Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
Môc Lôc
PhÇn I :
Lý ThuyÕt
C©u 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C©u 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C©u 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C©u 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C©u 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C©u 6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C©u 7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PhÇn II :
Bµi TËp
Bµi tËp 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bµi tËp 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bµi tËp 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bµi tËp 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bµi tËp 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bµi tËp 6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trang sè
2
8
9
12
16
19
24
29
30
32
33
35
37
PhÇn 1 : Lý ThuyÕt
Câu 1: Ph©n tÝch c¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi møc cung vµ møc cÇu vÒ mét lo¹i
hµng hãa nµo ®ã. Gi¶i thÝch quy luËt biÕn ®æi cña møc cÇu vµ møc cung?
Trả lời:
+ Ph©n tÝch c¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi møc cÇu vÒ mét lo¹i hµng hãa :
CÇu lµ sè lîng hµng hãa hay dÞch vô mµ ngêi mua cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng
mua ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, c¸c yÕu tè kh¸c
kh«ng ®æi.
Theo kh¸i niÖm trªn, khi xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a gi¸ vµ lîng cÇu ngêi ta
®· gi¶ ®Þnh c¸c yÕu tè kh¸c gi÷ nguyªn. Nhng trong thùc tÕ cÇu phô thuéc vµo
nhiÒu yÕu tè nh : Gi¸ c¶ cña chÝnh hµng hãa ®ã; thu nhËp cña ngêi tiªu dïng; thÞ
hiÕu tiªu dïng; c¸c hµng hãa kh¸c (hµng hãa bæ sung vµ hµng hãa thay thÕ); Kú
väng cña ngêi tiªu dïng; Sè lîng ngêi tiªu dïng; . . . §Ó xem xÐt vµ x¸c ®Þnh ¶nh
hëng cña c¸c yÕu tè kh¸c ®Õn cÇu ta sÏ lÇn lît t¸ch ¶nh hëng cña sù thay ®æi tõng
yÕu tè ®ã ®Õn cÇu b»ng c¸ch gi¶ ®Þnh tÊt c¶ c¸c yÕu tè kh¸c gi÷ nguyªn.
Học viên: Lê Trần Huy
1 học QTKD K20-2
Lớp: Cao
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
- Tríc tiªn ta xem xÐt sù ¶nh hëng cña gi¸ cña chÝnh hµng hãa ®ã ®Õn møc
cÇu : Khi gi¸ hµng hãa t¨ng th× møc cÇu vÒ hµng hãa ®ã sÏ gi¶m vµ ngîc l¹i. Hay
nãi c¸ch kh¸c møc cÇu tØ lÖ nghÞch víi gi¸ cña hµng hãa.
P
D
P
D
Q
Q
Mèi quan hÖ gi÷a cÇu vµ gi¸
- Sù ¶nh hëng cña thu nhËp cña ngêi tiªu dïng ®Õn cÇu : Thu nhËp cña ngêi tiªu dïng quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hä. Khi thu nhËp t¨ng cÇu vÒ hÇu
hÕt c¸c lo¹i hµng hãa sÏ t¨ng. Th«ng thêng khi thu nhËp t¨ng mäi ngêi sÏ mua
nhiÒu bia, rîu, thÞt h¬n, ®i xem phim, du lÞch nhiÒu h¬n. . . Ngîc l¹i thu nhËp
gi¶m, cÇu vÒ c¸c lo¹i hµng hãa ®ã gi¶m. Nh÷ng hµng hãa cã cÇu t¨ng hoÆc gi¶m
cïng víi sù t¨ng hoÆc gi¶m cña thu nhËp gäi lµ hµng hãa th«ng thêng. Tuy nhiªn
cã nh÷ng lo¹i hµng hãa cã cÇu thay ®æi ngîc chiÒu víi thu nhËp, vÝ dô nh thu nhËp
t¨ng cã thÓ lµm gi¶m nhu cÇu vÒ mì ®éng vËt v× ngêi tiªu dïng chuyÓn sang dïng
dÇu thùc vËt. Nh÷ng hµng hãa ®ã ngêi ta gäi lµ hµng hãa cÊp thÊp. Trong thùc tÕ
kh«ng cã ranh giíi râ rµng gi÷a hµng hãa th«ng thêng vµ hµng hãa cÊp thÊp. Sù
ph©n chia chØ mang tÝnh t¬ng ®èi vµ phô thuéc vµo thu nhËp cña ngêi tiªu dïng.
P
D
D’
”’’
”
D’
”’’
D ”
Q
¶nh hëng cña t¨ng thu nhËp ®Õn cÇu hµng hãa b×nh thêng
Học viên: Lê Trần Huy
2 học QTKD K20-2
Lớp: Cao
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
P
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
D
D’
”’’
”
D
D’
”’’
”
Q
¶nh hëng cña t¨ng thu nhËp ®Õn cÇu hµng hãa cÊp thÊp
- Sù ¶nh hëng cña thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng ®Õn cÇu :
ThÞ hiÕu ®îc h×nh thµnh bëi phong tôc, tËp qu¸n, thãi quen tiªu dïng, th¸i
®é x· héi vµ sù tiÖn lîi cña hµng hãa. Khi thÞ hiÕu thay ®æi, cÇu vÒ hµng hãa sÏ
thay ®æi.
- Sù ¶nh hëng cña c¸c hµng hãa kh¸c :
Sù s½n cã vµ gi¸ cña c¸c hµng hãa liªn quan thay ®æi sÏ lµm cho cÇu vÒ hµng
hãa ®ang xem xÐt t¨ng hoÆc gi¶m tïy thuéc vµo hµng hãa ®ã lµ hµng hãa bæ xung
hay thay thÕ :
Hµng hãa thay thÕ lµ hµng hãa cã thÓ dïng thay cho hµng hãa kh¸c . VÝ dô
g¹o vµ ng« lµ c¸c hµng hãa thay thÕ cho nhau. NÕu gi¸ g¹o t¨ng, ngêi tiªu dïng sÏ
mua Ýt g¹o h¬n khi ®ã cÇu vÒ g¹o gi¶m, cÇu vÒ ng« t¨ng. Ngîc l¹i gi¸ g¹o gi¶m,
ngêi tiªu dïng sÏ mua nhiÒu g¹o h¬n khi ®ã cÇu vÒ g¹o t¨ng, cÇu vÒ ng« sÏ gi¶m.
§iÒu ®ã cã nghÜa lµ khi hai hµng hãa lµ c¸c hµng hãa thay thÕ cho nhau th× gi¸ cña
hµng hãa nµo thay ®æi sÏ g©y ra sù thay ®æi cïng chiÒu cña cÇu hµng hãa kia
Hµng hãa bæ sung lµ hµng hãa ®îc sö dông cïng víi mét lo¹i hµng hãa
kh¸c. VÝ dô gi¸ x¨ng t¨ng lµm b¹n gi¶m ®i « t« v× thÕ lµm gi¶m cÇu vÒ dÇu nhên
®Ó b«i tr¬n m¸y. Ngîc l¹i gi¸ x¨ng gi¶m, b¹n ®i « t« nhiÒu h¬n v× thÕ cÇu vÒ dÇu
m¸y sÏ t¨ng. Nh vËy khi hµng hãa lµ bæ xung cho nhau th× gi¸ cña hµng hãa nµy
vµ cÇu vÒ hµng hãa kia sÏ thay ®æi ngîc chiÒu.
