Tài liệu ảnh hưởng của việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đến cuộc sống của người dân khi nhà nước thu hồi đất tại huyện bố trạch, tỉnh quảng bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HOÀNG THÀNH ĐẠT ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG ĐẾN CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI DÂN KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ HUẾ, 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HOÀNG THÀNH ĐẠT ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG ĐẾN CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI DÂN KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số : 80 3401 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ MINH HÒA HUẾ, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn là trung thực và không trùng lắp với các công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu có liên quan khác đã được công bố. Mọi sự cộng tác, giúp đỡ trong quá trình thực hiện luận văn này đã được gửi lời cảm ơn sâu sắc và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Một lần nữa tôi xin khẳng định về sự trung thực của lời cam đoan trên. Học viên Hoàng Thành Đạt i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa học và đề tài nghiên cứu tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện và có được những ý kiến đóng góp của quý Thầy, Cô tại Trường Đại học Kinh tế Huế, xin gửi tới quý Thầy, Cô lòng biết ơn chân thành nhất. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến cô giáo PGS.TS. Nguyễn Thị Minh Hòa là người hướng dẫn khoa học, là người rất quan tâm, tận tình hướng dẫn, có những góp ý quý báu cho tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn các tập thể và cá nhân: UBND huyện Bố Trạch, Phòng Kinh tế và Hạ tầng, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Chi cục Thống kê, Văn phòng HĐND & UBND huyện, UBND các xã có liên quan đã giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện để tôi hoàn thành đề tài này. Tôi xin cảm ơn tới gia đình, những người thân, bạn bè và đồng nghiệp đã góp ý, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Học viên Hoàng Thành Đạt ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Học viên thực hiện: HOÀNG THÀNH ĐẠT Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 80 3401 10 Niên khóa: 2016 - 2018 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ MINH HÒA Tên đề tài: ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG ĐẾN CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI DÂN KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH 1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu: - Mục đích nghiên cứu: Từ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thực hiện chính sách GPMB đến cuộc sống của người dân có đất bị thu hồi tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình đề tài đưa ra những giải pháp nhằm làm giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực (nếu có) của việc thực hiện chính sách bồi thường, GPMB đến cuộc sống của người dân có đất bị thu hồi trên địa bàn nghiên cứu. - Đối tượng nghiên cứu: ảnh hưởng của việc chính sách bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng đến cuộc sống của người dân bị thu hồi đất tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. 2. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp thu thập số liệu gồm phương pháp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp + Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: tài liệu đã được xử lý, được báo cáo và công bố + Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: dùng phiếu điều tra bảng câu hỏi. - Số liệu điều tra được xử lý, tính toán trên máy tính theo phần mềm thống kê thông dụng như Excel. 3. Kết quả nghiên cứu: Luận văn đã nghiên cứu cơ sở lý luận, phân tích, đánh giá thực trạng ảnh hưởng của việc thực hiện chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng đến cuộc sống của người dân bị thu hồi đất tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình từ năm 2016-2017. Tác iii giả rút ra được những hạn chế, tồn tại trên nhiều mặt từ việc phân tích các nhân tố ảnh hưởng cuộc sống của người dân bị thu hồi đất. Từ những đánh giá đó tác giả đề xuất các giải pháp phù hợp cho sự ổn định lâu dài cuộc sống của người dân bị thu hồi đất khi được bồi thường, GPMB. iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT CHỮ VIẾT TẮT CÓ NGHĨA LÀ 1 BAH Bị ảnh hưởng 2 CNH Công nghiệp hoá 3 HĐH Hiện đại hóa 4 FAO Tổ chức Nông lương thế giới 5 GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất 6 GDP Tổng sản phẩm nội địa 7 GPMB Giải phòng mặt bằng 8 HĐH Hiện đại hoá 9 HSĐC Hồ sơ địa chính 10 NN Nông nghiệp 11 TĐC Tái định cư 12 UBND Uỷ ban nhân dân 13 UNESCO Tổ chức văn hoá, khoa học và giáo dục của Liên hợp quốc 14 ADB Ngân hàng phát triển Châu Á 15 WB Ngân hàng thế giới v MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................................i LỜI CẢM ƠN................................................................................................................. ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ..................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..............................................................................v MỤC LỤC ......................................................................................................................vi DANH MỤC BẢNG BIỂU............................................................................................ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ .................................................................................................xi PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI...............................................................................1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ........................................................................................2 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................................3 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...............................................................................3 5. CẤU TRÚC LUẬN VĂN ...........................................................................................5 PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU............................................................................7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG VÀ CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI DÂN KHI BỊ THU HỒI ĐẤT...........................................................................................................7 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG ..............................................................................................................................7 1.1.1. Giải phóng mặt bằng .............................................................................................7 1.1.2. Bồi thường khi giải phóng mặt bằng .....................................................................9 1.1.3. Chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng.........................................................9 1.1.4. Thu hồi đất...........................................................................................................10 1.1.4.1. Khái niệm .........................................................................................................10 1.1.4.2. Các trường hợp thu hồi đất ...............................................................................11 1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CUỘC SÔNG CỦA NGƯỜI DÂN................................12 1.2.1. Cuộc sống ............................................................................................................12 1.2.2. Các nguồn lực cuộc sống.....................................................................................14 vi 1.2. MỘT SỐ KINH NGHIỆM GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CUỘC SỐNG VÀ VIỆC LÀM CHO HỘ NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT Ở VIỆT NAM................................17 1.2.1. Kinh nghiệm của Huyện Hòa Vang thuộc thành phố Đà Nẵng ..........................17 1.2.2. Kinh nghiệm của huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang ........................................19 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG ĐẾN CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI DÂN KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH ..............................................................................................................21 2.1. KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, XÃ HỘI HUYỆN BỐ TRẠCH..........................................................................................................................21 2.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên...........................................................................21 2.1.2. Các nguồn tài nguyên ..........................................................................................24 2.1.3. