Tài liệu Bài giảng bài thấu kính phân kỳ vật lý 9 (5)

TIẾT 48 - BÀI 44 THẤU KÍNH PHÂN KỲ THẤU KÍNH PHÂN KỲ CÓ ĐẶC ĐIỂM GÌ KHÁC SO VỚI THẤU KÍNH HỘI TỤ? KIỂM TRA BÀI CŨ Câu 1 Hình bên vẽ một TKHT, quang tâm O, trục chính , hai tiêu diểm F và F', các tia tới 1, 2, 3. Hãy vẽ tia ló của các tia này. S 0 F F Câu 2 S' Thấu kính hội tụ là gì? Trả lời: TKHT là thấu kính có phần rìa mỏng hơn phần giữa. Nếu chiếu một chùm tia sáng tới song song với trục chính của TKH thì chùm tia ló sẽ hội tụ tại tiêu điểm của thấu kính. TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẶC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ 1. Quan sát và tìm cách nhận biét C1 Hãy tìm cách nhận biết thấu kính hội tụ trong hai loại thấu kính có ở phòng TN. Thấu kính còn lại là thấu kính phân kỳ Trả lời C1: Có 3 cách nhận biết: + Dùng tay nhận biết độ dày phần rìa mỏng hơn phần giữa. + Đưa thấu kính lại gần dòng chữ trong sách, hình ảnh dòng chữ to hơn so với nhìn trực tiếp. +Dùng thấu kính hứng ánh sáng mặt trời, chùm sáng (ASMT) không hội tụ trên màn hứng. Nếu không có một trong ba hiện tượng trên thì không phải là thấu kính phân kỳ TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẶC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ 1. Quan sát và tìm cách nhận biét 2. Thí nghiệm Chúng ta cùng quan sát thí nghiệm C2: Nhận xét độ dày mỏng của TKPK? C3: Chùm tia sáng vừa quan sát có gì đặc điểm gì mà người ta gọi TK này là TK phân kỳ? Nguồn sáng Thấu kính Trả lời C2: Thấu kính có độ dày phần rìa lớn hơn phần giữa, ngược hẳn với TKHT Trả lời C3: Chùm tia ló không hội tụ tại 1 điểm mà bị phân kỳ! TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẠC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ 1. Quan sát và tìm cách nhận biét 2. Thí nghiệm Nguồn sáng Tiết diện mặt cắt ngang của một số TK phân kỳ được mô tả như hình bên. Và ký hiệu của TKPK ∆ a) d) b) Thấu kính c) TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẠC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ II. TRỤC CHÍNH, QUANG TÂM, TIÊU ĐIỂM, TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ 1. Trục chính C4 Ta hãy quan sát lại TN và cho biết, trong 3 tia sáng tới thấu kính, tia nào qua thấu kính truyền thẳng không bị đổi hướng? Tìm cách KT điều này. Trong các tia vuông góc với mặt TKPK, có một tia ló truyền thẳng không đổi hướng. Tia này trùng với đường thẳng được gọi là trục chính ( ) của thấu kính Nguồn sáng Thấu kính Trả lời C4 Trong 3 tia sáng tới thấu kính, tia giữa truyền thẳng không bị đổi hướng. Có thể dùng thước KT đường truyền của tia sáng đó. TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẠC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ II. TRỤC CHÍNH, QUANG TÂM, TIÊU ĐIỂM, TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ 1. Trục chính 2. Quang tâm Trục chính của TKPK đi qua một điểm O trong thấu kính mà mọi tia sáng đến điểm này đều truyền thẳng, không đổi hướng. Điểm đó gọi là quang tâm của thấu kính Quang tâm 0 Nguồn sáng Thấu kính TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẠC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ II. TRỤC CHÍNH, QUANG TÂM, TIÊU ĐIỂM, TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ 1. Trục chính 2. Quang tâm Quang tâm 0 3. Tiêu điểm C5 Quan sát lại thí nghiệm Nguồn sáng Dự đoán nếu kéo dài các tia ló thì chúng gặp nhau tại một điểm hay không? Tìm cách lại dự đoán đó . Thấu kính Nếu kéo dài các tia ló thì chúng gặp nhau tại một điểm trên trục chính cùng phía với chùm tia tới. Có thể dùng thước thẳng để KT dự đoán đó. TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẠC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ II. TRỤC CHÍNH, QUANG TÂM, TIÊU ĐIỂM, TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ 1. Trục chính 2. Quang tâm Quang tâm 0 3. Tiêu điểm C6 Hãy biễu diễn chùm tia tới và chùm tia ló trong TN trên. Dự đoán nếu kéo dài các tia ló thì chúng gặp nhau tại một điểm hay không? Tìm cách lại dự đoán ∆ đó . Nguồn sáng Thấu kính ∆ F O F’ TIẾT 46: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẠC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ II. TRỤC CHÍNH, QUANG TÂM, TIÊU ĐIỂM, TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ 1. Trục chính 2. Quang tâm 3. Tiêu điểm Thấu kính 4. Tiêu cự Khoảng cách từ quang tâm đến một tiêu điểm 0F = 0F' = f gọi là tiêu cự của thấu kính 0 F F' TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẠC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ II. TRỤC CHÍNH, QUANG TÂM, TIÊU ĐIỂM, TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ III. VẬN DỤNG S 0 C7 Hình bên vẽ một TKPK, quang tâm O, trục chính , hai tiêu diểm F và F', các tia tới 1, 2. Hãy vẽ tia ló của các tia tới này. F F' Trả lời C7: +Tia ló của tia tới (1) đi qua tiêu điểm F + Tia ló của tia tới (2) qua quang tâm truyền thẳng không đổi hướng. TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẠC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ II. TRỤC CHÍNH, QUANG TÂM, TIÊU ĐIỂM, TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ III. VẬN DỤNG Trả lời C8: Kính cận là TKPK có thể nhận biết bằng một trong hai cách sau: C8 Trong tay em có một kính cận thị. Làm thế nào để biết kính đó là thấu kính hội tụ hay phân kỳ. + Phần rìa của thấu kình này dày hơn phần giữa. + Đặt TK này gần dòng chữ. Nhìn qua thấy ảnh dòng chữ nhỏ hơn so với khi nhìn trực tiếp dòng chữ đó. TIẾT 48: THẤU KÍNH PHÂN KỲ I. ĐẠC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ II. TRỤC CHÍNH, QUANG TÂM, TIÊU ĐIỂM, TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KỲ III. VẬN DỤNG Trả lời C9: TKPK có đặc điểm trái ngược với TKHT: + Phần rìa của thấu kình phân kỳ dày hơn phần giữa. C9 Trả lời câu hỏi nêu ở phần + Chùm sáng tới song song với trục đầu bài. chính của TKPK, cho chùm tia ló phân kỳ. + Khi để TKPK gần dòng chữ trên trong sách, nhìn qua TK ta thấy hình ảnh dòng chữ bé đi so với khi nhìn trực tiếp . DẶN DÒ • Học kỹ bài và đọc phần có thể em chưa biết. • Làm bài tập 44 – 45.3a SBT trang 52-53