- Sù ¶nh hëng cña kú väng cña ngêi tiªu dïng ®Õn cÇu :
Ngêi tiªu dïng kú väng thu nhËp sÏ t¨ng trong t¬ng lai th× cÇu vÒ hµng hãa
b×nh thêng sÏ t¨ng. Còng nh vËy, khi ngêi tiªu dïng kú väng gi¸ cña mét hµng hãa
nµo ®ã sÏ t¨ng trong t¬ng lai th× b©y giê hä sÏ t¨ng cÇu vÒ hµng hãa ®ã. Ngîc l¹i
khi ngêi tiªu dïng kú väng thu nhËp trong t¬ng lai sÏ gi¶m th× hä sÏ th¾t chÆt chi
tiªu tõ b©y giê. VÝ dô, khi l¹m ph¸t t¨ng ngêi tiªu dïng Ýt hµng hãa h¬n v× hä kú
väng thu nhËp thùc tÕ sÏ tiÕp tôc gi¶m trong t¬ng lai.
Học viên: Lê Trần Huy
3 học QTKD K20-2
Lớp: Cao
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
- Sù ¶nh hëng cña Sè lîng ngêi tiªu dïng ®Õn cÇu :
Cã nh÷ng hµng hãa ngêi tiªu dïng sö dông chñ yÕu ®Ó thÓ hiÖn c¸ tÝnh. VÝ
dô, mét sè thanh niªn thÝch nhuém tãc ®Ó thÓ hiÖn m×nh chÞu ch¬i, kh«ng bÞ l¹c
mèt nªn sè lîng ngêi nhuém tãc t¨ng cã nghÜa lµ viÖc nhuém tãc trë thµnh mèt
h¬n th× cÇu cña c¸ nh©n sÏ t¨ng. Trêng hîp kh¸c, ngêi tiªu dïng mua hµng hãa ®Ó
thÓ hiÖn sù giµu sang h¬n ngêi nªn sè ngêi tiªu dïng mét hµng hãa nµo ®ã gi¶m,
mét ngêi tiªu dïng nµo ®ã sÏ cho r»ng nhiÒu ngêi nghÌo h¬n m×nh, viÖc tiªu dïng
hµng hãa ®ã cña m×nh sÏ næi bËt nªn cÇu c¸ nh©n ®ã sÏ t¨ng. VÝ dô sè ngêi sö
dông xe Spasy gi¶m, cÇu cña c¸ nh©n A vÒ xe m¸y Spasy sÏ t¨ng vµ ngîc l¹i sè
ngêi sö dông xe m¸y Spasy t¨ng, cÇu cña c¸ nh©n vÒ xe m¸y Spasy sÏ gi¶m.
+ Ph©n tÝch c¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi møc cung vÒ mét lo¹i hµng hãa :
Cung lµ sè lîng hµng hãa mµ ngêi b¸n cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng b¸n ë c¸c
móc gi¸ kh¸c nhau trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh, c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng
®æi.
Cung m« t¶ hµnh vi cña ngêi b¸n. Mèi quan hÖ gi÷a gi¸ vµ lîng cung lµ mèi
quan hÖ ®ång biÕn. Gi¸ cao h¬n, ngêi b¸n cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng b¸n sè lîng lín
h¬n, v× c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi, gi¸ cao h¬n nghÜa lµ ngêi b¸n cã thÓ cã thu
nhËp rßng cao h¬n.
Ngêi s¶n xuÊt cung hµng hãa v× hä muèn thu ®îc thu nhËp. Thu nhËp mµ hä
cã thÓ cã ®îc tõ viÖc cung hµng hãa phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn cung bao gåm gi¸ cña chÝnh hµng hãa ®ã; c«ng nghÖ; gi¸ yÕu tè s¶n xuÊt
(®Çu vµo); ®iÒu tiÕt cña chÝnh phñ; kú väng cña ngêi s¶n xuÊt, . . .
- Tríc hÕt ta xem xÐt sù ¶nh hëng cña gi¸ cña hµng hãa ®Õn møc cung hµng
hãa ®ã :
Khi gi¸ hµng hãa t¨ng lªn th× møc cung hµng hãa ®ã sÏ t¨ng lªn vµ ngîc l¹i.
Hay nãi c¸ch kh¸c møc cung tØ lÖ thuËn víi gi¸ cña hµng hãa ®ã.
P
S
P
Q
Q
Mèi quan hÖ gi÷a cung vµ gi¸
- Sù ¶nh hëng cña c«ng nghÖ ®Õn møc cung :
Học viên: Lê Trần Huy
4 học QTKD K20-2
Lớp: Cao
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
Khi c«ng nghÖ ®îc c¶i tiÕn, ch¼ng h¹n nhê cã m¸y d¸n mò giÇy vµo ®Õ giÇy
mµ sè lîng giÇy ®ãng ®îc t¨ng lªn, ngêi s¶n xuÊt cã thÓ b¸n nhiÒu h¬n ë mäi møc
gi¸.
S
S’
P
’
S
S’
Q
¶nh hëng cña c«ng nghÖ ®Õn cung
- Sù ¶nh hëng cña gi¸ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Õn møc cung :
Ngêi ®ãng giÇy sÏ muèn b¸n bao nhiªu ®«i giÇy ë mçi møc gi¸ kh¸c nhau
cßn phô thuéc vµo gi¸ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. NÕu gi¸ nguyªn liÖu ®Ó lµm mò giÇy,
®Õ giÇy, keo d¸n. . . t¨ng lªn th× ngêi ®ãng giÇy sÏ ph¶i t¨ng gi¸ ®Ó cßn cã thu
nhËp, khi ®ã møc cung sÏ gi¶m.
S’’
P
S
S’
S
Q
¶nh hëng cña gi¸ yÕu tè s¶n xuÊt ®Õn cung
- Sù ¶nh hëng cña ®iÒu tiÕt cña chÝnh phñ ®Õn møc cung :
ChÝnh phñ cã thÓ t¸c ®éng ®Õn hµnh vi cña ngêi b¸n b»ng c¸c c«ng cô nh
thuÕ, trî cÊp, c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i trêng, ®iÒu kiÖn lao ®éng, sè lîng s¶n
phÈm. . . Khi chÝnh phñ ¸p ®Æt thuÕ t ®ång/®¬n vÞ s¶n phÈm, ®éng c¬ cung hµng
hãa cña ngêi b¸n sÏ gi¶m. Tr¶ thuÕ t ®ång/®¬n vÞ s¶n phÈm cã nghÜa lµ phÇn thu
nhËp cña ngêi b¸n bÞ gi¶m nªn ngêi b¸n chØ muèn b¸n Ýt h¬n ë mäi møc gi¸. NÕu
muèn thu nhËp nh cò, ngêi b¸n muèn b¸n c¸c sè lîng tríc ®©y víi gi¸ t¨ng lªn
mét phÇn b»ng thuÕ.
Học viên: Lê Trần Huy
5 học QTKD K20-2
Lớp: Cao
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
ChÝnh phñ còng cã thÓ trî cÊp cho ngêi s¶n xuÊt. Gi¶ sö mçi ®¬n vÞ s¶n
phÈm b¸n ra ®îc chÝnh phñ trî cÊp s ®ång, lóc ®ã thu nhËp cña ngêi s¶n xuÊt t¨ng
lªn, hä sÏ muèn b¸n nhiÒu h¬n ë mäi møc gi¸.
S’’
P
S
t
S’
S
Q
¶nh hëng cña thuÕ ®Õn cung
Ngoµi ra c¸c quy ®Þnh vÒ m«i trêng, ®iÒu kiÖn lµm viÖc. . . buéc c¸c nhµ s¶n
xuÊt ph¶i bá thªm chi phÝ khi thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh ®ã lµm cho thu nhËp cña hä
bÞ gi¶m ®i, tõ ®ã lµm cho lîng cung sÏ gi¶m.
- Sù ¶nh hëng cña kú väng cña ngêi s¶n xuÊt ®Õn møc cung :
NÕu ngêi ®ãng giÇy kú väng gi¸ giÇy cao h¬n, hoÆc gi¸ nguyªn liÖu thÊp
h¬n, hoÆc chÝnh phñ gi¶m thuÕ th× cã thÓ hä sÏ ®ãng nhiÒu giÇy h¬n. Ngîc l¹i, nÕu
hä kú väng t¬ng lai kh«ng tèt th× cã thÓ hä sÏ ®ãng Ýt giÇy h¬n hoÆc hä sÏ chuyÓn
nghÒ.
