Tài liệu Bản sắc văn hoá miền núi trong tập truyện ngắn Tây Bắc của Tô Hoài

Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Tr­êng ®¹i häc s­ ph¹m hµ néi 2 Khoa Ng÷ v¨n ---------------- V­¬ng Hång Nhung B¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong tËp truyÖn t©y b¾c cña t« hoµi Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Chuyªn ngµnh: V¨n häc ViÖt Nam Ng­êi h­íng dÉn khoa häc Th.S - GVC: Vò V¨n Ký Hµ Néi - 2009 1 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Tr­êng ®¹i häc s­ ph¹m hµ néi 2 Khoa Ng÷ v¨n ---------------- V­¬ng Hång Nhung B¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong tËp truyÖn t©y b¾c cña t« hoµi Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Chuyªn ngµnh: V¨n häc ViÖt Nam Hµ Néi - 2009 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Lêi c¶m ¬n Trong qu¸ tr×nh triÓn khai ®Ò tµi khãa luËn, t«i ®· nhËn ®­îc sù chØ dÉn, gióp ®ì cña Th¹c sÜ, Gi¶ng viªn chÝnh Vò V¨n Ký, c¸c thÇy c« trong tæ V¨n häc ViÖt Nam. Nh©n kho¸ kuËn hoµn thµnh, t«i xin ®­îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi Th¹c sÜ, Gi¶ng viªn chÝnh Vò V¨n Ký vµ c¸c thÇy c« trong tæ V¨n häc ViÖt Nam. Do khu«n khæ thêi gian cã h¹n, n¨ng lùc nghiªn cøu cña b¶n th©n cßn h¹n chÕ, ch¾c ch¾n kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái thiÕu xãt, t«i mong tiÕp tôc nhËn ®­îc sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c« ®Ó kho¸ luËn hoµn thiÖn h¬n. Hµ Néi, ngµy 05 th¸ng 05 n¨m 2009. T¸c gi¶ V­¬ng Hång Nhung 3 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan : 1. Kho¸ luËn B¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong tËp TruyÖn T©y B¾c cña nhµ v¨n T« Hoµi lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i, cã tham kh¶o ý kiÕn cña nh÷ng ng­êi ®i tr­íc, d­íi sù h­íng dÉn khoa häc trùc tiÕp cña Th¹c sÜ, Gi¶ng viªn chÝnh Vò V¨n Ký. 2. Kho¸ luËn kh«ng sao chÐp tõ mét c«ng tr×nh, tµi liÖu cã s½n nµo. 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu trong kho¸ luËn Ýt nhiÒu cã ®ãng gãp vµo viÖc t×m hiÓu t¸c gi¶ T« Hoµi. Hµ Néi, ngµy 05 th¸ng 05 n¨m 2009. T¸c gi¶ kho¸ luËn V­¬ng Hång Nhung 4 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Môc lôc Néi dung Trang Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi 5 2. LÞch sö vÊn ®Ò 6 3. Môc ®Ých nghiªn cøu 9 4. NhiÖm vô nghiªn cøu 9 5. §èi t­îng, ph¹m vi nghiªn cøu 9 6. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 9 7. §ãng gãp cña kho¸ luËn 10 8. Bè côc cña kho¸ luËn 10 Néi dung Ch­¬ng 1: T« Hoµi vµ vÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n ho¸ trong s¸ng t¸c v¨n häc 11 1.1. Giíi thiÖu chung vÒ nhµ v¨n T« Hoµi 11 1.1.1. Cuéc ®êi T« Hoµi 11 1.1.2.Sù nghiÖp s¸ng t¸c 13 1.1.3. T« Hoµi vµ s¸ng t¸c vÒ ®Ò tµi miÒn nói 19 1.2. VÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n ho¸ trong s¸ng t¸c v¨n häc 23 1.2.1. B¶n s¾c v¨n ho¸ 23 1.2.2. B¶n s¾c v¨n ho¸ trong s¸ng t¸c v¨n häc 24 1.2.3. B¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong t¸c phÈm v¨n häc 26 Ch­¬ng 2: B¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong tËp TruyÖn T©y B¾c cña 27 nhµ v¨n T« Hoµi 2.1. Giíi thiÖu chung vÒ t¸c phÈm 27 2.1.1. Hoµn c¶nh ra ®êi 27 2.1.2. KÕt cÊu cña t¸c phÈm 28 2.2. B¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong tËp TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi 30 5 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung 2.2.1. Kh«ng gian hiÖn thùc ph¶n ¸nh 31 2.2.2. H×nh t­îng nh©n vËt 40 2.2.3. Ng«n ng÷ nghÖ thuËt 45 2.3. §ãng gãp vµ h¹n chÕ cña t¸c phÈm 52 2.3.1. §ãng gãp 52 2.3.2. H¹n chÕ 53 KÕt luËn 6 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Më ®Çu 1. lÝ do chän ®Ò tµi 1.1 T« Hoµi lµ c©y bót v¨n xu«i quan träng trong nÒn v¨n häc ViÖt Nam, lµ mét trong sè nh÷ng nhµ v¨n cã nhiÒu ®ãng gãp to lín cho sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i. §­îc coi lµ c©y ®¹i thô cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam, ®­îc ®éc gi¶ nhiÒu thÕ hÖ say mª, tÝnh tõ thuë tr×nh lµng chó DÕ MÌn hµo hiÖp thÝch ngao du cho ®Õn nay nhµ v¨n ®· cho ra ®êi h¬n 160 ®Çu s¸ch. Nh­ng trong v¨n ch­¬ng sè l­îng kh«ng quan träng b»ng viÖc ta lu«n thÊy sù hiÖn diÖn ®Çy søc hÊp dÉn cña T« Hoµi ë hÇu hÕt c¸c ng¶ ®­êng cña s¸ng t¹o. Cã thÓ thÊy, hiÕm cã mét nhµ v¨n nµo l¹i cã tuæi ®êi vµ tuæi nghÒ g¾n bã víi c«ng viÖc s¸ng t¹o nghÖ thuËt chung thuû nh­ T« Hoµi. §iÒu ®¸ng ghi nhËn ë nhµ v¨n nµy lµ søc viÕt dÎo dai, viÕt nhiÒu, viÕt khoÎ. 1.2 V¨n häc viÕt vÒ d©n téc miÒn nói, lµ mét bé phËn quan träng cña v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i. V¨n xu«i viÕt vÒ ®Ò tµi miÒn nói lµ ®Ò tµi v¨n häc thµnh c«ng. §Æc biÖt sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m, v¨n xu«i viÕt vÒ miÒn nói lµ m¶ng s¸ng t¸c ®¹t ®­îc thµnh tùu ®¸ng kÓ, phÇn hoµn thiÖn v¨n häc viÕt vÒ miÒn nói. §Þa bµn miÒn nói réng lín, con ng­êi miÒn nói hiÒn lµnh, giµu lßng yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, giµu ý trÝ c¸ch m¹ng ®· ®­îc kh¸m ph¸, miªu t¶ qua nhiÒu t¸c phÈm v¨n häc cã gi¸ trÞ. Lùc l­îng s¸ng t¸c m¶ng ®Ò tµi nµy ngµy mét ®«ng, cã t¸c gi¶ lµ ng­êi miÒn nói, cã ng­êi tõ miÒn xu«i vèn " ®Ó th­¬ng ®Ó nhí" nhiÒu ®ång bµo vïng d©n téc. Cïng víi chÝnh s¸ch d©n téc ®óng ®¾n cña §¶ng, v¨n häc viÕt vÒ miÒn nói dÇn dÇn cã vÞ trÝ vµ ®­îc kh¼ng ®Þnh. Tuy cßn non trÎ nh­ng v¨n häc viÕt vÒ miÒn nói ®· gãp phÇn kh«ng nhá lµm cho v­ên hoa v¨n häc ViÖt Nam thªm nhiÒu h­¬ng s¾c. 1.3 Trong rÊt nhiÒu c©y bót viÕt vÒ d©n téc miÒn nói, T« Hoµi lµ t¸c gi¶ cã nhiÒu thµnh c«ng víi nhiÒu t¸c phÈm tiªu biÓu. S¸ng t¸c cña T« Hoµi rÊt phong phó, nhiÒu lÜnh vùc. ¤ng viÕt truyÖn ng¾n, bót ký, tiÓu thuyÕt, viÕt lý luËn, viÕt kinh nghiÖm s¸ng t¸c vµ viÕt cho thiÕu nhi. T« Hoµi lµ ng­êi hiÓu nhiÒu biÕt réng. Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña «ng bao trïm nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi. §èi víi ®Ò tµi miÒn nói, c¸c s¸ng t¸c cña 7 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung «ng ®· thÓ hiÖn c¶ mét qu¸ tr×nh v­¬n lªn víi ý thøc t×m tßi s¸ng t¹o kh«ng ngõng, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo nh÷ng thµnh tùu chung cña nÒn v¨n xu«i c¸ch m¹ng. Mét trong nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu, ®Æc s¾c viÕt vÒ ®Ò tµi miÒn nói cña T« Hoµi lµ TruyÖn T©y B¾c. Víi TruyÖn T©y B¾c, ta cã sù ®ång c¶m, sù chia sÎ thËt tha thiÕt víi con ng­êi. T« Hoµi ®· vÏ ®­îc bøc tranh miÒn nói, nh÷ng ®au th­¬ng cña ng­êi phô n÷ miÒn nói ®­îc nãi ®Õn lÇn ®Çu tiªn. Vµ còng lÇn ®Çu tiªn thÊy nçi khæ ®Ì lªn sè phËn con ng­êi nh­ mét tr¸i nói, tõ lóc sinh ra cho ®Õn lín, tõ trÎ cho ®Õn giµ, tõ kiÕp nµy sang kiÕp kh¸c. Qua sè phËn cña bµ ¶ng (Cøu ®Êt cøu m­êng), M¸t ( M­êng Gi¬n), vµ Mþ ( Vî chång Aphñ), TruyÖn T©y B¾c cho ta thÊy, c¸ch m¹ng lµ hiÖn thùc mét tr¨m phÇn tr¨m cho con ng­êi tin t­ëng. Nh÷ng gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña c¸ch m¹ng lµ chung cho c¶ n­íc, th× l¹i cµng thÊm thÝa thªm rÊt nhiÒu lÇn ®èi víi ®ång bµo vïng cao. §ã lµ nh÷ng lý do chÝnh khiÕn chóng t«i lùa chän ®Ò tµi kho¸ luËn: “B¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong tËp TruyÖn T©y B¾c cña nhµ v¨n T« Hoµi”. 2. LÞch sö vÊn ®Ò Tõ khi ra m¾t ®éc gi¶ TruyÖn T©y B¾c ®· g©y ®­îc sù quan t©m chó ý cña giíi nghiªn cøu phª b×nh v¨n häc. Khi nghiªn cøu t¸c phÈm nµy, hÇu hÕt c¸c nhµ phª b×nh v¨n häc ®Ò ®¸nh gi¸ cao mÆt thµnh c«ng vµ ®ãng gãp quan träng cña TruyÖn T©y B¾c ®èi víi ®Ò tµi miÒn nói. §Çu tiªn ph¶i kÓ ®Õn bµi viÕt Lêi giíi thiÖu TuyÓn tËp T« Hoµi cña Gi¸o s­ Hµ Minh §øc. Trong bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ ®· kh¼ng ®inh: “TËp TruyÖn T©y B¾c lµ thµnh c«ng xuÊt s¾c, kh¼ng ®Þnh b­íc ph¸t triÓn míi cña phong c¸ch s¸ng t¹o cña T« Hoµi. ë ®©y mét c¸ch nh×n míi nhÊt qu¸n trong toµn bé c¸c c©u chuyÖn. Qu¸ tr×nh gi¸c ngé c¸ch m¹ng cña ng­êi d©n miÒn nói ®­îc T« Hoµi miªu t¶ ch©n thùc vµ cô thÓ theo h­íng ®i lªn, theo quy luËt vËn ®éng biÖn chøng cña ®Êu tranh c¸ch m¹ng”. - Kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ TruyÖn T©y B¾c, cuèn LÞch sö v¨n häc ViÖt Nam, tËp VI, nxb Gi¸o dôc, trang 212 ®· viÕt: "TruyÖn T©y B¾c lµ kÕt tinh t×nh c¶m nång nµn cña nhµ v¨n T« Hoµi ®èi víi con ng­êi vµ cuéc sèng ë biªn giíi miÒn T©y ®Êt n­íc, lµ kÕt tinh cña 8 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung qu¸ tr×nh tÝch luü sù hiÓu biÕt cña nhµ v¨n vÒ con ng­êi vµ cuéc sèng ë ®Êy tr­íc c¸ch m¹ng vµ khi tiÕp xóc víi c¸ch m¹ng mµ tr­íc kia cã thÓ nãi ch­a ai m« t¶". - Trong cuèn T¸c gia v¨n xu«i ViÖt Nam hiÖn ®¹i, nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi, trang 111 viÕt : "Thµnh c«ng cña TruyÖn T©y B¾c cßn lµ ë sù miªu t¶ nh÷ng khung c¶nh mang ®Ëm mµu s¾c riªng cña ng­êi miÒn nói ". - Khi giíi thiÖu S¸ng t¸c cña T« Hoµi, T¸c gi¶ V©n Thanh ®· nhËn xÐt: “TruyÖn T©y B¾c ra ®êi ®¸nh dÊu b­íc ph¸t triÓn míi cña T« Hoµi vÒ c¶ hai mÆt t­ t­ëng vµ nghÖ thuËt. §Êy lµ mét tËp truyÖn xuÊt s¾c trong v¨n xu«i kh¸ng chiÕn”. - Còng kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ tËp TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi, gi¸o s­ Phan Cù §Ö trong bµi T« Hoµi- Nhµ v¨n ViÖt Nam hiÖn ®¹i cho r»ng: "TruyÖn T©y B¾c ®· kÕ thõa ®­îc nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña v¨n häc c¸c d©n téc. T« Hoµi ®· nghiªn cøu lÞch sö, phong tôc tËp qu¸n c¸c d©n téc miÒn nói, nh÷ng d©n ca tr÷ t×nh cña ng­êi H’m«ng, ng­êi M­êng, nh÷ng truyÖn cæ tÝch C« tãc th¬m, Giêi thÊp giêi cao, nh÷ng truyÒn thuyÕt vÒ con nói, con chim kú, nh÷ng tôc lÖ “c­íp vî” móa xoÌ ngµy tÕt…Nh÷ng m«- tÝp trong c¸c chuyÖn cæ d©n gian ®· ®­îc sö dông, c¶i biªn, mang mét néi dung hiÖn thùc míi”. - Nhµ th¬ Hoµng Trung Th«ng trong T« Hoµi vµ TruyÖn T©y B¾c ®· viÕt: “TruyÖn T©y B¾c lµ mét tËp gåm ba truyÖn M­êng Gi¬n, Cøu ®Êt cøu m­êng, Vî chång A Phñ. C¶ ba truyÖn hîp l¹i lµ h×nh ¶nh cña c¸c d©n téc T©y B¾c (chñ yÕu lµ Th¸i, M­êng, H’m«ng) ®· chÞu cùc chÞu khæ trong mÊy n¨m giÆc chiÕm, lßng lu«n h­íng vÒ kh¸ng chiÕn quËt c­êng bÊt khuÊt chiÕn ®Êu cho ®Õn ngµy gi¶i phãng hoµn toµn”. - T¸c gi¶ Huúnh Lý trong TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi cho r»ng: “TruyÖn T©y B¾c lµ kÕt tinh t×nh c¶m nång nµn cña nhµ v¨n T« Hoµi ®èi víi con ng­êi vµ cuéc sèng ë biªn giíi miÒn T©y B¾c ®Êt n­íc, lµ kÕt tinh qu¸ tr×nh tÝch luü sù hiÓu biÕt cña nhµ v¨n vÒ con ng­êi vµ cuéc sèng ë ®©y tr­íc C¸ch m¹ng vµ khi tiÕp xóc víi c¸ch m¹ng mµ tr­íc kia cã thÓ nãi lµ ch­a ai m« t¶”. 9 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung - Khi viÕt vÒ t¸c gi¶ T« Hoµi trong LÞch sö V¨n häc ViÖt Nam tËp III, NXB §¹i häc s­ ph¹m, Gi¸o s­ NguyÔn §¨ng M¹nh ®· viÕt: “ng­êi vµ viÖc thùc sù ®· lµ nh÷ng ®iÓn h×nh ®Æc s¾c trong tËp TruyÖn T©y B¾c”, “TruyÖn T©y B¾c thÓ hiÖn s©u s¾c cuéc chuyÓn ®éng x· héi vµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh c¸ch m¹ng tõ tù ph¸t ®Õn tù gi¸c cña nh©n d©n c¸c d©n téc miÒn nói d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. TruyÖn më ra mét h­íng s¸ng t¸c míi ®Çy triÓn väng cho c¸c t¸c phÈm viÕt vÒ miÒn nói cña v¨n xu«i kh¸ng chiÕn. Víi quan ®iÓm nghÖ thuËt vµ ph­¬ng ph¸p s¸ng t¸c míi, T« Hoµi ®· n¾m b¾t vµ miªu t¶ hiÖn thùc theo quy luËt vËn ®éng tÊt yÕu cña ®êi sèng, trong xu thÕ ph¸t triÓn c¸ch m¹ng”. Trªn ®©y lµ nh÷ng ý kiÕn cña c¸c nhµ nghiªn cøu viÕt vÒ TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi ®¨ng r¶i r¸c trªn c¸c s¸ch, t¹p chÝ, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu mµ chóng t«i ®· tæng kÕt ®­îc. HÇu hÕt c¸c ý kiÕn trªn ®Òu thèng nhÊt kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ ®Æc s¾c cña tËp TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi. Nh÷ng ý kiÕn nµy míi chØ béc lé c¶m xóc, Ên t­îng vÒ mét néi dung cô thÓ, hoÆc nh÷ng nhËn xÐt cã tÝnh chÊt giíi thiÖu chung vÒ t¸c phÈm, chØ ra nh÷ng vÊn ®Ò cã ý nghÜa vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. Tuy nhiªn, hÇu nh­ ch­a cã c«ng tr×nh nµo cã môc tiªu lµm s¸ng tá mét c¸ch toµn diÖn vµ triÖt ®Ó nh÷ng gi¸ trÞ vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong tËp TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi. §i s©u nghiªn cøu ®Ó rót ra mét bøc tranh tæng thÓ vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói tõ mét t¸c gia cô thÓ nh­ T« Hoµi lµ mét c«ng viÖc kh«ng ®¬n gi¶n. Bëi v× vÊn ®Ò ë ®©y kh«ng chÊp nhËn nh÷ng kiÕn gi¶i chung chung mµ ph¶i t×m vÒ nh÷ng nÐt ®Æc thï, mang b¶n s¾c riªng.TËp hîp c¸c bµi viÕt vÒ T« Hoµi kh«ng thÊy cã c¸c ý kiÕn m©u thuÉn. C¸c nhµ phª b×nh v¨n häc ®Òu kh¼ng ®Þnh tho¶ ®¸ng c«ng lao ®ãng gãp cña T« Hoµi ®èi víi ®Ò tµi miÒn nói. Song theo suy nghÜ cña chóng t«i vÊn ®Ò vÒ s¸ng t¸c miÒn nói cÇn lµm c«ng viÖc ®Þnh gi¸ t¸c phÈm, nªu râ ®­îc nÐt ®Æc thï d©n téc miÒn nói trong TruyÖn T©y B¾c. T×m hiÓu b¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói, c¸i chÝnh lµ kh¼ng ®Þnh ®óng møc nh÷ng cèng hiÕn cña nhµ v¨n cho ®Ò tµi miÒn nói. §ång thêi qua ®ã lµm râ vÊn ®Ò s¸ng t¸c thuéc ®Ò tµi miÒn nói. 10 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung 3. Môc ®Ých nghiªn cøu - §Ò tµi nh»m t×m hiÓu, nhËn xÐt b¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói T©y B¾c qua TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi. Tõ ®ã kh¼ng ®Þnh b¶n s¾c d©n téc miÒn nói qua t¸c phÈm cña nhµ v¨n sÏ gãp phÇn lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò cã ý nghÜa chung cho phÇn v¨n häc viÕt vÒ miÒn nói. - Gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng trong viÖc gi¶ng d¹y vÒ t¸c phÈm v¨n häc vµ t¸c gi¶ T« Hoµi. 4. NhiÖm vô nghiªn cøu - T« Hoµi lµ mét hiÖn t­îng ®éc ®¸o. Tuy nhiªn trong ®Ò tµi nµy chóng t«i kh«ng ®Æt nhiÖm vô cho m×nh nghiªn cøu toµn bé sù nghiÖp v¨n häc cña «ng mµ chØ tËp trung vµo TruyÖn T©y B¾c cña nhµ v¨n T« Hoµi. - §Ò tµi lµm râ b¶n s¾c, nÐt ®éc ®¸o thÓ hiÖn ®¨c tr­ng v¨n häc miÒn nói trong TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi. 5. §èi t­îng, ph¹m vi nghiªn cøu - C¸c s¸ng t¸c vÒ ®Ò tµi d©n téc miÒn nói cña T« Hoµi nãi chung vÒ TruyÖn T©y B¾c nãi riªng. - TËp trung vµo mét sè ®Æc tr­ng cña t¸c phÈm lµm nªn b¶n s¾c d©n téc miÒn nói. - Khi cÇn thiÕt, chóng t«i liªn hÖ so s¸nh víi c¸c s¸ng t¸c vÒ miÒn nói cña mét sè t¸c gi¶ kh¸c. 6. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi chóng t«i sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu sau. - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp §©y lµ ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n. Qua TruyÖn T©y B¾c chóng t«i ®i s©u vµo kh¸m ph¸ nh÷ng ®ãng gãp cña T« Hoµi vÒ ®Ò tµi miÒn nói. - Ph­¬ng ph¸p so s¸nh, ®èi chiÕu 11 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung VËn dông ph­¬ng ph¸p nµy chóng t«i ®Æt TruyÖn T©y B¾c trong sù so s¸nh, ®èi chiÕu víi nh÷ng t¸c phÈm cña c¸c t¸c gi¶ kh¸c cïng lo¹i, ®Ó thÊy nh÷ng nÐt riªng, nh÷ng nÕt ®éc ®¸o cña T« Hoµi. - Ph­¬ng ph¸p hÖ thèng Nghiªn cøu TruyÖn T©y B¾c, chóng t«i ®Æt t¸c phÈm trong c¸i nh×n hÖ thèng víi nh÷ng t¸c phÈm kh¸c cña T« Hoµi vµ toµn bé sù nghiÖp s¸ng t¸c cña nhµ v¨n, ®Ó t¸c phÈm ®­îc soi chiÕu, ®¸nh gi¸ nhiÒu chiÒu vµ cã ®­îc c¸ch ®¸nh gi¸ kh¸ch quan toµn diÖn. - Ph­¬ng ph¸p lÞch sö - ®ång ®¹i Xem xÐt c¸c vÊn ®Ò dùa trªn sù vËn ®éng cã tÝnh lÞch sö, ®ång thêi l­u ý ®Õn mèi quan hÖ cña nã víi thêi ®¹i ®Ó cã ®­îc mét sù ®¸nh gi¸ kh¸ch quan. 7. §ãng gãp cña kho¸ luËn - ChØ ra b¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong TruyÖn T©y B¾c cña nhµ v¨n T« Hoµi. - Kh¼ng ®Þnh thµnh c«ng cña T« Hoµi ®èi víi v¨n häc vÒ ®Ò tµi miÒn nói nãi chung vµ v¨n xu«i miÒn nói nãi riªng. 