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội ..................................................................26 2.1.4. Hiện trạng sử dụng đất năm 2016........................................................................30 2.2. TÌNH HÌNH THỰC HIỆN BỒI THƯỜNG, GPMB TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH.........32 2.2.1. Tình hình bồi thường, GPMB tại huyện Bố Trạch từ năm 2016-2017 ...............32 2.2.2. Tình hình thực hiện chính sách bồi thường, GPMB khi thu hồi đất tại huyện Bố Trạch ..............................................................................................................................34 2.3. THỰC TRẠNG ẢNH HƯỞNG CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH ............................................38 2.3.1. Ảnh hưởng về đất đai ..........................................................................................38 3.3.2. Ảnh hưởng về lao động, việc làm........................................................................43 2.3.3. Ảnh hưởng về tài chính .......................................................................................51 2.3.4. Ảnh hưởng về cơ sở vật chất ...............................................................................59 2.3.5. Ảnh hưởng về mặt xã hội ....................................................................................62 2.4. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG VÀ ỔN ĐỊNH ĐỜI SỐNG CỦA HỘ DÂN SAU KHI BỊ THU HỒI ĐẤT.........................................................................................................65 2.4.1. Chiến lược và mô hình việc làm của hộ ..............................................................65 2.4.1.1. Các mô hình việc làm của hộ nông dân............................................................65 2.4.1.2. Hoạt động sản xuất nông nghiệp ......................................................................68 2.4.1.3. Hoạt động ngành nghề......................................................................................69 vii 2.4.1.4. Hoạt động thương mại dịch vụ .........................................................................70 2.4.1.5. Hoạt động làm thuê ..........................................................................................70 2.4.2. Kết quả cuộc sống ...............................................................................................70 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP ỔN ĐỊNH, NÂNG CAO CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH .............75 3.1. ĐỊNH HƯỚNG, MỤC TIÊU .................................................................................75 3.1.1. Định hướng ..........................................................................................................75 3.1.2. Mục tiêu...............................................................................................................75 3.2. CÁC GIẢI PHÁP CƠ BẢN ĐỂ ỔN ĐỊNH CUỘC SỐNG NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT .......................................................................................................................76 3.2.1. Về hoạch định chính sách....................................................................................76 3.2.2. Về thực thi chính sách .........................................................................................77 3.2.3. Đối với cơ sở dạy nghề và trung tâm giới thiệu việc làm ...................................78 3.2.4. Đối với cộng đồng (tổ chức chính trị xã hội, cộng đồng dân cư)........................80 3.2.5. Đối với các hộ thuộc diện giải phóng mặt bằng, thu hồi đất...............................82 PHẦN 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................83 1. KẾT LUẬN ...............................................................................................................83 2. KIẾN NGHỊ...............................................................................................................84 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................86 BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG NHẬN XÉT PHẢN BIỆN 1 NHẬN XÉT PHẢN BIỆN 2 BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN viii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Cơ cấu kinh tế theo ngành huyện Bố Trạch .........................................26 Bảng 2.2: Diện tích, cơ cấu đất nông nghiệp năm 2016 huyện Bố Trạch .............31 Bảng 2.3: Diện tích, cơ cấu đất phi nông nghiệp năm 2016 huyện Bố Trạch .......31 Bảng 2.4. Tổng hợp kết quả thực hiện công tác bồi thường, GPMB các dự án trong 2 năm (từ năm 2016- 2017)..........................................................33 Bảng 2.5. Tổng hợp kết quả thu hồi đất các xã có thực hiện công tác bồi thường, GPMB các dự án trong 2 năm (từ năm 2016- 2017).............................33 Bảng 2.6: Diện tích đất đai BQ của các nhóm hộ điều tra giai đoạn 2016 - 2017.40 Bảng 2.7: Kết quả điều tra về nhu cầu sử dụng đất nông nghiệp năm 2017..........42 Bảng 2.8: Chủ hộ của các hộ điều tra năm 2017 ...................................................44 Bảng 2.9: Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra ...........................45 Bảng 2.10: Tình hình việc làm của các hộ điều tra năm 2016; 2017.......................48 Bảng 2.11: Cơ cấu sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ của các nhóm hộ điều tra........52 Bảng 2.12: Cơ cấu sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ theo tuổi chủ hộ điều tra.........54 Bảng 