+ Gi¶i thÝch quy luËt biÕn ®æi cña møc cÇu vµ møc cung :
- Quy luËt møc cÇu theo ®é nghiªng ®i xuèng ®îc m« t¶ nh sau : Khi gi¸ c¶
mét mÆt hµng ®îc n©ng lªn (trong ®iÒu kiÖn c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi) th× lîng
cÇu vÒ hµng hãa ®ã sÏ gi¶m xuèng. Nãi c¸ch kh¸c, nÕu ngêi s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh
tung mét mÆt hµng ra thÞ trêng h«m nay nhiÒu h¬n ngµy h«m qua, trong ®iÒu kiÖn
c¸c yÕu tè kh¸c b»ng nhau th× chØ cã thÓ b¸n ®îc mét sè lîng lín h¬n víi gi¸ thÊp
h¬n ngµy h«m qua. Cã hai lý do ®Ó gi¶i thÝch quy luËt møc cÇu theo ®é nghiªng
®i xuèng, ®ã lµ : gi¶m gi¸ thu hót ngêi tiªu dïng ®Õn vµ t¨ng gi¸ lµm ngêi tiªu
dïng thay thÕ mÆt hµng kh¸c hoÆc c¾t gi¶m chi tiªu.
- T¬ng tù nh vËy møc cung theo ®é nghiªng ®i lªn còng ®îc gi¶i thÝch b»ng
viÖc khi gi¸ t¨ng th× ngêi s¶n xuÊt t×m c¸ch s¶n xuÊt nhiÒu h¬n v× muèn cã ®îc thu
nhËp cao h¬n. Khi gi¸ gi¶m th× lîng cung hµng hãa ®ã còng gi¶m theo.
Học viên: Lê Trần Huy
6 học QTKD K20-2
Lớp: Cao
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
Câu 2: Ph©n tÝch sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ c©n b»ng vµ sè lîng c©n b»ng theo
thêi gian?
Trả lời:
Cung vµ cÇu cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau. Cã cÇu ®èi víi mét lo¹i hµng hãa
nµo ®ã trªn thÞ trêng th× sÏ cã cung ®Ó ®¸p øng møc cÇu ®ã. Cung hµng hãa tháa
m·n víi cÇu hµng hãa ë mét thêi kú nµo ®ã t¹o nªn tr¹ng th¸i c©n b»ng cung cÇu
trªn thÞ trêng vÒ hµng hãa ®ã.
Tr¹ng th¸i c©n b»ng cung cÇu lµ tr¹ng th¸i ë ®ã sè lîng hµng hãa mµ ngêi
s¶n xuÊt cung øng ®óng b»ng sè lîng hµng hãa mµ ngêi tiªu dïng yªu cÇu trong
mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
P
D
S
Po
E
Q
Qo
Gi¸ t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng gäi lµ gi¸ c©n b»ng.
S¶n lîng t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng gäi lµ s¶n lîng c©n b»ng.
Thùc tiÔn ho¹t ®éng thÞ trêng cho thÊy gi¸ c¶ vµ sè lîng c©n b»ng mét hµng
hãa nµo ®ã lu«n thay ®æi, chuyÓn tõ tr¹ng th¸i c©n b»ng nµy sang tr¹ng th¸i c©n
b»ng kh¸c. §iÒu ®ã do cung hoÆc cÇu hoÆc c¶ hai ®¹i lîng cung cÇu ®Ò thay ®æi.
Khi cÇu thay ®æi díi t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè kh¸c nhau th× ®êng cÇu sÏ dÞch
chuyÓn sang ph¶i hoÆc sang tr¸i, gi¸ c¶ c©n b»ng vµ sè lîng c©n b»ng sÏ thay ®æi.
Khi cung thay ®æi díi t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè kh¸c nhau th× ®êng cÇu sÏ dÞch
chuyÓn sang ph¶i hoÆc sang tr¸i, gi¸ c¶ c©n b»ng vµ sè lîng c©n b»ng sÏ thay ®æi.
Cã c¸c trêng hîp x¶y ra nh sau :
+ §êng cÇu dÞch chuyÓn, ®êng cung kh«ng ®æi :
Trong trêng hîp nµy ®iÓm c©n b»ng E1 míi chÝnh lµ giao ®iÓm gi÷a ®êng
cung cò vµ ®êng cÇu míi.
NÕu ®êng cÇu dÞch chuyÓn sang ph¶i th× gi¸ c¶ c©n b»ng míi lµ (P 1) vµ sè lîng c©n b»ng míi lµ (Q1). Khi ®ã P1>P0 vµ Q1>Q0
Học viên: Lê Trần Huy
7 học QTKD K20-2
Lớp: Cao
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
NÕu ®êng cÇu dÞch chuyÓn sang tr¸i th× gi¸ c¶ c©n b»ng míi lµ (P 1) vµ sè lîng c©n b»ng míi lµ (Q1). Khi ®ã P1
Q0 vµ P1P0
+ C¶ hai ®êng cung vµ ®êng cÇu ®Òu dÞch chuyÓn :
Trêng hîp nµy phøc t¹p h¬n. Tuy nhiªn cã thÓ quy vÒ 3 trêng hîp phæ biÕn
sau :
Mét lµ : Khi gi¸ c¶ kh«ng thay ®æi (P1=P0) : §iÒu nµy x¶y ra khi ®êng cung
vµ ®êng cÇu dÞch chuyÓn cïng chiÒu vµ cïng møc ®é. Gi¸ thÞ trêng kh«ng thay ®æi
nhng sè lîng sÏ thay ®æi (t¨ng lªn hay gi¶m xuèng do chiÒu híng vËn ®éng cña ®êng cung vµ ®êng cÇu quyÕt ®Þnh).
Hai lµ : Khi møc gi¸ c©n b»ng míi lín h¬n møc ban ®Çu (P 1>P0) do hai ®êng cung vµ ®êng cÇu dÞch chuyÓn cïng chiÒu nhng kh¸c møc ®é vµ do hai ®êng
cung cÇu dÞch chuyÓn ngîc chiÒu nhau.
Ba lµ : Khi møc gi¸ c©n b»ng míi nhá h¬n møc ban ®Çu (P 11 : Co d·n nhiÒu
|ED|=1 : Co d·n b»ng ®¬n vÞ
|ED|<1 : Co d·n Ýt
|ED|= : Co d·n hoµn toµn
|ED|=0 : Kh«ng co d·n
* Co d·n chÐo (co d·n cña cÇu theo gi¸ cña c¸c hµng hãa kh¸c nhau) :
Co d·n chÐo biÓu thÞ mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a møc ®é biÕn ®æi cña lîng cÇu
mÆt hµng nµy (Qx)so víi sù thay ®æi gi¸ cña mÆt hµng kh¸c cã liªn quan (Py)
víi gi¶ ®Þnh c¸c nh©n tè kh¸c kh«ng ®æi. Hay nãi c¸ch kh¸c co d·n chÐo cho thÊy
mét phÇn t¼m thay ®æi trong gi¸ hµng hãa nµy dÉn ®Õn bao nhiªu phÇn tr¨m thay
®æi theo cÇu hµng hãa kia.
Co d·n chÐo ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc :
Qx
(%)Qx
Qx
ED
Py
(%)Py
Py
ED sÏ cã gi¸ trÞ ©m, b»ng kh«ng hoÆc d¬ng phô thuéc vµo tÝnh chÊt cña hµng
hãa : bæ sung, ®éc lËp hay thay thÕ.
