Tài liệu Bai soan boi duong hsg 101112

Néi DungVµ Ph¬ng Ph¸p Båi Dìng Häc Sinh Giái M«n Ng÷ V¨n ë THPT Båi dìng häc sinh giái lµ mét nhiÖm vô gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc ë THPT . §ång thêi lµ tiªu chÝ ®¸nh gi¸ c«ng t¸c thi ®ua cña ngµnh häc . Trong thêi ®¹i c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, m«n ng÷ v¨n Ýt nhiÒu bÞ coi nhÑ . Cuéc sèng ®Æt con ngêi ph¶i ®èi diÖn víi hiÖn thùc phøc t¹p , bén bÒ , ®a d¹ng . Sù kiÖn ViÖt Nam ra nhËp VVTO ®ang kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ ®Êt níc trªn trêng quèc tÕ . §i cïng víi nã lµ sù lªn ng«i cña gi¸ trÞ vËt chÊt vµ sù h¹ thÊp vai trß cña nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn . Thùc tÕ Êy ®ßi hái mçi thÇy , c« gi¸o d¹y v¨n kh«ng chØ cã tÊm lßng , sù nh¹y c¶m ph¶i b»ng trÝ tuÖ, khoa häc . Chuyªn luËn nµy ®¸p øng yªu cÇu Êy . Néi dung chuyªn luËn gåm: - Ch¬ng mét: Nh÷ng kiÕn thøc cÇn cung cÊp +TiÕng ViÖt +Giai ®o¹n v¨n häc +T¸c gi¶ , t¸c phÈm tiªu biÓu +LÝ luËn v¨n häc -Ch¬ng hai: Nh÷ng thao t¸c lµm v¨n +ThuyÕt minh +Gi¶i thÝch +Chøng minh +B×nh gi¶ng +B×nh luËn +So s¸nh +Ph¶n b¸c +Tæng hîp: *NghÞ luËn vÒ t tëng ®¹o ®øc *NghÞ luËn vÒ hiÖn tîng ®êi sèng *NghÞ luËn vÒ vÊn ®Ò v¨n häc *NghÞ luËn vÒ th¬ *NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm v¨n xu«i -Ch¬ng ba: RÌn luyÖn vÒ kÜ n¨ng +KÜ n¨ng t×m hiÓu ®Ò bµi +KÜ n¨ng lËp dµn ý +KÜ n¨ng më bµi , th©n bµi , kÕt bµi +KÜ n¨ng ®iÔn ®¹t +KÜ n¨ng viÕt ®o¹n -Ch¬ng bèn: §Ò vµ ®¸p ¸n Néi dung trªn ®©y ®îc bè trÝ d¹y ë c¶ ba khèi líp : 10 , 11 , 12 . Cô thÓ lµ : Líp 10: +TiÕng ViÖt: *Ng÷ ©m *Tõ *C©u +Giai do¹n v¨n häc: *V¨n häc d©n gian ( chó ý truyÖn cæ tÝch , ca dao) *V¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX *T¸c gi¶ , t¸c phÈm : NguyÔn Tr·i , NguyÔn Du , Hå Xu©n H¬ng +LÝ luËn v¨n häc *Vai trß chøc n¨ng v¨n häc *Nh÷ng thuËt ng÷ v¨n häc +Thao t¸c lµm v¨n *ThuyÕt minh *Gi¶i thÝch *chøng minh +RÌn luyÖn kÜ nng *KÜ n¨ng t×m hiÓu ®Ò *LËp dµn ý *KÜ n¨ng diÔn ®¹t Líp 11 +TiÕng ViÖt *Giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ *Nh÷ng nh©n tè giao tiÕp *¸p dông nh©n tè giao tiÕp trong ®äc th¬, ®äc hiÓu v¨n xu«i , kÞch b¶n v¨n häc +Giai ®o¹n v¨n häc 1 *V¨n häc ViÖt Nam tõ 1858 ®Õn hÕt thÕ kØ X I X *V¨n häc ViÖt Nam tõ ®Çu thÕ kØ X X ®Õn th¸ng T¸m n¨m 1945 ( V¨n häc thêi k× Ph¸p x©m lîc, qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ v¨n häc, th¬ míi l·ng m¹n, v¨n xu«i Tù lùc v¨n ®oµn, v¨n xu«i hiÖn thùc, v¨n häc c¸ch m¹ng ) +T¸c gi¶ ,t¸c phÈm *NguyÔn §×nh ChiÓu, NguyÔn KhuyÕn , Tó X¬ng *NguyÔn Tu©n, Nam Cao, Xu©n DiÖu , Tè H÷u , Hå ChÝ Minh +LÝ luËn v¨n häc *TÝnh chÊt v¨n häc(HiÖn thùc, nh©n ®¹o, d©n téc, nh©n d©n) +Thao t¸c lµm v¨n *B×nh luËn, b×nh gi¶ng, so s¸nh ,ph¶n b¸c, *Thµnh thôc lÝ thuyÕt vµ ¸p dông tèt (lµm theo ®Ò vµ ®¸p ¸n ë ch¬ng bèn) Líp 12: Nh÷ng kiÕn thøc cÇn cung cÊp +TiÕng ViÖt *Thµnh th¹o vËn dông cÊc phong c¸ch ng«n ng÷, chñ yÕu lµ phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt vµo viÕt bµi v¨n +Giai ®o¹n v¨n häc *V¨n häc 1945 ®Õn 1975 *V¨n häc 1975 ®Õn n¨m 2000 +T¸c gi¶ t¸c phÈm *Th¬ Quang Dòng, NguyÔn §×nh Thi, Hoµng CÇm, NguyÔn Khoa §iÒm, Xu©n Quúnh vµ mét sè t¸c gi¶ kh¸c *TruyÖn cña NguyÔn Trung Thµnh , Kim L©n , Anh §øc , T« Hoµi , NguyÔn Minh Ch©u vµ nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c +LÝ luËn v¨n häc *Mèi quan hÖ gi÷a nhµ v¨n vµ cuéc sèng *Mèi quan hÖ gi÷a nhµ v¨n vµ t¸c phÈm *Vßng ®êi cña t¸c phÈm v¨n häc +Thao t¸c lµm v¨n: *Thao t¸c tæng hîp : nghÞ luËn vÒ t tëng ®¹o ®øc, nghÞ luËn vÒ hiÖn tîng ®êi sèng, nghÞ luËn vÒ vÊn ®Ò v¨n häc, nghÞ luËn vÒ th¬ , nghÞ luËn vÒ v¨n xu«i +RÌn luyÖn kÜ n¨ng : *T×m hiÓu ®Ò , lËp dµn ý c¸c ®Ò bµi ë ch¬ng bèn Chó ý trong mét buæi d¹y( 2, 3 tiÕt ) chñ yÕu thùc hµnh . §Ò vµ ®¸p ¸n ë ch¬ng bèn Chuyªn luËn nµy kh«ng ®i s©u vµo kiÕn thøc s¸ch gi¸o khoa ®· cã mµ më réng nh÷ng vÊn ®Ò sgk cha bµn tíi hoÆc cßn bá ngá * 2 Ch¬ng Mét KiÕn thøc cÇn cung cÊp I-TiÕng ViÖt TiÕng ViÖt cã n¨m nguyªn ©m ®¬n ®»ng tríc (i,e, ª,u,) vµ s¸u nguyªn ©m ®¬n hµng sau (o,«,¬,a,¨,©) . §ång thêi cã hai nguyªn am ®«i (ia,u«) .Nguyªn ©m hµng tríc cã ®é më hÑp kh«ng trßn m«i khi ph¸t ©m. Nh÷ng nguyªn ©m nµy t¹o ra ©m thanh trÇm tèi. Nguyªn ©m hµng sau cã ®é më réng , trßn m«i khi ph¸t ©m . Nh÷ng nguyªn ©m nµy t¹o ra ©m thanh bæng s¸ng . §iÒu nµy chó ý khi ph©n tÝch , b×nh gi¶ng th¬ . TiÕng ViÖt cã 21 phô ©m . Ta ph¶i chó ý ba phô ©m: c,t,p . Nh÷ng ©m tiÕt nµo kÕt thóc b»ng mét trong ba phô ©m nµy th× ©m thanh bÞ ®ãng l¹i kh«ng vang lªn ®îc. v× ®ã lµ phô ©m t¾c v« thanh . VÝ dô: “ Nöa chõng xu©n tho¾t gÉy cµnh thiªn h¬ng”. §äc ®Õn ©m tiÕt “ tho¾t” buéc ph¶i duõng l¹i. §©y lµ diÒu cÇn n¾m khi ph©n tÝch, b×nh gi¶ng th¬ . ¢m tiÕt tiÕng ViÖt gãp phÇn chñ yÕu vµo viÖc t¹o ra ©m thanh, nhÞp ®iÖu Tõ trong tiÕng ViÖt cã nÐt nghÜa rÊt phong phó . Ta cÇn n¾m ®îc c¸ch gi¶i nghÜa tõ . Gi¶i nghÜa tõ ph¶i dùa vao hai yÕu tè . NghÜa biÓu vËt vµ ý nghÜa t¸c dông cña sù vËt . VÝ dô : gi¶i nghÜa tõ “nhµ” .§©y lµ C«ng tr×nh kiÕn tróc do ngêi lµm ra cã nhiÒu kiÓu , ®îc cÊu t¹o b»ng nhiÒu vËt liÖu kh¸c nhau ( tre,tranh,nøa l¸ g¹ch ngãi ,s¾t thÐp xi m¨ng ...” , cã t¸c dông ®Ó cho ngêi sinh ho¹t vµ häc tËp . N¾m ®îc c¸ch gi¶i nghÜa cã t¸c dông trong v¨n gi¶i thÝch , ph©n tÝch C©u trong tiÕng ViÖt rÊt phøc t¹p .Ta cÇn ph¶i chó ý cÊu t¹o tõng lo¹i c©u :( c©u ®¬n , c©u ghÐp ®¼ng lËp , c©u ghÐp chÝnh phô , c©u phøc ) . Häc sinh giái kh«ng thÓ viÕt sai c©u II- Giai ®o¹n v¨n häc + V¨n häc d©n gian + V¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX + V¨n häc tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn th¸ng T¸m n¨m 1945 + V¨n häc tõ 1945 ®Õn n¨m 2000 Mçi giai ®o¹n cÇn ®i s©u mét sè t¸c gi¶ , t¸c phÈm tiªu biÓu . Cô thÓ lµ : NguyÔn Tr·i , NguyÔn Du , Hå Xu©n H¬ng , NguyÔn §×nh ChiÓu , NguyÔn KhuyÕn , TrÇn TÕ X¬ng , NguyÔn Tu©n , Xu©n DiÖu , Nam Cao , Tè H÷u , Hå ChÝ Minh III- LÝ luËn v¨n häc + Nguån gèc v¨n häc + §èi tîng v¨n häc +§Æc trng v¨n häc +TÝnh chÊt v¨n häc ( hiÖn thùc , nh©n ®¹o , nh©n d©n , d©n téc ) + Vai trß chøc n¨ng v¨n häc + ThuËt ng÷ v¨n häc ( Nh©n vËt tr÷ t×nh , c¸i t«i , th¬ , truyÖn , kÝ , kÞch ( bi kÞch , hµi kÞch ), ®iÓm ®Ønh , kÕt cÊu , cèt truyÖn , th¬ ®iªn , thi ph¸p , lêi nöa trùc tiÕp , thÕ giíi quan , nh©n sinh quan cña t¸c gi¶ ... ) Ch¬ng Hai Nh÷ng thao t¸c lµm v¨n * ThuyÕt minh *Gi¶i thÝch * Chøng minh * B×nh gi¶ng * B×nh luËn * So s¸nh * Bac bo * Tæng hîp : ( NghÞ luËn vÒ t tëng ®¹o ®øc , nghÞ luËn vÒ hiÖn tîng ®êi sèng , nghÞ luËn vÒ vÊn ®Ò v¨n häc , nghÞ luËn vÒ th¬ , nghÞ luËn vÒ v¨n xu«i ) 1- NghÞ luËn vÒ mét t tëng ®¹o lÝ A KiÕn thøc träng t©m * BiÕt c¸ch viÕt mét bµi v¨n vÒ t tëng ®¹o lÝ. * Cã ý thøc tiÕp thu nh÷ng quan niÖm ®óng ®¾n vµ phª ph¸n nh÷ng quan niÖm sai lÇm. 1- Kh¸i niÖm Qu¸ tr×nh kÕt hîp nh÷ng thao t¸c lËp luËn ®Ó lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò t tëng, ®¹o lÝ trong cuéc ®êi. - T tëng, ®¹o lÝ trong cuéc ®êi bao gåm: + LÝ tëng (lÏ sèng) + C¸ch sèng + Ho¹t ®éng sèng + Mèi quan hÖ trong cuéc ®êi gi÷a con ngêi víi con ngêi (cha con, vî chång, anh em vµ nh÷ng ngêi th©n thuéc kh¸c). ë ngoµi x· héi cã c¸c quan hÖ trªn, díi, ®¬n vÞ, t×nh lµng nghÜa xãm, thÇy trß, b¹n bÌ... 2-Yªu cÇu a . HiÓu ®îc vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn lµ g× VÝ dô: “Sèng ®Ñp lµ thÕ nµo hìi b¹n” 3 - Muèn t×m thÊy vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn, ta ph¶i qua c¸c bíc ph©n tÝch lÝ, gi¶i ®Ó x¸c ®Þnh ®îc vÊn ®Ò, víi ®Ò trªn ®©y ta thùc hiÖn. + ThÕ nµo lµ sèng ®Ñp? * Sèng cã lÝ tëng ®óng ®¾n, cao c¶ phï hîp víi thêi ®¹i, x¸c ®Þnh vai trß tr¸ch nhiÖm. * Cã ®êi sèng t×nh c¶m ®óng mùc, phong phó vµ hµi hoµ. * Cã hµnh ®éng ®óng ®¾n. - Suy ra: Sèng ®Ñp lµ sèng cã lÝ tëng ®óng ®¾n, cao c¶, c¸ nh©n x¸c ®Þnh ®îc vai trß tr¸ch nhiÖm víi cuéc sèng, cã ®êi sèng t×nh c¶m hµi hoµ phong phó, cã hµnh ®éng ®óng ®¾n. C©u th¬ nªu lÝ tëng vµ híng con ngêi tíi hµnh ®éng ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ, phÈm chÊt con ngêi. b. Tõ vÊn ®Ò nghÞ luËn ®· x¸c ®Þnh, ngêi viÕt tiÕp tôc ph©n tÝch, chøng minh nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña vÊn ®Ò, thËm chÝ so s¸nh, bµn b¹c, b¸c bá... nghÜa lµ biÕt ¸p dông nhiÒu thao t¸c lËp luËn. c. Ph¶i biÕt rót ra ý nghÜa vÊn ®Ò d. Yªu cÇu v« cïng quan träng lµ ngêi thùc hiÖn nghÞ luËn ph¶i sèng cã lÝ tëng vµ ®¹o lÝ. 3- C¸ch lµm a. Bè côc: Bµi nghÞ luËn vÒ t tëng ®¹o lÝ còng nh c¸c bµi v¨n nghÞ luËn kh¸c gåm 3 phÇn: Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi. b. C¸c bíc tiÕn hµnh ë phÇn th©n bµi. PhÇn nµy phô thuéc vµo yªu cÇu cña thao t¸c. Nh÷ng vÊn ®Ò chung nhÊt. - Gi¶i thÝch kh¸i niÖm cña ®Ò bµi (vÝ dô ®Ò ®· dÉn trªn, ta ph¶i gi¶i thÝch sèng ®Ñp lµ thÕ nµo?) - Gi¶i thÝch vµ chøng minh vÊn ®Ò ®Æt ra (t¹i sao ph¶i ®Æt ra vÊn ®Ò sèng cã lÝ t ëng, cã ®¹o lÝ vµ nã thÓ hiÖn nh thÕ nµo. - Suy nghÜ (c¸ch ®Æt vÊn ®Ò Êy cã ®óng? hay sai). Më réng bµn b¹c b»ng c¸ch ®i s©u vµo vÊn ®Ò nµo ®ã mét khÝa c¹nh. VÝ dô lµm thÕ nµo ®Ó sèng cã lÝ tëng, cã ®¹o lÝ hoÆc phª ph¸n c¸ch sèng kh«ng cã lÝ tëng, hoµi b·o, thiÕu ®¹o lÝ.) phÇn nµy ph¶i cô thÓ, s©u s¾c tr¸nh chung chung. Sau cïng cña suy nghÜ lµ nªu ý nghÜa vÊn ®Ò. B- C©u hái vµ bµi tËp C©u hái : a- NghÞ luËn vÓ mét t tëng ®¹o lÝ lµ g× ? b- Yªu cÇu lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t tëng ®¹o lÝ c- Nªu kh¸i qu¸t c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t tëng ®¹o lÝ . Bµi tËp : a-“LÝ tëng lµ ngän ®Ìn chØ ®êng . kh«ng cã lÝ tëng th× kh«ng cã ph¬ng híng kiªn ®Þnh, mµ kh«ng cã ph¬ng híng th× kh«ng cã cuéc sèng” (LÐp-T«i-xt«i ) . Anh (chÞ )hiÓu c©u nãi Êy thÕ nµo vµ cã suy nghÜ g× trong qu¸ tr×nh phÊn ®Êu tu dìng lÝ tëng cña m×nh . b- Gèt nhËn ®Þnh : “Mét con ngêi lµm sao cã thÓ nhËn thøc ®îc chÝnh m×nh . §ã kh«ng ph¶i lµ viÖc cña t duy mµ lµ cña thùc tiÔn . H·y ra søc thùc hiÖn bæn phËn cña m×nh, lóc ®ã b¹n lËp tøc hiÓu ®îc gi¸ trÞ cña chÝnh m×nh” Anh (chÞ ) hiÓu vµ suy nghÜ g× . c- B¸c Hå d¹y : “Chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®øc tÝnh trong s¹ch, chÊt ph¸c, h¨ng h¸i, cÇn kiÖm, xãa bá hÕt nh÷ng vÕt tÝch n« lÖ trong t tëng vµ hµnh ®éng” . Anh (chÞ ) hiÓu vµ suy nghÜ g× C-§Ò kiÓm tra a- “D©n téc ta chñ yÕu sèng b»ng t×ng yªu th¬ng “ ( TiÕn díi l¸ cê vÎ vang cña §¶ng _ Lª DuÈn ) Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn. b-“ Häc ®Ó biÕt, häc ®Î lµm, häc ®Ó chung sèng, häc ®Ótù kh¼ng ®Þnh m×nh” ( unetsco) Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn. c- “ §êng ®i khã kh«ng ph¶i v× ng¨n s«ng c¸ch nói mµ khã v× lßng ngêi ng¹i nói e s«ng”. Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn. D- Gîi ý tr¶ lêi c©u hái, bµi tËp, ®Ò kiÓm tra C©u hái : ( a, b, c ) dùa vµo kiÕn thøc träng t©m ®Ó tr¶ lêi. Bµi tËp : a _ Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý - Gi¶ thÝch lÝ tëng lµ g× ( §iÒu cao c¶ nhÊt, ®Ñp ®Ï nhÊt, trë thµnh lÏ sèng mµ ngêi ta mong íc vµ phÊn ®Êu thùc hiÖn). - T¹i sao kh«ng cã lÝ tëng th× kh«ng cã ph¬ng híng + Kh«ng cã môc tiªu phÊn ®¸u cô thÓ + ThiÕu ý chÝ v¬n lªn ®Ó giµnh ®iÒu cao c¶ + Kh«ng cã lÏ sèng mµ ngêi ta m¬ íc - T¹i sao kh«ng cã ph¬ng híng th× kh«ng cã cuéc sèng 4 + Kh«ng cã ph¬ng híng phÊn ®Êu th× cuéc sèng con ngêi sÏ tÎ nh¹t, sèng v« vÞ, kh«ng cã ý nghÜa , sèng thõa + Kh«ng cã ph¬ng híng trong cuéc sèng gièng ngêi lÇn bíc trong ®ªm tèi kh«ng nh×n thÊy ®êng. + Kh«ng cã ph¬ng híng, con ngêi cã thÓ hµnh ®éng mï qu¸ng nhiÒu khi sa vµo vßng téi lçi ( chøng minh ) - Suy nghÜ nh thÕ nµo ? + VÊn ®Ì cÇn b×nh luËn : con ngêi ph¶i sèng cã lÝ tëng. Kh«ng cã lÝ tëng, con ngêi thùc sù sèng kh«ng cã ý nghÜa. + VÊn ®Ò ®Æt ra hoµn toµn ®óng. + Më réng : * Phª ph¸n nh÷ng ngêi sèng kh«ng cã lÝ tëng * LÝ tëng cña thanh niªnta ngµy nay lµ g× ( PhÊn ®Êu ®Î cã néi lùc m¹nh mÏ, giái giang ®¹t ®Ønh cao trÝ tuÖ vµ lu«n kÕt hîp víi ®¹o lÝ) * Lµm thÕ nµo ®Ó sèng cã lÝ tëng + Nªu ý nghÜa cña c©u nãi. b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý - HiÓu c©u nãi Êy nh thÕ nµo ? + ThÕ nµo lµ nhËn thøc ( thuéc ph¹m trï cña t duytríc cuéc sèng. NhËn thøc vÒ lÏ sèng ë ®êi, vÒ hµnh ®éng cña ngêi kh¸c, vÒ t×nh c¶m cña con ngêi). + T¹i sao con ngêi l¹i kh«ng thÓ nhËn thøc ®îc chÝnh m×nh l¹i ph¶i qua thùc tiÔn . * Thùc tiÔn lµ kÕt qu¶ ®Î ®¸nh gi¸, xem xÐt mét con ngêi . * Thùc tiÔn còng lµ c¨n cø ®Ó thö th¸ch con ngêi . * Nãi nh Gít : “Mäi lÝ thuyÕt chØ lµ mµu x¸m, chØ cã c©y ®êi m·i m·i xanh t¬i.” - Suy nghÜ + VÊn ®Ò b×nh luËn lµ : Vai trß thùc tiÔn trong nhËn thøc cña con ngêi. + Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò : ®óng + Më réng : Bµn thªm vÒ vai trß thùc tiÔn trong nhËn thøc cña con ngêi. * Trong häc tËp, chon nghÒ nghiÖp. * Trong thµnh c«ng còng nh thÊt b¹i, con ngoiõ biÕt rót ra nhËn thøc cho m×nh ph¸t huy chç m¹nh. HiÓu chÝnh m×nh con ngêi míi cã c¬ may thnµh ®¹t. + Nªu ý nghÜa lêi nhËn ®Þnh cña Gít c- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý - HiÓu c©u nãi Êy nh thÕ nµo ? + Gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm. * ThÕ nµo lµ ®øc tÝnh trong s¹ch ( gi÷ g×n b¶n chÊt tèt ®Ñp, kh«ng lµm viÖc xÊu ¶nh hëng®Õn ®¹o ®øc con ngêi.) * ThÕ nµo lµ chÊt ph¸c ( ch©n thËt, gi¶n dÞ hßa víi ®êi thêng, kh«ng lµm viÖc xÊu ¶nh hëng tíi ®¹o ®øc con ngêi) * ThÕ nµo lµ ®øc tÝnh cÇn kiÖm ( siªng n¨ng, t»n tiÖn) + T¹i sao con ngêi ph¶i cã ®øc tÝnh trong s¹ch, chÊt ph¸c h¨ng h¸i cÇn kiÖm? * §©y lµ ba ®øc tÝnh quan träng cña con ngêi : cÇn kiÖm, liªm chÝnh, ch©n thËt ( liªm lµ trong s¹ch ). * Ba ®øc tÝnh Êy gióp con ngêi hµnh tr×nh trong cuéc sèng. * Ba ®øc tÝnh Êy lµm nªn ngêi cã Ých. - Suy nghÜ + VÊn ®Ì cÇn b×nh luËn lµ g× ? B¸c nªu phÈm chÊt quan träng, cho ®ã lµ môc tiªu ®Ó mäi ngêi phÊn ®Êu rÌn luyÖn. §ång thêi Ngêi yªu cÇu xãa bá nh÷ng biÓu hiÖn cña t tëng, hµnh ®éng n« lÖ, cam chÞu trong mçi chóng ta. + Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò : ®óng + Më réng : * Lµm thÕ nµo ®Ó rÌn luyÖn 3 ®øc tÝnh B¸c nªu vµ xãa bá t tëng, hµnh ®éng n« lÖ. * Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i * Nªu ý nghÜa vÊn ®Ò. §Ò kiÓm tra : a- Gi¶i thÝch, b×nh luËn c©u nãi cña cè Tæng BÝ th Lª DuÈn. - Giíi thiÖu lêi nhËn ®Þnh mét c¸ch tù nhiªn. - Kh¸i qu¸t néi dung lêi nhËn ®Þnh 5 - Nªu c¸ch gi¶i quyÕt vµ ph¹m vi dÉn chøng - HiÓu lêi nhËn ®Þnh nh thÕ nµo + Quan niÖm thÕ nµo vÒ t×nh yªu th¬ng ( Mèi quan hÖ tèt ®Ñp, b×nh ®¼ng, d©n chñ, nhêng nhÞn, chia sÎ gióp ®ì lÉn nhau giòa con ngêi víi con ngêimét c¸ch ch©n thµnh) + T¹i sao d©n téc ta chñ yÕu sèng b»ng t×nh yªu th¬ng : * XuÊt ph¸t tõ truyÒn thèng d©n téc,tõ phÈm chÊt con ngêi ViÖt Nam biÕt yªu th¬ng, ®oµn kÕt, ®ïm bäc lÉn nhau. * XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña vïng c d©n n«ng nghiÖp l¹i ®èi mÆt víi thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt ( ma, b·o ,h¹n h¸n, lôt léi ) thêng xuyªn x¶y ra. * D©n téc ta ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu kÎ thï x©m lîc. V× vËy con ngêi ph¶i trô l¹i, ®oµn kÕt yªu th¬ng nhau ®Ó vît qua, gi÷ v÷ng cuéc sèng b×nh yªn cho m×nh. ( chøng minh b»ng lÞch sö d©n téc). - Suy nghÜ + VÊn ®Ì cÇn b×nh luËn : kh¼ng ®Þnh phÈm chÊt cña con ngêi ®Êt níc, tin tëng vµo søc m¹nh cña t×nh th¬ng. + Kh¼ng ®Þnh lêi nhËn ®Þnh ®óng ®¾n. + Më réng bµn b¹c : * Lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t huy truyÒn thèng, ®Ó ®oµn kÕt yªu th¬ng nhau ( l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch, th¬ng ngõoi nh thÓ th¬ng th©n, sèng v× ý thøc céng ®ång) * Ph¸n®èi hiÖn tîng chia rÏ, mÊt ®oµn kÕt. + Nªu ý nghÜa vÊn ®Ò. Rót ra bµi häc rÌn luyÖn vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc, m×nh v× mäi ngêi. nµo ? b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - HiÓu c©u nãi Êy nh thÕ nµo ? + Häc lµ g× ? * Häc ®Ó biÕt lµ häc nh thÕ nµo ? * Häc ®Ó lµm lµ häc nh thÕ nµo ? * Häc ®Ó chung sèng lµ häc nh thÕ nµo ? * Häc ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh lµ häc nh thÕ nµo ? + T¹i sao häc ®Ó biÕt ®Ó lµm, ®Ó chung sèng, ®Ó kh¼ng ®Þnh vµ nã thÓ hiÖn nh thÕ * Häc ®Ó nhËn thøc nh÷ng tri thøc cña nhan lo¹i, tõ ®ã biÕt lµm biÕt hµnh ®éng ®óng, míi cã thÓ chung sèng vµ tån t¹i ( chøng minh ). * Häc ®Ó mäi ngêi ®Òu hiÓu biÕt vÒ nhau, ®Ó chung sèng cïng nhau. * Häc ®Ó trau dåi khoa häc kÜ thuËt, lÏ sèng ë ®êi ®Ó lµm tèt mäi viÖc, ®èi nh©n xö thÕ vµ lµm cho m×nh trëng thµnh ( chøng minh ). - Suy nghÜ : + X¸c ®Þnh vÊn ®Ò : §Ò cao vai trß häc tËp vÒ khao häc kÜ thuËt, ®¹o ®øc lèi sèng. + Kh¼ng ®Þnh : §óng. Nã phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn, mèi quan