2.13: Mức thu trung bình từ các nguồn thu của hộ điều tra năm 2017 ..........55 Bảng 2.14: Chuyển dịch nguồn thu nhập của hộ trước và sau khi thu hồi đất ........57 Bảng 2.15: Tình hình vay vốn của các hộ điều tra năm 2016..................................58 Bảng 2.16: Tài sản nhà ở của nhóm hộ điều tra năm 2016......................................59 Bảng 2.17: Tình hình tài sản phục vụ sản xuất và đời sống của hộ.........................60 Bảng 2.18: Cảm nhận về sự thay đổi cơ sở hạ tầng của địa phương .......................61 Bảng 2.19: Tình hình tham gia các tổ chức xã hội của hộ điều tra năm 2016; 2017 ...............................................................................................................63 Bảng 2.20: Các mô hình việc làm của hộ điều tra năm 2017 ..................................66 Bảng 2.21: Các loại việc làm trước và sau thu hồi đất ............................................67 Bảng 2.22: Phân loại việc làm .................................................................................67 Bảng 2.23: Diện tích cây trồng của hộ điều tra năm 2017.......................................68 Bảng 2.24: Chi phí tính bình quân cho 1 sào lúa năm 2017 ....................................68 Bảng 2.25: Hoạt động chăn nuôi của hộ điều tra .....................................................69 ix Bảng 2.26: Thu nhập từ hoạt động sản xuất nông nghiệp của hộ điều tra năm 2016......71 Bảng 2.27: Thu nhập từ hoạt động thương mại dịch vụ bình quân 1 hộ điều tra năm 2017 .......................................................................................................71 Bảng 2.28: Thu nhập từ tiền công bình quân 1 hộ điều tra năm 2017.....................72 Bảng 2.29: Đánh giá của hộ về thay đổi thu nhập và khả năng kiếm sống sau khi thu hồi đất ..............................................................................................72 Bảng 2.30: Một số khoản chi bình quân 1 hộ trong năm 2017................................73 x DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Cơ cấu đất thổ cư bình quân 3 nhóm năm 2017....................................41 Biểu đồ 2.2: Cơ cấu đất thổ cư của nhóm I năm 2016 ...............................................41 Biểu đồ 2.3: Cơ cấu đất thổ cư của nhóm I năm 2017...............................................41 Biểu đồ 2.4: Cơ cấu đất thổ cư của nhóm II năm 2017.............................................42 Biểu đồ 2.5: Cơ cấu đất thổ cư của nhóm III năm 2017 ...........................................42 Biểu đồ 2.6: Cơ cấu lao động theo độ tuổi của các nhóm hộ năm 2016....................46 Biểu đồ 2.7: Cơ cấu việc làm của lao động năm 2017...............................................49 Biểu đồ 2.8: Cơ cấu việc làm của lao động năm 2016...............................................49 Biểu đồ 2.9: Tình hình phân bổ thời gian lao động trong sản xuất trồng trọt của các nhóm hộ điều tra trước thu hồi đất ........................................................50 Biểu đồ 2.10: Tình hình phân bổ thời gian lao động trong sản xuất trồng trọt của các nhóm hộ điều tra sau thu hồi đất ...........................................................50 Biểu đồ 2.11: Cơ cấu sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ của hộ điều tra. .......................53 Biểu đồ 2.12: Cơ cấu sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ của hộ điều tra theo độ tuổi ....54 Biểu đồ 2.13: Cơ cấu các nguồn thu của nhóm hộ điều tra trước thu hồi đất..............56 Biểu đồ 2.14: Cơ cấu các nguồn thu của nhóm hộ điều tra sau thu hồi đất .................56 Biểu đồ 2.15: Cơ cấu hộ dân tham gia vào các tổ chức xã hội năm 2016 ...................64 Biểu đồ 2.16: Cơ cấu hộ dân tham gia vào các tổ chức xã hội năm 2017 ...................64 xi PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Nước ta là một nước nông nghiệp với 65,4% dân số sống ở nông thôn và gần 70% lao động hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Vì thế ổn định cuộc sống cho hộ nông dân sau khi bị thu hồi đất là vấn đề được quan tâm nhiều trong nông thôn hiện nay khi mà quá trình thu hồi đất để phát triển các khu công nghiệp, khu đô thị mới, phát triển quỹ đất ở, xây dựng đường giao thông... ngày càng diễn ra với tốc độ nhanh chóng. Mặt khác, với quá trình tăng trưởng dân số ngày càng mạnh, nhu cầu về đất ở, về giao thông, về việc làm ngày càng cao. Vì vậy, phát triển các khu công nghiệp, khu đô thị mới, phát triển quỹ đất ở, xây dựng đường giao thông là cần thiết mang lại nhiều kết quả tốt, giúp người dân có nhiều điều kiện để phát triển về kinh tế- xã hội hơn. Tuy nhiên cùng với đó là việc thu hồi đất đã có tác động đến đời sống của các hộ gia đình. Các hộ bị thu hồi đất phần lớn là những hộ sản xuất nông nghiệp. Sau khi bị thu hồi đất, có nhiều hộ đã được tạo điều kiện chuyển đổi sang các ngành nghề khác, nhưng cũng có rất nhiều