Tài liệu ảnh hưởng của thức ăn hỗn hợp trong nuôi thương phẩm cá chình hoa (anguilla marmorata) luận văn thạc sĩ nông lâm ngư

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH -------------------------- TRẦN TRUNG THÀNH ẢNH HƯỞNG CỦA THỨC ĂN HỖN HỢP TRONG NUÔI THƯƠNG PHẨM CÁ CHÌNH HOA (Anguilla marmorata) CHUYÊN NGÀNH: NUÔI TRỒNG THUỶ SẢN MÃ SỐ: 60.62.70 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ NUÔI TRỒNG THUỶ SẢN VINH - 2011 LỜI CẢM ƠN 1 Để hoàn thành được khóa luận tốt nghiệp này. Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Ban Giám Hiệu trường Đại học Vinh, BCN Khoa sau đại học, BCN khoa Nông Lâm Ngư, các Thầy, Cô giáo hướng dẫn chuyên đề; TS, Thầy giáo Nguyễn Quang Huy, người đã hướng Tôi dẫn tận tình trong quá trình thực hiện khóa luận; BGĐ Trung Tâm Khuyến nông Khuyến ngư tỉnh Nghệ an đã tạo điều kiện về thời gian và hỗ trợ kinh phí thực hiện đề tài thông qua nguồn kinh phí xây dựng mô hình trình diễn hàng năm để tôi có thể hoàn thành các nội dung nghiên cứu; Cảm ơn Tập thể Cán bộ Trại thực nghiệm NTTS nước ngọt Khoa Nông Lâm Ngư của Trường Đại học Vinh cùng những sinh viên cộng tác và những người thân. Tôi xin chân thành cảm ơn! Vinh, tháng 11 năm 2011 Tác giả Trần Trung Thành MỤC LỤC 2 Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CẢM ƠN...................................................................................................i MỤC LỤC........................................................................................................ii DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT....................................iii DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................v DANH MỤC CÁC HÌNH..............................................................................vi MỞ ĐẦU...............................................................................................1 Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU............................................................3 1.1. Một số đặc điểm của cá Chình Hoa (Anguilla marmorata)........................3 1.1.1. Vị trí phân loại và đặc điểm phân bố.......................................................3 1.1.2.Đặc điểm sinh học....................................................................................4 1.2. Tình hình nuôi cá Chình thương phẩm.......................................................8 1.2.1. Tình hình nuôi cá Chình trên thế giới .....................................................8 1.2.2. Tình hình nuôi cá Chình hoa ở Việt Nam..............................................12 1.3. Tình hình nghiên cứu về cá Chình............................................................14 1.3.1. Nghiên cứu về nhu cầu dinh dưỡng của cá Chình trên thế giới............14 1.3.2. Nghiên cứu về cá Chình tại Việt Nam..................................................18 Chương 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................20 2.1. Đối tượng nghiên cứu...............................................................................20 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu............................................................20 2.3. Vật liệu nghiên cứu..................................................................................20 2.3.1. Nguyên liệu chế biến thức ăn thí nghiệm..............................................20 2.3.2. Công thức thức ăn thí nghiệm...............................................................21 2.3.3. Phương pháp chế biến thức ăn ẩm hỗn hợp..........................................21 2.3.4. Phân tích dinh dưỡng của nguyên liệu thức ăn thí nghiệm...................22 2.2.5. Dụng cụ thí nghiệm...............................................................................23 3 2.4. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................24 2.4.1. Sơ đồ khối nghiên cứu ..........................................................................24 2.4.4. Phương pháp phân tích dinh dưỡng.......................................................27 2.5. Phương pháp xác định các thông số sinh học...........................................27 2.6. Phương pháp xác định các thông số môi trường nước nuôi.....................28 2.7. Phương pháp phân tích xử lý số liệu........................................................28 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.........................29 3.1. Biến động của một số yếu tố môi trường trong thời gian thí nghiệm......29 3.2. Ảnh hưởng của thức ăn thí nghiệm đến tăng trưởng của cá Chình hoa . .30 3.3.1. Ảnh hưởng của thức ăn thí nghiệm đến tăng trưởng về khối lượng thân....30 3.3.2. Ảnh hưởng của thức ăn đến tăng trưởng về chiều dài của cá Chình hoa. .34 3.3.3. Ảnh hưởng của thức ăn tới tỷ lệ sống của cá Chình hoa.......................38 3.3.4. Ảnh hưởng của thức ăn thí nghiệm tới hệ số chuyển đổi FCR của Cá. 40 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT...........................................................................42 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................43 PHỤ LỤC 4 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu viết tắt Tên đầy đủ &: Và CT: Công thức Ctv: Cộng tác viên P: Trọng lượng DO: Hàm lượng oxy hòa tan TCVN: Tiêu chuẩn Việt Nam KLTB: Khối lượng trung bình CDTB: Chiều dài trung bình FCR: Hệ số chuyển đổi thức ăn Gv: Giảng viên Ks: Kỹ sư NTTS: Nuôi trồng thủy sản NXB: Nhà xuất bản BGĐ: Ban giám đốc NN&PT Nông nghiệp và phát triển BCN Ban chủ nhiệm DANH MỤC BẢNG BIỂU 5 Bảng 1.1. Đặc điểm hình thái............................................................................6 Bảng 1.2. Sản lượng cá Chình ở một số quốc gia năm 2001...........................11 Bảng 1.3. Nhu cầu amino acid của cá Chình Nhật Bản..................................15 Bảng 1.4. Nhu cầu chất khoáng trong thức ăn của cá Chình Nhật Bản.........17 Bảng 2.1. Công thức chế biến thức ăn hỗn hợp.............................................22 Bảng 2.2. Thành phần dinh dưỡng của một số nguyên liệu sử dụng trong sản xuất thức hỗn hợp...........................................................................22 Bảng 2.3. Thành phần dinh dưỡng của Cá tạp................................................23 Bảng 2.4. Bố trí thí nghiệm.............................................................................25 Bảng 2.5. Khẩu phần ăn của cá theo khối lượng.............................................26 Bảng 3.1. Biến động của một số yếu tố môi trường trong thời gian thí nghiệm. 