hÖ cña ®êi sèng con ngêi. + Bµn b¹c : * Kh«ng häc cã biÕt, cã lµm, cã chung sèng vµ kh¼ng ®Þnh m×nh ®îc kh«ng ? Kh«ng ! * Lµm thÕ nµo ®Ó häc tèt ? * Phª ph¸n mét sè hµnh vi, quan ®iÓm sai tr¸i vµ l¹c lâng trong häc tËp. + Nªu ý nghÜa t¸c dông cña vÊn ®Ò c-`Sau khi vµo ®Ò, bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - HiÓu c©u nãi cña NguyÔn B¸ Häc lµ nh thÕ nµo ? + Mîn h×nh ¶nh ®êng ®i kh«ng khã ®Ó diÔn t¶ néi dung g×, vÊn ®Ò g× ? ( §êng ®i khã, kh«ng v× ng¨n s«ng c¸ch nói _ Cho dï ng¨n s«ng c¸ch nói nhng con ngêi vÉn kh¼ng ®Þnh kh«ng khã. §iÒu nµy nhÊn m¹nh yÕu tè tinh thÇn, t tëng quyÕt t©m cña con ngêi) + VÕ thø hai cña c©u nãi “ Mµ khã v× lßng ngêi ng¹i nói e s«ng” . Th× ra t tëng cña con ngêi, tinh thÇn cña con ngêi rÊt quan träng víi mäi c«ng viÖc. + T¹i sao ®êng ®i khã kh«ng v× ng¨n s«ng c¸ch nói, mµ khã v× lßng ngêi ng¹i nói e s«ng. * T tëng, tinh thÇn cña con ngêi quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c«ng viÖc. * Tr«ng thÊy viÖc ®· ng¹i th× kh«ng thÓ hoµn thµnh tèt. * NÕu con ngêi cã quyÕt t©m th× mäi viÖc kh«ng cã g× khã ( chøng minh) - Suy ngÜ vÒ vÊn ®Ò ®Æt ra. 6 + Kh¼ng ®Þnh c©u nãi ®óng. + Më réng bµn b¹c : Cã nhiÒu trêng hîp trong cuéc sèng yÕu tè tinh thÇn quyÕt ®Þnh mäi sù thµnh ®¹t vµ còng cã trêng hîp dÉn ®Õn thÊt b¹i, kh«ng thµnh c«ng. + Rót ra ý nghÜa s©u s¾c tõ c©u nãi nµy lµ x©y dùng cho mçi con ngêi t tëng, tinh thÇn quyÕt t©m cao tríc bÊt cø mét khã kh¨n nµo, c«ng viÖc nµo. 2-NghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng A. KiÕn thøc träng t©m * N¾m ®îc c¸ch lµm mét bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng. * Cã ý thøc ®óng ®¾n tríc nh÷ng hiÖn tîng ®êi sèng. - Xung quanh chóng ta hµng ngµy cã biÕt bao chuyÖn x¶y ra. Cã hiÖn tîng tèt, cã hiÖn tîng xÊu. VËy tÊt c¶ nh÷ng g× x¶y ra trong cuéc sèng con ngêi ®Òu lµ hiÖn tîng ®êi sèng. 1- Kh¸i niÖm - Sö dông tæng hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ®Ó lµm cho ngêi ®äc hiÓu râ, hiÓu ®óng, hiÓu s©u ®Ó ®ång t×nh tríc nh÷ng hiÖn tîng ®êi sèng, cã ý nghÜa x· héi. §ã lµ nghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng 2-Yªu cÇu a. Ph¶i hiÓu râ, hiÓu ®óng, hiÓu s©u b¶n chÊt hiÖn tîng. Muèn vËy ph¶i ®i s©u t×m tßi, gi¶i thÝch. b. Qua hiÖn tîng ®ã chØ ra vÊn ®Ò cÇn quan t©m lµ g×? Trªn c¬ së nµy mµ ph©n tÝch, bµn b¹c hoÆc so s¸nh, b¸c bá.... NghÜa lµ ph¶i biÕt phèi hîp nhiÒu thao t¸c lËp luËn chØ ra ®óng, sai, nguyªn nh©n c¸ch kh¾c phôc, bµy tá th¸i ®é cña m×nh. c. Ph¶i cã lËp trêng t tëng v÷ng vµng. d. DiÔn ®¹t gi¶n dÞ, s¸ng sña, ng¾n gän. 3-C¸ch lµm - Tríc khi t×m hiÓu ®Ò ph¶i thùc hiÖn ba thao t¸c + §äc kÜ ®Ò bµi + G¹ch ch©n c¸c tõ quan träng + Ng¨n vÕ (nÕu cã) - T×m hiÓu ®Ò a1. T×m hiÓu vÒ néi dung (®Ò cã nh÷ng ý nµo) a2. Thao t¸c chÝnh (Thao t¸c lµm v¨n) a3. Ph¹m vi x¸c ®Þnh dÉn chøng cña ®Ò bµi - LËp dµn ý + Më bµi  Giíi thiÖu ®îc hiÖn tîng ®êi sèng cÇn nghÞ luËn. + Th©n bµi  KÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ®Ó lµm râ c¸c luËn ®iÓm vµ bµn b¹c hoÆc phª ph¸n, b¸c bá. + KÕt bµi  Nªu ra ph¬ng híng, mét suy nghÜ míi tríc hiÖn tîng ®êi sèng. B – C©u hái, bµi tËp C©u hái a-ThÕ nµo lµ nghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng b-yªu cÇu lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng c- Nªu kh¸i qu¸t c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vª mét hiÖn tîng ®êi sèng Bµi tËp a- “ Theo ban chØ ®¹o tuyÓn sinh ®¹i häc n¨m 2004, sau hai ®ît thi ®· cã 3186 thÝ sinh bÞ xö lÝ kØ luËt do vi ph¹m quy chÕ thi, trong ®ã cã 2637 thÝ sinh bÞ ®×nh chØ thi, chñ yÕu do mang vµ sö dông tµi liÖu trong phßng thi . H×nh thøc mang tµi liÖu, phao thi ngµy cµng tinh vi, chóng ®îc giÊu trong thíc kÎ, ®iÖn tho¹i di ®éng, trong ®Õ giµy” . Anh (chÞ ) cã suy nghÜ g× vÒ thùc tr¹ng ®ã . b- T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng sèng víi tr¸ch nhiÖm cña ngêi d©n c- Tin häc víi thanh niªn C- §Ò kiÓm tra aa- Anh ( chÞ ) cã suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo tríc t×nh h×nh tai n¹n giao th«ng hiÖn nay. bb- Anh ( chÞ ) cã suy nghÜ g× vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo tríc hiÓm ho¹ cña c¨n bÖnh HIV/AIDS. 7 c- M«i trêng sèng ®ang hñy ho¹Þ D – Híng dÉn tr¶ lêi c©u hái, bµi tËp, ®Ò kiÓm tra C©u hái : ( a, b, c dùa vµo phÇn kiÕn thøc träng t©m ®Ó tr¶ lêi ) Bµi tËp : a- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý : -HiÓu b¶n tin cña b¸o Tuæi TrÎ nh thÕ nµo ? + Nh÷ng con sè biÕt nãi vÒ viÖc lµm tiªu cùc cña thÝ sinh dù thi vµo §¹i häc. §ã lµ viÖc mang tµi liÖu phßng thi. + Phao thi : §Ò gi¶i s½n. + Tinh vi : tØ mØ, chÝnh x¸c ®Õn møc cao, nh÷ng chi tiÕt nhá nhng rÊt khÐo lÐo. - Suy nghÜ g× ? + VÊn ®Ò cÇn b×nh luËn : §©y lµ thùc tr¹ng ®¹o ®øc, vi ph¹m vµo vÊn ®Ò thi cö cÇn ph¶i lªn ¸n. +Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò : nhËn xÐt ®óng ®¾n, kh«ng che dÊu sù thËt. + Më réng : * XuÊt ph¸t tõ ý thøc c¸ nh©n, dèi tr¸, lõa läc ®Ó ®îc vµo §¹i häc. Sù cè ý nµy thuéc vÒ ph¹m trï ®¹o ®øc cÇn lªn ¸n. * Chóng ta ®µo t¹o nh÷ng con ngêi cã n¨ng lùc thùc sù chø kh«ng ®µo t¹o nh÷ng ngêi dèi tr¸, thÊp hÌn, dèt n¸t… * Con ®êng tiÕn th©n cña “kÎ sÜ hiÖn ®¹i” lµ n¨ng lùc, tri thøc hiÖn ®¹i kÕt hîp víi ®¹o lÝ. Nh÷ng thÝ sinh nsú ®Òu kh«ng cã c¶ hai ®iÒu Êy, cÇn ph¶i lªn ¸n. * §µo t¹o nh©n tµi kh«ng thÓ chÊp nhËn nh÷ng viªc lµm gian lËn trong thi cö. + Lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc ®ùoc ? * Mçi thÝ sinh ph¶i cã ý thøc. * Gia ®×nh vµ x· héi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm. * Qu¶n lÝ chÆt chÏ trong thi cö . §Æc biÖt nãi kh«ng víi tiªu cùc trong thi cö. TÊt c¶ ph¶i ph¸t ®éng trong toµn d©n. + Nªu ý nghÜa cña vÊn ®Ò. b-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng sèng hiÖn nay nh thÕ nµo? + ë c¸c thµnh phè chÊt th¶i c«ng nghiÖp vµ ®éng c¬ xe « t«, xe m¸y c¸c lo¹i lµm chÕt c¸c dßng s«ngvµ vÈn ®ôc bÇu khÝ quyÓn nh thÕ nµo? ` + ë n«ng th«n c¸c lµng nghÒ thñ c«ng, dïng bao ni l«ng, h»ng ngµy ®æ r¸c th¶i bõa b·i. + Nguån níc bÞ c¹n kiÖt . + Ngêi d©n thiÕu ý thøc, tr¸ch nhiÖm: rõng ®Çu nguån bÞ ph¸, c©y cèi tha dÇn. + HÖ thèng lß g¹ch ë. - Suy nghÜ. + VÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: Th«ng b¸o khÈn cÊpvÒ « nhiÔm m«i trêng ®ång thêi ®ßi hái, kiÕn nghÞ c¸ nh©n, tËp thÓ cã biÖn ph¸p c¶i thiÖn m«i trêng, b¶o vÖ cuéc sèng cña chÝnh chóng ta. + Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò: §óng. + Më réng vÊn ®Ò * Lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng? T¸c dông vµo ý thøc cña mçi ngêi d©n, tËp thÓ, chÝnh quyÒn c¸c cÊp. MÆt kh¸c ph¶i cã gi¶i ph¸p khoa häc ®Ó cøu v·n t×nh tr¹ng « nhiÔm. * Phª ph¸n nh÷ng viÖc lµm ¶nh hëng tíi m«i trêng. * Më réng m¹ng líi truyÒn th«ng, th«ng tin ®¹i chóng. . c-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - Vai trß cña tin häc ®èi víi thanh niªn ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? + Tin häc cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc cµn thiÕt cho tuæi trÎ, nh÷ng tin tøc, thµnh tùu nhiÒu mÆt trong níc, ngoµi níc. Nã lu gi÷, cung cÊp cho ta nhiÒu tin, t liÖu cÇn thiÕt cña cæ kim, §«ng , T©y. + Nã më ®êng vµo khoa häc hiÖn ®¹i. + Phôc phô kÞp thêi, nhanh nh¹y. - Suy nghÜ vÒ tr¸ch nhiÖm cña thanh niªn. + §Õn víi tin häc lµ yªu cÇu quan träng. + Thanh niªn (tuæi trÎ) ph¶i thµnh th¹o vÒ tin häc. + Tin häc më ®êng nhng chØ víi ai say sa, t×m tßi, nghiªn cøu s¸ng t¹o. + ý nghÜa cña tin häc víi ®êi sèng con ngêi . Víi mäi ngêi. Víi thanh niªn. 8 NhÊt lµ trong thêi k× héi nhËp. §Ò kiÒm tra: a- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn bµn b¹c. + Tai n¹n giao th«ng ®©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®Æt ra ®èi víi mäi ph¬ng tiÖn, mäi ngêi tham ra giao th«ng nhÊt lµ giao th«ng trªn ®êng bé. + VÊn ®Ò Êy ®Æt ra ®èi víi tuæi trÎ häc ®êng. Chóng ta ph¶i suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo ®Ó lµm gi¶m tíi møc tèi thiÓu tai n¹n giao th«ng. VËy vÊn ®Ò cÇn bµn luËn lµ: Vai trß tr¸ch nhiÖm tõ suy nghÜ ®Õn hµnh ®éng cña tuæi trÎ häc ®êng gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng. - Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò: VÊn ®Ò ®Æt ra lóc nµy vµ m·i m·i vÒ sau lµ hoµn toµn phïhîp víi mong muèn cña mäi ngêi. - Më réng vÊn ®Ò (cã nhiÒu c¸ch: gi¶i thÝch + chøng minh, lËt ngîc vÊn ®Ò, hoÆc tiÕp tôc bµn b¹c, ®µo s©u mät chi tiÕt nµo ®ã). Vi dô: Gi¶i thÝch vµ chøng minh. + T¹i sao tuæi trÎ häc ®êng cÇn cã suy nghÜ vµ hµnh ®éng ®óng ®Ó gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng. VÊn ®Ò nµy ®ßi hái suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo? * Tai n¹n giao th«ng nhÊt lµ giao th«ng ®êng bé ®ang diÔn ra thµnh vÊn ®Ò lo ng¹i cña x· héi. * C¶ x· héi ®ang hÕt søc quan t©m. Gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng ®©y lµ cuéc vËn ®äng lín cña toµn x· héi. * Tæi trÎ häc ®êng lµ mét lùc lîng ®¸ng kÓ trùc tiÕp tham gia giao th«ng. Vif thÕ tuæi trÎ häc ®êng cÇn suy nghÜ vµ hµnh ®éng phï hîp ®Ó gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng. Suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo? + B¶n th©n chÊp hµnh tèt luËt lÖ giao th«ng ( kh«ng ®i dµn hµng ngang ra ®êng, kh«ng ®i xe m¸y tíi trêng, kh«ng phãng xe ®¹p nhanh hoÆc vît Èu, chÊp hµnh c¸c tÝn hiÖu chØ dÉn trªn ®êng giao th«ng. Ph¬ng tiÖn b¶o ®¶m an toµn… + VËn ®éng mäi ngêi chÊp hµnh luËt lÖ giao th«ng. + Tham ra nhiÖt t×nh vµo c¸c phong trµo tuyªn truyÒn cæ ®éng hoÆc viÕt b¸o nªu ®iÓn h×nh ngêi tèt , viÖc tèt trong viÖc gi÷ g×n an toµn giao th«ng. + VÊn ®Ò an toµn giao th«ng lu«n ph¶i ®Æt ra. V× ngµy nµo chóng ta còng ph¶i tham ra giao th«ng. + An toµn giao th«ng gãp phÇn gi÷ g×n an ninh trËt tù x· héi vµ ®¶m b¶o h¹nh phóc gia ®×nh. + BÊt cø trêng hîp nµo, ë ®©u ph¶i nhí “an toµn lµ b¹n tai n¹n lµ thï”. + An toµn giao th«ng kh«ng chØ cã ý nghÜa x· héi mµ cßn cã ý nghÜa quan hÖ quèc tÕ nhÊt lµ trong thêi buæi héi nhËp nµy. + Ta thËt xãt xa tríc t×nh c¶nh nh÷ng m¸i ®Çu xanh cßn th¬ d¹i ph¶i l×a mÑ l×a cha. ThÇn chÕt ®· cíp c¸c em trong mét tai n¹n bÊt ngê. + Nh÷ng trÎ th¬ tr¾ng kh¨n tang trªn ®Çu v× ph¶i vÜnh biÖt ngêi cha, ngêi mÑ, nh÷ng ngêi th©n yªu trong gia ®×nh v× mét tai n¹n giao th«ng. RÊt mong nh÷ng c¶nh Êy kh«ng diÔn ra trong cuéc ®êi. Chóng ta h·y suy nghi vµ hµnh ®éng thiÕt thùc, ®óng ®¾n gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng. b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - Giíi thiÖu vÊn ®Ò: ë thÕ kØ 21 chóng ta chøng kiÕn nhiÒu vÊn ®Ò hÖ träng. Trong ®ã hiÓm häa c¨n bÖnh HIV/AIDS lµ ®¸ng chó ý. - Nh÷ng con sè biÕt nãi.  Mçi phót ®ång hå cña mét ngµy tr«i ®i cã kho¶ng 10 ngêi bÞ nhiÔm HIV.  ë nh÷ng n¬i bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ, tuæi thä cña ngêi d©n bÞ gi¶m sót nghiªm träng.  HIV dang l©y lan b¸o ®éng ë phô n÷, chiÕm mét nö sè ngêi bÞ nhiÔm trªn toµn thÕ giíi.  Khu vùc §«ng ¢u vµ toµn bé Ch©u ¸. - Lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn hiÓm häa nµy?  §a vÊn ®Ò AIDS lªn vÞ trÝ hµng ®Çu trong ch¬ng tr×nh nghÞ sù cña mçi quèc gia.  Mçi ngêi ph¶i tù ý thøc ®Ó tr¸nh xa c¨n bÖnh nµy.  Kh«ng k× thÞ ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng ngêi m¾c bÖnh AIDS.  Më réng m¹ng líi tuyªn truyÒn. c-M«i trêng sèng ®ang bÞ hñy ho¹i. Sau khi vµo ®Ò bµi viÐt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. 9 - M«i trêng sèng bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò g× (nguån níc, nguån thøc ¨n, bÇu kh«ng hkÝ, c©y xanh trªn mÆt ®Êt). - M«i trêng sèng ®ang bÞ ®e däa nh thÕ nµo?  Nguån níc.  Nguån thøc ¨n.  BÇu kh«ng khÝ.  Rõng ®Çu nguån. - Tr¸ch nhiÖm cña mçi chóng ta. 3- nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬ A. KiÕn thøc träng t©m - Cñng cè vµ n©ng cao tri thøc vÒ v¨n nghÞ luËn. - BiÕt c¸ch lµm v¨n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬. 1- Kh¸i niÖm - Ta ®· lµm quen víi ph©n tÝch th¬, b×nh gi¶ng th¬, b×nh luËn th¬, so s¸nh vÒ th¬. VËy nghÞ luËn vÒ th¬ (t¸c phÈm vµ ®o¹n th¬) lµ qu¸ tr×nh sö dông tÊt c¶ nh÷ng thao t¸c lµm v¨n sao cho lµm râ néi dung t tëng, phong c¸ch nghÖ thuËt cña th¬ ®· t¸c ®éng tíi c¶m xóc thÈm mÜ, t duy nghÖ thuËt vµ nh÷ng liªn tëng s©u s¾c cña ngêi viÕt. VÝ dô ta cã ®o¹n th¬: “B·i c¸t dµi l¹i b·i c¸t dµi §i mét bíc lïi mét bíc MÆt trêi ®· lÆn cha dõng ®îc L÷ kh¸ch trªn ®êng níc m¾t r¬i” (Bµi ca ng¾n ®i trªn c¸t - Cao B¸ Qu¸t) - “B·i c¸t dµi l¹i b·i c¸t dµi” ©m hëng cña c©u th¬ nh më ra tríc m¾t con ®êng dµi v« tËn. §ã lµ con ®êng hµnh ®¹o cña kÎ sÜ. Kh«ng ai cïng ®i trªn con ®êng mê mÞt, chØ cã “L÷ kh¸ch”. “Níc m¾t r¬i”. C« ®éc qu¸! Nh©n vËt tr÷ t×nh lµ kÎ c« ®¬n. Sù thùc Êy lµm sao cÇm næi níc m¾t. §ã lµ giät níc m¾t ®Çy xãt xa, cay ®¾ng. Ngêi ®äc tù m×nh chia sÎ víi ngêi ®i ®êng. - Ngêi ®i dêng nh dõng l¹i, dËm ch©n t¹i chç. Con ngêi Êy ®Çy kh¸t väng mµ bÕ t¾c bëi lùc c¶n cuéc ®êi. Nã t¹o thµnh m©u thuÉn néi t©m. Ngao ng¸n thay. C¸ch lµm trªn ®©y lµ thÓ hiÖn nghÞ luËn vÒ th¬. 2- Yªu cÇu a - §äc kÜ ®o¹n th¬, bµi th¬, n¾m ch¾c hoµn c¶nh môc ®Ých s¸ng t¸c, vÞ trÝ ®o¹n th¬ bµi th¬ b - §o¹n th¬, bµi th¬ cã dÊu hiÖu g× ®Æc biÖt vÒ h×nh ¶nh, ng«n ng÷ c - §o¹n th¬, bµi th¬ thÓ hiÖn phong c¸ch nghÖ thuËt, t tëng t×nh c¶m cña t¸c gi¶ nh thÕ nµo? 3- C¸ch lµm : vÝ dô bµi th¬ “Hµ Néi v¾ng em” cña TÕ Hanh ThÕ lµ Hµ Néi v¸ng em Anh theo c¸c phè ®i t×m ngµy qua Phè nµy bªn c¹nh vên hoa Nhí khi ®ãn giã quen mµ cha th©n Phè nµy ®ªm Êy cã tr©ng Cïng ®i mét qu·ng nãi bÇng lËng im Phè nµy anh ®Õn t×m em Ngêi qua l¹i tæng anh t×m bãng c©y Anh theo c¸c phè ®ã ®©y 10 Thªm yªu Hµ Néi vÊng ®Çy c¶ em - Ph¶i ph©n tÝch bµi th¬ ®Ó chØ ra vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn. Ngêi ®äc c¶m nhËn ®îc hai h×nh tîng. Mét lµ Hµ Néi vµ phè. Hai lµ nh©n vËt tr÷ t×nh. Hµ Néi phè ®Ñp, ngêi ®«ng. Hµ Néi cã vên hoa n»m kÒ d·y phè. Hµ Néi cã nhiÒu c©y xanh. Nh÷ng ®ªm Hµ Néi cã tr¨ng cµng th¬ méng. Nhng nh©n vËt tr÷ t×nh béc lé lßng c« ®¬n trèng tr¶i. C¶nh vËt ngay tríc m¾t mµ c¶m thÊy “cha th©n”, ®i trong ®ªm tr¨ng mµ ©m thÇm lÆng lÏ. T×nh yªu Hµ Néi còng kh«ng lÊp ®Çy kho¶ng trèng v¾ng em: C¸i chung vµ c¸i riªng hoµ trong t©m tr¹ng con ngêi. Con ngêi kh«ng chØ sèng, chØ vui víi t×nh yªu chung mµ cÇn cã t×nh yªu riªng ë ®Êy. (PhÇn g¹ch ch©n lµ vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn) - Thao t¸c tiÕp theo lµ kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò VÊn ®Ò ®Æt ra trong bµi th¬ “Hµ Néi v¾ng em” hoµn toµn phï hîp víi t©m tr¹ng, th¸i ®é, t×nh c¶m cña con ngêi. - Sau kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò lµ thao t¸c më réng. §©y lµ bíc bµn b¹c gióp ngêi ®äc hiÓu râ, hiÓu s©u vµ cô thÓ. Më réng vÊn ®Ò cã ba c¸ch. + C¸ch mét lµ gi¶i thÝch vµ chøng minh + C¸ch hai lµ lËt ngîc vÊn ®Ò + C¸ch ba ®i s©u bµn b¹c mét khÝa c¹nh nµo ®ã cña vÊn ®Ò - Cô thÓ: Më réng b»ng c¸ch gi¶i thÝch, chøng minh + T¹i sao c¸i chung hoµ cïng c¸i riªng vµ nã ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? * Con ngêi c¸ thÓ ®Òu sinh ra vµ chÞu sù t¸c ®éng cña céng ®ång. V× thÕ nã kh«ng thÓ t¸ch rêi c¸i chung. Tiªu ®Ò bµi th¬ ®· thÓ hiÖn sù hoµ hîp gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng “Hµ Néi v¾ng em”. * Trong x· héi chóng ta, c¸i riªng kh«ng bao giê ®èi lËp víi c¸i chung. H×nh ¶nh phè, con ®êng, vên hoa, ¸nh tr¨ng, hµng c©y cho¸n hÕt c¶ bµi th¬. T©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh chØ lµ phÇn nhá nhng còng kh«ng thÓ thiÕu ®îc. * C¸i riªng lµm næi bËt lªn c¸i chung. T×nh yªu ®îc biÓu hiÖn b»ng hµnh ®éng cô thÓ: “Anh theo c¸c phè ®i t×m ngµy qua”, hoÆc thÓ hiÖn b»ng th¸i ®é “quen mµ cha th©n”, “nãi b»ng lÆng im”, “t×m bãng c©y”. ChÝnh t©m tr¹ng nµy ®· lµm nªn c¸i hån cèt cña bµi th¬ “Hµ Néi v¾ng em”. + T¹i sao con ngêi kh«ng chØ sèng, chØ vui víi t×nh yªu chung mµ cßn cã t×nh yªu riªng ë ®Êy  Mäi c¸i riªng lµm nªn c¸i chung, t×nh c¶m riªng cña con ngêi ph¶i hoµ vµo  t×nh c¶m chung. §ã lµ mèi quan hÖ rµng buéc cã tÝnh truyÒn thèng. Sù hoµ hîp gi÷a t×nh c¶m riªng chung lµm nªn søc m¹nh cho con ngêi. C©u th¬ kÕt ®· thÓ hiÖn râ mèi quan hÖ riªng chung Êy: “Thªm yªu Hµ Néi, v¾ng ®Çy c¶ em”. * T×nh c¶m riªng lµm ®Ñp cho cuéc ®êi chung. C¶ bµi th¬, ngêi ®äc nhËn ra c¸ch tr×nh bµy theo tõng c©u. §©y lµ ý ®Þnh cña t¸c gi¶. ë mçi cÆp c©u chØ cã c¶nh Hµ Néi vµ nh©n vËt tr÷ t×nh béc lé t©m tr¹ng cña m×nh. Mäi sù vËt, hiÖn tîng diÔn ra nh cã ®«i vËy : Hµ Néi vµ phè , Hµ Néi vµ hoa , Hµ Néi vµ tr¨ng , ngêi vµ c©y . Trong khi ®ã, anh kh«ng cã em ë bªn c¹nh, buån biÕt bao nhiªu. Tuy nhiªn v¾ng em, buån thiÕu em nhng dµy thªm, céng hëng nhiÒu h¬n ë