Bài giảng bệnh chốc và các bênh về da có bọng nước
BÖnh chèc vµ c¸c bÖnh da cã bäng níc
§èi tîng: sinh viªn Y5 lu©n khoa
Sè tiÕt häc: 3 tiÕt
C¸n bé gi¶ng d¹y: Ths. Bs. Ph¹m ThÞ Lan
Môc tiªu bµi gi¶ng:
1. M« t¶ ®îc c¸c triÖu chøng l©m sµng cña bÖnh chèc, c¸ch ®iÒu trÞ.
2. Nªu ®îc sù kh¸c biÖt gi÷a tæn th¬ng trong bÖnh chèc víi c¸c bÖnh da cã
bäng níc kh¸c.
3. Tr×nh bµy ®îc nh÷ng kh¸c biÖt vÒ triÖu chøng vµ c¸c ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ
gi÷a bÖnh Pemphigus vulgaris vµ bÖnh viªm da d¹ng Herpes cña Duhring
Brocq.
A. bÖnh chèc
I. §¹i c¬ng:
- Chèc lµ mét bÖnh ngoµi da kh¸ phæ biÕn, hay l©y vµ tù l©y truyÒn.
- C¨n nguyªn: do tô cÇu, liªn cÇu hoÆc phèi hîp c¶ 2.
- §Æc trng bëi bäng níc n«ng, r¶i r¸c, nhanh chãng ho¸ mñ, rËp vì.
- §iÒu kiÖn thuËn lîi:
Tuæi nhá,
Thêi tiÕt nãng Èm, mïa hÌ.
§iÒu kiÖn ¨n ë chËt tréi, vÖ sinh kÐm.
BÖnh phèi hîp: ChÊy rËn, ghÎ, Herpes, c«n trïng c¾n, viªm da c¬ ®Þa
- Nguån l©y:
- §èi víi trÎ em: lµ c¸c vËt nu«i trong nhµ, mãng tay bÈn, trÎ cïng trêng,
trung t©m b¸n tró…
1
- Ngêi lín: hiÖu c¾t tãc, thÈm mÜ viÖn, xëng ®ãng gãi thÞt, bÓ b¬i
- Gi¶i phÉu bÖnh: Bäng níc n»m n«ng ngay díi líp sõng, chøa cÇu khuÈn,
m¶nh vôn cña BC§N, TB thîng b×.
II. L©m sµng:
- Khëi ph¸t lµ d¸t ®á xung huyÕt, Ên kÝnh hoÆc c¨ng da mÊt mµu, kÝch thíc
0,5-1cm ®êng kÝnh, nhanh chãng ph¸t triÓn bäng níc trªn d¸t ®á.
- Bäng níc kÝch thíc 0,5-1cm ®êng kÝnh, nh¨n nheo, xung quanh cã quÇng
®á viªm. Bäng níc nhanh chãng ho¸ mñ thµnh bäng mñ, råi dËp vì, ®ãng
v¶y tiÕt mµu vµng. V× vËy bÖnh nh©n thêng ®Õn kh¸m ë giai ®o¹n bäng níc
®· vì vµ cã v¶y tiÕt n©u nh¹t gièng mµu mËt ong. ë trªn ®Çu v¶y tiÕt lµm
tãc bÕt l¹i, nÕu cËy v¶y ë díi lµ vÕt trît mµu ®á.
- Kho¶ng 7-10 ngµy sau v¶y tiÕt bong ®i ®Ó l¹i d¸t hång, Èm ít, nh½n Ýt l©u
sau lµnh h¼n kh«ng ®Ó l¹i sÑo hoÆc ®Ó l¹i d¸t th©m t¨ng s¾c tè.
