöù thuoác vaøo huyeát phaän. 12. Hoûi: Nam Baéc ñaát khaùc nhau: thuoác sinh ra ôû ñoù, ñaõ ñöôïc sinh ra coù Thuûy, Hoûa, Khí, Huyeát: tieân sinh noùi roài. Coøn nhö ñoâng nam, trung öông chaüng coù ñeàu khaùc bieät, sao khoâng baøn ñeán ?. Ñaùp: Thuûy hoûa ôû Nam Baéc phaân bieät roõ raøng. Nhöng aâm döông coï saùt, ôû Nam chöa haün khoâng coù Baéc khí; ôû Baéc chöa haün khoâng coù Nam khí. Ñeán nhö ñoâng nam tuaàn hoaøn. Trung öông löu thoâng boán phía, khí xen laãn löu haønh, cho neân khoâng theå phaân. Nhöng cuõng coù theå phaân bieät ñöôïc, nhö THANH MOÂNG THAÏCH, QUAÁT HOÀNG BÌ, HAÏT TRAÙI VAÛI, ñeàu thaém nhuaàn Moäc khí cuûa phöông ñoâng, hoaëc coù 14 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp coâng naêng bình Can ñeå haønh ñaøm, hoaëc coù khaû naêng taùn Can ñeå giaûi uaát, ñeàu laáy khí sinh ôû phöông Ñoâng laø ñöôc toøan moäc khí, cho nen caùc thöù thuoác ñoù saûn suaát ôû Quaûng Ñoâng laø toát. XUYEÂN BOÁI MAÅU, SINH THAÏCH CAO, TANG BAÏCH BÌ ñeàu thaám ñöôûm kim khí cuûa phöông Taây maø sinh ra , thì hoaëc laø lôïi khí giaùng ñaøm hoaëc thanh kim khöû nhieät; ñeàu laáy thöù sinh ôû phöông taây laø ñöôïc chaát toát cuûa kim khí, cho neân maáy thöù thuoác ñoù saûn xuaát ôû Töù Xuyeân, Quaõng Taây laø toát coøn nhö duøng reã phía ñoâng cuûa caây Ly, duøng phaàn höôùng veà phía ñoâng cuûa THAÏCH LÖÏU , laø ñeàu coát laáy ñöôïc Moäc khí. TRAÉC BAÙ DIEÄP ñeàu xoay veà taây; khi duøng thì laáy nhaùnh phía taây, chæ laø ñeå laáy nhaùnh coù nhieàu kim khí. Coøn ôû trung öông, coù ñaày ñuû khí cuûa boán phía Ñoâng, Nam,Taây, Baéc maø cuõng coù khí ñoäc ñaéc cuûa trung öông; nhö Haø Nam ôû giöõa thì saûn xuaát ÑÒA HOAØNG. Ngöôøi ta thaáy ñòa hoaøng maøu ñen, khoâng bieát laø tröôùc khi chöng saùi (chöng phôi), saéc noù voán vaøng. Trung nguyeân ôû Haø Nam, ñaát daøy nöôùc saâu, cho neân ñòa hoaøng ñöôïc khí aåm öôùt cuûa trung öông sinh ra, trong thaám nhuaàn chaát aåm öôùt. Ngöôøi ta chæ thaáy Ñòa Hoaøng chöng thaønh saéc ñen, coù coâng naêng tö thaän aâm, maø thaät söï khoâng bieát noù tö nhuaän tyø aâm. Noäi Kinh noùi : Tyø laø chí aâm trong aâm; ÑÒA HOAØNG aåm öôùc qui Tyø; Tyø aâm ñuû thì Can Thaän töï nhieân ñöôïc thaém nhuaàn. SÔN DÖÔÏC cuõng laáy thöù ôû HAØ NAM laø toát; vò ngoït coù chaát nöôùc, laø ñöôïc khí cuûa thaáp thoå; coù coâng naêng boå Tyø, cuõng boå Tyø aâm. Nhöng SÔN DÖÔÏC saéc traéng laø ñöôïc kim khí trong ñaát, cho neân vöøa boå Tyø vöøa ích Pheá. Ñòa Hoaøng bieán thaønh saéc ñen, laø Thuûy khí trong ñaát, cho neân vöøa nhuaän Tyø vöøa tö Thaän. Tuy cuøng saûn xuaát ôû moät ñòa phöông, maø cuõng coù chuûng loaïi, hình saéc khaùc nhau, cho