t×nh yªu Hµ Néi, t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc * C¸i riªng kh«ng hÒ ®èi lËp víi c¸i chung Nh©n vËt tr÷ t×nh c¶m thÊy hÉng hôt v× “v¾ng em”, nhng kh«ng thÊy nçi buån tuyÖt väng mµ chØ thÊy Hµ Néi víi phè, víi hµng c©y, vên hoa, ®ªm tr¨ng... s¸ng tá ph« bµy ra tríc m¾t. ChØ cã thÕ, bµi th¬ kh«ng thÓ ®øng v÷ng. Linh hån cña thi phÈm lµ ë c¶m xóc cña nh©n vËt tr÷ t×nh. C¶m xóc nµy kh«ng hÒ ®èi lËp víi c¶nh phè ®Ñp, ngêi ®«ng. - Trong më réng cã thÓ sö dông thao t¸c so s¸nh hoÆc ph¶n b¸c. VÝ dô: Còng lµ ®i gi÷a phè Hµ Néi, còng mang ®Çy ¾p nh÷ng t©m tr¹ng nhng cã ngêi ch¼ng nh×n thÊy g×, chØ cã sù thµnh kiÕn mµ mang ®Õn trong th¬ nçi sÇu ¶m ®¹m: “T«i ®i kh«ng thÊy phè thÊy nhµ ChØ thÊy ma xa trªn nÒn cê ®á” ThiÕu niÒm tin vµo cuéc sèng, con ngêi cã c¸i nh×n sai lÖch ®Õn nh thÕ. ThËt ®¸ng tr¸ch. - Sau më réng lµ nªu ý nghÜa vÊn ®Ò. VÝ dô: - Bµi th¬ kh«ng chØ lµm ta yªu Hµ Néi, biÕt c¶m nhËn s©u s¾c vÒ c¶nh phè ph êng ®« héi mµ cßn thÓ hiÖn nçi niÒm cña t×nh c¶m riªng t. V× thÕ bµi th¬ kh«ng sa ®µ vµo m« pháng c¶nh vËt. Mçi c¶nh vËt, mét hiÖn tîng ®Òu chøa ®ùng c¶m xóc. Th¬ lµ tiÕng nãi cña c¶m xóc m·nh liÖt, lµ chiÒu s©u cña 11 t©m tr¹ng. H¬n thÕ, bµi th¬ gióp ta biÕt thæ lé nçi lßng ch©n thµnh mµ vÉn gi÷ ®îc mèi quan hÖ riªng chung. Bµi th¬ tuy cã nghiªng vÒ nçi v¾ng em mµ vÉn r¹t rµo t×nh yªu, chan hoµ trong sù g¾n bã víi Hµ Néi. Mét b¶n t×nh ca ®îc thÓ hiÖn b»ng ©m ®iÖu th¬ lôc b¸t. Nã gi¶n dÞ, méc m¹c mµ chøa bao ®iÒu ch©n thµnh ë bªn trong. B- C©u hái , bµi tËp C©u hái : a _ThÕ nµo lµ nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬ b _Yªu cÇu khi lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬ c _Nªu kh¸i qu¸t c¸ch lµm bµi v¨n ngÞ luËn vÒ t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬ Bµi tËp : a- Suy nghÜ vÒ ®o¹n th¬ kÕt trong bµi véi vµng cña xu©n DiÖu . “Ta muèn «m… vµo ng¬i” b- VÒ ®o¹n th¬ më ®Çu cña bµi th¬ “Bªn kia s«ng ®uèng” cña Hoµng CÇm “Em ¬i ! buån lµm chi … Sao xãt xa nh rông bµn tay” c- Suy nghÜ vÒ bµi th¬ “T©y tiÕn” cña Quang Dòng . C- §Ò kiÓm tra a- Qua bµi th¬ “T©y TiÒn” cña Quang Dòng, anh (chÞ ) h×nh dung nh thÕ nµo vÒ ch©n dung ngêi lÝnh. b- Sù kÕt hîp gi÷a tÝnh d©n téc vµ c¸ch m¹ng thÓ hiÖn trong bµi th¬ “ ViÖt B¾c” cña Tè H÷u. c- “Sãng” cña Xu©n Quúnh lµ bµi th¬ thÓ hiÖn qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ kh¸m ph¸ cña ngêi phô n÷ ®ang yªu. D – Gî ý tr¶ lêi C©u hái: (a,b,c dùa vµo phÇn kiÕn thøc träng t©m ®Ó tr¶ lêi). Bµi tËp: a-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - Nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c, vÞ trÝ ®o¹n th¬. - Nªu néi dung c¬ b¶n; §©y lµ ®o¹n th¬ ®a c¶m xóc cña Xu©n DiÖu lªn tíi ®Ønh cao trong bµi Véi vµng. §äan thÓ hiÖn m·nh liÖt niÒm kh¸t khao sèng, lÝ tëng sèng lÊy hëng thô “®· ®Çy”, “no nª” ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh. - §o¹n th¬ sö dông nhiÒu c©ucã chung mét lêi kÕt cÊu kh¼ng ®Þnh th¸i ®é sèng s«i næi, trÎ trung, vå vËp ®Õn véi vµng, gÊp g¸p. C¶m xóc cña ®o¹n th¬ trµn trÒ, µo ¹t trong niÒm ng©y ngÊt. (T¸c gi¶ tù xng “ta” lµ muèn ®èi diÖn víi cuéc sèng ë trÇn gian. “Ta muèn «m” “Ta muèn say” “ Ta muèn th©u” vµ “Ta muèn c¾n” Mét chuâi c©u lÆp l¹i diÔn t¶ tÊm lßng khao kh¸t cña chñ thÓ tr÷ t×nh, g¾n víi mçi c©u lµ mét tr¹ng th¸i “cho chÐnh cho¸nh, cho ®· ®Çy, cho no nª”. Hµng lo¹t tõ ng÷ thÓ hiÖn vÎ ®Ñp thanh t©n, t¬i trÎ: sù sèng m¬n mën, m©y ®a, giã lîn, c¸i h«n nhiÒu, cá r¹ng, mïi th¬m, ¸nh s¸nh, thanh s¾c, thêi t¬i, xu©n hång… T©tc c¶lµ t×nh ý m·nh liÖt, t¸o b¹o cña c¸i t«i thi sÜ. “Véi vµng” thùc chÊt lµ c¸ch sèng ch¹y ®ua víi thêi gian. §ã lµ khao kh¸t ®îc sèng m·nh liÖt, sèng hÕt m×nh víi mét t©m thÕ cuång nhiÖt cha tõng thÊy). C¶nh sèng véi vµng Êy rÊt phï hîp víi c¸i t«i tù ý thøc vÒ m×nh, khao kh¸t t×nh yªu tuæi trÎ. §©y còng lµ c¶nh sèng cña nhËn thøc: cuéc ®êi nµy ®Ñp l¾m, ®¸ng sèng, ®¸ng yªu. C¶nh sèng Êy ®èi lËp víi sù l·ng quªn cña ngõoi ®êi hoÆc ®ang buån, ®au rªn xiÕt, thËm chÝ cßn khuyªn ngêi ta lªn tiªn mµ ë. C¸ch sèng Êy ®¸ng tr©n träng biÕt bao. MÆt kh¸c c¶nh sèng Êy kh«ng ph¶i gÊp g¸p, sèng theo lèi hëng thô c¸ nh©n mµ xuÊt ph¸t tõ c¸i ®Ñp cña t×nh yªu tuæi trÎ, gi÷a c¸i giíi h¹n cña kiÕp ngêi trong câi ®êi. -Nªu ý nghÜa ®o¹n th¬. b- Sau khii vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - Nªu hoµn c¶nh, môc ®Ých s¸ng t¸c, vÞ trÝ ®o¹n th¬. - X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: §©y lµ c¸i nh×n qua t©m tëng Hoµng CÇm vÒ bøc tranh toµn c¶nh bªn kia s«ng §uèng (nam phÇn B¾c Ninh). Lêi th¬ nh an ñi, vç vÒ ®· lµm sèng l¹i nh÷ng hån quª vµ c¶ nçi ®au khi quª h¬ng ®Çy bãng giÆc. Mêi bèn c©u th¬ nh khóc nh¹c d¹o ®µucña b¶n t×nh ca da diÕt ®Ðn kh«n ngu«i. - Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò ®óng: §©y lµ ®o¹n th¬ tiªu biÓi cña c¶ bµi th¬. - Më réng bµn b¹c: T¹i sao ®óng? §óng nh thÕ nµo? - Nªu ý nghÜa cña bµi th¬. (Ngêi viÕt ph¶i vËn dông nhiÒu chi tiÕt trong bµi th¬ ®Ó gi¶i thÝch, chng minh) c- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - Nªu hoµn c¶nh vµ môc ®Ých s¸ng t¸c cña bµi th¬ T©y TiÕn. 12 - X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c theo c¶m høng l·ng m¹n vµ tinh thÇn bi tr¸ng, kh¾c s©u h×nh ¶nh ngêi lÝnh T©y TiÕn víi vÎ ®Ñp hµo hïng, hµo hoa næi gi÷a thiªn nhiªn miÒn T©y B¾c võa d»n d÷ võa th¬ méng. TÊt c¶ ®îc diÔn t¶ theo nçi nhí vµ hoµi niÖm cña Quang Dòng. - Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò: §óng. - Më réng vÊn ®Ò cÇn bµn b¹c: V× sao ®óng? §óng nh thÕ nµo? - Cã ngêi cho T©y TiÕn lµ nçi buån rít, méng rít mang ®Æc ®iÓm cña giai cÊp tiÓu t s¶n. §iÒu ®ã ®óng hay sai. Ph¶n b¸c ý kiÕn nµy ®Ó kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ bµi th¬. - Nªu ý nghÜa bµi th¬. §Ò kiÓm tra: a-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - Tõ nçi nhí më ®Çu, m¹ch c¶m xóc t¸i hiÖn l¹i cuéc hµnh qu©n chiÕn ®Êu víi nh÷ng thö th¸ch, gian khæ, hi sinh vµ t×nh qu©n d©n th¾m thiÕt. Nçi nhí vÒ nh÷ng ®ªm liªn hoan ®èt löa traij vµ mét vïng Ch©u Méc ®Çy th¬ méng. Khung c¶nh thiªn nhiªn Êy lµm næi bËt h×nh ¶nh ngêi lÝnh víi nh÷ng c¶m høng l·ng m¹n anh hïng, nÐt hµo hoa cña nh÷ng chµng trai Hµ Néi. Nçi nhí ®· gîi vÒ mét thêi ®Ñp ®Ï hµo hïng cña tuæi trÎ. - C©u th¬ 3, 4 gîi cho ta nhËn thøc ®îc nh÷ng ®Þa danh tªn ®Êt tªn lµng. §ã lµ Sµi Khao, Mêng L¸t bèn mïa m©y bao phñ mang vÎ hÊp dÉn cña xø l¹. §oµn qu©n ®i trªn ®Ønh nói cao mï s¬ng vµ dõng ch©n ë nh÷ng b¶n lµng víi giã nói hoa rõng… ®Çy l·ng m¹n. Nçi gian khæ v× thÕ cø v¬i ®i. Mêi mét thanh b»ng trªn tæng sè mêi bèn ©m tiÕt t¹o ©m hëng ®Òu ®Òu lan táa lung linh huyÒn ¶o trong nçi nhí. Ngêi ta chØ nhËn ra nói, b¶n lµng, hoa vµ s¬ng khãi bµng b¹c. Ngêi lÝnh T©y TiÕn hiÖn lªn gi÷a thiªn nhiªn hïng vÜ. - Cuäc hµnh qu©n chiÕn ®Êu ®Çy gian hkæ thö th¸ch vµ hi sinh: “Dèc lªn khóc khuûu…th¬m nÕp x«i”. Cuéc hµnh qu©n ®i qua nói cao vùc th¼m. §êng quanh co uèn khóc, lªn cao bao nhiªu l¹i xuèng bÊy nhiªu, qua nh÷ng miÒn rõng thiªng níc ®éc. Thiªn nhiªn miÒn T©y B¾c B¾c Bé kh«ng chØ hïng vÜ mµ cßn d»n d÷. Nçi khæ cña ngêi lÝnh T©y TiÕn t¨ng lªn. - Trong gian khæ vÉn t×m thÊy niÒm vui tinh nghÞch cña ngêi lÝnh qua h×nh ¶nh “sóng ngöi trêi”. §Æc biÖt h×nh ¶nh “gôc lªn mòi sóng bá quªn ®êi” kh«ng hÒ nãi ®Õn c¸i chÕt, coi c¸i chÕt nhÑ nhµng nh mét giÊc ngñ. - C©u th¬: “Nhµ ai Pha Lu«ng ma xa kh¬i” ®îc cÊu tróc toµn vÇn b»ng diÔn t¶ ©m thanh cña nh÷ng trËn ma rõng ®Òu ®Òu kh«ng ngít trong mét kh«ng gian réng mµ ®oµn qu©n Tay TiÕn ®i trong giã nói ma rõng. - Hai c©u th¬ cuãi ®o¹n lµ ®iÓm ®Õn, ®iÓm hÑn cña cuéc hµnh qu©n. Ngêi lÝnh T©y TiÕn t¹m dõng ch©n ë mét b¶n nµo ®ã thuéc ®Êt Mai Ch©u. B÷a c¬m ®¬n gi¶n gi÷a rõng, h¬ng vÞ ngät ngµo cña n¾m s«i em trao ®Ó t×nh qu©n d©n nÆng h¬n t×nh c¸ níc. C©u th¬ nhÑ nhµng gîi c¶m gi¸c v¬ng vÊn lan táa trong t©m hån ngêi ®äc ngêi nghe. - Ngêi lÝnh hiÖn lªn trong ®ªm liªn hoan ®èt löa tr¹i. C¶nh vËt trë lªn rùc rì lung linh. Trong nh÷ng bé ¸o xiªm rùc rì, d¸ng ®iÖu e Êp, c¸c c« g¸i vÉn gi÷ ®îc vÎ ®Ñp riªng. Bót ph¸p l·ng m¹n t×m ®Õn nh÷ng liªn tëng diÔn t¶ niÒm vui trµn ngËp t×nh tø. Ta nh thÊy anh bé ®éi T©y TiÕn n¾m tay c¸c c« g¸i. C¸c c« g¸i në nô cêi t¬i thiÕt tha trong vò ®iÖu, sèng ®éng trong tiÕng khÌn ë mét vïng s¬n cíc. §©u chØ chiÕn ®Êu