- VÞ trÝ: thêng ë vïng da hë nh tay, mÆt, cæ, chi díi. §Æc biÖt chèc ë ®Çu thêng lµ biÕn chøng cña chÊy rËn
- Hay cã phèi hîp tæn th¬ng kh¸c: viªm bê mi, chèc mÐp…
- Thêng kh«ng sèt, ®«i khi cã h¹ch viªm do ph¶n øng, hoÆc viªm cÇu thËn
nhÊt lµ ë trÎ em nhng tiªn lîng lµnh tÝnh.
- TriÖu chøng c¬ n¨ng: bÖnh nh©n thêng ngøa g·i lµm cho tæn th¬ng lan
réng.
- TiÕn triÓn cña tæn th¬ng thêng 1-2 tuÇn th× lµnh, nhng bÖnh cã thÓ dai d¼ng
do tù l©y truyÒn, vÖ sinh kÐm.
III. ThÓ l©m sµng:
1. Chèc kh«ng cã bäng níc: Thùc tÕ bäng níc cã qu¸ Ýt dÞch nªn kh« rÊt
nhanh t¹o nªn tæn th¬ng lµnh ë gi÷a, cã viÒn v¶y xung quanh rÊt gièng nÊm
2
da. Nhng tæn th¬ng ë ®©y ít vµ phñ v¶y tiÕt mµu vµng nh¹t chø kh«ng ph¶i
viÒn v¶y kh« nh nÊm da.
2. Chèc h¹t kª (chèc Bockhard): tæn th¬ng lµ c¸c môn mñ nhá n«ng, kÝch thíc
2-3mm, lan to¶ hay khu tró 1 vïng. Trong trêng hîp khã, cÇn ph©n biÖt víi
bÖnh v¶y nÕn thÓ mñ b»ng c¸ch nhuém Gram hay nu«i cÊy dÞch trong môn
mñ.
3. Chèc ë trÎ s¬ sinh: L©y truyÒn nhanh vµ lµ mèi ®e do¹ víi nhµ hé sinh. Thêng b¾t ®Çu tõ ngµy thø 4-10 xuÊt hiÖn bäng níc ë tay, mÆt, kh«ng cã triÖu
chøng toµn th©n, sau ®ã mÖt, sèt hoÆc h¹ nhiÖt, Øa ch¶y ph©n xanh, nhiÔm
khuÈn huyÕt, viªm phæi, viªm mµng n·o, cã thÓ tö vong rÊt nhanh.
IV.chÈn ®o¸n.
1. ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh:
- L©m sµng: chÈn ®o¸n dùa vµo l©m sµng lµ chÝnh
1. Tæn th¬ng c¬ b¶n lµ bäng níc n«ng hãa mñ nhanh.
2. VÈy tiÕt mµu vµng n©u (mµu mËt ong) .
3. Bäng níc tiÕn triÓn lµnh tÝnh, khái sau 7-10
- XN: nhuém Gram, nu«i cÊy, KS§ ®èi víi trêng hîp khã.
2. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt:
2.1. Duhring brocq: cã tiÒn triÖu, bäng níc c¨ng, tiÕn triÓn tõng ®ît, thÓ tr¹ng
b×nh thêng. Test Kaliiodua 50% (+).
2.2. Pemphigus: bÖnh da tù miÔn, bäng níc to nh¨n nheo, dÔ vì, dÊu hiÖu
Nikolsky (+), cã tæn th¬ng niªm m¹c, ¶nh hëng toµn tr¹ng, tiªn lîng xÊu.
2.3. Thuû ®Ëu: lµ bÖnh do Virus, thêng xuÊt hiÖn ë løa tuæi ®i häc, cã yÕu tè dÞch
tÔ. Lóc ®Çu cã biÓu hiÖn viªm long ®êng h« hÊp trªn. Sau ®ã cã c¸c môn níc kÝch
3
thíc t¬ng ®èi ®ång ®Òu, cã mñ, lâm gi÷a, tæn th¬ng mäc r¶i r¸c toµn th©n, cã thÓ
sèt hoÆc kh«ng. Khái sau 7-10 ngµy.