neân coâng naêng cuõng khaùc nhau. 13 Hoûi: CAM THAÛO vaøo Tyø vì sinh ôû Cam Tuùc. BAÏCH TRUAÄT chính boå Tyø thoå, vì sao khoâng sinh ôû Haø Nam maø sinh ôû Trieát Giang ?. ÑAÙP : Nhö vaäy môùi thaáy ly cuûa nguõ haønh, khoâng neân phaân haün ranh giôùi. Huoáng hoà nöûa laø thoå vöôïng ôû töù quyù, boán beân ñeàu coù thoå khí. BAÏCH TRUAÄT sinh ôû Chieát Giang, aét laø choå ñaát toát coù thoå maïch. cho neân Baïch Truaät sinh ra trong chöùa chaát daàu cam nhuaän, coù theå tö Tyø aâm; ngoaøi phaùt ra tính aám cuûa vò thôm cay coù theå thoâng ñöôïc Tyø döông. Muoán thoâng nhuaän, muoán thoâng nhuaän thì duøng thöù saûn xuaát ôû Chieát Giang, cho ñöôïc nhieàu daàu, muoán oân taùo thì duøng thöù saûn xuaát ôû Haáp Huyeän, cho ñöôïc noùng hôn. CAM THAÛO vò ngoït vaøo Tyø Vò, ôû yeân choå khoâng chaïy. Boå trung khí, ñieàu hoøa caùc vò thuoác, tuy khoâng sinh ôû haø Nam trung chaâu maø sinh ôû Cam Tuùc cöïc Taây, cuõng do ñaát ñai ôû Cam Tuùc ñoân haäu (ñaày ñaën) cho neân sinh Cam Thaûo, reã saâu 4-5m, gioáng nhö Hoaøng Kyø, nhöng Hoaøng Kyø trong roãng thuoäc khí phaàn, laø ñöôïc 15 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp Thuûy khí trong ñaát; Cam Thaûo ruoät ñaëc, thuaàn ñöôïc nhieàu thoå khí, cho neân ñi saâu, daøi maø chaéc. Tuy sinh ôû Taây, maø thaät ñöôïc khí cuûa trung thoå. Toùm laïi, lyù cuûa nguõ haønh, phaân ra maø noùi thì coù caùc phöông höôùng phaân bieät, chung laïi maø baøn thì cuøng moät thaùi cöïc. 14 Hoûi: Coù thöù thuoác laáy teân thôøi gian nhö HAÏ KHEÂ THAÛO, KHOAÛN ÑOÂNG HOA. Cuõng laáy thôøi gian ñeå trò beänh sao ? ÑAÙP: Thôøi gian laø nguõ haønh löu vaäy, aâm döông xuaát hieän, cho neân bieän luaän thuoác, laïi neân bieän luaän luùc sinh ra, luùc tröôûng thaønh. Tuy khoâng hoaøn toaøn caâu chaép thôøi gian, maø cuõng coù khi laáy thôøi gian ñeå trò beänh. HAÏ KHOÂ THAÛO sinh ôû cuoái Ñoâng, lôùn leân ôû Xuaân, laø ñöôïc khí cuûa Thuûy Moäc; gaëp Haï thì khoâ, Moäc choáng laïi vôùi Hoûa, thì khí taøn taï; cho neân duøng ñeå bôùt Hoûa cuûa kinh Can Ñôûm, KHOAÛN ÑOÂNG HOA sinh trong thaùng Ñoâng baêng tuyeát maø Hoa laïi ôû döôùi reã, hình töôïng phaàn döông trong queû Khaûm , cho neân daãn ñöôïc döông khí cuûa Pheá ñi xuoáng, maø laøm thuoác lôïi ñôøm chæ khaùi. Hai thöù aáy laáy thôøi gian ñaët teân, ñeàu coù söï dieäu duïng cuûa thôøi gian. Laïi nhö ÑOÂNG TRUØNG HAÏ THAÛO, khoâng ghi cheùp trong baûn thaûo, nay xeùt vaät aáy, thaät laø thieâng lieâng ( linh vaät ).Vaät aáy sinh ra truøng ( con saâu ) luùc Ñoâng chí, töø Xuaân qua Haï, truøng lôùn hôn taác, to nhö ngoùn tay uùt; tröôùc Haï chí moät luùc, cuõng coøn laø truøng; ñeán luùc Haï