dòng c¶m chÞu nhiÒu gian khæ, ngêi lÝnh T©y TiÐn béc lé niÒm vui, vÎ ®Ñp t©m hån.Ta bçng liªn tëng tíi c©u tho cña Tè H÷u trong bµi “Níc non ngµn dÆm”: “Nh÷ng chµng lÝnh trÎ m¨ng t¬ / Nghªu ngao gâ b¸t h¸t chê c¬m s«i”. - Thiªn nhiªn ë vïng Ch©u Méc chiÒu s¬ng lµm næi bËt h×nh ¶nh ngêi lÝnh T©y TiÕn ®Çy th¬ méng. QuangDòng ghi l¹i trong th¬ m×nh d¸ng ngêi vµ ®«i m¾t “®ong ®a”. Cã ngêi cho ®ã lµ c« g¸i giao liªn. Còng cã ngêi cho ®ã lµ d¸ng ngêi cch¾c kháe ngåi trªn con thuyÒn ®éc méc lít nhanh trªn dßng níc lò, len lái bªn nh÷ng c©y rõng, nh÷ng ®¸m hoa mäc ë hai bªn bê suèi hÎm. Th¬ hay bao giê còng cã nhiÒu c¸ch hiÓu. - H×nh ¶nh ngêi lÝnh T©y TiÕn ®îc thÓ hiÖn ®Ëm nÐt trong ®o¹n th¬: “T©y TiÕn ®oµn binh…khóc ®éc hµnh”. “§oµn binh” chø kh«ng ph¶i ‘®oµn qu©n”. “§oµn binh” gîi ra ©m vang m¹nh mÏ. Kh«ng mäc tãc hiÖn ra nÐt ngang tµng ®éc ®¸o. ngêi lÝnh bÞ sèt rÐt ®Õn xanh da träc tãc, qua c¶m høng cña Quang Dòng th× sù thËt Êy kh«ng tá ra tiÒu tôy èm yÕu mµ kháe kho¾n d÷ déi ®Çy ch¸t ngang tµng. - §ã cßn lµ vÎ ®Ñp m¬ méng cña nh÷ng chµng trai Hµ Néi. Nh÷ng d¸ng kiÒu th¬m vÉn hiÖn lªn trong t©m tëng víi nçi nhí da diÕt. - Quang Dòng kh«ng nÐ tr¸nh sù thËt. Nhµ th¬ nãi vÒ sù hi sinh b»ng mét c¶m høng ®Çy bi tr¸ng: “R¶i r¸c biªn c¬ng …khóc ®éc hµnh”. 13 Nh÷ng nÊm må chiÕn sÜ n»m r¶i r¸c ë biªn c¬ng mµ nh©n lªn c¶m xóc cña sù bi th¬ng. Nhng tinh thÇn khÝ ph¸ch cña tuæi trÎ ®· s½n sµng hiÕn d©ng m¹ng sèng cña m×nh cho tæ quèc. §©y kh«ng cßn c¶m xóc cña th¬ ca mµ lµ dòng khÝ tinh thÇn, hµnh ®éng cña tuæi trÎ ViÖt Nam trªn hµnh tr×nh cøu níc. - T×nh ®ång ®äi thËt c¶m ®éng. Khi ngêi lÝnh ng· xuèng, ®ång ®éi chØ cã thÓ kh©m niÖm b»ng chÝnh ¸o quÇn cña hä. Quang Dòng kh«ng ®i theo híng cña ®¹o th¸nh Gia T« khi h¹ hai tiÕng “vÒ ®Êt” mµ biÓu hiÖn b»ng xóc c¶m trang träng thiªngliªng. §o¹n th¬ cã hai t¸m tiÕng cã tíi mêi ba tiÕng lµ tõ H¸n ViÖt. Nhµ th¬ t¹o lªn sù t«n kÝnh trang nghiªm. Hai tiÕng “gÇm lªn” nh lµ ©m thanh cña khóc nh¹c cö hµnh cña non s«ng, tæ quèc. Quang Dòng ®· göi vµo th¬ mét khóc bi tr¸ng. b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - Sö dông thÓ th¬ lôc b¸t, mét h×nh thøc thÓ th¬ d©n téc. Nã ph¸t huy ®Çy ®ñ tiÕng ViÖt nhÊt lµ ng÷ ©m, giäng ®iÖu. - Th¬ diÔn t¶ h×nh ¶nh ®¹m mµu s¾c ViÖt B¾c, quen thuéc cña ViÖt B¾c. - Th¬ diÔn t¶ nh÷ng suy nghÜ, t tëng t×nh c¶m cña ngêi ViÖt B¾c, cña con ngêi ViÖt Nam. §ã lµ thñy chung , t×nh nghÜa, ®¹o lÝ uèng níc nhí nguån. - Nh÷ng suy nghÜ, ttëng t×nh c¶m cña con ngêi ®Êt níc g¾n liÒn víi ®¹o lÝ, nghÜa t×nh c¸ch m¹ng. + T×nh nghÜa thñy chung son s¾t víi c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. “M×nh vÒ cã nhí …m¸i ®×nh c©y ®a”. + T×nh nghÜa thñy chung g¾n bã trong n÷ng ngµy gian khæ ¸c liÖt: “M×nh ®i cã nhí…mèi thï nÆng vai”. “Nhí sao ngµy th¸ng … ca vang nói ®Ìo”. “Nhí khi giÆc ®Õn … rõng v©y qu©n thï”. + Thñy chung , t×nh nghÜa, th¬ diÔn t¶ lèi sèng theo ®¹o lÝ uèng níc nhí nguån: “Mêi l¨m n¨m Êy … c©y ®a T©n Trµo”. + Thñy chung, son s¾t víi niÒm tin vµo §¶ng, B¸c Hå: “ë ®©u u ¸m ….. mµ nu«i chÝ bÒn”. + T×nh nghÜa thñy chung víi nh©n d©n c¸c d©n téc ViÖt B¾c: “Nhí ngêi mÑ n¾ng … bÎ tõng b¾p ng«”. “Ta ®i ta nhí … ch¨n sui ®¾p cïng”. “M×nh ®i cã nhí … ®Ëm ®µ lßng son”. “Nhí tõng b¶n khãi … suèi Lª v¬i ®Çy”. “Ta vÒ m×nh cã … ©n t×nh thñy chung”. - ThÓ th¬ lôc b¸t ®îc vËn dông trong mét bµi th¬ dµi vµ nhiÒu lêi thÓ hiÖn truyÒn thèng cña d©n téc ®Ó lµm s¸ng tá nghÜa t×nh c¸ch m¹ng. + Th¬ lôc b¸t t¹o ra ©m hëng thèng nhÊt mµ l¹i biÕn hãa ®a d¹ng. Tha thiÕt ë nçi nhí (chøng minh). S«i næi, m¹nh mÏ, hµo hïng ë ca ngîi kh¸ng chiÕn (chøng minh). Trang träng, thiÕt tha, thÓ hiÖn niÒm tin biÕt ¬n. + Lêi nãi giµu h×nh ¶nh. Thiªn nhiªn, con ngêi ViÖt B¾c (chøng minh). BiÓu d¬ng lùc lîng vµ søc m¹nh (chøng minh). ThÕ trËn cña chiÕn tranh nh©n d©n (chøng minh) + Sö dông nhiÒu c¸ch chuyÓn nghÜa truyÒn thèng. Lèi so s¸nh (chøng minh) Lèi Èn dô (chøng minh) Tùong trng, íc lÖ (chøng minh) “Ta vÒ ta nhí nh÷ng hoa cïng ngêii” “¸nh sao ®Çu sóng b¹n cïng mò nan” “ë ®©u u ¸m qu©n thï”. c-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. Bµi th¬ lµ sù song hµnh gi÷a sãng vµ em. Sãng còng lµ em mµ em còng lµ sãng. Hai khæ th¬ ®Çu: “D÷ déi vµ dÞu ªm … båi håi trong ngùc trΔ. Hai c©u th¬ ®Çu “D÷ déi … lÆng lÏ”, t¸c gi¶ t¹o ra tiÓu ®èi ®Ó diÔn t¶ biÕn th¸i phøc t¹p cña sãng còng lµ t©m tr¹ng cña em. Khi t×nh yªu ®Õn víi ngêi con g¸i, hä cã thÓ s«i næi, cêi, nãi, h¸t suèt ngµy. Nhng 14 còng cã lóc lÆng lÏ trong suy t. §iÒu ®¸ng nhí lµ kh¸t väng t×nh yªu, nhÊt lµ t×nh yªu ®«i løa bao giê còng thêng trùc trongtr¸i tim tuæi trÎ: “¤i con sãng ngµy xa … Båi håi trong ngùc trΔ. §iÒu ®¸ng nãi nhÊt ë hai khæ th¬ nµy lµ sù chñ ®éng cña ngêi con g¸i khi yªu: “S«ng kh«ng hiÓu næi m×nh. Sãng t×m ra tËn bÓ”. Chñ ®éng kh«ng ph¶i lµ ngá lêi mµ v¬n tíi c¸i cao c¶, c¸i lín lao. - Khæ 3 vµ 4: “Tríc mu«n trïng … Khi nµo ta yªu nhau”. “Em nghÜ” hai tiÕng Êy lÆp l¹i nh lµ sù kh¸m ph¸, t×m tßi. “Em” nhËn thøc ®îc “Sãng b¾t ®Çu tõ giã”. Nhng giã tõ ®©u? Nµo ai biÕt. Ngêi ta cã thÓ chøng minh nguån gèc cña giã qua khoa häc. Nhng kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®îc nguån gèc cña t×nh yªu. Cã nhµ th¬ tù béc b¹ch: “Anh yªu em v× sao kh«ng biªt râ ChØ biÕt yªu em anh thÊy yªu ®êi Nh chim bay táa hót khÝ trêi Nh ruéng lóa uèng dßng níc ngät” Vµ còng cã ngêi: “Anh yªu em nh anh yªu ®Êt níc VÊt v¶ ®au th¬ng t¬i th¾m v« ngÇn” Hä yªu nhau. Nhng hái t×nh yªu b¾t ®Çu tõ ®©u vµ t×nh yªu lµ g× th× cã bao nhiªu c¸ch tr¶ lêi. Nh©n vËt em trong bµi th¬ cña Xu©n Quúnh còng c¶m nhËn thÊy ®iÒu Êy. Nguån gèc cña t×nh yªu rÊt l¹ lïng. Nã l¹ lïng, bÝ Èn, nhng còng rÊt tù nhiªn. Kh«ng ai cã thÓ t×m thÊy c©u tr¶ lêi t×nh yªu b¾t ®Çu tõ ®©u? T×nh yªu hÊp dÉn lµ ë chç ®ã. Th¬ Xu©n Quúnh s©u s¾c vµ tÕ nhÞ v× kh¸t väng vÒ t×nh yªu thùc sù lµ nhu cÇu tù nhËn thøc vµ kh¸m ph¸. Ba khæ th¬ (5, 6, 7) “Con sãng díi lßng s©u…Dï mu«n vµn c¸ch trë”. Khæ th¬ 5 ®äng l¹i mét ch÷ “nhí”. “Nhí” + G¾n víi kh«ng gian díi lßng s©u, trªn mÆt níc. + G¾n víi bê. + Kh«ng ngñ ®îc. + §Õn anh. Mét tiÕng “Nhí” mµ nãi ®îc nhiÒu ®iÒu. Em ®· hãa th©n vµo sãng. Sãng ®· hßa nhËp vµo t©m hån em ®Ó trë lªn cã linh hån thao thøc. Hai c©u th¬ nh ®äng l¹i nhiÒu ®iÒu s©u s¾c nhÊt: “Lßng em nhí ®Õn anh / C¶ trong m¬ cßn thøc”. Nhí c¶ lóc tØnh, c¶ trong v« thøc. Khæ 6 vµ 7 mîn h×nh ¶nh sãng vç vµo bê “Con sãng nµo ch¼ng tíi bê” ®Ó kh¼ng ®Þnh tÊm lßng son s¾t thñy chung. Dï ®i ®©u vµo Nam, ra B¾c, em ®Òu nghÜ tíi anh, híng vÒ anh. Hai khæ 8, 9: “Cuéc ®êi tuy dµi thÕ…§Ó ngµn n¨m cßn vç” Khæ th¬ thø t¸m lµ nçi kh¾c kho¶i tù nhËn thøc vÒ m×nh, vÒ t×nh yªu vµ h¹nh phóc trong c¸i quy luËt mu«n thña cña con ngêi. BiÓn vÉn réng, giã thæi, m©y vÉn bay. Nh÷ng h×nh ¶nh nµy lµ biÓu hiÖn sù nh¹y c¶m víi c¸i v« h¹n cña vò trô. So víi c¸i v« cïng v« tËn Êy, cuéc sèng con ngêi thËt ng¾n ngñi. Mét tiÕng thë dµi nuèi tiÕc. NhÞp th¬ lóc nµy nh l¾ng xuèng, h×nh ¶nh th¬ më ra qua c¸c tõ (®i xa, biÓn dÉu réng, bay vÒ xa). NhËn thøc kh¸m ph¸ th¬ Xu©n Quúnh manh ®Õn nh÷ng dù c¶m. §ã lµ nçi lo ©u, sù tr¨n trë bëi h¹nh phóc h÷u h¹n cña ®êi ngêi gi÷a c¸i v« cïng, v« tËn cña thêi gian. Suy nghÜ nh thÕ, thìu©n Quúnh kh«ng dÉn ngêi ta ®Õn bÕ t¾c, buån ch¸n mµ thµnh kh¸t väng: “Lµm sao ®îc tan ra…§Ó ngµn n¨m cßn vç” Khao kh¸t t×nh yªu cña m×nh hßa trong t×nh yªu cña mçi ngêi. “Tan ra” kh«ng ph¶i mÊt ®i mµ hßa gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng. T×nh yªu nh thÕ kh«ng bao giê c« ®¬n. 4- NghÞ luËn vÒ mét ý kiÕn ®èi víi v¨n häc A. KiÕn thøc träng t©m - Cñng cè vµ n©ng cao ý thøc vÒ nghÞ luËn v¨n häc - BiÕt lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét ý kiÕn ®èi víi v¨n häc 1- Kh¸i niÖm - Lµ qu¸ tr×nh vËn dông nhiÒu thao t¸c lËp luËn nh gi¶i thÝch, chøng minh, ph©n tÝch, b×nh luËn, b×nh gi¶ng, ph¶n b¸c, so s¸nh ®Ó lµm cho ngêi ®äc, ngêi nghe hiÓu râ, hiÓu s©u ý 15 kiÕn ®ã ë nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Ngêi ta ph©n c¸c ý kiÕn ®ã theo thÓ lo¹i: - NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm v¨n xu«i (t¸c gi¶, nh©n vËt, cèt truyÖn, ®Ò tµi , chñ ®Ò... ) - NghÞ luËn vÒ th¬ - NghÞ luËn vÒ s©n khÊu (kÞch, tuång, chÌo) 2- Yªu cÇu a. X¸c ®Þnh ®îc hoµn c¶nh vµ môc ®Ých cña lêi nhËn ®Þnh