hộ không có đất để sản xuất. Việc thu hồi đất không chỉ làm các hộ nông dân mất đi tài sản cuộc sống đặc biệt quan trọng là đất đai mà còn làm mất đi địa vị, các cơ hội, nguồn thực phẩm, thu nhập của hộ gia đình và cộng đồng, gây ra sự xáo trộn xã hội. Không còn hoặc còn rất ít đất sản xuất, nông dân phải tìm cách kiếm sống mới. Với trình độ dân trí có hạn, quen lao động chân tay, người nông dân đã xoay xở như thế nào với cuộc sống mới? Có nhiều người phải đổ ra thành thị để kiếm việc làm và đối mặt với rủi ro của cuộc sống, một số ít lao động trẻ được tuyển dụng vào làm việc trong khu công nghiệp, một số lao động tìm kiếm việc làm tại các địa phương khác hoặc mở các dịch vụ (mở quán nước, xây dựng nhà ở cho thuê...). Bên cạnh đó những nông dân không bị thu hồi đất cũng bị tác động đến sản xuất của mình, một phần lao động trong gia đình chuyển sang làm việc trong nhà máy hoặc dịch vụ trong khu công nghiệp. Đảng và nhà nước ta cũng đã có nhiều biện pháp tác động nhằm ổn định đời sống cho người dân sau khi bị thu hồi đất như: Chính sách định cư, chính sách hỗ trợ đào tạo nghề, chuyển đổi nghề… Mặc dù thế vấn đề cuộc sống của người dân mất đất sản xuất nông nghiệp còn gặp rất nhiều khó khăn. 1 Như vậy, cùng với việc thu hồi đất để phát triển các khu công nghiệp, khu đô thị mới, phát triển quỹ đất ở, xây dựng đường giao thông thì số lao động nông nghiệp không còn đất sản xuất nông nghiệp hoặc còn quá ít đất sản xuất nông nghiệp ngày càng tăng lên, trong số đó một số đã thích nghi được với điều kiện mới và đã tìm được việc làm đảm bảo cho cuộc sống, xây dựng mô hình cuộc sống phù hợp với điều kiện của hộ, tăng thu nhập, song nhiều hộ lại vẫn đang thiếu việc làm, rất cần sự trợ giúp của các cấp, ngành và của địa phương để họ ổn định với cuộc sống mới. Huyện Bố Trạch - tỉnh Quảng Bình là huyện nằm ở trung tâm tỉnh Quảng Bình, có nhiều điều kiện để phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt hiện nay huyện Bố Trạch đã được công nhận thị trấn Hoàn Lão là đô thị loại 4 và tiến tới thành lập thị xã Hoàn Lão. Nên việc phát triển các khu công nghiệp, khu đô thị mới, phát triển quỹ đất ở, xây dựng đường giao thông là rất cần thiết và các hộ nông dân bị thu hồi đất sản xuất. Có nhiều lao động tìm kiếm việc làm mới và cũng có nhiều lao động chỉ có việc làm tạm thời hoặc rơi vào cảnh thiếu việc làm. Họ phải đi làm thuê để kiếm sống hoặc mở quán nước. Nhìn chung đời sống của họ cũng còn nhiều khó khăn. Vấn đề đặt ra là sau khi bị thu hồi đất thì cuộc sống của các hộ dân thay đổi như thế nào? Có đảm bảo cho cuộc sống hiện tại của họ hay không? Mức sống của họ thay đổi ra sao? Làm sao để ổn định đời sống, đảm bảo an sinh xã hội cho họ? Để trả lời những câu hỏi này, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Ảnh hưởng của việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đến cuộc sống của người dân khi Nhà nước thu hồi đất tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình” 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu ảnh hưởng của việc thực hiện chính sách bồi thường, GPMB đến cuộc sống của người dân có đất bị thu hồi. Trên cơ sở đó, đề xuất những giải pháp nhằm làm giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực (nếu có) của việc thực hiện chính sách bồi thường, GPMB đến cuộc sống của người dân có đất bị thu hồi trên địa bàn nghiên cứu. 2 2.2 Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về chính sách bồi thường, GPMB ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân khi Nhà nước thu hồi đất; - Phân tích, đánh giá ảnh hưởng của việc thực hiện chính sách bồi thường, GPMB đến cuộc sống của người dân có đất bị thu hồi trong khu vực nghiên cứu. - Đề xuất các giải pháp nhằm làm ổn định cuộc sống của người dân có đất bị thu hồi khi thực hiện chính sách bồi thường, GPMB đến trên địa bàn nghiên cứu. 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Việc thực hiện các chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn huyện Bố Trạch. - Ảnh hưởng của chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng ở đến cuộc sống của người dân bị thu hồi đất trên địa bàn nghiên cứu. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi thời gian: Đề tài được thực hiện trong năm 2016-2017. - Phạm vi không gian: Đề tài được thực hiện trên địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. - Phạm vi nội dung: Các chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân bị thu hồi đất, trong đó tập trung làm rõ chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng, các nhân tố cuộc sống bị ảnh hưởng, thực trạng để từ đó đề ra các giải pháp nhằm ổn định cuộc sống của người dân trên địa bàn trong thời gian tới. 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4.1. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu 4.1.1 Phương pháp điều tra, thu thập số liệu thứ cấp Nguồn số liệu thứ cấp trong nghiên cứu là nguồn số liệu đã qua xử lý, được báo cáo và công bố. Trong luận văn này, các số liệu bao gồm số liệu về số dự án, tên các loại công trình dự án, diện tích bị thu hồi, số hộ bị thu hồi, kinh phí bồi thường, hỗ trợ, số hộ được bồi thường, hỗ trợ và số hộ được bố trí tái định cư được lấy từ các báo cáo hàng năm của UBND huyện Bố Trạch, Phòng Tài nguyên và Môi 3 trường, Trung tâm phát triển quỹ đất. Các thông tin, dữ liệu cũng được thu thập từ các tài liệu, các văn bản có liên quan đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng; Luật, các nghị định, thông tư hướng dẫn của Chính phủ, các Quyết định, các văn bản đặc thù, chỉ đạo giải quyết vướng mắc riêng và giá bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất được áp dụng tại huyện Bố Trạch. 4.2.2 Phương pháp điều tra, thu thập số liệu sơ cấp Sử dụng phương pháp điều tra bằng việc phát bảng hỏi: + Phiếu điều tra 1: Dành cho tất cả cán bộ, công chức, viên chức đang làm việc trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng. Đối với đối tượng này, số lượng điều tra là 30 người (gồm cán bộ Trung tâm phát triển quỹ đất, cán bộ Phòng Tài nguyên và Môi trường, cán bộ xã, ..) Nội dung: Phần thông tin chung tìm hiểu thông tin về cán bộ đang làm việc như: giới tính, trình độ học vấn, đang công tác tại bộ phận, đơn vị nào. Phần nội dung khảo sát: 06 câu hỏi về chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng; 02 câu hỏi về tổ chức thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng; 02 câu hỏi về công tác tuyên truyền. + Phiếu điều tra 2: Dành cho các hộ bị thu hồi đất các công trình, dự án trên địa bàn huyện. Đối với đối tượng này, 60 đối tượng bị thu hồi đất được lựa chọn điều tra theo phương pháp chọn mẫu trong 06 công trình dự án lớn trên địa bàn huyện trong năm 2016 - 2017. Mỗi dự án, 10 đối tượng bị thu hồi đất được lựa chọn ngẫu nhiên chia thành 3 nhóm: + Nhóm I: Nhóm hộ bị mất nhiều đất: là hộ có diện tích đất bị thu hồi lớn trên 70% tổng diện tích đất canh tác được giao. + Nhóm II: Nhóm hộ bị mất vừa đất: là hộ có diện tích đất bị thu hồi từ 3070% tổng diện tích đất canh tác được giao. + Nhóm III: Nhóm hộ bị mất ít đất: là hộ có diện tích đất bị thu hồi dưới 30% tổng diện tích đất canh tác được giao. Chọn 3 nhóm hộ trên để xem xét bối cảnh dễ gây tổn thương đối với hộ, tình trạng và sự dịch chuyển các nguồn lực cuộc sống của hộ, sự thay đổi chiến lược và mô hình cuộc sống của hộ, kết quả cuộc sống của từng nhóm hộ, những khó khăn về cuộc sống của hộ nông dân sau khi bị thu hồi đất. 4 Nội dung: Phần thông tin chung tìm hiểu thông tin về đối tượng bị thu hồi đất như: giới tính, độ tuổi, trình độ văn hóa, nghề nghiệp. Phần nội dung khảo sát: 03 câu hỏi về chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng; 02 câu hỏi về tổ chức thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng; 02 câu hỏi về công tác tuyên truyền; 23 câu hỏi về đời sống sau khi bị thu hồi đất 4.2. Phương pháp phân tích, xử lý số liệu - Đối với số liệu thứ cấp: + Phương pháp thống kê mô tả: Dùng để phân tích, mô tả tổng quát về tình hình địa bàn nghiên cứu, thực trạng quản lý và sử dụng đất trên địa bàn nghiên cứu. Bao gồm: thống kê khái quát diện tích, cơ cấu diện tích đất tự nhiên tại huyện Bố Trạch; vị trí địa lý, tình hình kinh tế, đất đai tại huyện Bố Trạch, thống kê số lượng các công trình, dự án bị thu hồi đất, diện tích đất bị thu hồi, số hộ bị thu hồi, kinh phí bồi thường, hỗ trợ, số hộ được bồi thường, hỗ trợ trong thời gian 2016-2017. + Phương pháp phân tích tổng hợp: Trên cơ sở các số liệu, tài liệu đã thu thập được tiến hành tổng hợp thành các bảng biểu, từ đó nhận xét về ảnh hưởng của việc bồi thường, GPMB đến cuộc sống của người bị thu hồi đất. - Đối với số liệu sơ cấp: + Phương pháp thống kê mô tả: thống kê ý kiến của các cán bộ, người dân bị thu hồi đất trong công tác bồi thường, GPMB. + Phương pháp phân tích tổng hợp: Trên cơ sở các phiếu điều tra thu thập được tiến hành tổng hợp, phân tích các ảnh hưởng của việc bồi thường, GPMB đến cuộc sống của người bị thu hồi đất từ đó đánh giá được ảnh hưởng tốt và chưa tốt đến cuộc sống của người bị thu hồi đất do bồi thường, GPMB trên địa bàn huyện Bố Trạch. 5. CẤU TRÚC LUẬN VĂN Ngoài các phần Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Danh mục các tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính của luận văn gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của các vấn đề nghiên cứu 5 Chương 2: Thực trạng ảnh hưởng của việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đến cuộc sống của người dân khi nhà nước thu hồi đất tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình Chương 3: Định hướng và giải pháp giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực của việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đến cuộc sống của người dân khi nhà nước thu hồi đất tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình 6