chí, thình lình khoâng thaáy truøng, chuùng ñeàu vaøo ñaát, treân ñaàu sinh maàm; lôùn daàn ñeán sau tieát thu phaân, thì maàm lôùn 3 taác, töï nhieân thaønh coû. Vaät naøy sinh ôû ñoàng coû Taây Phieân. khaép nôi ñeàu laø coû, khoâng theå bieát noù ñöôïc; sau Thu Phaân, töùc coù vi tuyeát (tuyeát nhoû ) ngöôøi ñi choïn nhaët TRUØNG THAÛO , xem trong tuyeát coù choå naøo khoâng coù tuyeát, chöøng vaøi taác, laáy cuoác ñaøo leân, trong choå ñoù coù TRUØNG THAÛO.Xem noù coù coâng naêng hoùa Huyeát, thì tính khí laø thuaàn döông, vì truøng laø ñoäng vaät, töùc laø döông tính; sinh vaøo Ñoâng chí, caûm ñöôïc khí döông; Haï chí vaøo döôùi ñaát, laø döông nhaäp aâm ñeå sinh maàm, laø hình töôïng döông nhaäp aâm xuaát, laø vaät chí linh; cho neân muoán boå döông ôû haï tieâu, thì duøng ñôn ñoäc phaàn reã; nhö muoán boå aâm ôû thöôïng tieâu, thì duøng vôùi maàm. Toùm laïi, thaáy roõ khí hoùa cuûa hai muøa Ñoâng Haï maø thoâi. MAÏCH ÑOÂNG, THIEÂN ÑOÂNG, NHAÃN ÑOÂNG, ÑOÂNG THANH ñeàu khoâng heùo ruïng trong muøa ñoâng baêng giaù, caûm khí cuûa Thuûy taân; cho neân MAÏCH ÑOÂNG, THIEÂN ÑOÂNG coù coâng naêng thanh Pheá kim; NHAÃN ÑOÂNG coù coâng naêng thanh phong nhieät, ÑOÂNG THANH TÖÛ coù coâng naêng tö Thaän; choå phaân bieät laø laáy reã traéng ñeå vaøo Pheá, nhaùnh voøi ñeå vaøo kinh laïc, ÑOÂNG THANH TÖÛ saéc ñen thì vaøo Thaän tö aâm. Coøn nhö Baùn Haï tuøy sinh ôû nöõa muøa Haï, reã thaønh ra ôû muøa Thu, ñöôïc khí vò Taùo kim cay noùng, cho neân chuû giaùng lôïi thuûy aåm, laø thuoác cuûa Döông minh; 16 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp nhö theá laïi khoâng theå theo teân Baùn Haï maø sai vôùi söï thaät. Cho neân bieän luaän veà thuoác, hoaëc laáy choã ñaát, hoaëc laáy thôøi gian, hoaëc chæ laáy khí vò, ñeàu xeùt ñeán choã troïng yeáu laøm chuû, thì chaân tính cuûa thuoác töï nhieân roõ raøng. 15 Hoûi: Phaàn nhieàu duøng thuoác trò beänh theo muøi vò, vò ngoït thì vaøo kinh Tyø. Maø thuoác coù vò ngoït raát nhieàu, coù thöù vaøo thaúng Tyø Vò, hoaëc coù thöù coøn gheù vaøo boán taïng khaùc nöõa, laøm sao ñeå phaân bieät ? ÑAÙP: Thuoác coù chính vò ngoït vaøo thaúng Tyø kinh. Neáu goàm vò ñaéng, goàm vò chua, goàm vò maën, goàm vò cay thì ñeàu coù muøi khaùc xen laãn vôùi vò ngoït, cho neân gheù vaøo boán taïng kia. CAM THAÛO thuaàn vò ngoït, boå ñöôïc Tyø aâm, theâm ñöôïc döông cuûa Vò ; hoaëc duøng soáng, hoaëc duøng chín, hoaëc ñeå ñieàu hoøa traêm vò thuoác, coá nhieân duøng vaøo choã naøo cuõng ñöôïc. Hoaøng Tinh vò ngoït maø nhieàu nöôùc, chính laø ñeå boå thaáp cho Tyø thoå. SÔN DÖÔÏC saéc traéng vò chua, cho neân boå Tyø maø gheù vaøo Can Pheá. BAÏCH TRUAÄT vò