b. X¸c ®Þnh ®îc néi dung cña lêi nhËn ®Þnh: §Ò cËp tíi vÊn ®Ò g× c. Ngêi tham gia nghÞ luËn ph¶i cã hiÓu biÕt vÒ v¨n häc ë nhiÒu ph¬ng diÖn. Thèng kª nh÷ng lÜnh vùc thuéc v¨n häc LÜnh vùc v¨n häc ThuËt ng÷ v¨n häc BiÓu hiÖn cô thÓ Cèt truyÖn, kÕt cÊu, ®Ò tµi, chñ ®Ò, t tëng chñ ®Ò, l·ng m¹n, hiÖn thùc, nh©n v¨n, t×nh huèng, s¸ng t¹o nghÖ thuËt, h×nh ¶nh, h×nh tîng, ®iÓn h×nh, kh«ng gian nghÖ thuËt, tr÷ t×nh, trµo phóng, nh©n vËt tr÷ t×nh, sö thi, bi kÞch, hµi kÞch, bi hïng, ng«n ng÷ ngêi kÓ chuyÖn, ng«n ng÷ nh©n vËt, ®éc tho¹i, ®èi tho¹i, thi ph¸p, vßng ®êi t¸c phÈm, tiÕp nhËn v¨n häc, trµo lu, khuynh híng s¸ng t¸c. TÝnh chÊt v¨n häc TÝnh hiÖn thùc, tÝnh nh©n ®¹o, tÝnh nh©n d©n, t×nh d©n téc (HiÖn thùc vµ nh©n ®¹o cßn cã quan niÖm chñ nghÜa hiÖn thùc, chñ nghÜa nh©n ®¹o). ë ph¬ng T©y cã chñ nghÜa nh©n v¨n. Chøc n¨ng NhËn thøc, gi¸o dôc t tëng t×nh c¶m, thÈm mÜ. Ngoµi ra cßn chøc n¨ng dù b¸o, vui ch¬i gi¶i trÝ... Ng«n ng÷ Ng«n ng÷ th¬, ng«n ng÷ truyÖn, ng«n ng÷ kÝ, ng«n ng÷ kÞch, ng«n ng÷ nh©n vËt, ng«n ng÷ ngêi kÓ chuyÖn. NhÞp ®iÖu, tiÕt tÊu. d. Thµnh th¹o c¸c thao t¸c lµm v¨n nh gi¶i thÝch, b×nh luËn, ph©n tÝch, chøng minh, b×nh gi¶ng, so s¸nh, ph¶n b¸c vµ ®Æc biÖt lµ biÕt phèi hîp c¸c thao t¸c khi nghÞ luËn 3- C¸ch lµm a. T×m hiÓu ®Ò (néi dung, thao t¸c chÝnh, ph¹m vi dÉn chøng) b. LËp dµn ý (Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi). ý kiÕn cña th¹ch Lam Sau khi vµo ®Ò, bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý 1. X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: Ph©n tÝch lêi nhËn ®Þnh + V¨n ch¬ng lµ mét khÝ giíi thanh cao vµ ®¾c lùc  v¨n ch¬ng lµ ph¬ng tiÖn + Võa tè c¸o, võa thay ®æi mét thÕ giíi gi¶ dèi vµ tµn ¸c  X¸c ®Þnh v¨n ch¬ng ph¶i nªu cao tÝnh chiÕn ®Êu, v¹ch t×m bé mÆt cña c¸i xÊu, c¸i ¸c. §ång thêi v¨n ch¬ng còng cã kh¶ n¨ng nh©n ®¹o ho¸ con ngêi. Lêi nhËn ®Þnh cña Th¹ch Lam ®Ò cao tÝnh chiÕn ®Êu vµ nh©n ®¹o ho¸ con ngêi cña v¨n ch¬ng ®Ých thùc. V¨n ch¬ng ch©n chÝnh bao giê còng thÓ hiÖn gi¸ trÞ nh©n ®¹o cao c¶. 2. Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò  §óng 3. Më réng bµn b¹c - T¹i sao v¨n ch¬ng ph¶i cã tÝnh chiÕn ®Êu vµ nh©n ®¹o ho¸ con ngêi. Nã thÓ hiÖn nh thÕ nµo? + §èi tîng cña v¨n häc lµ cuéc sèng con ngêi. M¸c-xin-goor¬-ki ®· kh¼ng ®Þnh “V¨n häc lµ nh©n häc” + Chñ nghÜa nh©n ®¹o lµ mét trong nÐt ®Ñp truyÒn thèng cña v¨n häc ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸, v¨n ch¬ng nhÊt ®Þnh ph¶i ph¸t huy vÎ ®Ñp truyÒn thèng Êy. + §Æc biÖt chøc n¨ng cña v¨n häc gióp con ngêi nhËn thøc ®îc cuéc sèng, nh×n râ bÊt c«ng ngang tr¸i vµ bé mÆt tµn b¹o cña “thÕ giíi gi¶ dèi vµ tµn ¸c”, gi¸o dôc cho con ngêi lßng c¨m thï, d¸m vît lªn giµnh cuéc sèng cho m×nh. §ång thêi v¨n häc còng gãp phÇn gi¸o dôc t tëng, t×nh c¶m cho con ngêi “thªm trong s¹ch vµ phong phó h¬n”. 16 Chøng minh: - Trong truyÖn ng¾n Giã l¹nh ®Çu mïa Th¹ch Lam ®· miªu t¶ t×nh yªu th¬ng con ngêi. Hai ®øa trÎ truyÖn ng¾n giµu t©m tr¹ng lµ sù c¶m th«ng víi cuéc sèng mßn mái, lay l¾t cña nh÷ng c d©n nghÌo Nam Cao, Ng« TÊt Tè, NguyÔn C«ng Hoan, Vò Träng Phông b»ng nh÷ng t¸c phÈm cña m×nh ®· kh¬i s©u lßng c¨m thï víi chÕ ®é ngêi bãc lét ngêi vµ trong bÊt h¹nh vÎ ®Ñp cña t×nh yªu th¬ng con ngêi cßn ®Ó l¹i nhiÒu Ên tîng s©u s¾c. Sù hèt ho¶ng vµ lßng tèt cña bµ hµng xãm víi gia ®×nh chÞ DËu, mèi quan hÖ gÇn gòi gi÷a L·o H¹c vµ «ng gi¸o lµng, sù thøc tØnh, hoµn l¬ng cña ChÝ PhÌo cè g¾ng v¬n lªn gi÷ v÷ng lÏ sèng nh©n ®¹o cña Hé... tÊt c¶ ®· gióp ngêi ®äc liªn tëng vµ nhËn ra vÎ ®Ñp cña nh©n c¸ch con ngêi v¨n ch¬ng ®· mang l¹i. 4. Nªu ý nghÜa c©u nãi - Gãp mét tiÕng nãi kh¼ng ®Þnh thiªn chøc cña v¨n ch¬ng ch©n chÝnh. - §Þnh híng vµ cæ vò nh÷ng ngêi cÇm bót t©m huyÕt víi cuéc ®êi. - Sù quan t©m cña nhµ v¨n Th¹ch Lam víi v¨n ch¬ng d©n téc, víi cuéc sèng cña nh÷ng ngêi d©n ®ang bÞ ¸p bøc lÇm than. - Ngµy nay, lêi nhËn ®Þnh cña Th¹ch Lam vÉn cßn gi¸ trÞ. B – C©u hái vµ bµi tËp C©u hái a _ThÕ nµo lµ nghÞ luËn vÒ mét ý kiÕn bµn vÒ v¨n häc b _ Nªu yªu cÇu khi lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ý kiÕn bµn vÒ v¨n häc c_ Nªu kh¸i qu¸t c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ý kiÕn bµn vÒ v¨n häc Bµi tËp : a _“ Th¬ ph¶i cã t tëng, cã ý thøc , v× bÊt cø c¶m xóc , t×nh tiÕt nµo cña con ngêi còng dÝnh liÒn víi sù suy nghÜ . Nh÷ng t tëng trong th¬ lµ t tëng dÝnh liÒn víi cuéc sèng, ë trong cuéc sèng . T tëng cña th¬ n»m ngay trong c¶m xóc, t×nh tiÕt” (MÊy ý nghÜ vÒ th¬- NguyÔn §×nh Thi ) . Anh (chÞ ) h·y nªu nh÷ng suy nghÜ cña m×nh . b _“Th¬ lµ th¬, nhng ®ång thêi lµ häa, lµ nh¹c, lµ ch¹m kh¾c theo mét c¸ch riªng” - Sãng Hång . Anh (chÞ ) hiÓu vµ suy nghÜ g× vÒ ý kiÕn trªn c _“Mét cuèn tiÓu thuyÕt thùc sù høng thu lµ tiÓu thuyÕt kh«ng chØ mua vui cho chóng ta mµ quan träng h¬n lµ gióp chóng ta nhËn thøc cuéc sèng, lÝ gi¶i thÕ giíi” (Nhµ v¨n ph¸p Giãoc-gi¬ Duy-a-men (1884-1966) ) . Anh (chÞ ) cã suy nghÜ g× ? C- §Ò kiÓm tra a- “Th¬ lµ tÇm lßng nhng tríc hÕt th¬ ph¶i lµ cuéc sèng” ( Th¬ vµ mÊy vÊn ®Ò trong th¬ ViÖt Nam hiÖn ®¹i – Hµ Minh §øc ) Anh ( chÞ ) hiÓu vµ suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn. b- “ NÕu v¨n häc chØ c©m ®i trong mét phót th«i th× ch¼ng kh¸c nµo c¸i chÕt cña c¶ mét d©n téc” ( B«ng Hång Vµng – Pau-t«p-xki) Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× ? c- “Nçi buån trong th¬ míi l·ng m¹n (1930-1945 ) lµ nçi buån nhiÒu cung bËc rung lªn tõ ®¸y lßng mçi nhµ th¬. D- Gîi ý tr¶ lêi C©u hái: (a ,b, c dùa vµo kiÕn thøc träng t©m ®Ó tr¶ lêi). Bµi tËp: a- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - Ph©n tÝch lêi nhËn ®Þnh cña NguyÔn §×nh Thi ®Ó chØ ra vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn lµ g×. + C¶m xóc cña con ngêi bao giê còng g¾n liÒn víi suy nghÜ. Suy nghÜ xuÊt ph¸t tõ t tëng cña ngêi lµm th¬. + §ông ch¹m tíi hµnh ®éng hµng ngµy, t©m hån n¶y lªn bao h×nh ¶nh. §ã lµ h×nh ¶nh s«i ®éng cã søc l«i cuèn. + H×nh ¶nh trong th¬ ph¶i ë ngay trong ®êi thùc - VÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: Th¬ ph¶i cã t tëng, cã ý thøc, t tëng trong th¬ ph¶i g¾n liÒn víi suy nghÜ vµ biÓu hiÖn b»ng h×nh ¶nh cña ®êi sèng thùctÕ. - Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò: Hoµn toµn ®óng. - Më réng bµn b¹c: T¹i sao th¬ ph¶i cã t tëng, ý thøc, t tuëng trong th¬ ph¶i g¾n liÒn víi suy nghÜ qua h×nh ¶nh cña ®êi sèng vµ nã thÓ hiÖn nhu thÕ nµo? + Ngêi lµm th¬ ph¶i cã xóc c¶m trªn c¬ së cña t tëng, ý thøc, suy nghÜ. + Ngêi lµm th¬ ph¶i mùon h×nh ¶nh trong thùc tÕ ®Ó diÔn t¶ t tëng t×nh c¶m cña m×nh. Cã nh vËy th¬ míi ch©n thùc. + Ngêi lµm th¬ bao giê còng híng c¶m xóc cña m×nh vµo môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Th¬ lµ tÊm lßng nhng tríc hÕt th¬ ph¶i lµ cuéc sèng. 17 (Chøng minh b»ng mét vµi ®o¹n th¬, bµi th¬ ®· häc). - Nªu ý nghÜa vÊn ®Ò. b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - T×m hiÓu c©u nãi cña Sãng Hång nh thÕ nµo? + Th¬ lµ g×? + Th¬ lµ häa biÓu hiÖn nh htÕ nµo? (h×nh ¶nh trong th¬). + Th¬ lµ nhac biÓu hiÖn nh thÕ nµo? (tÝnh nhac trong th¬). + Th¬ lµ ch¹m kh¾c theo mét c¸ch riªng lµ g×? (phong c¸hc riªng). - T¹i sao th¬ lµ … riªng? (Ph¶i dùa vµo ®Æc trng cña th¬, c¸ch nãi (ng«n ng÷) cña nhµ th¬, phong c¸ch riªng cña mçi nhµ th¬ ®Ó gi¶i thÝch. Cô thÓ th¬ nhËn thøc cuéc sèng vµ thÓ hiÖn qua ng«n ng÷ th¬. Ng«n ng÷ th¬ cã ®Æc trng giµu h×nh ¶nh, vµ cã tiÕt tÊu tøc nh¹c ®iÖu. §Æc biÖt qua phong c¸ch riªng cña mçi nhµ v¨n). - Suy nghÜ. + Kh¼ng ®Þnh lêi nhËn ®Þnh ®óng. + Më réng bµn b¹c: So s¸nh th¬ víi tiÓu thuyÕt, kÝ, truyÖn ng¾n trªn lÜnh vùc ng«n ng÷. + ý nghÜa lêi nhËn ®Þnh. c-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - HiÓu c©u nãi cña nhµ v¨n Ph¸p Gioãc-gi¬ §uy-a-men nh thÕ nµo? + ThÕ nµo lµ cuèn tiÓu thuyÕt høng thó? NhËn thøc? LÝ gi¶i? + ThÕ nµo cuèn tiÓu thuyÕt høng thó gióp ta nhËn thøc cuéc sèng? (Dùa vµo chøc n¨ng nhËn thøc cña v¨n häc ®Ó gi¶i thÝch: Nhµ v¨n quan s¸t cuéc sèng, suy nghÜ lùa chän viÕt lªn t¸c phÈm; t¸c phÈm t¸c ®éng ®Õn nhËn thøc ngêi ®äc. MÆt kh¸c, t¸c phÈm muèn gi¸o dôc t tëng , t×nh c¶m vµ hµnh ®éng cho ngêi ®äc ph¶i lµm saoa cho hä nhËn thøc ®îc, lÝ gi¶i ®îc tøc lµ th«ng hiÓu vÊn ®Ò). (chøng minh b»ng ®êi sèng v¨n häc). - Suy nghÜ. + Kh¼ng ®Þnh lêi nhËn ®Þnh. + Më réng bµn b¹c: Cã ngêi nhËn thøc ®îc vÊn ®Ò nhng cha ch¾c ®· th«ng hiÓu (lÝ gi¶i ®îc). Nãi c¸ch kh¸c, con ngêi chØ cã kiÕn thøc mµ kh«ng ®ång c¶m th× còng cha gäi lµ nhËn thøc ®Çy ®ñ. + ý nghÜa lêi nhËn ®Þnh. §Ò kiÓm tra: a- Sau khi vµo ®Ò, bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý : + HiÓu c©u nãi ®ã nh thÕ nµo Th¬ lµ tÊm lßng NhÊn m¹nh xóc c¶m trong th¬ Th¬ lµ cuécsèng kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh hiÖn thùc T¹i sao th¬ lµ tÊm lßng nhng tríc hÕt th¬ ph¶i lµ cuéc sèng - Th¬ lµ tiÕng nãi cña t©m hån g¾n liÒn víi t tëng , suy nghÜ tõ hiÖn thùc cuéc ®êi . - §èi tîng cña v¨n häc lµ cuéc sèng , con ngêi - Chøc n¨ng v¨n häc lµ nhËn thøc cuéc sèng vµ ph¶n ¸nh hiÖn thùc cuéc sèng (chøng minh qua c¸c bµi th¬ ®· häc trong ch¬ng tr×nh ) + Suy nghÜ * VÊn ®Ò cÇn b×nh luËn : kh¼ng ®Þnh vai trß chøc n¨ng cña th¬ vµ cuéc sèng con ngêi * kh¼ng ®Þnh : §óngs * Më réng vÊn ®Ò (bµn b¹c ) - lµm thÕ nµo ®Ó thÓ hiÖn c¶m xóc ch©n thµnh . - C¶m xóc chøa ë ®é m·nh liÖt kh«ng thÓ nµo cã th¬ - C¶m xóc ph¶i g¾n liÒn víi suy nghÜ vµ biÓu hiÖn b»ng h×nh ¶nh cã thùc trong ®êi sèng (chøng minh qua c¸c bµi th¬ ®· häc ) * Nªu ý nghÜa vÊn ®Ò - §èi víi ngêi lµm th¬ - §èi víi cuéc sèng con ngêi b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. + HiÓu c©u nãi ®ã nh thÕ nµo ? * V¨n häc c©m ®i kh«ng cã v¨n häc , v¨n häc kh«ng lªn tiÕng * C¸i chÕt cña c¶ d©n téc kh«ng ai biÕt ®Õn d©n téc Êy * T¹i sao “ V¨n häc l¹i c©m ®i … d©n téc” - V¨n häc lµ h×nh th¸i ý thøc ph¶n ¸nh cuéc sèng con ngêi - V¨n häc lµ mét bé phËn cña ®êi sèng v¨n hãa con ngêi - V¨n häc lµ kÕt tinh thµnh tùu t têng , nghÖ thuËt cña d©n téc (chøng minh qua c¸c t¸c phÈm ®· häc ) + Suy nghÜ 18 -VÊn ®Ò cÇn b×nh luËn lµ : kh¼ng ®Þnh vai trß, chøc n¨ng gi¸ trÞ cña v¨n häc ®èi víi quèc gia d©n téc _kh¼ng ®Þnh : §óng _Më réng bµn b¹c : -Gi¶ sö nÕu kh«ng cã v¨n häc th× ngµy nay chóng ta kh«ng thÓ biÕt cuéc sèng tinh thÇn cña cha «ng thêi trung ®¹i (chøng minh ) . Chóng ta kh«ng thÓ h×nh dung cha «ng m×nh ®· ®¸nh Ph¸p, MÜ vµ giµnh chiÕn th¾ng nh thÕ nµo (chøng minh ) . Chóng ta kh«ng cã ®îc nh÷ng thµnh tùu vÒ nghÖ thuËt vµ nh÷ng t¸c phÈm ph¶n ¸nh con ngêi thêi ®¹i qua chÆng ®êng lÞch sö . Chóng ta kh«ng cã nÒn v¨n häc “xøng ®¸ng ®øng vµo hµng ngò tiªn phong trong sù nghiÖp chèng ®Õ quèc” Nªu ý nghÜa t¸c dông c-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. + HiÓu ®îc c©u nãi ®ã nh thÕ nµo _Nçi buån cña th¬ míi l·ng m¹n 1930-1945 lµ xuÊt ph¸t tõ c¸i t«i tù ý thøc . Nã ®èi lËp víi cuéc ®êi hiÖn t¹i . C¸i t«i kh«ng cam t©m trë thµnh nh÷ng kÎ båi bót . Nã mang t©m sù cña ngêi d©n mÊt níc , Nhng nã bÊt lùc kh«ng ®ñ søc ®øng vµo hµng ngò cña nh÷ng ngêi tiªn phong . Nã chØ biÕt buån . _Nçi buån cña nhiÒu cung bËc : C¸i t«i mang nh÷ng ph¹m trï riªng kh«ng ai gièng ai . T tëng , t×nh c¶m cña mçi nhµ th¬ còng kh¸c nhau . Hoµn c¶nh sèng cña mçi nhµ th¬ còng kh¸c nhau . §Æc biÖt c¸i nh×n kh¸c nhau dÉn ®Õn c¸i hån cña nhiÒu cung bËc . + Chøng minh qua c¸c nhµ th¬ míi - Xu©n DiÖu buån nhng v¬n lªn lÝ tëng thÈm mÜ (chøng minh ) - Huy CËn buån tan n¸t ®Ðn chia l×a (chøng minh ) - Hµm MÆc Tö buån gîi nhí ®Õn b©ng khu©ng (chøng minh ) - ChÕ Lan Viªn sôt sïi than khãc (chøng minh ) + ý nghÜa cña viÖc t×m hiÓu nçi buån trong th¬ míi 5 - LuyÖn tËp vËn dông tæng hîp c¸c thao t¸c lËp luËn A. KiÕn thøc träng t©m - Cñng cè v÷ng ch¾c kiÕn thøc, kÜ n¨ng vÒ c¸c thao t¸c lËp luËn ®· häc. - VËn dông vµo lµm v¨n viÕt ®îc mét v¨n b¶n nghÞ luËn vÒ ®êi sèng còng nh v¨n häc biÕt sö dông vµ kÕt hîp Ýt nhÊt lµ ba thao t¸c lËp luËn. B¶ng thèng kª c¸c thao t¸c lËp luËn C¸c thao t¸c lËp luËn Gi¶i thÝch Chøng minh Ph©n tÝch B×nh luËn So s¸nh B¸c bá Suy lÝ DiÔn dÞch §Æc trng c¬ b¶n Gióp ngêi ®äc hiÓu ®óng, hiÓu râ, hiÓu s©u vÊn ®Ò thuéc vÒ ®êi sèng hoÆc v¨n häc. Tr¶ lêi c©u hái: ai, c¸i g×, t¹i sao, v× sao... KÕt hîp víi lÝ lÏ, chøng minh lµ dÉn chøng c¬ b¶n, ®óng ®¾n, toµn diÖn ®ñ søc thuyÕt phôc ngêi ®äc, ngêi nghe. Tr¶ lêi c©u hái nh thÕ nµo. Qu¸ tr×nh chia t¸ch, th¸o gì mét vÊn ®Ò thuéc vÒ ®êi sèng hoÆc v¨n häc ®Ó thÊy ®îc gi¸ trÞ nhiÒu mÆt cña nã. Qu¸ tr×nh ph©n tÝch ®ßi hái võa chia t¸ch, võa tæng hîp. §ßi hái ngêi viÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®îc vÊn ®Ò b×nh luËn. Tõ ®ã kh¼ng ®Þnh, më réng bµn b¹c, nªu ý nghÜa vÊn ®Ò. Thao t¸c ®ßi hái cã hiÓu biÕt, cã lËp trêng, chñ kiÕn râ rµng. Thao t¸c nh»m ®èi chiÕu gi÷a hai hay nhiÒu sù vËt ®Ó chØ ra sù gièng nhau vµ kh¸c nhau. Ngêi ta cã thÓ so s¸nh ®èi tîng cã nÐt t¬ng ®ång hoÆc ®èi lËp. Muèn so s¸nh ph¶i ®Æt cïng mét b×nh diÖn. Qu¸ tr×nh so s¸nh lµ qu¸ tr×nh biÕt tæng hîp vµ n©ng vÊn ®Ò lªn ë møc cao h¬n, s©u h¬n. Dïng lÝ lÏ vµ dÉn chøng ®Ó phñ nhËn mét ý kiÕn, mét vÊn ®Ò nµo ®ã thuéc vÒ ®êi sèng hoÆc v¨n häc. LÝ lÏ, dÉn chøng ph¶i cô thÓ ®ñ søc thuyÕt phôc lµm cho ®èi ph¬ng ph¶i t©m phôc, khÈu phôc. Thao t¸c dùa trªn mét vÊn ®Ò ®· ®îc kh¼ng ®Þnh, ®óc kÕt ®Ó suy ra vÊn ®Ò cã t tëng, t×nh c¶m, hµnh ®éng lín lao, s©u s¾c h¬n. Tõ mét vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t, bao trïm ®îc triÓn khai thµnh nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ. 19 Quy n¹p Qu¸ tr×nh lËp luËn ngîc víi diÔn dÞch. Nã ®i tõ nh÷ng chi tiÕt cô thÓ ®Ó cuèi cïng rót ra kÕt luËn cã tÝnh kh¸i qu¸t, bao trïm Tæng - ph©n - hîp LËp luËn theo qu¸ tr×nh: Tõ vÊn ®Ò lín, ph©n tÝch ra thµnh nh÷ng vÊn ®Ò nhá, cô thÓ (diÔn dÞch). Sau ®ã nh×n ë gãc ®é cao h¬n, s©u h¬n mµ n©ng vÊn ®Ò lªn. Qu¸ tr×nh tæng ph©n hîp lµ qu¸ tr×nh diÔn ra liªn tôc. B- C©u hái vµ bµi tËp C©u hái: a _ThÕ nµo lµ vËn dông tæng hîp c¸c thao t¸c lËp luËn b _Nªu yªu cÇu vËn dông tæng hîp c¸c thao t¸c lËp luËn c_Nªu kh¸i qu¸t c¸c bíc kÕt hîp thao t¸c lËp luËn Bµi tËp : a _“TriÕt lÝ nh©n sinh cña NguyÔn §×nh ChiÓu lµ lÊy nh©n nghÜa lµm gèc” . Cè thñ tíng Ph¹m V¨n §ång ®· kÕt h¬p c¸c thao t¸c lËp luËn trong bµi viÕt : “ NguyÔn §×nh ChiÓu ng«i sao s¸ng trªn bÇu trêi v¨n nghÖ”nh thÕ nµo b_KÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò sau “yªu lµ tªn gäi kh¸c cña sù hiÓu biÕt” c_“Ngêi ta sèng kh«ng ®Ó thiÕu t×nh b¹n” kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn C- §Ò kiÓm tra KÕt hîp nh÷ng thao t¸c lËp luËn ®Î thùc hiÖn nh÷ng ®Ò sau : a _NÐt ®Æc s¾c mµ anh ( chÞ ) ®· ph¸t hiÖn ®îc tõ mét bµi th¬. b_Mét t¸c phÈm v¨n häc míi ra ®êi vµ ®ang ®îc nhiÒu ngêi quan t©m bµn luËn. c _T×nh c¶m ruét thÞt gi÷a cha mÑ vµ con c¸i lµ t×nh c¶m ch©n thµnh nhÊt, thiªng liªng nhÊt. Nã kh«ng cã lÞch sö, kh«ng cã biªn giíi, lµ c¸i t×nh chung cña loµi ngêi . D- Gîi ý tr¶ lêi C©u hái: (a, b, c, dùa vµo phÇn kiÕn thøc träng t©m ®Ó tr¶ lêi) . Bµi tËp: a-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. - §©y lµ mét trong nh÷ng luËn ®iÓm cña bµi viÕt: “ NguyÔn §×nh ChiÓu ng«i sao s¸ng trªn bÇu trêi v¨n häc d©n téc”.T¸c gi¶ ®· sö dông c¸c thao t¸c lËp luËn? + Chøng minh (qua c¸c ®o¹n th¬ cña NguyÔn §×nh ChiÓu). + Ph¶n b¸c (®a ra gi¶ ®Þnh råi phñ ®Þnh). + Ph©n tÝch + chøng minh t¸c phÈm “Lôc V©n Tiªn”. + Cuèi cïng kh¼ng ®Þnh ( B×nh luËn). §©y lµ bµi nghÞ luËn ¸p dông nhiÒu thao t¸c lËp luËn. b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. “yªu lµ tªn gäi kh¸c nhau cña sù hiÓu nhau”. - V× yªu ph¶i xuÊt phat tõ sù hiÓu nhau gi÷a hai ngêi. (gi¶i thÝch). + Kh«ng cã hiÓu biÕt vÒ nhau th× kh«ng thÓ gäi lµ yªu nhau ®uîc. + Cã hiÓu biÕt míi th«ng c¶m vµ th¬ng nhau. Cã hiÓu biÕt míi nhËn ra ®îc phÈm chÊt, n¨ng lùc cña ngêi m×nh yªu. + RÊt nhiÒu ngêi yªu nhau v× kh«ng hiÓu nhau dÉn ®Õn hËu qu¶ ®¸ng tiÕc (ph©n tÝch, chøng minh). + Thêng bÊt ®ång ý kiÕn. + Cã viÖc lµm kh«ng phï hîp nhau, nghi kÞ nhau, dèi lõa nhau. +§a nhau ra tßa li dÞ. - Lµm thÕ nµo ®Ó hiÓu nhau ( b×nh luËn). - ý nghÜa c©u nãi (b×nh luËn). c- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý. “NÕu lÊy ®i t×nh yªu th× tr¸i ®Êt sÏ trë thµnh nÊm må”. - HiÓu c©u nãi Êy nh thÕ nµo? + T×nh yªu trong v¨n c¶nh nµy lªn hiÓu nh thÕ nµo? +NÊm må lµ h×nh ¶nh chØ c¸i g×? + “T¹i sao nÕu lÊy ®i t×nh yªu th× tr¸i ®Êt sÏ trë thµnh nÊm må”. - Chøng minh. - Suy nghÜ. + VÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: kh¼ng ®Þnh vai trß, gi¸ trÞ cña t×nh yªu gi÷a con ngêi víi con ngêi. + Kh¼ng ®Þnh: §óng. + Më réng bµn b¹c (phª ph¸n nh÷ng ngêi coi nhÑ t×nh yªu. VËy ®Ó lµm thÕ nµo ®Ó x©y dùng ®îc t×nh c¶m?). 20