* Co d·n cña cÇu theo thu nhËp : BiÓu thÞ mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a møc ®é
biÕn ®æi cña lîng cÇu hµng hãa víi møc ®é biÕn ®æi cña thu nhËp trong gi¶ thiÕt
c¸c nh©n tè t¸c ®éng kh¸c lµ kh«ng ®æi.
Co d·n kho¶ng theo thu nhËp ®îc x¸c ®Þnh nh sau :
Q
(%)Qx
Q
ED
I
(%)I
I
Học viên: Lê Trần Huy
9 học QTKD K20-2
Lớp: Cao
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
ED cã gi¸ trÞ kh¸c nhau tïy theo tÝnh chÊt cña hµng hãa.
C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn hÖ sè co d·n cña cÇu :
- TÝnh thay thÕ cña s¶n phÈm.
- TÝnh chÊt cña s¶n phÈm vµ thu nhËp.
- Tû träng møc chi tiªu cña mÆt hµng trong tæng chi tiªu cña ngêi tiªu
dïng.
- TÝnh thêi gian.
+ Sù co d·n cña cung :
Sù co d·n cña cung lµ møc ®é biÕn ®æi cña sè lîng mét hµng hãa mµ ngêi
s¶n xuÊt s½n sµng cung øng ra thi trêng tríc møc ®é biÕn ®æi cña gi¸ c¶ hµng hãa
®ã vµ ®îc ®o lêng b»ng hÖ sè co d·n cña cung. Nãi c¸ch kh¸c : Co d·n cña cung
theo gi¸ ®îc ®o b»ng tû lÖ gi÷a phÇn t¼m (%) thay ®æi cña lîng cung víi phÇn
tr¨m (%) thay ®æi cña gi¸.
Q
Q Q2
ES 1
P
P1 P2
NÕu :
Es > 1 : Cung co d·n nhiÒu
Es< 1 : Cung co d·n Ýt
Es = 1 : Cung co d·n b»ng mét ®¬n vÞ
Es = : Cung hoµn toµn co d·n
Es = 0 : Cung kh«ng co d·n
Lu ý lµ khèi lîng cung vµ gia c¶ cosquan hÖ ®ång biÕn nªn hÖ sè E S lu«n d¬ng.
C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn hÖ sè co d·n cña cung :
- Sù s½n cã cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt thay thÕ : NÕu c¸c yÕu tè s¶n xuÊt
thay thÕ s½n th× cung cã xu híng co d·n, ngîc l¹i c¸c yÕu tè s¶n xuÊt hiÕm th×
cung cã xu híng kh«ng co d·n.
- Kho¶ng thêi gian cho c¸c quyÕt ®Þnh cung : Trong kho¶ng thêi gian
dµi cung lµ co d·n, trong kho¶ng thêi gian ng¾n cung lµ kh«ng co d·n. V× dµi h¹n
ngêi s¶n xuÊt cã thÓ thay ®æi tÊt c¶ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nªn thay ®æi lîng cung sÏ
lín h¬n trong ng¾n h¹n.
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 10
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
Câu 4: H÷u dông? Sù rµng buéc vÒ ng©n s¸ch? Quy luËt thay thÕ biªn gi¶m
dÇn. Tèi ®o hãa ®é tháa dông vµ sù lùa chon? C¸c ®iÒu chØnh øng víi thu nhËp vµ
gi¸ c¶?
Trả lời:
+ H÷u dông (hay cßn gäi lµ lîi Ých) :
Tiªu dïng lµ mét nhu cÇu tù nhiªn cña con ngêi. ViÖc tiªu dïng s¶n phÈm
nµo ®ã sÏ ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu nhÊt ®Þnh cña con ngêi. Nã mang l¹i cho
con ngêi lîi Ých. Nh vËy lîi Ých lµ kh¶ n¨ng tháa m·n nhu cÇu.
Lîi Ých ®îc hiÓu lµ sù hµi lßng, sù tháa m·n do tiªu dïng hµng hãa vµ dÞch
vô mang l¹i.
Tæng lîi Ých (Tux)lµ toµn bé lîng tháa m·n ®¹t ®îc do tiªu dïng mét sè
luwongj cña s¶n phÈm nµo ®ã trong mét ®¬n vÞ thêi gian.
Lîi Ých cËn biªn (Mux) lµ phÇn thay ®æi trong tæng sè lîi Ých so sù thay ®æi
cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm tiªu dïng, tÝnh trªn mçi ®¬n vÞ thêi gian.
Mux
Tu x
Qx
Hay Mux = Tu(Q+1) – Tu(Q)
Trong ®ã :
Mux lµ lîi Ých cËn biªn theo hµng hãa x
Tux lµ sù thay ®æi cña tæng lîi Ých.
Qx lµ sù thay ®æi vÒ lîng s¶n phÈm tiªu dïng.
* Nguyªn lý vÒ cêng ®é gi¶m dÇn cña c¸c nhu cÇu :
Mçi ngêi tiªu dïng cµng nhiÒu s¶n phÈm trong mét ®¬n vÞ thêi gian th× tæng
lîi Ých ®èi víi ngêi Êy cµng lín. Tuy nhiªn kh¶ n¨ng tiªu dïng lµ cã h¹n : ë mçi
møc ®é nµo ®ã, tæng lîi Ých sÏ ®¹t møc tèi ®a, cho dï cã tiªu dïng nhiÒu h¬n n÷a.
§ã lµ ®iÓm b·o hßa cña ngêi tiªu dïng ®èi víi s¶n phÈm ®ã.
Nguyªn lý vÒ cêng ®é gi¶m dÇn cña c¸c nhu cÇu cho biÕt khi ngêi tiªu thô
thªm mét sè lîng cña s¶n phÈm th× cêng ®é tháa m·n sÏ gi¶m dÇn.
* Nguyªn lý vÒ lîi Ých cËn biªn gi¶m dÇn (Quy luËt lîi Ých cËn biªn gi¶m
dÇn)
NÕu cêng ®é nhu cÇu gi¶m dÇn so víi sè lîng ®îc tiªu thô th× sù tháa m·n
do mçi ®¬n vÞ tiªu dïng bæ sung mang l¹i sÏ Ýt h¬n ®¬n vÞ tiªu dïng tríc ®ã. Cã
thÓ ph¸t biÓu tæng qu¸t quy luËt lîi Ých cËn biªn gi¶m dÇn nh sau : Lîi Ých cËn
biªn cña hµng hãa cã xu híng gi¶m dÇn khi lîng hµng hãa ®ã ®îc tiªu dïng nhiÒu
h¬n ë mét thêi kú nhÊt ®Þnh.
* Quan hÖ gi÷a lîi Ých cËn biªn vµ ®êng cÇu :
Lîi Ých lµ mét kh¸i niÖm trõu tîng, kh«ng thÓ ®o lîi Ých vµ lîi Ých cËn biªn
b»ng mét ®¬n vÞ vËt lý cô thÓ. Nhng b»ng nghiªn cøu vÒ quan hÖ gi÷a lîi Ých cËn
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 11
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
biªn vµ gi¸ c¶ ngêi ta thÊy r»ng cã thÓ dïng gi¸ ®Ó ph¶n ¸nh lîi Ých cËn biªn cña
viÖc tiªu dïng hµng hãa nµo ®ã. Tõ ®ã cã thÓ thÊy gi÷a lîi Ých cËn biªn vµ ®êng
cÇu cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. ChÝnh lµ do quy luËt lîi Ých cËn biªn gi¶m dÇn
mµ ®êng cÇu nghiªng xuèng díi vÒ bªn ph¶i. D¹ng cña ®êng cÇu nµy t¬ng tù d¹ng
cña ®êng lîi Ých cËn biªn.