ngoït maø ñaéng aám, cho neân boå Tyø laøm aám Thoå, hoøa Can khí ñeå aûnh höôûng ñeán Tyø khí. THÖÔNG TRUAÄT vò ngoït maø ñaéng raùo, cho neân laøm khoâ raùo Vò tröø thaáp. HOAØNG KYØ vò ngoït maø khí maïnh, cho neân boå khí. TEÀ NI vò ngoït maø coù nöôùc, cho neân sinh taân (chaát nöôùc) . LIEÂN MEÃ (hoät sen) vò ngoït hôi ít, khí thì trong thôm, ñöôïc khí cuûa Thuûy Thoå cho neân boå Thoå, ñeå laøm coá tinh tröø æa chaûy. KHIEÁM THÖÏC vò ngoït ít maø tính chaùc nhieàu, nhö theá vò thaám öôùt cuûa Thoå ít, maø tính kim thu nhieàu, laïi sinh trong nöôùc, laø loaïi hoät thuoäc Thaän, cho neân duøng ñeå thu raùp Thaän kinh, vaø caàm æa chaûy. DÓ NHAÂN cuõng sinh trong nöôùc maø vò raát nhaït thì khoâng boå laïi cuõng khoâng raùp, thì duøng thuaàn vaøo vieäc thaám lôïi (lôïi tieåu) . PHUÏC LINH cuõng vaäy, cuõng nhaït maø khoâng chaùt. XÍCH THAÏCH CHI dính rít laïi vò ngoït, thì ñeàu boå vaø caàm æa chaûy. VUÕ DÖ LÖÔNG laø chaát ñaát cuûa lôùp voû ñaù, vò ngoït hôi maën, ngoït thì boå chính caàm æa chaûy, maën thì vaøo Thaän ñeå coá tinh, ñeàu duøng vò ngoït, cuõng duøng tính chaùt, nhö thuaàn vò ngoït maø khoâng chaùt, nhö LONG NHAÕN vaøo Tyø, laïi saûn xuaát ôû Vieâm Chaâu, ñöôïc Hoûa khí cuûa muøa Haï, vì Hoûa sinh Thoå, cho neân boå Taâm, caû boå Tyø. SÖÛ QUAÂN TÖÛ NHAÂN vò ngoït boå Tyø maø laïi gieát cam truøng; vì khí goàm muøi thôm, coù tính aám maïnh, cho neân _Uoáng thöù thuoác naøy kî uoáng traø noùng. _Phaïm phaûi thì æa chaûy. Vôùi BA ÑAÄU uoáng noùng thì æa chaûy, ñoàng nhö yù treân. Baøn veà suùc vaät, Thòt Boø ngoït aám, ñaïi boå Tyø Vò. Thòt Deâ tuy ngoït, maø coù muøi Deâ, laø ñöôïc khí aám cuûa Moäc, cho neân boå Tyø vaø boå Can. Thòt Heo tuy ngoït maø coù vò maën, ñöôïc tính haøn (laïnh) cuûa Thuûy Thoå cho neân tö Tyø nhuaän Thaän. Nhaân Nhuõ (söõa 17 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp ngöôøi) vò ngoït, laø chaát nöôùc cuûa ñoà aên uoáng, ñöôïc khí cuûa pheá Vò hoùa thaønh, cho neân nhuaän döôõng vò, tö sinh huyeát dòch, boå Tyø aâm khoâng coù vò thuoác naøo hôn ñöôïc. TAM TOØNG vò ngoït maø muøi thôm maïnh. Cho neân chuû veà ñieàu chænh Tyø khí. MOÄC HÖÔNG ñieàu chænh khí laø vì muøi thôm vaøo Tyø, maø laïi hôi cay, laïi ñöôïc tính aám cuûa Moäc khí coù söùc sô thoå (giuùp vieäc tieâu hoùa). Vaû laïi Moäc Höông thaân coù naêm nhaùnh, naêm laù, naêm ñoát hôïp vôùi soá cuûa Tyø thoå, cho neân lyù Tyø (giuùp vieäc tieâu hoùa) . Baøn veà caùc thöù traùi caây, Ñaïi Taùo da hoàng, thòt vaøng, da cay thòt ngoït, ñöôïc tính cuûa Hoûa sinh Thoå, cho neân nhuaàn boå tyø vò. Leâ vò ngoït maø coù Thuûy taân (chaát nöôùc) cho neân nhuaän Tyø Pheá. Leä Chi sinh ôû phía Ñoâng Nam, vò ngoït chua, cho neân vaøo Tyø vaø Can ñeå oân boå. Toùm laïi, vò ngoït ñeàu vaøo Tyø, laïi xeùt choå vò laãn loän, ñeå vaøo caùc taïng khaùc, thì chuû trò cuûa vò thuoác bieát ñöôïc roõ raøng. 