29 Bảng 3.2. Tăng trưởng về khối lượng cá theo thời gian nuôi..........................30 Bảng 3.3. Tốc độ tăng trưởng tuyệt đối về khối lượng - AGRw.....................32 Bảng 3.4. Tốc độ tăng trưởng tương đối về khối lượng..................................33 Bảng 3.5. Tăng trưởng chiều dài toàn thân của Cá theo thời gian ................34 Bảng 3.6. Tốc độ tăng trưởng tuyệt đối về chiều dài Cá (AGRL)..................36 Bảng 3.7. Tốc độ tăng trưởng tương đối về chiều dài toàn thân của Cá .......37 Bảng 3.8. Tỷ lệ sống (%) của Cá ở các công thức thí nghiệm.......................38 Bảng 3.9. Hệ số FCR trong quá trình thực nghiệm của các công thức..........40 6 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Hình thái ngoài cá Chình hoa (Anguilla marmorata)........................5 Hình 1.2. Vòng đời của cá Chình hoa (Anguilla marmorata)...........................8 Hình 1.3. Các quốc gia có nghề nuôi cá Chình phát triển trên thế giới...........11 Hình 2.4. Cá Chình hoa..................................................................................20 Hình 2.5. Sơ đồ sản xuất thức ăn thí nghiệm..................................................21 Hình 2.6. Ao thực nghiệm...............................................................................25 Hình 3.1. Tăng trưởng khối lượng trung bình cá theo ngày............................31 Hình 3.2. Tốc độ tăng trưởng tuyệt đối về khối lượng của cá Chình hoa ở 3 loại thức ăn............................................................................................32 Hình 3.3. Tốc độ tăng trưởng tương đối về khối lượng Cá (SGRw)...............33 Hình 3.4. Tăng trưởng chiều dài của cá Chình theo thời gian nuôi...............35 Hình 3.5. Tăng trưởng tuyệt đối về chiều dài (AGRL) của Cá sử dụng các loại thức ăn khác nhau...........................................................................36 Hình 3.6. Tăng trưởng tương đối về chiều dài thân toàn thân Cá (SGRL).....37 Hình 3.7. Tỷ lệ sống của cá Chình hoa ở các công thức thức ăn khác nhau...39 Hình 3.8. Hệ số FCR trong quá trình thực nghiệm........................................40 7 MỞ ĐẦU Trong những năm gần đây, ngành nuôi trồng Thủy sản phát triển mạnh mẽ, góp phần đáng kể vào sự tăng trưởng chung của nền kinh tế quốc dân. Sau 10 năm triển khai chương trình phát triển nuôi trồng thủy sản giai đoạn 1999 ÷ 2010, sản lượng nuôi trồng thuỷ sản tăng gấp 6 lần, giá trị xuất khẩu tăng gấp 10 lần. Các sản phẩm thủy sản chủ lực đã có mặt trên 160 nước như: cá biển, cá da trơn, tôm nước lợ. Nghề nuôi cá nước ngọt cũng đang trên đà đa dạng hóa về giống loài và hình thức nuôi. Một số loài cá đặc sản nước ngọt như cá Chình, cá Chiên, cá Lăng… đang được đưa vào nuôi thử nghiệm ở nhiều nơi trên toàn quốc. Cá Chình hoa được coi là loài thủy đặc sản có giá trị kinh tế cao và thuộc loại quý, trong thịt cá có hàm lượng protit cao, hơn cả thịt bò, thịt lợn, trứng gà và đặc biệt là hàm lượng Vitamin A. Bên cạnh đó, thịt cá Chình còn được xem như là một nguồn dược liệu quý hiếm, mà người dân Trung Quốc ví nó như là “Nhân sâm dưới nước”. Hiện nay trên thế giới, giá cá Chình dao động từ 60 ÷ 100 USD/kg. Người dân một số nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Indonesia và nhiều nước khác đều rất thích ăn cá Chình. Tại thị trường Việt Nam những tháng cuối năm 2011, cá Chình hoa liên tục tăng giá, trung bình từ 480.000 ÷ 490.000 đồng/kg, thậm chí có lúc tăng lên đến 520.000 đồng/kg. Nuôi cá Chình đang trở thành một nghề mang lại hiệu quả kinh tế cao ở các tỉnh miền Trung như Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, khu vực đồng bằng sông Cửu Long ..... Tuy nhiên, bên cạnh nguồn cung cấp giống chưa ổn định thì thức ăn sử dụng trong nuôi thương phẩm vẫn đang phụ thuộc vào Cá tạp là những khó khăn chính hiện nay để phát triển bền vững nghề nuôi cá Chình. Thức ăn Cá tạp có nhiều điểm hạn chế như dễ gây ô 8 nhiễm môi trường nuôi và lan truyền dịch bệnh. Mặt khác nguồn cung cấp Cá tạp cho nuôi thủy sản nói chung không ổn định về chất lượng cũng như số lượng và ngày càng trở nên đắt đỏ do phải cạnh tranh với nhiều mục đích sử dụng khác. Thêm vào đó, thức ăn công nghiệp chuyên cho nuôi cá Chình hiện nay chưa có trên thị trường. Bởi vậy, nghiên cứu để tìm ra loại thức ăn chế biến dễ sản xuất, tận dụng được nguồn lợi sẵn có tại địa phương để thay thế Cá tạp, phù hợp với tính ăn, nhu cầu dinh dưỡng của cá Chình là hết sức cần thiết. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn trên chúng tôi thực hiện đề tài nghiên cứu: “Ảnh hưởng của thức ăn hỗn hợp trong nuôi thương phẩm cá Chình hoa ( Anguilla marmorata)” Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá khả năng sử dụng và hiệu quả thức ăn hỗn hợp nhằm thay thế Cá tạp trong nuôi thương phẩm cá Chình hoa. Nội dung nghiên cứu : Nghiên cứu ảnh hưởng của thức ăn hỗn hợp đến tăng trưởng và và tỷ lệ sống của cá Chình hoa giai đoạn nuôi thương phẩm 9 Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Một số đặc điểm của cá Chình Hoa (Anguilla marmorata) 1.1.1. Vị trí phân loại và đặc điểm phân bố Theo Nguyễn Hữu Phụng (2001) cá Chình hoa có hệ thống phân loại như sau: Lớp : Osteichthyes Phân lớp : Acfinopterygill Bộ : Anguilifomes Phân bộ : Anguilloidei Họ : Anguillidae Giống Loài : Anguilla : Anguilla marmorata Tên khoa học : Anguilla marmorata (Quoy and Gaimard, 1824) Tên tiếng Anh : Marbled eels, Giant mottled eels Tên địa phương: Cá Chình bông ( Miền Nam ), Chình hoa (Miền Bắc), Chình cẩm thạch, Chình khổng lồ,… * Đặc điểm phân bố của cá Chình hoa Trên thế giới, cá Chình hoa được tìm thấy ở vùng Indo - Thái Bình Dương (Nhật Bản, Thái Lan, Indonesias, Philippin, Trung Quốc,…) và khu vực đông châu Phi. Ở châu Phi có thể tìm thấy trong sông Mozambique và vùng thấp của sông Zambezi. Cá Chình hoa là loại phân bố rộng nhất so với các loài khác cùng thuộc giống Anguilla. Cá Chình hoa được tìm thấy ở vùng nhiệt đới từ 240N đến 330S. Một số vùng nó được liệt kê vào danh sách sách đỏ của những loài đang bị đe dọa như Thái Lan, họ săn lùng cá Chình hoa với mục đích làm dược liệu [3]. Ở Việt Nam, cá Chình bông phân bố từ Nghệ An đến Bình Định, chủ yếu tập trung ở các khu vực sau: 10 - Sông Thạch Hãn, sông Hiền Lương, huyện Triệu Phong, Đakrong, Khe Sanh ( Tà Rụt ) tỉnh Quảng Trị; - Sông Cả của Nghệ An; - Sông Ngàn Phố của Hà Tĩnh; - Sông Gianh, sông Roòn, sông Nhật Lệ của Quảng Bình; -Sông Bồ, sông Hương và đầm Cầu Hai của Thừa Thiên Huế; - Sông Trà Khúc, và vùng Ba Tơ của Quảng Ngãi; - Sông con và sông Ba tỉnh Phú Yên; - Hồ Đăc Uy tỉnh Kon Tum; - Đầm Châu Trúc tỉnh Bình Định. Cá Chình hoa và giống tập trung chủ yếu ở các cửa sông và đầm phá ven biển. (Nguyễn Chung, 2008) 1.1.2. Đặc điểm sinh học 1.1.2.1.Điều kiện môi trường sống Cá Chình là loài cá có tập tính thích ứng rộng với độ mặn, cá có thể sống ở nước mặn, nước lợ, nước ngọt. Cá thích bóng tối, sợ ánh sáng nên ban ngày thường chui rúc trong hang, dưới đáy ao, nơi có ánh sáng yếu, tối ra kiếm mồi. Da và ruột cá có khả năng hô hấp, dưới 15 oC chỉ cần giữ cho da cá ẩm ướt là có thể sống được khá lâu. Trời mưa cá hoạt động rất khoẻ bò trườn khắp ao. Nắm rõ điều kiện môi trường sống, chúng ta sẽ có cơ sở để tìm ra phương pháp nuôi thương phẩm cá Chình tốt nhất. Cũng như các loại động vật thủy sản khác, cá Chình cũng đòi hỏi các điều kiện môi trường nhất định. - Nhiệt độ: Cá Chình là loài có phạm vi nhiệt rộng. Nhiệt độ từ 1 ÷ 38 oC cá đều có thể sống được, nhưng trên 12 oC cá mới bắt mồi. Nhiệt độ sinh trưởng từ 13 - 30oC , thích hợp nhất là 23 ÷ 27oC. ( Nguyễn Đình Trung, 2004). Nhiệt độ môi trường cũng ảnh hưởng lớn tới lượng thức ăn cá Chình sử dụng. Đối với cá Chình có trọng lượng từ 100 ÷ 200g/con, khi nhiệt độ 11 môi trường thấp hơn 180C, lượng thức ăn mà chúng sử dụng ít hơn 2% trọng lượng cơ thể; từ 18 ÷ 230C lượng thức ăn vào từ 2 ÷ 2,8%, tại nhiệt độ 23 ÷ 280C lượng thức ăn cá sử dụng là 2,8 ÷ 3,2% và trên 28 0C lượng thức ăn giảm xuống còn từ 2 ÷ 2,8% trọng lượng cơ thể ( Ngô Trọng Lư, 2000 ). - Hàm lượng oxy hòa tan: Trong thủy vực DO có ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của cá Chình. Hàm lượng oxy hoà tan trong nước yêu cầu phải trên 2mg/l, thích hợp nhất cho cá sinh trưởng là 5mg/l. - Độ pH: Trong tự nhiên cá Chình có thể sống ở môi trường có giá trị pH từ 4 ÷ 10, pH thích hợp từ 6,5 ÷ 8,5. Giá trị pH thích hợp nhất cho cá phát triển là từ 7,0 ÷ 8,0 ( Boestius, 1980; dẫn theo Chu Văn Công, 2006 ) Ở Trung Quốc yêu cầu kỹ thuật của ao nuôi có giá trị pH từ 7,2 ÷ 8,5, ở Nhật Bản giá trị pH từ 7,0 ÷ 9,0; pH dưới 7,0 bất lợi cho sinh trưởng của cá Chình (Atsuishi Usui, 1991 ) - Ánh sáng: Cá Chình là loài sống đáy, chui rúc trong hang đá, hốc cây, vùi mình xuống bùn cát. Cá thích bóng tối, sợ ánh sáng, ban ngày chúng tìm nơi có ánh sáng yếu để ẩn nấp, ban đêm mới ra kiếm mồi. 1.1.2.2. Đặc điểm hình thái Hình 1.1. Hình thái ngoài cá Chình hoa (Anguilla marmorata) 12 Cá Chình hoa có thân dài, dạng rắn, phía sau dẹp bên. Chiều dài đầu lớn hơn khoảng cách từ khe mang đến khởi điểm vây lưng và bằng hoặc nhỏ hơn một chút so với khoảng cách giữa khởi điểm vây lưng và khởi điểm vây hậu môn. Mõm nhọn, chiều dài mõm lớn hơn chiều rộng của đáy miệng. Miệng khá rộng, rạch miệng kéo dài về phía sau tới qua viền sau của mắt. Răng trên xương gian hàm và xương lá mía tạo một dải rộng ở phía trước, hẹp dàn ở phía sau và kết thúc bởi đuôi nhọn. Răng trên xương hàm trên có khoảng trống giữa hàng phía trong và hàng phía ngoài. Dải răng trên xương lá mía kết thúc trước dải răng trên xương hàm trên. Khởi điểm vây lưng ở trước khởi điểm vây hậu môn, gần khe mang hơn hậu môn. Vây lưng, vây đuôi và vây hậu môn liền nhau. Cá có màu thẫm phía lưng, sáng màu phía bụng. Đặc biệt trên thân có nhiều hoa đen nên gọi là cá Chình hoa hay cá Chình bông. Bảng1.1. Đặc điểm hình thái L0 13 - 16 H 6,2 - 6,9 T 9,0 – 10 O 4,6 - 4,8 OO 4,5 - 6,0 Ghi chú: Lo : Khoảng cách từ đầu mõm đến gốc vây đuôi hay đốt sống cuối cùng. O : Đường kính mắt. OO : Khoảng cách hai ổ mắt. T : Chiều dài đầu. H : Chiều cao lớn nhất của thân. 1.1.2.3. Tập tính dinh dưỡng - Cá Chình là loài ăn tạp, trong tự nhiên thức ăn của cá là tôm, cá con, động vật đáy nhỏ và côn trùng thuỷ sinh. Khi còn ở giai đoạn con non, thức ăn chính của cá Chình là động vật phù du, nhóm Cladocera và giun ít tơ. 13 Thức ăn của cá Chình hoa phải đảm bảo protein là 45%, lipid chiếm 3%, cellulose 1%, calci 2,5%, phosphor 1,3% cộng thêm muối khoáng, vi lượng, vitamin thích hợp. 1.1.2.4. Tốc độ tăng trưởng và phát triển Tốc độ tăng trưởng của cá Chình sống trong tự nhiên được xác định là thấp hơn nhiều so với các loại cá khác. Các ấu trùng và ấu thể của cá Chình châu Âu phải mất 3 năm mới đến được các thủy vực nôi địa. Tốc độ tăng trưởng của cá Chình được đo vào tháng 6 hàng năm cho thấy, ở năm thứ nhất cá đạt chiều dài 25cm, năm thứ 2 dài 53cm, năm thứ 3 dài 75cm, cá chình