+ Sù rµng buéc vÒ ng©n s¸ch :
C¸c kÕt hîp hµng hãa mµ ngêi tiªu dïng cã thÓ ®¹t ®îc bÞ giíi h¹n bëi thu
nhËp vµ gi¸ cña hµng hãa trªn thÞ trêng, v× c¸c hµng hãa kh«ng ph¶i lµ miÔn phÝ.
Thu nhËp vµ gi¸ c¶ lµ nh÷ng nh©n tè t¹o nªn mét giíi h¹n rµng buéc mµ ta gäi
chung lµ ng©n s¸ch.
Sù rµng buéc vÒ ng©n s¸ch ®Æc t¶ c¸c nhãm hµng kh¸c nhau mµ ngêi tiªu
dïng cã thÓ mua ®îc trong ®iÒu kiÖn giíi h¹n cña nguån tµi chÝnh. Nã cho biÕt lîng tèi ®a cã thÓ mua ®îc mét mÆt hµng khi ®· mua mét lîng nhÊt ®Þnh cña mÆt
hµng kh¸c.
VÝ dô ngêi tiªu dïng cã mét nguån tµi chÝnh h÷u h¹n, ®îc gäi lµ ng©n s¸ch
cho tiªu dïng lµ M. Ngêi tiªu dïng muèn chi cho hai lo¹i hµng hãa hay dÞch vô X
vµ Y víi gi¸ c¶ t¬ng øng lµ Px vµ Py. Sè lîng mçi lo¹i hµng hãa mµ ngêi tiªu dïng
cã thÓ mua ®îc phô thuéc vµo t¬ng quan gi¸ c¶ vµ giíi h¹n trong ph¹m vi ng©n
s¸ch M.
Mèi t¬ng quan gi÷a ng©n s¸ch víi sè lîng vµ gi¸ c¶ tõng lo¹i hµng hãa hay
dÞch vô t¹o nªn hµm ng©n s¸ch vµ ®îc biÓu diÔn nh sau :
M = Px.Qy + Py.Qx
Trong ®ã : M lµ ng©n s¸ch hay kh¶ n¨ng tiªu dïng.
NÕu m« t¶ trªn trôc täa ®é th× ®å thÞ hµm ng©n s¸ch cã d¹ng mét ®êng
th¼ng, ta gäi lµ ®êng ng©n s¸ch (h×nh vÏ).
§êng ng©n s¸ch c¾t trôc hoµnh ë A vµ trôc tung ë B.
§iÓm A cho thÊy sè lîng tèi ®a cña hµng hãa X mµ ng©n s¸ch cã thÓ mua ®îc nÕu ngêi tiªu dïng kh«ng dïng hµng hãa Y. §iÓm B cho thÊy sè lîng tèi ®a
hµng hãa Y mµ ng©n s¸ch cã thÓ mua ®îc nÕu ngêi tiªu dïng kh«ng dïng hµng
hãa X. Mçi ®iÓm kh¸c nhau trªn ®êng ng©n s¸ch cho ta biÕt mét ph¬ng ¸n tiªu
dïng hai lo¹i hµng X vµ Y.
+ Quy luËt thay thÕ biªn gi¶m dÇn :
Khi xÐt nhu cÇu tiªu dïng hµng hãa ngêi ta ®Ò cËp ®Õn së thÝch cña ngêi
tiÒu dïng. Së thÝch lµ mét rµng buéc quan träng khi ngêi tiªu dïng lùa chän ph¬ng
¸n tiªu dïng cho m×nh.
Do giíi h¹n vÒ ng©n s¸ch vµ së thÝch, ngêi tiªu dïng chän hµng A mµ kh«ng
chän hµng B sÏ dÉn ®Õn mét sù thay thÕ hµng nµy theo mét tû lÖ nµo ®ã vµ ta nãi
r»ng : Tû lÖ thay thÕ biªn gi÷a viÖc tiªu dïng mÆt hµng A víi mÆt hµng B mµ ngêi
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 12
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
tiªu dïng ph¶i hy sinh ®Ó t¨ng sè lîng tiªu dïng mÆt hµng A lªn 1 ®¬n vÞ mµ
kh«ng lµm thay ®æi tæng lîi Ých. Sù thay thÕ nµy cã tÝnh quy luËt cña nã.
Së thÝch cña ngêi tiªu dïng cho ta thÊy mét tû lÖ thay thÕ biªn gi¶m dÇn khi
gi÷ nguyªn tæng lîi Ých. Nãi c¸ch kh¸c, cÇn ph¶i hy sinh mét khèi lîng gi¶m dÇn
cña mét mÆt hµng ®Ó sau ®ã ®¹t ®îc mét sù gia t¨ng t¬ng øng khèi lîng cña mÆ
hµng kh¸c.
§Ó m« t¶ ph¬ng ¸n cã thÓ cã vÒ viÖc ngêi tiªu dïng sö dông hai lo¹i hµng
hãa X vµ Y theo së thÝch cña m×nh, ngêi ta dïng ®å thÞ ®Ó biÓu diÔn c¸c ph¬ng ¸n
tiªu dïng 2 lo¹i hµng hãa X vµ Y nµo ®ã sao cho cã cïng mét møc lîi Ých. §êng
biÓu diÔn ®ã ®îc gäi lµ ®êng bµng quan. §êng nµy cã d¹ng lµ ®êng cong lâm vµo
gèc täa ®é.
Hay nãi c¸ch kh¸c, ®êng bµng quan lµ ®êng biÓu diÔn c¸c ph¬ng ¸n tiªu
dïng 2 lo¹i hµng hãa nµo ®ã sao cho ®¹t ®îc tæng møc lîi Ých nh nhau.
C«ng thøc biÓu thÞ tû lÖ thay thÕ biªn gi÷a 2 hµng hãa X vµ Y ®îc viÕt nh
sau :
MRS x / y
y Mu x
x Mu y
+ Tèi ®a hãa tháa dông vµ sù lùa chän :
* Sù lùa chän hîp lý :
Môc ®Ých cña tiªu dïng lµ lîi Ých tèi ®a. Do vËy còng cã nhiªu ®iÒu kiÖn ®Ó
lùa chän c¸ch nµo tèt nhÊt. Tuy nhiªn sù khan hiÕm h¹n chÕ kh¶ n¨ng chän lùa
c¸c c¸ch thøc cã thÓ cã ®îc. ChÝnh sù khan hiÕm ®· ®Æt ra nh÷ng rµng buéc cho
viÖc chän lùa c¸c c¸ch thøc ®Ó tháa m·n tiªu dïng. Dùa trªn sù kÕt hîp gi÷a môc
®Ých tiªu dïng, c¸ch thøc tiªu dïng, th¨ng d tiªu dïng vµ c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc
kh¸c mµ ta rót ra ®îc nh÷ng lùa chän hîp lý.
Chän lùa hîp lý lµ viÖc chän lùa nhµm ®¹t ®îc lîi Ých cao nhÊt víi nh÷ng
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cã ®îc vµ nh÷ng rµng buéc ph¶i tu©n theo.
* §iÒu kiÖn tiªu dïng tèi ®a hãa lîi Ých :
§øng tríc sù khan hiÕm, ngêi tiªu dïng buéc ph¶i lùa chän kh¶ n¨ng tiªu
dïng cña m×nh.
NÕu ngêi tiªu dïng muèn tèi ®a hãa lîi Ých tiªu dïng mét lo¹i hµng hãa hay
dÞch vô nµo ®ã th× cÇn lùa chän ph¬ng ¸n tiªu dïng sao cho tháa m·n ®iÒu kiÖn
Mux = Px. Trong ®ã Mux lµ lîi Ých cËn biªn vµ Px lµ gi¸ c¶ cña hµng hãa X
NÕu cÇn lùa chän ph¬ng ¸n tiªu dïng tèi u hai lo¹i hµng hãa hay dÞch vô X
vµ Y nµo ®ã víi gi¸ c¶ t¬ng øng cña nã lµ Px vµ Py th× :
- NÕu Px = Py th× ®iÒu kiÖn dïng tèi u lµ Mux = Muy
- NÕu Px kh¸c Py th× ®iÒu kiÖn dïng tèi u lµ :
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 13
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
Mu x Mu y
Px
Py
NÕu tiªu dïng tõ ba lo¹i hµng hãa hay dÞch vô trë lªn th× ®iÒu kiÖn tiªu dïng
tèi u hµng hãa hay dÞch vô lµ :
Mu x Mu y
Mu n
...
