Tài liệu Bài giảng bài tia x vật lý 12 (2)

Sở GD-ĐT Lâm Đồng. Trường THPT Đạ Tông BÙI VĂN KHOA Cấu Tạo Ống Rơnghen: Dòng electrôn K Đối âm cực A + Tia Rơnghen UAK 20-50kV p khoảng 10 -3mmHg Sự tạo thành tia X Chùm tia âm cực Nguyên tử của đối âm cực - - - -- +++ - Tia Rơnghen 1./ Ống Ống Rơnghen Đơn giản là một ống tia âm cực , bên trong có lắp thêm một điện cực bằng kim loại có nguyên tử lượng lớn và khó nóng chảy để chắn dòng tia âm cực . Cực kim loại này gọi là đối âm cực (AK) . Đối âm cực thường được nối với anốt . Áp suất trong ống vào khoảng 10-3 mmHg . Hiệu điện thế giữa anốt và catốt khoảng vài vạn vôn 2./ Bản chất của tia Rơnghen: - Bản chất của tia Rơnghen là sóng điện từ có bước sóng rất ngắn từ 10-12 m đến 10 -8m -λ=10-12 m tia Rơnghen cứng -λ =10 -8m tia Rơnghen mềm 2./ Bản chất của tia Rơnghen: *Cơ chế phát ra tia Rơnghen: Các electron trong tia catốt được tăng tốc trong điện trường mạnh , nên thu được một động năng rất lớn . Khi đến đối âm cực , chúng gặp các nguyên tử của đối âm cực , xuyên sâu vào những lớp bên trong của vỏ nguyên tử và tương tác với hạt nhân nguyên tử và với các eléctron ở các lớp này . Trong sự tương tác này sẽ phát ra một sóng điện từ có bước sóng rất ngắn mà ta gọi là bức xạ hãm . Đó chính là tia Rơnghen 3./ Các tính chất và công dụng của tia Rơnghen: -Tia Rơnghen có khả năng đâm xuyên lớn. Bước sóng của tia Rơnghen càng nhỏ thì khả năng đâm xuyên càng lớn . Nhờ khả năng này, tia Rơnghen được dùng trong y học để chiếu điện , chụp điện , trong công nghiệp dùng để dò các lỗ hổng khuyết tật bên trong các sản phẩm đúc . 3./ Các tính chất và công dụng của tia Rơnghen - Có tác dụng mạnh lên kính ảnh nên được dùng để chụp điện - Có tác dụng làm phát quang một số chất - Có khả năng ion hoá chất khí .Lợi dụng tính chất này ,người ta làm máy đo liều lượng tia Rơnghen - Có tác dụng sinh lý .Nó có thể huỷ hoại tế bào ,diệt khuẩn .Vì thế tia Rơnghen dùng để chữa những ung thư nông ,gần ngoài da. Thang sóng điện từ Sóng vô tuyến 10-3m trở lên Vùng hồng ngoại 7.5.10-7m đến 10-3m λ = 0,75 µm Ánh sáng nhìn thấy λ = 0,40 µm Vùng tử ngoại 10-9 m đến 4.10-7m Tia Rơnghen 10-12 m đến 10-7m trên 10-12m Tia Gama λ (µm) λ = 0,40 µm đến λ = 0,75 µm λ = c/f 4./ Thang sóng điện từ : - Ta thấy : Tia Rơnghen ,tia tử ngoại ,ánh sáng nhìn thấy ,tia hồng ngoại và các sóng vô tuyến đều có chung bản chất là sóng điện từ nhưng điều khác nhau cơ bản giữa chúng là có bước sóng dài ngắn khác nhau .Ngòai ra còn có những sóng điện từ có bước sóng cực ngắn ( dưới 10-12 m) gọi là tia Gamma. 4./ Thang sóng điện từ : - Giữa các vùng tia không có ranh giới rõ rệt. + Các sóng điện từ có bước sóng càng ngắn thì khả năng đâm xuyên càng mạnh ,dễ tác dụng lên kính ảnh ,dễ làm phát quang các chất và dễ ion hoá không khí . + Các sóng điện từ có bước sóng càng dài thì càng dễ quan sát hiện tượng giao thoa của chúng . Tập hợp tất cả các loại tia trên thành một bảng sắp xếp thứ tự theo bước sóng hay tần số làm thành thang sóng điện từ.