đực phát triển chậm hơn cá Chình cái. Sự khác biệt này thể hiện rõ khi cá đạt kích cỡ từ 30 cm trở lên. Cá Chình nuôi trong điều kiện nhân tạo thường có tốc độ tăng trưởng khác nhau tùy theo điều kiện môi trường, mật độ nuôi và chất lượng thức ăn. Sau 2 năm nuôi, cá đạt kích cỡ 50 ÷ 200 g/con. Nếu thức ăn tốt, sau 1năm nuôi kể từ lúc vớt ngoài tự nhiên có thể đạt cỡ 4 - 6 con/kg. Cá sinh trưởng chậm, nhất là cỡ từ 300 g trở lên, tốc độ sinh trưởng chỉ bằng 1/10 tốc độ sinh trưởng của giai đoạn cá có trọng lượng 70 ÷ 100 g. Khi còn ở giai đoạn con non, tốc độ sinh trưởng của cá trong đàn tương đương nhau, nhưng khi đạt chiều dài hơn 40 cm con đực lớn chậm hơn con cái. 1.1.2.5. Tập tính sinh sản - Các loài cá Chình giống Anguilla có chu kỳ sống rất đặc biệt: sinh trưởng trong nước ngọt đến tuổi thành thục, trưởng thành sinh dục, di cư ra biển để sinh sản. Trong quá trình di cư, tuyến sinh dục phát triển, chín muồi và sinh sản ở vùng biển sâu. Trứng thụ tinh, phôi phát triển nở thành ấu trùng dạng lá liễu, sống phù du trong nước biển, theo các dòng hải lưu trôi dạt vào bờ, biến thành có chình dạng ống trong suốt, vào cửa sông hạ lưu biến thành cá Chình con. Cá con mới lớn có hình lá liễu, sau hơn 1 năm mới trôi dạt vào 14 cửa sông. Trải qua nhiều biến thái hình thành cá Chình hương màu trắng, sau đó sắc tố tăng dần thành màu đen. - Các loài cá Chình giống Anguilla chỉ sinh sản một lần trong đời sống. Sau khi sinh sản, cá Chình bố mẹ chết [3]. Hình 1.2. Vòng đời của cá Chình hoa (Anguilla marmorata) - Việc sinh sản nhân tạo cá Chình đến nay chưa có nước nào nghiên cứu thành công. Cá giống nuôi thương phẩm đều dựa vào việc khai thác từ tự nhiên. Ở nước ta cá Chình phân bố nhiều từ Quảng Bình vào đến Bình Định. 1.2. Tình hình nuôi cá Chình thương phẩm 1.2.1. Tình hình nuôi cá Chình trên thế giới Trên thế giới hiện nay việc nuôi chủ yếu khai thác nguồn giống từ tự nhiên ở các cửa sông vào cuối mùa thu đến mùa đông khi chúng đang di cư ngược dòng. Ngư dân tại Nhật Bản thường dùng các cây lau, sậy rỗng bên trong làm nơi cho cá Chình vào trú ẩn (dựa vào tập tính ưa bóng tối). Theo Quedens (1963), ở các nước như Austrailia, Nam Phi người ta sử dụng mồi câu móc vào trong một hôp gỗ và thả xuống nước. 15 Hiện nay, cá Chình hoa được xem như một sản phẩm thủy đặc sản quan trọng và được đánh giá cao về chất lượng thịt, mùi vị ngon và giàu chất dinh dưỡng. Các nước Tây Âu và Nhật Bản là thị trường tiêu thụ cá Chình mạnh nhất trên thế giới. Trang trại nuôi cá Chình đầu tiên được xây dựng ở Đài Loan năm 1952 và đặc biệt những trang trại phát triển nuôi cá Chình lớn cũng được tìm thấy ở vùng này. Xue (1988) thông báo sản lượng hàng năm mang lại 41.000 tấn và giá trị sản lượng là 300 triệu USD cho khu vực này. Nuôi cá Chình ở Nhật Bản bắt đầu vào những năm cuối thế kỷ 19 tại Tokyo, suốt đầu thế kỷ 20, việc nuôi cá Chình mở rộng đáng kể ở ba trung tâm của Nhật Bản là Shizuoka, Aichi và Mie. Năm 1942, tổng diện tích nuôi cá Chình trong các ao đạt đến 2.000 ha. Sau sự sụt giá suốt chiến tranh thế giới thứ 2, việc nuôi cá Chình lại bắt đầu phát triển trở lại và sau đó vượt qua mức độ ban đầu trước chiến tranh thế giới thứ 2 năm 1960. Sản lượng cá Chình đánh bắt hàng năm dao động trong khoảng 200 tấn mỗi năm, sản lượng cá Chình nuôi đã được tính toán với con số cao hơn rất nhiều, đạt 14.000 tấn năm 1972 và 27.000 tấn năm 1977. Tổng diện tích nuôi đạt đến 2.500 ha năm 1977. Nhờ phương pháp nuôi tiên tiến có thể làm tăng cao