2.4. Zona (Herpes Zoster): lµ môn níc, bäng níc xÕp thµnh chïm, ch¹y däc theo
®êng ®i cña d©y thÇn kinh ngo¹i biªn, thêng chØ bÞ ë 1/2 c¬ thÓ vµ kh«ng vît qu¸
®êng tr¾ng gi÷a. C¬ n¨ng ®au r¸t, ®Æc biÖt ë ngêi giµ nÕu kh«ng ®iÒu trÞ kÞp thêi
cã thÓ g©y di chøng ®au sau Zona.
2.5. Giang mai bÈm sinh: bäng níc ë lßng bµn tay, lßng bµn ch©n mäc trªn nÒn
sÈn cøng. Cã thÓ cã dÊu hiÖu toµn th©n kÌm theo nh vµng da, gan l¸ch to, tuÇn
hoµn bµng hÖ. XN huyÕt thanh chÈn ®o¸n giang mai d¬ng tÝnh ë c¶ mÑ vµ con.
2.6. DÞ øng thuèc thÓ bäng níc: khëi ph¸t ®ét ngét sau khi dïng thuèc. Ngøa, næi
ban ®á vµ bäng níc ë toµn th©n. T×nh tr¹ng toµn th©n nÆng, cã tæn th¬ng niªm
m¹c.
V. BiÕn chøng:
1. T¹i chç
- Chµm hãa: ngoµi tæn th¬ng cña chèc, cßn cã c¸c ®¸m ®á da vµ môn níc,
ngøa t¨ng lªn. thêng dai d¼ng kÐo dµi.
- Chèc loÐt: hay gÆp ë trÎ suy dinh dìng, hoÆc sau sëi do gi¶m søc ®Ò kh¸ng.
Tæn th¬ng lµ nh÷ng môn mñ, bäng mñ trªn nÒn da ®á dÔ vì, ®ãng v¶y tiÕt
dµy, mµu n©u ®en. VÞ trÝ thêng ë vïng tuÇn hoµn kÐm. TiÕn triÓn dai d¼ng,
l©u lµnh. Khi lµnh ®Ó l¹i sÑo.
- TriÖu chøng toµn th©n: cã thÓ cã héi chøng nhiÔm trïng, nhiÔm ®éc.
Nguyªn nh©n do tô cÇu, liªn cÇu, cã thÓ c¶ trùc khuÈn mñ xanh, vi khuÈn
yÕm khÝ, lµm cho ®iÒu trÞ khã vµ tiªn lîng xÊu.
- Viªm quÇng, viªm m« bµo: lóc nµy VK x©m nhËp s©u h¬n vµo tæ chøc díi da
g©y triÖu chøng trÇm träng h¬n
4
2. Toµn th©n
- Viªm cÇu thËn cÊp: do liªn cÇu, tû lÖ 2-5%, thêng gÆp nhÊt ë trÎ díi 6 tuæi
nhng tiªn lîng tèt.
- Viªm tai gi÷a, phÕ qu¶n phÕ viªm do tô cÇu.
- NhiÔm trïng huyÕt: thêng do tô cÇu, hay gÆp ë trÎ em dÔ ®a ®Õn tö vong.
VI. §iÒu trÞ:
1. T¹i chç
- Víi v¶y dµy: §¾p níc muèi sinh lÝ, níc thuèc tÝm 1/10000, dung dÞch
Jarish hoÆc mì kh¸ng sinh
- Bäng níc, vÕt trît: chÊm dung dÞch mµu nh milian, castellani.
2. Toµn th©n
- Dïng kh¸ng sinh toµn th©n: nhãm Beta lactam, Cefalosporine, Macrolide,
quinolone…Thêi gian dïng KS: 7-10 ngµy
- NÕu chèc cã kh¸ng thuèc ph¶i ®iÒu trÞ theo KS§
- NÕu cã biÕn chøng: chó träng ®iÒu trÞ c¸c biÕn chøng.
- Chèc loÐt: nªn lµm kh¸ng sinh ®å vµ ®iÒu trÞ theo KS§.