Px
Py
Pn
Tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn ®©y ta cã thÓ rót ra kh¸i niÖm vµ nguyªn t¾c x¸c
®Þnh c©n b»ng tiªu dïng nh sau :
C©n b»ng tiªu dïng lµ t×nh tr¹ng ®¹t ®îc lîi Ých tèi ®a víi mét c¸ch thøc tiªu
dïng vµ ®iÒu kiÖn rµng buéc x¸c ®Þnh. Nã ®¹t ®îc khi lîi Ých cËn biªn mang l¹i do
tiªu dïng cña s¶n phÈm nµy b»ng víi lîi Ých cËn biªn mang l¹i khi tiªu dïng s¶n
phÈm kia. Lóc ®ã tû lÖ lîi Ých cËn biªn vµ gi¸ c¶ cña tõng s¶n phÈm ph¶i b»ng
nhau :
Mu x Mu y
Mu n
...
Px
Py
Pn
Nguyªn t¸c chung nhÊt cña sù lùa chän hµng hãa tiªu dïng tèi u (tèi ®a hãa
lîi Ých) lµ dõng l¹i ë ®¬n vÞ hµng hãa cuèi cïng khi mµ tû lÖ lîi Ých cËn biªn cña
hµng hãa b»ng tû sè gi¸ mua cña nã (Mu1/Mu2 = P1/P2) vµ ph¶i ®¶m b¶o MU≥0.
Trªn thùc tÕ, nguyªn t¾c lùa chän hµng hãa tiªu dïng tèi u thêng ®îc vËn
dông lµ : Mua hµng hãa cã Mu lín nhÊt tÝnh trªn mét ®ång gi¸ c¶.
+ C¸c ®iÒu chØnh øng víi thu nhËp vµ gi¸ c¶ :
Nh trªn ®· ph©n tÝch, ®êng ng©n s¸ch biÓu thÞ nh÷ng kÕt hîp hµng hãa kh¸c
nhau mµ ngêi tiªu dïng cã thÓ ®¹t ®îc víi thu nhËp vµ gi¸ x¸c ®Þnh cña c¸c hµng
hãa.
Thay ®æi trong thu nhËp lµ cho ®êng ng©n s¸ch dÞch chuyÓn. Thay ®æi trong
gi¸ mét hµng hãa lµm cho ®êng ng©n s¸ch quay.
Ngêi tiªu dïng chän ®iÓm n¨m trªn ®êng ng©n s¸ch vµ ®¹t ®îc ®êng bµng
quan cao nhÊt. §ã lµ ®iÓm tiÕp xóc gi÷a ®êng ng©n s¸ch vµ ®êng bµng quan cao
nhÊt cã thÓ.
Thay ®æi gi¸ mét hµng hãa lµm cho ®êng ng©n s¸ch quay, t¹o ra ®iÓm tiªu
dïng tèi u.
Câu 5: Ph©n tÝch quy luËt n¨ng suÊt biªn gi¶m dÇn, ý nghÜa cña nã? C¸c
kÕt luËn cã tÝnh quy luËt khi phèi hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt theo c¸c môc tiªu kh¸c
nhau?
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 14
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
Trả lời:
+ Quy luËt n¨ng suÊt biªn gi¶m dÇn vµ ý nghÜa cña nã :
Quy luËt n¨ng suÊt biªn gi¶m dÇn diÔn t¶ chiÒu híng vµ møc ®é thay ®æi
tæng qu¸t cña s¶n lîng cña doanh nghiÖp khi chØ cã mét yÕu tè s¶n xuÊt biÕn ®æi.
Néi dung cña quy luËt nµy lµ : NÕu sè lîng mét yÕu tè s¶n xuÊt ®îc gia t¨ng
®Òu (b»ng nhau) trong mçi ®¬n vÞ thêi gian trong khi nh÷ng sè lîng cña c¸c yÕu tè
s¶n xuÊt kh¸c gi÷ nguyªn kh«ng ®æi th× tæng s¶n lîng s¶n phÈm sÏ gia t¨ng. Tuy
nhiªn vît qua ®iÓm nµo ®ã, nh÷ng gia t¨ng s¶n lîng sÏ trë nªn ngµy cµng nhá.
NÕu tiÕp tôc gia t¨ng sè lîng yÕu tè s¶n xuÊt biÕn ®æi, tæng s¶n lîng sÏ ®¹t ®Õn
møc tèi ®a råi cã thÓ gi¶m sót.
N¨ng suÊt cËn biªn cña bÊt cø yÕu tè s¶n xuÊt nµo còng sÏ b¾t ®Çu gi¶m
xuèng t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã, khi mµ ngµy cµng cã nhiÒu yÕu tè ®îc sö dông
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®· cã.
Quy luËt nµy thêng ®îc vËn dông trong ng¾n h¹n, ë ®ã cã Ýt nhÊt mét yÕu tè
®Çu vµo lµ cè ®Þnh vµ tÊt c¶ c¸c ®Çu vµo ®Òu cã chÊt lîng ngang nhau.
+ C¸c kÕt luËn cã tÝnh quy luËt khi phèi hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt theo
c¸c môc tiªu kh¸c nhau :
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ ®îc thùc hiÖn trong thêi gian ng¾n, khi cã Ýt nhÊt
mét yÕu tè s¶n xuÊt lµ cè ®Þnh. Khi ®ã s¶n phÈm cËn biªn cña yÕu tè s¶n xuÊt biÕn
®æi (phÇn t¨ng thªm trong tæng s¶n phÈm khi sö dông thªm mét ®¬n vÞ yÕu tè biÕn
®æi) gi¶m dÇn.
Trong thêi h¹n dµi, tÊt c¶ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Òu cã thÓ thay ®æi ®îc.
Doanh nghiÖp cã thÓ kÕt hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mµ vÉn t¹o ®îc ra cïng møc s¶n
lîng.
§Ó biÓu diÔn quan hÖ phèi hîp gi÷a c¸c yÕu tè s¶n xuÊt trong viÖc t¹o ra
cïng mét møc s¶n lîng hay trong cïng mét møc chi phÝ ngêi ta sö dông ®êng
®¼ng lîng hay ®êng ®¼ng phÝ.
- §êng ®¼ng lîng :
Lµ tËp hîp c¸c phèi hîp kh¸c nhau gi÷a c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cïng t¹o ra mét
møc s¶n lîng.
Trong dµi h¹n, doanh nghiÖp s¶n xuÊt víi hai ®Çu vµo biÕn ®æi (vèn vµ lao
®éng) khi ®ã cã thÓ nãi dêng ®¼ng lîng lµ ®êng biÓu thÞ tÊt c¶ nh÷ng kÕt hîp c¸c
yÕu tè ®Çu vµo (K vµ L) kh¸c nhau ®Ó doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra cïng mét møc s¶n
lîng ®Çu ra (Q).
Trªn ®å thÞ, ®êng ®¼ng lîng cã d¹ng mét ®êng cong låi vÒ phÝa gèc täa ®é
vµ ®é dèc vÒ bªn ph¶i.
Khi hai yÕu tè s¶n xuÊt ®Çu vµo thay thÕ hoµn toµn th× ®êng ®¼ng lîng cã
d¹ng ®êng th¼ng.