16. Hoûi: Ñaéng laø vò cuûa Hoûa. Maø caùc vò ñaéng ñeàu khoâng boå Hoûa, laïi hay taû Hoûa, sao vaäy ? Ñaùp: Vaät cuøng toät thì trôû laïi, döông cuøng toät aâm sinh. Laáy queû maø baøn, haøo aâm ôû trong Ly Hoûa, laø trong Ly Hoûa coù töôïng cuûa khaûm Thuûy. Heã thuoác coù Hoûa vò, töùc cuõng coù Thuûy tính, maø giaùng Hoûa ñöôïc. Ñoù chính laø ñieàu chí lyù cuûa Thuûy Hoûa giuùp ñôõ laãn nhau. HOAØNG LIEÂN vò ñaéng, cho neân vaøo thaúng Taâm kinh ñeå taû Hoûa. CHI TÖÛ vò ñaéng töôïng Taâm baøo, cho neân taû Hoûa cuûa Taâm baøo laïc. LIEÂN KIEÀU cuõng töôïng hình Taâm baøo, maø chaát nheï boác leân, vò hôi ñaéng, thì nheï nhaøng thoâng leân treân thanh Hoûa cuûa Taâm vaø Ñaàu Maét ôû thöôïng tieâu. LIEÂN TÖÛ ( HOÄT SEN ) töôïng hình Taâm maø tim hoät sen laïi ôû giöõa, vò laïi raát ñaéng, gioáng nhö haøo aâm trong queû Ly, duøng ñeå thanh Hoûa trong Taâm, thaät laø thích hôïp. HOAØNG CAÀM vò ñaéng, trong coù nhieàu choã troáng, coù ñöôøng troáng. Trong thaân theå ngöôøi ta duy Tam Tieâu coù ñöôøng roãng cho Thuûy khí ñi, chuû Töôùng Hoûa. Hoaøng Caàm trong roãng coù Loã, vaøo Tam Tieâu, maø vò laïi ñaéng, cho neân chuû thanh töôùng hoûa. ÑAÛM THAÛO, HOÀ HOAØNG LIEÂN, vò ñaéng maø cöùng rít, goàm tính cuûa Thuûy Moäc, cho neân taû Moäc Hoûa cuûa Can Ñôûm. Nhöng ÑAÛM THAÛO reã nhieàu maø saâu nhoû, cho neân taû hoûa goàm giaùng lôïi. HOÀ HOAØNG LIEÂN thì ôû moät choã khoâng phaân taùn, neân caàn phaân bieät roõ raøng. ÑAÏI HOAØNG vò ñaéng, hình lôùn maø khí maïnh, cho neân chaïy ñeán Tyø Vò, haï Hoûa nhanh. 18 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp 17. Hoûi: Thuoác coù vò ñaéng ñeå taû Hoûa, phaàn nhieàu saéc vaøng, vì sao vaäy ? Ñaùp: Vaøng laø saéc cuûa Thoå; theo lyù cuûa nguõ haønh, thaønh coâng roài thì lui; saéc cuûa hoûa laø ñoû, maø sinh thoå saéc vaøng; nhö vaäy saéc vaøng sinh ra do hoûa khí lui laïi. cho neân thuoác coù vò ñaéng saéc vaøng ñeàu chuû laøm lui hoûa. Neáu vò ñaéng maø saéc khoâng vaøng, thì laïi coù goàm tính khaùc. Cho neân HOA PHAÁN saéc traéng, vò ñaéng maø coù chaát nöôùc, thì coâng naêng taû hoûa nheï, maø vaøo vò sinh taân dòch thì coù söùc löïc nhieàu. Huyeàn Saâm saéc ñen vò ñaéng, thì coâng naêng taû hoûa ít, maø coâng naêng tö Thaän nhieàu. Ñan bì saéc ñoû lôït vò ñaéng, thì thanh Taâm Hoûa maø vaän haønh huyeát. THANH ÑAÏI saéc xanh vò ñaéng, maø coù chaát nöôùc thì thanh Can Hoûa maø döùc ñöôïc phong. Toùm laïi, coù