sản lượng và nhu cầu tiêu dùng, và kết quả là Nhật Bản phải nhập con giống từ Úc, Philippines, Trung Quốc, Châu Âu và Mỹ. Từ Nhật Bản nghề nuôi cá Chình đã lan rộng sang Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan. Những năm 70 của thế kỷ XX, việc nuôi cá chình được bắt nguồn đầu tiên ở Nam và Đông của Trung Quốc với mục đích để xuất khẩu. Sản lượng ban đầu chỉ giới hạn trong khoảng 3.000 đến 4.500 kg/ha bởi vì thiếu kỹ thuật, thức ăn và kế hoạch phát triển. Tuy nhiên từ năm 1980, với việc áp dụng hệ thống nuôi thâm canh, các trang trại nuôi cá Chình đã có những bước tiến nhanh chóng và sản lượng cũng tăng lên nhanh ở vùng đất liền. Có hàng trăm trang trại nuôi cá Chình mọc lên ở các tỉnh Quảng Đông 16 và Fujian. Năm 1988, tổng diện tích nuôi cá Chình là 530 ha với sản lượng hàng năm là 8.000  10.000 tấn và giá trị sản lượng là 65 - 80 triệu USD. Vào những năm 80  90 của thế kỷ XX, Trung Quốc đã thành công về kỹ thuật nuôi cá Chình trong ao Đất, giúp nghề nuôi cá Chình trong ao đất ở Trung Quốc phát triển nhanh chóng, giảm giá thành có thể canh tranh với nhiều nước [17]. Đài Loan đã học nghề nuôi cá Chình và ứng dụng vào năm 1952, sau đó mô hình nuôi cá chình thương phẩm với quy mô nhỏ đã được tổ chức thực hiện vào năm 1985, nuôi cá Chình trong các trang trại với quy mô lớn được thực hiện vào năm 1964. Tổng diện tích nuôi cá Chình ở Đài Loan xấp xỉ 3.000 ha. Ở Mỹ cũng thực hiện nuôi cá Chình, tuy nhiên do nhu cầu người dân không cao, nguồn lợi tự nhiên khá phong phú và ổn định nên số lượng trang trại nuôi chỉ khoảng 50 trang trại. Kỹ thuật nuôi được chuyển giao từ Nhật. Ở New Zealand, cá Chình đang được nuôi thử nghiệm bởi trường Đại học Victoria, bang Wellington. Mục đích chính của chương trình là làm thế nào để khai thác ổn định và tối đa nguồn lợi, thúc đẩy nghề nuôi cá Chình phát triển và nghiên cứu thêm đặc điểm sinh học của các loài cá Chình New Zealand. Còn ở Úc, hoạt động nuôi cá Chình vẫn nằm trong thử nghiệm và đang thu hút được sự quan tâm của người nuôi. Nuôi cá Chình ở các nước Đông Nam Á và Nam Á vẫn chưa phát triển mạnh, còn chưa được sự quan tâm đầu tư do người dân ở các nước này còn nghèo, mức sống thấp nên họ không có điều kiện để ăn các loại thực phẩm cao cấp như thịt cá Chình. Do nhu cầu nuôi thực tế ở khu vực này chưa phát triển, vì thế những nghiên cứu ứng dụng cho nuôi ở khu vực này còn rất ít, chưa thu hút được sự quan tâm đúng mức. Tuy nhiên, vào những năm gần đây đã bắt đầu thu hút được một số nhà nghiên cứu về lĩnh vực này [3], [7]. Trên thế giới hiện nay có 4 nước phát triển nghề nuôi cá Chình mạnh nhất là: Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc, Trung Quốc. Các loại cá được nuôi 17 chủ yếu là: A. marmorata, A. japonica, A. rostrata, A. cebesensis, A. bicolor pacifica, A. anguilla Bảng 1.2. Sản lượng cá Chình ở một số Quốc gia năm 2001 ( theo thống kê của FAO ) Quốc gia Trung Quốc Đài Loan Nhật Bản Hàn Quốc Malaysia Europe Sản lương (tấn/năm) 155.800 34.000 23.100 2.600 2.400 10.200 Hình 1.3. Các quốc gia có nghề nuôi cá Chình phát triển trên thế giới Trung Quốc là một quốc gia phát triển nuôi cá Chình muộn hơn so với Nhật Bản, Đài Loan nhưng do có lợi thế về diện tích, nguồn lao động, nguồn giống phong phú, phát triển nuôi cá Chình trong ao đất sớm… nên hiện Trung Quốc trở thành Quốc gia đứng đầu thế giới về sản lượng cá Chình. 