8. Bè côc cña kho¸ luËn Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt kuËn, môc lôc vµ th­ môc, néi dung kho¸ luËn gåm hai ch­¬ng. Ch­¬ng 1. T« Hoµi- Cuéc ®êi vµ sù nghiÖp s¸ng t¸c. Ch­¬ng 2. B¶n s¾c v¨n ho¸ miÒn nói trong tËp TruyÖn T©y B¾c cña nhµ v¨n T« Hoµi. 12 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Néi dung Ch­¬ng 1 : T« Hoµi vµ vÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n ho¸ trong s¸ng t¸c v¨n häc 1.1. Giíi thiÖu chung vÒ nhµ v¨n T« Hoµi. 1.1.1. Cuéc ®êi T« Hoµi T« Hoµi tªn thËt lµ NguyÔn Sen. ¤ng sinh ngµy 27/9/1920 t¹i NghÜa §« thuéc Phñ Hoµi §øc, Hµ §«ng cò ( nay lµ ph­êng NghÜa §«, QuËn CÇu GiÊy Hµ Néi ). Tuy quª néi tËn C¸t §éng ( Kim Bµi, Thanh Oai ) nh­ng T« Hoµi tõ nhá sèng vµ lín lªn ë quª ngo¹i NghÜa §« vïng KÎ B­ëi ven néi thµnh phè, n¬i cã con s«ng T« LÞch ch¶y qua. Theo nhiÒu håi ký cã tÝnh tù truyÖn cña T« Hoµi ta cã thÓ hiÓu lai lÞch phÇn tiÓu sö tõ tuæi thiÕu thêi cho ®Õn khi lín lªn ®i kiÕm sèng vµ cÇm bót råi trë thµnh nhµ v¨n ®i theo c¸ch m¹ng. " Th©n phËn tr«i d¹t, ®· chÌo chèng, phÊn ®Êu cho tíi h«m nay. Trªn sãng c¸t cuéc ®êi, m×nh ®· tõng lµ c¸i kiÕp phong trÇn, vËt vê, vµo ®©u nªn ®Êy cña con phï du". (Tù truyÖn). Gia ®×nh T« Hoµi lµm nghÒ dÖt thñ c«ng. Bè ph¶i bá lµng ®i kiÕm ¨n. Nhµ nghÌo, T« Hoµi lËn ®Ën m·i míi häc xong bËc tiÓu häc. Råi ph¶i ®i kiÕm sèng b»ng nhiÒu nghÒ t¹p : Thî cöi, b¸n hµng, phô kÕ to¸n, coi kho cho hiÖu bu«n giµy, d¹y häc trÎ con. T« Hoµi ®· sèng qua nhiÒu ngµy thÊt nghiÖp kh«ng mét xu dÝnh tói vµ tõng nÕm tr¶i biÕt bao tñi nhôc. N¨m 17 tuæi "thùc sù nh÷ng ngµy lang b¹t" cña T« Hoµi. ¤ng tham gia phong trµo ¸i h÷u ë lµng råi ë vïng La Mç, V¹n Phóc, ®i vËn ®éng lËp héi vµ sau lµm th­ ký Héi ¸i h÷u thî dÖt Hµ §«ng. Anh thanh niªn T« Hoµi s«i næi cã mÆt trong ®oµn ng­êi thÊt nghiÖp dù cuéc mÝt tinh lín ngµy Quèc tÕ Lao ®éng 1.5.1938 ë nhµ §Êu X¶o. 13 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Con ®­êng ®Õn víi v¨n ch­¬ng cña T« Hoµi thËt tù nhiªn. TiÕp tôc tù häc mét c¸ch h¸o høc, khæ c«ng, kiªn nhÉn, «ng ®äc rÊt nhiÒu s¸ch b¸o v¨n ch­¬ng vµ tËp viÕt. Tõ nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh trÞ, x· héi thêi MÆt trËn B×nh d©n: tham gia phong trµo ¸i h÷u thî dÖt Hµ §«ng vµ thanh niªn d©n chñ ë Hµ Néi, T« Hoµi dÇn dÇn tiÕp cËn c¸ch m¹ng. N¨m 1943 T« Hoµi tham gia V¨n ho¸ cøu quèc- Tæ chøc v¨n ho¸ c¸ch m¹ng ®Çu tiªn cña §¶ng. T« Hoµi vÉn viÕt cho c¸c nhµ xuÊt b¶n vµ b¾t ®Çu bÝ mËt göi bµi cho b¸o Cøu quèc cña Tæng bé ViÖt Minh vµ b¸o Cê gi¶i phãng. C¸ch m¹ng th¸ng T¸m bïng næ, T« Hoµi ®­îc ph©n c«ng cïng víi Nguyªn Hång lµm phãng viªn b¸o Cøu quèc- C¬ quan cña Tæng bé ViÖt Minh. Nam Bé kh¸ng chiÕn, T« Hoµi lµ mét trong nh÷ng nhµ v¨n ®Çu tiªn Nam tiÕn. ¤ng vµo Tuy Hoµ, Nha Trang, lªn chiÕn tr­êng Kon- Tum råi xuèng mÆt trËn An Khª. ChuyÕn ®i ®Ó l¹i nh÷ng trang ghi chÐp kÞp thêi : Nhí quª, Lªn Cñng s¬n ,ë mÆt trËn Nam Trung Bé. Th¸ng 10 n¨m 1946 ®¸nh dÊu mét sù kiÖn quan träng trong ®êi ho¹t ®éng chÝnh trÞ cña T« Hoµi : «ng ®­îc kÕt n¹p §¶ng t¹i Chi bé §¶ng Céng s¶n §«ng D­¬ng b¸o Cøu quèc. Kh¸ng chiÕn toµn quèc, T« Hoµi lµm phãng viªn mÆt trËn Hµ Néi, cïng víi Th«i H÷u lµm b¸o Thñ §«. Sau ®ã «ng l¹i lªn ViÖt B¾c vµ lµ chñ nhiÖm b¸o Cøu quèc ViÖt B¾c. Tham gia kh¸ng chiÕn, T« Hoµi nhanh chãng v­ît qua chÆng “nhËn ®­êng” bì ngì cña nhiÒu v¨n nghÖ sÜ nhÊt lµ nh÷ng ng­êi tõng cÇm bót trong x· héi cò. Tõ sau 1955, T« Hoµi liªn tôc tham gia c«ng t¸c l·nh ®¹o v¨n nghÖ. Trong §¹i héi Nhµ v¨n ViÖt Nam lÇn thø nhÊt (1957), «ng ®­îc bÇu lµm Tæng th­ ký cña Héi. Tõ 1958 ®Õn 1980, T« Hoµi tiÕp tôc tham gia Ban chÊp hµnh Héi Nhµ v¨n, lµm phã Tæng th­ ký Héi. ¤ng cßn lµ uû viªn §oµn Chñ tÞch Uû ban Liªn hiÖp V¨n häc nghÖ thuËt, tõng lµ Gi¸m ®èc Nhµ xuÊt b¶n Héi Nhµ v¨n vµ BÝ th­ §¶ng §oµn Héi 14 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Nhµ v¨n. Trong mét thêi gian dµi, tõ 1966- 1996 «ng cßn gi÷ chøc Chñ tÞch Héi V¨n nghÖ Hµ Néi. 1.1.2. Sù nghiÖp s¸ng t¸c NÕu ®ãng gãp cña mét nhµ v¨n vµo nÒn v¨n häc d©n téc, vµo ®êi sèng tinh thÇn cña céng ®ång lµ ë phong c¸ch, ë khèi l­îng vµ chÊt l­îng t¸c phÈm