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 15
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
Khi hai yÕu tè s¶n xuÊt ®Çu vµo bæ xung hoµn h¶o, phèi hîp nhau theo tû lÖ
nhÊt ®Þnh th× ®êng ®¼ng lîng cã d¹ng ®êng gÊp khóc.
§é dèc cña ®êng ®¼ng lîng ®o b»ng tû lÖ gi÷a møc ®é biÕn ®æi cña yÕu tè
s¶n xuÊt nµy víi møc ®é biÕn ®æi yÕu tè s¶n xuÊt kia. Nã cho biÕt kh¶ n¨ng thay
thÕ cã tÝnh chÊt kü thuËt cña yÕu tè s¶n xuÊt nµy víi yÕu tè s¶n xuÊt kia vµ gäi lµ
tû lÖ thay thÕ kü thuËt cËn biªn (MRTS).
Tû lÖ thay thÕ kü thuËt cËn biªn cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo ®îc ®Þnh nghÜa lµ tû
lÖ mµ mét ®Çu vµo cã thÓ cã thÓ thay thÕ cho ®Çu vµo kia ®Ó gi÷ nguyªn møc s¶n lîng nh cò.
Khi xÐt vÒ hai yÕu tè vèn (K) vµ lao ®éng (L) tû lÖ thay thÕ kü thuËt cËn
biªn lµ kh¸i niÖm liªn quan ®Õn s¶n phÈm cËn biªn cña lao ®éng vµ s¶n phÈm cËn
biªn cña vèn. Khi t¨ng thªm sè lao ®éng sö dông th× tæng s¶n phÈm sÏ t¨ng thªm
mét phÇn b»ng tÝch sè cña sè lîng lao ®éng t¨ng thªm vµ s¶n phÈm cËn biªn cña
sè lîng lao ®éng t¨ng thªm. Khi gi¶m bít sè lîng vèn sö dông th× tæng s¶n phÈm
sÏ gi¶m mét phÇn b»ng tÝch sè cña sè vèn gi¶m vµ s¶n phÈm cËn biªn cña sè vèn
gi¶m bít.
MRTS LK
K
L
Tû lÖ thay thÕ kü thuËt cËn biªn cã quan hÖ chÆt trÏ víi n¨ng suÊt cËn biªn :
Tû lÖ thay thÕ kü thuËt cËn biªn ciuar hai yÕu tè s¶n xuÊt b»ng tû sè n¨ng suÊt
biªn cña hai yÕu tè ®ã.
MRTS LK
MPK
MPL
- §êng ®¼ng phÝ :
Gi¶ sö mét doanh nghiÖp cã mét lîng tiÒn ®Ó chi phÝ cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
lµ C.
§êng ®ång phÝ biÓu thÞ tÊt c¶ c¸c kÕt hîp yÕu tè s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp
cã thÓ thuª víi mét tæng chi phÝ x¸c ®Þnh. Tæng chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra mét møc
s¶n lîng b»ng tæng cña chi phÝ chi cho yÕu tè lao ®éng (L) vµ chi phÝ cho yÕu tè
vèn (K).
§êng ®¼ng phÝ cã d¹ng mét ®êng th¼ng víi ph¬ng tr×nh tæng qu¸t nh sau :
TC = K.PL + L.PL
Trong ®ã :
TC lµ tæng chi phÝ cho hai yÕu tè K vµ L.
K : Sè lîng vèn ®îc sö dông
L : Sè lîng lao ®éng ®îc sö dông
PK : §¬n gi¸ cña vèn
PL : §¬n gi¸ cña lao ®éng
§é dèc cña ®êng ®¼ng phÝ ®îc ®o b»ng tû lÖ gi÷a trÞ sè gi¸ cña 2 yÕu tè s¶n
xuÊt. §êng ®¼ng phÝ nãi lªn kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp.
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 16
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
- Phèi hîp tèi u c¸c yÕu tè s¶n xuÊt :
Phèi hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt
cña doanh nghiÖp. Mçi c¸ch phèi hîp kh¸c nhau cho ta kÕt qu¶ kh¸c nhau. Cã
nh÷ng phèi hîp mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cho doanh nghiÖp, cã nh÷ng phèi hîp
l¹i ®¶m b¶o chi phÝ thÊp nhÊt cho doanh nghiÖp khi s¶n xuÊt mét sè lîng s¶n phÈm
nhÊt ®Þnh.
Trong môc tiªu hiÖu qu¶ cã thÓ nãi tæng qu¸t r»ng ®èi víi bÊt kú yÕu tè s¶n
xuÊt nµo doanh nghiÖp ph¶i sñ dông phèi hîp gi÷a c¸c yÕu tè s¶n xuÊt sao cho
phèi hîp nµy n»m trong ph¹m vi giai ®o¹n II ®èi víi yÕu tè s¶n xuÊt ®ã.
Trong môc tiªu chio phÝ thÊp nhÊt doanh nghiÖp sÏ tèi ®a hãa s¶n lîng b»ng
c¸ch ph©n phèi chi phÝ cho c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c nhau sao cho n¨ng suÊt biªn
cña mét ®ång yÕu tè s¶n xuÊt nµy b»ng n¨ng suÊt biªn cña mét ®ång yÕu tè s¶n
xuÊt kh¸c ®îc sö dông. NghÜa lµ :
MPL MPK
PL
Pk
Trong ®ã :
MPK : lµ n¨ng suÊt biªn cña vèn
MPL : lµ n¨ng suÊt biªn cña lao ®éng
PK : Gi¸ cña vèn; PL : Gi¸ cña lao ®éng
Câu 6: Ph©n tÝch doanh thu, chi phÝ vµ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. Quan
hÖ cña chóng víi quy m« cña doanh nghiÖp? (xÐt c¶ trong thÞ trêng c¹nh tranh vµ
®éc quyÒn).
Trả lời:
+ Chi phÝ :
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 17
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
Chi phÝ cña doanh nghiÖp lµ nh÷ng phÝ tæn mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó
s¶n xuÊt hµng hãa hoÆc dÞch vô trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (th«ng thêng lµ 1
n¨m).
Khi xem xÐt chi phÝ s¶n xuÊt ngêi ta thêng xem xÐt trªn nh÷ng gãc ®é kh¸c
nhau nh : Chi phÝ h¹ch to¸n, chi phÝ kinh tÕ, chi phÝ ng¾n h¹n, chi phÝ dµi h¹n, chi
phÝ cè ®Þnh, chi phÝ biÕn ®æi. . .
* Ph©n tÝch chi phÝ trong ng¾n h¹n :
Chi phÝ s¶n xuÊt trong ng¾n h¹n ®îc chia thµnh chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ
biÕn ®æi.
- Tæng chi phÝ cè ®Þnh (TFC) : lµ toµn bé c¸c kho¶n tiÒn mµ doanh nghiÖp
chi ra trong mçi ®¬n vÞ thêi gian cho c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cè ®Þnh.
- Tæng chi phÝ biÕn ®æi (TVC) lµ toµn bé c¸c kho¶n tiÒn mµ doanh nghiÖp
chi ra trong mçi ®¬n vÞ thêi gian cho c¸c yÕu tè s¶n xuÊt biÕn ®æi.
- Tæng chi phÝ (TC) : Tæng chi phÝ cña doanh nghiÖp t¬ng øng víi møc s¶n
lîng kh¸c nhau lµ tæng céng cña tæng chi phÝ cè ®Þnh vµ tæng chi phÝ biÕn ®æi t¬ng
øng.
TC = TFC + TVC
- Chi phÝ cè ®Þnh trung b×nh (AFC) : Chi phÝ cè ®Þnh trung b×nh ë nh÷ng
møc s¶n lîng kh¸ch nhau cã ®îc b»ng c¸ch lÊy tæng chi phÝ cè ®Þnh chia cho
nh÷ng møc s¶n l¬ng t¬ng øng
TFC
AFC
Q
Chi phÝ cè ®Þnh trung b×nh sÏ cµng nhá khi s¶n lîng cµng lín
§êng chi phÝ cè ®Þnh trung b×nh dèc xuèng phÝa díi vÒ bªn ph¶i suèt chiÒu
dµi cña nã.
- Chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh (AVC) : Chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh ë nh÷ng
møc s¶n lîng kh¸c nhau cã ®îc b»ng c¸ch lÊy tæng chi phÝ biÕn ®æi chia cho
nh÷ng møc s¶n lîng t¬ng øng.
TVC
AVC
Q
§êng chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh cã d¹ng ch÷ U. Nã cã thÓ ®îc gi¶i thÝch
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña c¸c nguyªn t¾c s¶n xuÊt .
- Chi phÝ trung b×nh (AC) chi phÝ trung b×nh cho mçi ®¬n vÞ s¶n lîng cã ®îc
b»ng c¸ch :
LÊy tæng chi phÝ chia cho s¶n lîng
TC
AC
Q
LÊy chi phÝ cè ®Þnh trung b×nh céng chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh
AC = AFC + AVC
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 18
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
Do quy luËt n¨ng suÊt biªn gi¶m dÇn cho nªn AVC cã xu híng t¨ng dÇn khi
vît qu¸ mét møc s¶n lîng nµo ®ã. §Ó chi phÝ b×nh qu©n gi¶m th× cÇn ph¶i sö dông
triÖt ®Ó m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn cã.
§êng biÓu thÞ ATC cã d¹ng ch÷ U vµ ®¸y ch÷ U chÝnh lµ chi phÝ b×nh qu©n
tèi thiÓu ATCmin
Thùc chÊt : trong giai ®o¹n ®Çu sù gi¶m xuèng cña AFC nhanh h¬n sù t¨ng
lªn cña AVC cho nªn ATC gi¶m xuèng. Tuy nhiªn khi sù t¨ng lªn cña AVC nhanh
h¬n sù gi¶m xuèng cña AFC th× ATC t¨ng.
- Chi phÝ biªn (MC) : lµ sù thay ®æi trong tæng chi phÝ do sù thay ®æi mét
®¬n vÞ s¶n lîng. Hay nãi mét c¸ch kh¸c chÝnh x¸c lµ sù thay ®æi tæng chi phÝ biÕn
®æi do thay ®æi mét ®¬n vÞ s¶n lîng.
MCx = TCx - TC x-1
= (TFC + TVCx) – (TFC + TVCx-1)
= TVCx - TVCx-1
NÕu TC = f(Q) liªn tôc vµ kh¶ vi ®èi víi Q th× MC ®îc tÝnh b»ng ®¹o hµm
cña TC theo Q, nghÜa lµ
MC
TC
'
(TC ) Q
Q
* Chi phÝ s¶n xuÊt trong dµi h¹n
- Tæng chi phÝ dµi h¹n (LTC) : lµ tæng chi phÝ doanh nghiÖp chi ra trong dµi
h¹n.
§êng tæng chi phÝ trong dµi h¹n (LTC) m« t¶ chi phÝ tèi thiÓu cho viÖc s¶n
xuÊt ra mçi møc s¶n lîng khi h·ng s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh c¸c ®Çu vµo
cña m×nh mét c¸ch tèi u.
- Chi phÝ trung b×nh dµi h¹n (LAC) : Lµ chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm
trong dµi h¹n.
- Chi phÝ biªn dµi h¹n (LMC) :
Chi phÝ biªn dµi h¹n lµ sù thay ®æi trong tæng chi phÝ dµi h¹n do sù thay ®æi
cña 1 ®¬n vÞ s¶n lîng khi doanh nghiÖp cã ®Çy ®ñ thêi gian ®Ó ®¸p øng sù thay ®æi
s¶n lîng b»ng c¸ch thay ®æi quy m« s¶n xuÊt.
Mèi quan hÖ gi÷a LAC vµ LMC :
Khi LMC nhá h¬n LAC th× LAC gi¶m dÇn
Khi LMC lín h¬n LAC th× LAC t¨ng dÇn
Khi LMC = LAC th× LAC kh«ng t¨ng kh«ng gi¶m vµ ®¹t møc nhá
nhÊt
+ Doanh thu cña doanh nghiÖp (TR) :
- Doanh thu cña doanh nghiÖp lµ tæng sè tiÒn mµ doanh nghiÖp thu ®îc do
b¸n hµng hãa hay dÞch vô trong mét thêi k× nhÊt ®Þnh.
TR = P.Q
Trong ®ã : TR : Doanh thu
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 19
Cao học QTKD K20-2
Tiểu luận môn Kinh Tế Học
Giảng viên: GS.TSKH NGHIÊM VĂN DĨNH
P : Gi¸ c¶ (gi¸ b¸n mét ®¬n vÞ hµng hãa, dÞch vô)
Q : Sè lîng hµng hãa hoÆc dÞch vô tiªu thô
- Doanh thu b×nh qu©n (AR) : µ doanh thu cho mét ®¬n vÞ hµng hãa hay
dÞch vô tiªu thô
TR
AR
Q
V× TR = P.Q = AR = P
Nh vËy doanh thu b×nh qu©n cña mét hµng hãa hay dÞch vô lu«n b»ng gi¸ trÞ
b¸n (AR = P) vµ cã ¶nh hëng ®Õn doanh thu cËn biªn (MR). Trªn ®å thÞ ®êng biÓu
diÔn doanh thu b×nh qu©n AR chÝnh lµ ®êng cÇu D
- Doanh thu biªn (MR) : lµ møc t¨ng tæng doanh thu khi tiªu dïng thªm mét
®¬n vÞ s¶n phÈm hµng hãa hay dÞch vô.
MR
TR
Q
Khi sè lîng hµng hãa hoÆc dÞch vô tiªu thô thªm mét ®¬n vÞ th× MR = TR.
Cã 2 ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh doanh thu biªn :
NÕu doanh thu lµ mét hµm gi¸n ®o¹n th× doanh thu biªn ®îc x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc sau :
MRi = TRi - TRi-1
Trong ®ã : MRi : Doanh thu biªn cña s¶n phÈm thø i
TRi : Tæng doanh thu cña i s¶n phÈm
TRi-1 : Tæng doanh thu cña i-1 s¶n phÈm
NÕu doanh thu lµ mét hµm liªn tôc TR = f(Q) vµ kh¶ biÕn ®èi víi Q th×
doanh thu biªn ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau :
MR
dTR
(TR ) Q'
dQ
- BiÓu diÔn ®êng tæng doanh thu TR vµ ®êng doanh thu biªn MR trªn ®å
thÞ :
Khi gi¸ c¶ kh«ng ®æi th× tæng doanh thu lµ mét ®êng th¼ng ®i tõ gèc täa ®é,
cßn doanh thu biªn lµ mét ®êng th¼ng n»m ngang song song víi trôc hoµnh.
Khi gi¸ c¶ biÕn ®æi muèn b¸n thªm s¶n phÈm ph¶i h¹ gi¸. §êng tæng doanh
thu lµ mét ®êng cong cßn ®êng doanh thu biªn lµ mét ®êng th¼ng dèc xuèng vÒ
bªn ph¶i
+ Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp :
- Lîi nhuËn lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu vµ tæng chi phÝ ®· bá ra
®Ó cã ®îc doanh thu ®ã trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh.
LN = TR – TC
Tèi ®a hãa lîi nhuËn hoÆc cùc tiÓu hãa chi phÝ s¶n xuÊt lµ hµnh vi vµ ho¹t
®éng lµm t¨ng lîi nhuËn hoÆc gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt tøc lµ ph¶i lµm g× ®Ó ®¹t ®îc
lîi nhuËn cùc ®¹i cho doanh nghiÖp.
Học viên: Lê Trần Huy
Lớp: 20
Cao học QTKD K20-2