VII. Phßng bÖnh:
- Chó ý phßng bÖnh cho trÎ nhá, nhÊt lµ sau khi m¾c bÖnh do vi rót nh sëi.
- T¾m röa vÖ sinh ngoµi da, c¾t tãc, c¾t mãng tay.
- Tr¸nh ë l©u nh÷ng n¬i Èm thÊp, thiÕu ¸nh s¸ng.
- §iÒu trÞ sím vµ tÝch cùc, tr¸nh trµ s¸t, g·i nhiÒu g©y biÕn chøng.
B. chÈn ®o¸n ph©n biÖt bÖnh viªm da d¹ng herpes cña
duhring brocq vµ bÖnh pemphigus vulgaris
5
BÖnh viªm da d¹ng herpes cña
TiÒn triÖu
Duhring brocq
Ngøa r¸t tríc khi næi bäng níc hoÆc
BÖnh Pemphigus Vulgaris
XuÊt hiÖn ®ét ngét.
mÊt ngñ, t¸o bãn vµi ngµy tríc khi
Tæn th¬ng
xuÊt hiÖn bÖnh.
§a d¹ng: bäng níc, môn níc, d¸t ®á,
Bäng níc ®¬n d¹ng, nh¨n nheo,
da
sÈn phï. Bäng níc c¨ng bãng, h×nh
mäc trªn nÒn da lµnh,dÔ vì ®Ó l¹i
b¸n cÇu, chøa dÞch trong, khã vì, khã
vÕt trît ®á ít. Mïi rÊt h«i.
nhiÔm trïng, xÕp thµnh chïm. Ph©n
DÊu hiÖu
bè ë mÆt duçi cña c¬ thÓ.
(-)
(+)
Nicolski
Niªm m¹c
Kh«ng cã tæn th¬ng
Cã tæn th¬ng niªm m¹c miÖng,
m¾t hoÆc sinh dôc, ®«i khi xuÊt
Tuæi m¾c
20-40 tuæi
hiÖn tríc tæn th¬ng da vµi th¸ng.
50-60 tuæi.
bÖnh
TiÕn triÓn
Tõng ®ît, toµn tr¹ng Ýt bÞ ¶nh hëng.
TiÕn triÓn liªn tôc, gÇy sót, tö vong
T¨ng nh¹y c¶m víi Gluten: ®au bông,
nhanh trong vßng 6-12 th¸ng nÕu
Øa ch¶y, tæn th¬ng da nÆng khi cã chÕ
kh«ng ®îc ®iÒu trÞ.
®é ¨n nhiÒu Gluten.
(-)
(+) tÕ bµo gai lÖch h×nh, ®øt cÇu
ChÈn ®o¸n
tÕ bµo
nèi tr«i næi trong bäng níc.
Tzanck
Test KI
(+) 70-80%
(-)
50%
Gi¶i phÉu
Bäng níc n»m díi thîng b×
Bäng níc n»m ë thîng b×, trªn líp
bÖnh
tÕ bµo sinh s¶n, trong líp tÕ bµo
Malpighi.
6
MiÔn dÞch
L¾ng ®äng IgA d¹ng h¹t ë nhó trung
L¾ng ®äng IgG vµ C3 thµnh d¶i ë
huúnh
b× n«ng.
mµng tÕ bµo Malpighi.
quang
§iÒu trÞ
Sunfapiridine, Biseptol, DDS, kh¸ng
T¹i chç: n»m giêng bét talc v«
histamin tæng hîp.
khuÈn, thay hµng ngµy, dung dÞch
ChÕ ®é ¨n
mµu.
Toµn th©n: corticoid 1,52mg/kg/ngµy. hoÆc phèi hîp
Cyclophosphamide, azathioprine,
methotrexate, cyclosporine A.
N©ng cao thÓ tr¹ng, kh¸ng sinh
chèng béi nhiÔm.
7
- Xem thêm -