th× cã thÓ nãi T« Hoµi lµ mét trong nh÷ng t¸c gi¶ tiªu biÓu cña v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i. T« Hoµi ®­îc biÕt ®Õn trong d­ luËn x· héi nh­ mét nhµ v¨n th©n thuéc cña nhiÒu thÕ hÖ b¹n ®äc nhÊt lµ trÎ em. KÓ tõ khi cho ra ®êi nh÷ng t¸c phÈm ®Çu tiªn tíi nay, «ng ®· cã qu¸ tr×nh h¬n 60 n¨m cÇm bót: tuæi viÕt hiÕm cã, rÊt ®¸ng nÓ träng. Nhµ v¨n l·o thµnh T« Hoµi cã vÞ trÝ ®Æc biÖt trong nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i ViÖt Nam. ¤ng tõng cÇm bót vµ næi danh tõ tr­íc n¨m 1945, nh­ng hÇu nh­ sù nghiÖp v¨n häc chñ yÕu l¹i ®­îc kh¼ng ®Þnh trong vßng 55 n¨m d­íi chÕ ®é c¸ch m¹ng. Víi khèi l­îng s¸ng t¸c ®å sé gåm ®ñ thÓ lo¹i : tiÓu thuyÕt, truyÖn ng¾n, ký sù, phãng sù, bót ký, håi ký…trong ®ã cã nhiÒu t¸c phÈm ®Æc s¾c, T« Hoµi xøng ®¸ng ®­îc coi lµ c©y bót v¨n xu«i lùc l­ìng bËc nhÊt cã nhiÒu ®ãng gãp quan träng vµo tiÕn tr×nh v¨n häc míi. ¤ng lµ nhµ v¨n cã b¶n lÜnh nghÖ thuËt v÷ng vµng, nªu cao tÊm g­¬ng lao ®éng cÇn mÉn, bÒn bØ vµ giµu s¸ng t¹o. Tõ nh÷ng n¨m 60,T« Hoµi tÝch cùc ®i thùc tÕ, võa më réng ®Þa bµn, võa ®i s©u vµo nh÷ng ®Þa ph­¬ng quen thuéc cò thuéc miÒn nói ViÖt B¾c. ChÝnh ®©y lµ thêi kú T« Hoµi më réng ph¹m vi s¸ng t¸c, khai th¸c ®­îc nhiÒu ®Ò tµi phong phó, ph¸t triÓn ®­îc nhiÒu thÓ lo¹i v¨n xu«i ®Æc s¾c. ¤ng viÕt mét lo¹t truyÖn ký, trong ®ã næi bËt c¸c tËp tiÓu thuyÕt MiÒn T©y (1967), Tuæi trÎ Hoµng V¨n Thô (1971), «ng còng s¸ng t¸c vÒ Hµ Néi, vïng quª vèn th©n thuéc tõ tr­íc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m: M­êi n¨m (1958), Ng­êi ven thµnh (1972), Quª nhµ (1981). VÒ ký, ngoµi Cá d¹i ®­îc in tõ 1944, cßn cã nh÷ng tËp ®¾c s¾c: Tù truyÖn (1978), C¸t bôi ch©n ai (1992). Tõ l©u, c­¬ng vÞ c«ng t¸c cho phÐp «ng ®i ®Õn nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Nh÷ng chuyÕn ®i nµy ®· ®­îc «ng ghi chÐp l¹i trong c¸c 15 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung tËp nhËt ký: Thµnh phè Lªnin (1961), T«i th¨m C¨mpuchia (1964), Hoa hång vµng song cöa (1981). Trong sè kh«ng nhiÒu nhµ v¨n quan t©m ®Õn thÕ hÖ trÎ, T« Hoµi lµ ng­êi s¸ng t¸c nhiÒu nhÊt cho trÎ em. ¤ng viÕt truyÖn, kÞch vµ c¶ kÞch b¶n phim truyÖn, móa rèi vµ ho¹t ho¹. T« Hoµi cã c«ng lín trong viÖc x©y dùng nÒn v¨n häc thiÕu nhi, lµ mét trong nh÷ng ng­êi s¸ng lËp vµ gi÷ chøc vô Gi¸m ®èc Nhµ xuÊt b¶n Kim §ång. NhiÒu n¨m «ng lµm Chñ tÞch Héi ®ång V¨n häc thiÕu nhi vµ tham gia båi d­ìng nh÷ng c©y bót viÕt cho trÎ em. Còng nh­ mét sè nhµ v¨n cã qu¸ tr×nh s¸ng t¸c l©u n¨m, T« Hoµi cßn viÕt tiÓu luËn vµ kinh nghiÖm s¸ng t¸c. Tõ Mét sè kinh nghiÖm viÕt v¨n cña t«i (1959), Sæ tay viÕt v¨n (1967), T« Hoµi cßn muèn n©ng lªn thµnh ph­¬ng ph¸p: NghÖ thuËt vµ ph­¬ng ph¸p viÕt v¨n (1997). Nh×n chung ®ã lµ lo¹i lý luËn cã mµu xanh t­¬i cña c©y ®êi. Nhµ v¨n kh«ng cã khuynh h­íng tù biÖn, còng kh«ng muèn viÕt theo kinh nghiÖm chñ nghÜa. ¤ng nãi nh÷ng tr¶i nghiÖm vÒ nghÒ vµ trao ®æi ch©n t×nh víi b¹n ®äc, b¹n viÕt. Cho ®Õn nay, sè t¸c phÈm cña T« Hoµi ®· lªn ®Õn kho¶ng trªn 175 cuèn - gÇn gÊp ®«i tuæi ®êi cña «ng. ¤ng lµ mét trong nh÷ng nhµ v¨n ViÖt Nam ®­îc dÞch nhiÒu nhÊt ë n­íc ngoµi: Nga, Trung Quèc, Ph¸p, Ba Lan, SÐc, §øc, Bungari, Cu Ba, M«ng Cæ, NhËt B¶n, Ên §é, Nam T­, MiÕn §iÖn…Riªng DÕ MÌn phiªu l­u ký lµ truyÖn thiÕu nhi ®­îc dÞch víi kû lôc cao nhÊt. Nh÷ng t¸c phÈm ®­îc gi¶i th­ëng cña T« Hoµi : TruyÖn T©y B¾c : Gi¶i nhÊt tiÓu thuyÕt cña Héi V¨n nghÖ ViÖt Nam n¨m 1956. MiÒn T©y : Gi¶i th­ëng B«ng Sen vµng cña Héi Nhµ v¨n ¸- Phi 1970. Quª nhµ : Gi¶i A gi¶i th­ëng Héi V¨n nghÖ Hµ Néi 1980. ¤ng lµ mét trong m­êi bèn nhµ v¨n nhËn gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh ®ît 1, n¨m 1996. 