vò ñaéng cuûa hoûa, ñeàu coù tính haøn cuûa Thuûy. Xem qua baûn thaûo thì thaáy roõ raøng, gaàn ñaây nhieàu thaày thuoác ôû xöù ta (ñaát Thuïc), noùi raèng vò ñaéng ñeàu coù tính khoâ raùo, hoûa chöùng laïi phaûi kieâng kî. Khoâng bieát raèng lyù thuyeát ñaéng hoùa khoâ raùo laø goàm caùc thöù thuoác khoâ raùo, nhö THÖÔNG TRUAÄT, CAN KHÖÔNG duøng chung vôùi HOAØNG LIEÂN thì taùo (KHOÂ RAÙO). SINH ÑÒA, BAÏCH THÖÔÏC duøng chung vôùi Hoaøng Lieân ñaâu coù taùo ñöôïc! Huoáng nöõa, saùu khí trong thaân theå, nhieät (noùng) vaø hoûa (löûa) khoâng gioáng nhau. Nhieät laø söùc noùng cuûa khí phaàn, cho neân thanh nhieät laøm bôùt noùng) thì laáy THAÏCH CAO, HOA PHAÁN laøm chuû ñeå cho vaøo khí phaàn. Hoûa laø huyeát phaàn, cho neân taû hoûa, thì laáy Hoaøng Lieân, Hoaøng Caàm laøm chuû, ñeå cho vaøo huyeát phaàn.Chæ bieát duøng cam haøn ( vò ngoït tính laïnh) maø boû khoå haøn ( vò ñaéng tính haøn), thì thanh nhieät ñöôïc, maø khoâng laøm lui hoûa ñöôïc. Baøn veà thuoác neân bieát leõ ñoù. 18. Hoûi: Coù vò ñaéng cuûa hoûa, ñeàu coù tính haøn cuûa thuûy, thanh hoûa ñöôïc. Taïi sao Ngaõi Dieäp, Coá Chæ, Ba Kích, Vieãn Chí ñeàu coù vò ñaéng, maø ñeàu boå hoûa ñöôïc ? ÑAÙP: Ñaéng cuøng toät laïi coù tính cuûa thuûy. neáu ñaéng chuùt ít thì coøn giöû tính cuûa hoûa, cho neân boå hoûa ñöôïc. Vaû chaêng trong choã ít ñaéng haün coù cay aám, khoâng phaûi thuaàn ñaéng. Ngaõi Dieäp vò ñaéng maø khí aám, loâng nhoû cuûa noù chaùy ñöôïc, cho neân laøm aám can boå hoûa. Coá Chæ saéc ñen maø hoät cöùng, thì laøm aám thaän. Ba Kích saéc tía maø reã chaéc, thì laøm aám can. Vieãn Chí hình raát nhoû, cho neân vaøo Taâm, ñeøo theâm vò ñaéng, cuõng vaøo Taâm, maø goàm cay aám, cho neân boå Taâm hoûa. Coù muøi xen laãn töùc laø coù khí xen laãn, khoâng theå laáy thuaàn ñaéng maø baøn ñöôïc. 19 Nguyeân taùc: Ñöôøng Toân Haûi Baûn Thaûo Vaán Ñaùp 19. Hoûi: Cay laø vò cuûa Kim. Tính cuûa kim laø thu, nay xeùt thuoác coù vò cay ñeàu chuû taùn maø khoâng chuû thu, laø vì côù laøm sao ? ÑAÙP: Phaøm khí vò cuûa thuoác, coù theå (theå chaát) coù duïng (coâng duïng), töông phaûn maø thaät ra töông thaønh, cho neân coù vò cuûa kim, ñeàu coù khí cuûa Moäc. Moäc khí ñi leân, ví vaäy vò cay khoâng chuû thu maø chuû taùn. Khí cuûa Moäc aám, tröø haøn ñöôïc; KKhí cuûa Moäc taùn , tröø beá taéc ñöôïc. Baïc Haø cay maø chaát nheï, khí raát nheï bboác leân; nheï thì khí noåi, chaïy ra da loâng, ñeå taùn khí laïnh; nheï boác thì khí ñi leân, ñeán ñaàu maët ñeå tröø phong haøn. TAÂN DI (buùp ña loâng) ôû treân ngoïn caây, tính leân cuøng toät, maø vò cay khí taùn cho neân taùn ñöôïc phong haøn ôû trong naõo, trong muõi, KINH GIÔÙI tính gioáng Baïc Haø, cho neân taùn ôû loâng da, maø so vôùi Baïc Haø chaát noù chieàm, cho neân vaøo ñöôïc huyeát phaàn, taùn cô nhuïc. KHÖÔNG HOAÏT, ÑOÄC HOAÏT reã daøi raát saâu, ñöôïc thuûy khí döôùi ñaát maø leân sinh ra maàm töôïc, gioáng hình töôïng kinh thaùi döông trong thaân theå, mang döông trong thuûy ñeå phaùt ra kinh maïch , vò cay khí maïnh cho neân vaøo kinh thaùi döông, taùn phong haøn cuûa ñaàu coå, ÑOÄC HOAÏT coù saéc raát ñen, cho neân vaøo thieáu aâm ñeå ñeán thaùi döông, taùn ñöôïc phong haøn cuûa löng coät soáng. TEÁ TAÂN hình nhoû saéc ñen, cho neân vaøo kinh thieáu aâm, cho neân truïc ñöôïc thuûy aåm. PHOØNG PHONG cay maø vò ngoït, cho neân vaøo Tyø, taùn phong haøn cuûa cô nhuïc. TÖÛ TOÂ saéc tía vaøo huyeát phaàn; caønh nhaùnh cuûa noù ôû döôùi chæa ra boán phía, thì taùn töù chi (hai tay hai chaân); caønh nhaùnh noù roãng, coù maøng moûng traéng, thì taùn khí trong buïng; Hoät noù cöùng chaéc, thì laøm cho pheá khí löu haønh ñi xuoáng, ñeå daãn ñôøm ñi. Ñoàng moät vò cay, maø coù reã nhaùnh hoät laù khaùc nhau. Xem xeùt tính nheï naëng, thaêng giaùng ñeå phaân bieät caùch ñieàu trò. QUEÁ CHI taùn ñöôïc töù chi, saéc vò gioáng nhö caønh nhaùnh Töû Toâ, maø Queá Chi cöùng chaéc hôn, cho neân Queá Chi goàm coù coâng naêng chaïy vaøo gaân coát, Toâ Nghaïnh thì chæ chaïy vaøo cô nhuïc thoâi; NHUÏC QUEÁ so vôùi Queá Chi vò laïi ñaäm hôn, khí laïi ngöng tuï hôn, vì vaäy Moäc tính maïnh hôn; cay laém thì aám laém, boå ích Taâm hoûa ñöôïc, laø thöù thuoác ñaëc hieäu veà Moäc sinh Hoûa; thaät ra laø thöù thuoác oân Can; Can laø meï cuûa Taâm, Taâm hö thì boå meï. Taâm Can ñeàu quaûn lyù huyeát phaàn,cho neân Nhuïc Queá laø thuoác caàn yeáu ñeå oân huyeát. Troïng Caûnh duøng Nhuïc Queá trong Thaän Khí Hoaøn laø ñeå tieáp hoûa cuûa Taâm Can veà vôùi Thaän; cuõng vì coù Phuï töû, Thuïc ñòa, Phuïc linh khieán cho tính cuûa Nhuïc Queá theo chuùng vaøo Thaän; nhö vaäy laø raát kheùo duøng Nhuïc Queá, chöù khoâng phaûi töï noù vaøo Thaän. NHUÏC QUEÁ, QUEÁ CHI ñeàu laø moät thöù, maø duøng khaùc nhau laø vì phaân bieät haäu baïc ñeå ñi leân, ñi xuoáng (thaêng giaùng). Heã coù vò cay, ñeàu coù oân tính cuûa Moäc. Queá chính laø Moäc, maø ñöôïc tính oân (aám), cho neân laø vò thuoác oân Can chính ñaùng. NGOÂ DU, TIEÅU HOÀI ñeàu ñöôïc khí cay aám cuûa Moäc. ÑAØI OÂ laø reã coû, töï vaøo haï tieâu; TIEÅU HOÀI HÖÔNG laø hoät coû, tính cuûa hoät, ñeàu chuû ñi xuoáng, cho neân hai vò thuoác ñoù ñeàu laøm aám ñöôïc haï tieâu, Baøo Cung vaø Baøng Quang. NGOÂ DU cay maø hôi ñaéng, hoät laïi coù tính ñi xuoáng, cho neân chuû veà giaùng thuûy aâm, laøm löu haønh treä khí. 20