18 Hệ thống nuôi hiện nay trên thế giới có 2 phương thức nuôi đó là nuôi ao nước tĩnh và nuôi ao nước chảy. Ở Trung Quốc có diện tích rộng lớn nên chủ yếu được nuôi trong các ao đất. Ở Nhật Bản và các nước khác, do giá trị đặc biệt cao của đất nuôi và khoa học kỹ thuật phát triển, các hệ thống ao nuôi nước tĩnh được thay thế bởi các bể trong nhà kính với hệ thống nước chảy tuần hoàn và cung cấp nhiệt chủ động. 1.2.2. Tình hình nuôi cá Chình hoa ở Việt Nam Các loài cá Chình phân bố rộng ven biển miền Trung từ Nghệ An vào đến Bình Thuận, Bà Rịa - Vũng Tàu, đảo Phú Quốc, chủ yếu thấy 4 loại cá Chình: cá Chình Nhật Bản, cá Chình Mun, cá Chình hoa, cá Chình Nhọn. Ngoài ra còn một số loài khác như cá Lịch Củ… phân bố ven biển phía nam, ven biển Nghĩa Hưng (Nam Định). Sản lượng khai thác chủ yếu tập trung vào những tháng 10, tháng 11, tháng 12 ở các tỉnh như: Quảng Bình 1.200 tấn (1992); 1.350 tấn (1993); Quảng Trị 1.300 tấn (1992); 1.750 tấn (1993), Thừa Thiên - Huế 2.500 tấn (1992); 5.250 tấn (1993); 2.433 tấn (1994) (Nguồn: kỹ thuật nuôi cá chình, Ngô Trọng Lư, Nxb Hà Nội, 2002). Hình thức nuôi rất phong phú và đa dạng: nuôi trong lồng, nuôi ở ao đất, nuôi bể xi măng với sản lượng khá cao. Chúng có thể sống cả ở nước mặn, lợ, ngọt. Cá Chình hoa có thể nuôi được trong ao đất nhỏ và vừa nên các hộ dân tận dụng những ao đìa xung quanh nhà hoặc từ mô hình “cải tạo vườn tạp” để phát triển nuôi cá Chình. Cá Chình được xem là đối tượng dễ nuôi, mang lại hiệu quả kinh tế cao lại ít rủi ro. Chính vì thế những năm gần đây các Tỉnh đã có có nhiều chủ trương, chính sách khuyến khích phát triển nuôi loài Cá này; các Trung tâm khuyến ngư Vũng Tàu, Nghệ An, Huế, Cà Mau, Bến Tre, An Giang… đã tiến hành xây dựng một số mô hình trình diễn nuôi cá Chình dưới nhiều hình thức như: 19 nuôi trong ao đất đất, nuôi trong lồng, nuôi trong bể xi măng, nuôi đơn hoặc nuôi ghép với các đối tượng như cá Bống tượng, cá Chép… Ở huyện Hải Lăng (Quảng Trị), sông Hương (Huế) phong trào nuôi cá Chình trong lồng phát triển mạnh, riêng khu vực Cồn Hến - sông Hương của Huế có đến 800 lồng cá Chình, mỗi lồng nuôi có diện tích từ 5 - 10 m 3 mỗi năm thu lợi nhuận từ 15 ÷ 20 triệu đồng/ lồng. Ngoài nuôi lồng ở Huế còn phát triển phong trào nuôi trong ao đất trong bể xi măng, từ việc tiếp nhận chuyển giao công nghệ, học tập công nghệ nuôi cá Chình từ Vũng Tàu đến nay đã mang lại hiệu quả cao trên diện rộng. Ở Vũng Tàu việc Trung Tâm khuyến ngư xây dựng thành công mô hình nuôi cá Chình, hoàn thiện quy trình nuôi đã nhân rộng mô hình ra cho người dân đến nay đã có nhiều hộ chuyển từ nuôi cá truyền thống sang nuôi cá Chình mang lại hiệu quả cao. Đặc biệt đã có nhiều người trở thành tỷ phú nhờ nuôi cá Chình như ông Võ Văn Linh ở ấp 3, xã Phú Hội, huyện An Phú, tỉnh An Giang đã bỏ ra hàng trăm triệu đồng để đầu tư nuôi cá Chình và trở thành tỷ phú. Hiện tại ông có 8 lồng nuôi với trên 20.000 con cá Chình cỡ cá nhỏ nhất đạt 1 ÷ 1,2 kg/con (4 lồng), loại 2 ÷ 3 kg/con (2 lồng), loại lớn nhất 10 ÷ 15 kg/con (2 lồng) mỗi năm Ông bán cá 2 lần xen kẽ nhau, mỗi lần bán cá thu được hàng tỷ đồng, có năm ông nuôi cá Chình đạt trọng lượng 22 kg/con. Ở Tân thành - Cà Mau có đến 60% số hộ dân chuyển từ nuôi tôm sang nuôi cá Chình ghép với cá Bống tượng trong đó có 50% số hộ thu nhập trên 50 triệu đồng/năm từ việc nuôi cá Chình ghép với cá Bống Tượng. Điển hình có hộ ông Huỳnh Văn Khải ở ấp 3 xã Tân Thành - Cà Mau với 25 ao nuôi cá Chình ghép với cá bống tượng hàng năm thu về lãi ròng trên 1 tỷ đồng. Ông Khải cũng là người đầu tiên nuôi cá Chình với cá bống tượng đạt hiệu quả 20