16 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung T« Hoµi lu«n dÊn b­íc trªn hµnh tr×nh c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn. ¤ng ®· rÌn luyÖn ®Ó trë thµnh mét nhµ v¨n kiÓu míi, nhµ v¨n- chiÕn sÜ. Hµnh tr×nh Êy lµ con ®­êng kh«ng Ýt khã kh¨n gian khæ. Mét phÈm chÊt ®¸ng quý cña T« Hoµi cÇn nhÊn m¹nh lµ thãi quen lao ®éng cÇn mÉn, miÖt mµi, bÒn bØ. Hµng n¨m, viÕt ®Òu ®Æn kho¶ng s¸u, b¶y tr¨m trang. Ngßi bót cµng giµ cµng dÎo, lu«n tá ra sung søc vµ dåi dµo tiÒm lùc. T« Hoµi sèng víi nghÒ víi tÊt c¶ sù tËn tuþ cña mét c©y bót chuyªn nghiÖp. ¤ng kh«ng hÒ thÇn th¸nh ho¸, kú bÝ ho¸ nghÒ v¨n, nh­ng rÊt biÕt coi träng nghÒ lao ®éng ®Æc thï nµy. Nh÷ng s¸ng t¸c chÝnh vµ thµnh tùu. C«ng viÖc s¸ng t¸c cña T« Hoµi nh­ mét chu tr×nh khÐp kÝn: ®i, sèng, viÕt hÕt søc n¨ng ®éng. Ham ®i, ham viÕt lµ mét b¶n tÝnh cña T« Hoµi, kÓ tõ tr­íc 1945. Ban ®Çu lµ mét nhu cÇu, mét së thÝch. Sau 1945, C¸ch m¹ng thµnh c«ng, T« Hoµi ®i ngay vµo mÆt trËn phÝa Nam nh­ng râ rµng lµ víi mét ý thøc vµ høng thó hoµn toµn míi. T« Hoµi thùc sù lµ nhµ v¨n tiªn phong vÒ ®i thùc tÕ ®êi sèng. §Æc biÖt T« Hoµi ®i theo bé ®éi hµng th¸ng trêi trong chiÕn dÞch lín. Sau hoµ b×nh lËp l¹i, «ng trë l¹i miÒn nói ®Ó tiÕp tôc viÕt. MiÒn Nam gi¶i phãng, 55 tuæi, T« Hoµi cïng NguyÔn V¨n Bæng lµm mét chuyÕn ®i däc Tr­êng S¬n vµo Sµi Gßn. Vµo tuæi 70, 80, «ng vÉn m¶i mª ®i vµ viÕt, ®Çu ãc lu«n ®Çy ¾p nh÷ng dù ®Þnh, lu«n bÒ bén c¸c kÕ ho¹ch ®ang thùc hiÖn. T« Hoµi ®i nhiÒu, viÕt nhiÒu nh­ng tùu trung l¹i chñ yÕu viÕt vÒ hai vïng quª th©n thiÕt nhÊt ®èi víi s¸ng t¸c v¨n ch­¬ng cña «ng: miÒn nói T©y B¾c vµ vïng ven ®« Hµ Néi. Ng­êi ta còng dÔ nhËn thÊy ë nhµ v¨n nµy tµi quan s¸t s¾c s¶o, tµi m« t¶ 17 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung phong tôc hÊp dÉn vµ khuynh h­íng håi ký, tù truyÖn. ¤ng còng ®­îc coi lµ mét c©y bót cã vèn ng«n ng÷ phong phó. * S¸ng t¸c cña T« Hoµi vÒ Hµ Néi T« Hoµi lµ ng­êi Hµ Néi- lµ nhµ v¨n Hµ Néi. N¨m 1990 «ng ph¸t biÓu: “Cho ®Õn b©y giê, ®Ò tµi chñ yÕu vÉn lµ viÕt vÒ vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi”. GÇn nh­ ®©y lµ vèn sèng tù nhiªn cña nhµ v¨n. Tõ nh÷ng Tù truyÖn vÒ thêi th¬ Êu ®Õn Håi ký sau nµy, gÇn nh­ cã sù trë vÒ trän vÑn víi nh÷ng miÒn quª quen thuéc. ë ®©y chñ ®Ò Hµ Néi g¾n bã mËt thiÕt víi chñ ®Ò lµng quª, cô thÓ lµ vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi. Cã hai tËp ChuyÖn cò Hµ Néi (1998) tËp trung ®ñ mäi chuyÖn vÒ Hµ Néi, nh÷ng chuyÖn tõ xa x­a kho¶ng ®Çu thÕ kû XX cho ®Õn nay nh­ gèc tÝch tªn gäi c¸c phè ph­êng:Phè míi, B¨m s¸u phè ph­êng, Phè nghÒ, Phè vµ lµng…, c¸c mãn ¨n: Nem Sµi Gßn, Ch¶ c¸, B¸nh cuèn, Rau th¬m, Ch¸o, Phë…vµ ®ñ chuyÖn ®êi sèng, sinh ho¹t: Tµu ®iÖn, C¸i xe ®¹p, Xem phim, Cóp tãc, H¸t ¶ ®µo…Ngoµi ra lµ mét lo¹t truyÖn ng¾n, truyÖn dµi kÓ tõ Quª ng­êi cho ®Õn sau nµy: Ng­êi ven thµnh (1972), Quª nhµ (1980), Nh÷ng ngâ phè, ng­êi ®­êng phè (1982), kÓ c¶ KÎ c­íp BÕn Bái (1996) kÓ c©u chuyÖn ®¸m m«n sinh Cao B¸ Qu¸t còng lµ ng­êi Hµ Néi. Cã mét sù g¾n nèi cã chñ ®Þnh gi÷a Quª ng­êi víi Quª nhµ vµ M­êi n¨m. Cã thÓ coi ®©y lµ bé ba tiÓu thuyÕt, cã mét ®­êng d©y nhÊt qu¸n vÒ thêi gian, kh«ng gian vµ tiÕn tr×nh lÞch sö thÓ hiÖn ý ®å ®· tõ l©u muèn x©y dùng mét bé tiÓu thuyÕt liªn hoµn vÒ quª h­¬ng Hµ Néi cña T« Hoµi. M­êi n¨m miªu t¶ kho¶ng thêi gian tõ 1935- 1945 bao trïm thêi kú MÆt trËn D©n chñ ®Õn ®¹i chiÕn ThÕ giíi lÇn thø 2. Kh«ng gian trung t©m lµ vïng quª quen thuéc ven ®« cña nhµ v¨n. ChØ m­¬i n¨m mµ biÕt bao c¶nh ngé diÔn biÕn n¬i vïng quª ®ã. Cuéc sèng ngµy cµng khèn khã, cïng quÉn. Nh÷ng ngµy lµng quª trong t×nh c¶nh ®ãi kÐm thËt ®au th­¬ng. Nh÷ng ng­êi n«ng d©n bÇn cïng, nh÷ng ng­êi thî canh cöi kiÕm ®­îc miÕng ¨n v« cïng chËt vËt. D©n nghÌo x­¬ng bäc da chÕt ®ãi la liÖt. HÇu nh­ c¸i ®ãi, c¸i chÕt ®e do¹ kh¾p ®ång quª, ngâ hÎm. Ngßi bót hiÖn thùc cña T« Hoµi cã dÞp ph¬i bµy mét c¸ch kh¸ch quan c¸i c¶nh t­îng bi th¶m mét 18 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung thêi. Tuy nhiªn ®ã kh«ng chØ lµ sù ph¶n ¸nh n¹n bÇn cïng ho¸ trong x· héi cò, mµ th«ng qua ®ã nhµ v¨n muèn thÓ hiÖn qu¸ tr×nh gi¸c ngé cña quÇn chóng bÞ ¸p bøc bãc lét ®i ®Õn víi c¸ch m¹ng. Thµnh c«ng cña t¸c phÈm chÝnh lµ sù miªu t¶ ®­îc sù chuyÓn ®éng x· héi vµ h­íng ph¸t triÓn ngµy cµng tiÕp cËn c¸ch m¹ng. Nh÷ng nh©n vËt míi cña phong trµo xuÊt hiÖn. Nhãm thanh niªn cÊp tiÕn nh­ L¹p, Ba, Trung lµ h¹t nh©n quy tô quÇn chóng tÝch cùc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng s«i næi tiÒn khëi nghÜa. Cïng víi m¹ch c¶m høng nµy nh­ng ng­îc dßng lÞch sö h¬n, T« Hoµi viÕt Quª nhµ. §ã lµ thêi kú Ph¸p b¾t ®Çu ®Æt ch©n lªn m¶nh ®Êt Hµ Thµnh. T« Hoµi muèn ®i s©u miªu t¶ cuéc ®Êu tranh tù gi¸c cã tæ chøc cña quÇn chóng nh©n d©n vïng ven thµnh ngay tõ phót ®Çu dùng cê nghÜa chèng x©m l­îc. Quª nhµ thÓ hiÖn mét ch©n lý lÞch sö: sù nèi tiÕp truyÒn thèng yªu n­íc, bÊt khuÊt tõ x­a ®Õn nay. T« Hoµi viÕt hÇu hÕt c¸c thÓ ký: ký sù, phãng sù, bót ký, håi ký. Trong ký l¹i cã thÓ t¸ch ra lo¹i tuú bót - ký, ch©n dung v¨n häc. M¶ng s¸ng t¸c nµy g¾n bã mËt thiÕt víi t­ c¸ch nhµ b¸o cña «ng. Do cã ®iÒu kiÖn ®­îc ®i n­íc ngoµi nhiÒu, T« Hoµi cã h¼n mét m¶ng ghi chÐp kiÓu du ký: Thµnh phè Lªnin (1961), T«i th¨m Campuchia (1964), Hoa hång vµng song cöa (1981). §Æc biÖt næi bËt lµ m¶ng håi ký cña nhµ v¨n. Cá d¹i (1944) cã tÝnh chÊt håi øc nh­ kiÓu Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyªn Hång. Sau nµy, T« Hoµi cho in Tù truyÖn (1978) tËp hîp c¶ Cá d¹i vµ c¸c m¶ng s¸ng t¸c tiÕp theo thµnh tËp Håi ký kh¸ dµy dÆn, t¹o thµnh mét chØnh thÓ håi øc vÒ tuæi th¬ vµ tuæi trÎ mét thêi. §Æc ®iÓm næi bËt cña thÓ ký T« Hoµi lµ tÝnh chÊt linh ho¹t vµ chÊt th¬. Håi ký T« Hoµi kh«ng ®i theo kiÓu biªn niªn mµ lµ lèi chän lùa theo høng thó vµ c¶m nhËn vÒ nh÷ng sù kiÖn, nh÷ng thêi ®iÓm, thêi kh¾c mµ nhµ v¨n quan t©m vµ cã Ên t­îng s©u ®Ëm nhÊt. Dßng hoµi niÖm lan man rèi r¾m nh­ng vÉn theo mét ®Þnh h­íng ®Ó ghi l¹i, ®Ó kh¾c ho¹ nh÷ng sù kiÖn, hiÖn t­îng næi bËt nhÊt, nh÷ng c¶m xóc s©u xa nhÊt. ChÊt th¬ cã trong v¨n xu«i T« Hoµi nãi chung còng thÊm ®Ëm trªn nh÷ng trang ký nhÊt lµ nh÷ng trang viÕt kiÓu ký - tuú bót. Gi¸o s­ Phong Lª trong T« 19 Kho¸ luËn tèt nghiÖp V­¬ngHång Nhung Hoµi- VÒ t¸c gia vµ t¸c phÈm ®· nhËn xÐt: “NÕu chÊt th¬ lµ kû niÖm ®­îc läc qua håi t­ëng th×…®©y lµ chÊt th¬ ®­îm Ýt nhiÒu xao x¸c, bïi ngïi”. * S¸ng t¸c cho thiÕu nhi T« Hoµi lµ ng­êi cã c«ng ®Çu vµ cã ®ãng gãp to lín ®èi víi nÒn v¨n häc thiÕu nhi ViÖt Nam. ¤ng lµ ng­êi më ®Çu, dÉn ®Çu vµ cho tíi nay, cã hµnh tr×nh s¸ng t¸c dµi l©u nhÊt. Tuæi 20, «ng viÕt DÕ mÌn phiªu l­u ký (1941). Cho ®Õn nay, ®· gÇn 90 tuæi, «ng vÉn m¶i miÕt hoµn thµnh bé s¸ch 100 truyÖn cæ tÝch cho Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc. ¤ng lµ mét trong nh÷ng nhµ v¨n cã nhiÒu b¹n ®äc nhá tuæi nhÊt. §Æc biÖt lµ c¶ nh÷ng ng­êi lín tuæi vÉn høng thó ®äc T« Hoµi. T« Hoµi næi tiÕng tr­íc 1945 víi mét lo¹t truyÖn thiÕu nhi chñ yÕu lµ truyÖn ®ång tho¹i vÒ loµi vËt. Sau n¨m 1945, m¶ng s¸ng t¸c nµy vÉn nh­ m¹ch ngÇm tu«n ch¶y kh«ng døt. ¤ng viÕt tiÕp mét lo¹t: Con mÌo l­êi, ß ã o, §µn chim g¸y, Chim chÝch l¹c rõng, C¸ ®i ¨n thÒ…ThÕ giíi vËt Êy ®· n»m trong c¶nh t­îng kh¸c, bèi c¶nh x· héi kh¸c nªn cã sù sèng kh¸c, gãp phÇn vµo bøc tranh chung cña cuéc ®êi míi. S¸ng t¸c cho thiÕu nhi sau 1945 cña T« Hoµi ®­îc ®Æt vµo nh÷ng chñ ®Ò lín s©u s¾c n»m trong sù nghiÖp gi¸o dôc ®¹o ®øc lý t­ëng míi x· héi chñ nghÜa. T« Hoµi viÕt vÒ ng­êi thùc viÖc thùc, nh÷ng con ng­êi míi tuæi thiÕu nhi, trong ®ã næi bËt truyÖn vÒ nh÷ng anh hïng thiÕu nhi ng­êi d©n téc miÒn nói : Kim §ång, Võ A DÝnh. ViÕt cho thiÕu nhi, víi T« Hoµi còng nghiªm tóc nh­ viÕt cho ng­êi lín. Víi m¶ng s¸ng t¸c ®éc ®¸o nµy, T« Hoµi còng dµnh kh«ng Ýt c«ng phu trong s¸ng t¹o nghÖ thuËt. T¸c phÈm cña «ng thuéc thÓ lo¹i nµy còng rÊt phong phó vÒ thÓ lo¹i: truyÖn ng¾n, truyÖn dµi, kÞch, kÞch phim. Trong ®ã næi bËt lµ ®ång tho¹i, gi· sö, truyÒn thuyÕt vµ cæ tÝch víi s¾c th¸i míi. XuÊt ph¸t tõ lßng yªu th­¬ng s©u s¾c thÕ hÖ trÎ, ngßi bót T« Hoµi lu«n ®em ®Õn cho nh÷ng trang viÕt cña m×nh nh÷ng t­ t­ëng ®Ñp, lêi v¨n ®Ñp qua nh÷ng c©u chuyÖn kú thó. 20