Tài liệu ảnh hưởng của nắm giữ tiền mặt đến mối quan hệ giữa chính sách thắt chặt tiền tệ và hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN HOÀNG MINH HUY ẢNH HƯỞNG CỦA NẮM GIỮ TIỀN MẶT ĐẾN MỐI QUAN HỆ GIỮA CHÍNH SÁCH THẮT CHẶT TIỀN TỆ VÀ HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT VIỆT NAM CHUYÊN:I CHÍNH - NGÂN HÀNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN HOÀNG MINH HUY ẢNH HƯỞNG CỦA NẮM GIỮ TIỀN MẶT ĐẾN MỐI QUAN HỆ GIỮA CHÍNH SÁCH THẮT CHẶT TIỀN TỆ VÀ HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ UYÊN UYÊN TP. Hồ Chí Minh – Năm 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Ảnh hưởng của nắm giữ tiền mặt đến mối quan hệ giữa chính sách thắt chặt tiền tệ và hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam” là bài nghiên cứu của riêng tôi - với sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Thị Uyên Uyên. Số liệu và kết quả được nêu trong bài nghiên cứu là trung thực và chưa từng được công bố trong công trình nào khác. Tác giả Luận văn Nguyễn Hoàng Minh Huy MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH TÓM TẮT ABSTRACT LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................1 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..........................................................................4 DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................5 DANH MỤC HÌNH ...................................................................................................6 TÓM TẮT ..................................................................................................................7 ABSTRACT ...............................................................................................................8 CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI .......................................................................1 1.1 Lý do chọn đề tài.................................................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu và các vấn đề nghiên cứu ..................................................2 1.3 Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................3 1.4 Ý nghĩa nghiên cứu của đề tài.............................................................................3 1.5 Bố cục của đề tài .................................................................................................4 CHƢƠNG 2: KHUNG LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU TRƢỚC ...........................................................................................6 2.1 Khung lý thuyết...................................................................................................6 2.2 Tổng quan kết quả các nghiên cứu trước – Các giả thuyết kỳ vọng của bài nghiên cứu ...............................................................................................................12 2.2.1 Tác động sụt giảm trong hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam khi Chính phủ thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ - Giả thuyết kỳ vọng thứ nhất ..............................................................................................................12 2.2.2 Tác động của chính sách nắm giữ tiền mặt đến việc giảm thiểu những ảnh hưởng bất lợi của chính sách thắt chặt tiền tệ đối với hoạt động đầu tư – Giả thuyết kỳ vọng thứ hai.......................................................................................15 2.2.3 Tác động của chính sách thắt chặt tiền tệ đến sự thay đổi trong lượng tiền mặt nắm giữ – Giả thuyết kỳ vọng thứ ba .........................................................24 2.2.4 Ảnh hưởng của sự thay đổi trong lượng tiền mặt nắm giữ đến hoạt động đầu tư – Giả thuyết kỳ vọng thứ tư ...................................................................25 2.2.5 Ảnh hưởng của chính sách tiền tệ thắt chặt đến hiệu quả đầu tư – Giả thuyết kỳ vọng thứ năm.....................................................................................28 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................40 3.1 Dữ liệu nghiên cứu ............................................................................................40 3.2 Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................42 3.2.1 Mô hình nghiên cứu và mô tả biến ..........................................................42 3.2.2 Phương pháp nghiên cứu và trình tự thực hiện ........................................61 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................64 4.1 Tình hình thực hiện chính sách tiền tệ của Việt Nam từ năm 2008 đến 2018 ..64 4.2 Thống kê mô tả .................................................................................................68 4.3 Kết quả hồi quy các mô hình nghiên cứu .........................................................73 4.3.1 Phân tích tác động sụt giảm trong hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam khi Chính phủ thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ..................73 4.3.2 Phân tích tác động của chính sách nắm giữ tiền mặt đến việc giảm thiểu những ảnh hưởng bất lợi của chính sách thắt chặt tiền tệ đối với hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam ..............................................................76 4.3.3 Phân tích tác động của chính sách thắt chặt tiền tệ đến sự thay đổi trong lượng tiền mặt được nắm giữ qua từng niên độ kế toán của các công ty niêm yết Việt Nam .....................................................................................................80 4.3.4 Phân tích ảnh hưởng của sự thay đổi trong lượng tiền mặt nắm giữ đến hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam ......................................83 4.3.5 Phân tích ảnh hưởng của chính sách tiền tệ thắt chặt đến hiệu quả đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam ..................................................................86 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN ......................................................................................91 5.1 Kết luận .............................................................................................................91 5.2 Hạn chế của đề tài .............................................................................................92 5.3 Hướng nghiên cứu kế tiếp .................................................................................93 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên đầy đủ bằng tiếng Anh Tên đầy đủ bằng tiếng Việt FE Fixed Effects Model Mô hình tác động cố định HNX Hanoi Stock Exchange Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội HSX Ho Chi Minh Stock Sở giao dịch chứng khoán thành phố Exchange Non-SOE Non State Hồ Chí Minh - Owned Công ty không thuộc sở hữu Nhà Enterprises Pooled-OLS nước Pooled - Ordinary Least Phương pháp ước lượng bình Squares phương nhỏ nhất cho dữ liệu bảng REM Random Effects Model Mô hình tác động ngẫu nhiên SOE State-Owned Enterprises Công ty sở hữu Nhà nước SYS-GMM System – General Method of Phương pháp Moment tổng quát Moments dạng hệ thống DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Số lượng công ty ứng với số năm quan sát ..............................................41 Bảng 3.2: Số công ty theo từng năm .........................................................................41 Bảng 3.3: Thống kê tỷ lệ các ngành trong mẫu dữ liệu ............................................42 Bảng 3.4: Tổng hợp các biến được sử dụng trong bài nghiên cứu ...........................59 Bảng 4.1: Một số chỉ tiêu kinh tế - tiền tệ của Việt Nam trong giai đoạn 2008-2018 ...................................................................................................................................65 Bảng 4.2: Thống kê mô tả các biến ...........................................................................69 Bảng 4.3: Thống kê mô tả Invest và Cash cho các nhóm mẫu trong nghiên cứu .....71 Bảng 4.4: Phân tích tương quan Pearson ..................................................................72 Bảng 4.5: Kết quả hồi quy mô hình (1) - Phân tích tác động sụt giảm trong hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam khi Chính phủ thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ ..........................................................................................................73 Bảng 4.6: Kết quả kiểm định nhân tố phóng đại phương sai VIF ............................74 Bảng 4.7: Phân tích tác động của chính sách nắm giữ tiền mặt đến việc giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực của chính sách thắt chặt tiền tệ đối với hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam ..........................................................................77 Bảng 4.8: Ảnh hưởng của cơ cấu sở hữu Nhà nước đến mối quan hệ giữa chính sách tiền tệ, nắm giữ tiền mặt và hoạt động đầu tư ...........................................................79 Bảng 4.9: Kết quả hồi quy mô hình (3) - Phân tích tác động của chính sách thắt chặt tiền tệ đến sự gia tăng lượng tiền mặt được nắm giữ qua từng niên độ kế toán của các công ty niêm yết Việt Nam .................................................................................81 Bảng 4.10: Kết quả hồi quy mô hình (4) - Phân tích ảnh hưởng của sự thay đổi trong lượng tiền mặt nắm giữ đến hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam ...........................................................................................................................84 Bảng 4.11: Kết quả hồi quy mô hình (5) - Phân tích ảnh hưởng của chính sách tiền tệ thắt chặt đến hiệu quả đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam .......................87 DANH MỤC HÌNH Hình 4.1: GDP và cung tiền M2 trong giai đoạn 2008-2018 ...............................64 Hình 4.2: Biểu độ giá trị trung bình hàng năm của biến Invest và Cash trong mẫu nghiên cứu .......................................................................................................70 TÓM TẮT Nghiên cứu này được thực hiện nhằm phân tích ảnh hưởng của nắm giữ tiền mặt đến mối quan hệ giữa chính sách thắt chặt tiền tệ và hoạt động đầu tư, thông qua bộ dữ liệu của 419 công ty niêm yết Việt Nam từ năm 2008 đến năm 2018. Bằng việc thực hiện hồi quy với các phương pháp Pooled-OLS, Fixed Effects, Random Effects và System-GMM, kết quả nghiên cứu cho thấy, tại Việt Nam, dưới tác động của chính sách tiền tệ thắt chặt từ Chính phủ, hoạt động đầu tư của các công ty sẽ bị sụt giảm; nhưng nếu các công ty gia tăng lượng tiền mặt nắm giữ thì sẽ làm giảm thiểu các tác động tiêu cực của chính sách tiền tệ lên hoạt động đầu tư của các công ty, đặc biệt ở những công ty bị hạn chế tài chính và công ty không thuộc sở hữu Nhà nước – là những công ty thường phụ thuộc nhiều vào nguồn tài trợ nội bộ. Kết quả nghiên cứu còn đưa ra bằng chứng rằng, khi Chính phủ thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt thì các công ty niêm yết Việt Nam sẽ nắm giữ tiền mặt nhiều hơn vì với lượng tiền mặt nắm giữ gia tăng này sẽ giúp các công ty duy trì hoạt động đầu tư của mình. Cuối cùng, bài nghiên cứu còn phát hiện rằng trong bối cảnh Chính phủ thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt thì nắm giữ tiền mặt giúp ổn định hoạt động đầu tư, đồng thời làm tăng hiệu quả đầu tư của các công ty, đặc biệt là các công ty bị hạn chế tài chính và các công ty không thuộc sở hữu Nhà nước. Kết quả nghiên cứu gợi ý cho các nhà quản lý công ty Việt Nam cần chú ý theo dõi xu hướng của chính sách tiền tệ trong từng thời kỳ để chủ động trong việc thực hiện các hoạt động đầu tư. Bên cạnh đó, các công ty trong tình trạng hạn chế tài chính và các công ty không thuộc sở hữu Nhà nước có thể chủ động nắm giữ nhiều tiền hơn để sử dụng như một nguồn tài trợ dự phòng nhằm duy trì hoạt động đầu tư của mình. Ngoài ra, khi Chính phủ thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt, các công ty niêm yết Việt Nam có thể gia tăng nắm giữ tiền mặt nhằm ổn định hoạt động đầu tư cũng như cải thiện hiệu quả đầu tư, làm nền tảng cho sự phát triển lâu dài của công ty. Từ khóa: chính sách tiền tệ, đầu tư công ty, hạn chế tài chính, nắm giữ tiền mặt ABSTRACT This study was conducted to analyze the effect of cash holding on the relationship between tightening monetary policy and investment activities through a dataset of 419 Vietnamese listed companies from 2008 to 2018. By regression with PooledOLS, Fixed Effects, Random Effects and System-GMM methods, the results show that in Vietnam, under the impact of tight monetary policy, corporate investment will be reduced. Howerver, companies could increase cash hodlding to minimize the negative impact of tightening monetary policy on investment activities, especially in financially constrained and non-state owned companies which are heavily dependent on internal funding. The research results also provide evidence that when the Government implements a tight monetary policy, Vietnamese listed companies will hold more cash to maintain their investment activities. Finally, the study also found that, in the context of tightening monetary policy, holding more cash helps stabilize investment activities and improve investment efficiency of companies, especially in financially constrained companies and non state-owned companies. The research results suggest that Vietnamese company managers should pay attention to study the trend of monetary policy in each period to be proactive in implementing investment activities. In addition, companies in financial constraint and non-state owned companies can actively hold more money to use as a backup funding source to maintain investment activities. When the Government implements tight monetary policy, Vietnamese listed companies may increase cash holdings to stabilize investment activities as well as improve investment efficiency towards long-term development. Keywords: cash holding, corporate investment, financial constraints, monetary policy 1 CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI 1.1 Lý do chọn đề tài Chính sách tiền tệ là một trong những chính sách kinh tế vĩ mô quan trọng nhất và đã được chứng minh là có tác động đáng kể đến quyết định tài trợ (Kashyap & Stein, 1993) và quyết định đầu tư của công ty (Morck & cộng sự, 2013). Các nhà hoạch định chính sách vĩ mô sẽ áp dụng chính sách thắt chặt tiền tệ để ổn định kinh tế khi đối mặt với tình trạng lạm phát cao. Tuy nhiên, khi chính sách tiền tệ thắt chặt, nhiều khả năng các công ty sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn tài trợ bên ngoài để tìm vốn đầu tư. Các nghiên cứu trên thế giới cho đến hiện tại đã cung cấp bằng chứng rõ ràng rằng, khi chính sách thắt chặt tiền tệ được thực hiện, các ngân hàng sẽ giảm cung cấp tín dụng, do đó các công ty sẽ giảm đầu tư do phải đối mặt với tình trạng hạn chế về tài chính (Morck & cộng sự, 2013). Khi đó, công ty sẽ phải phụ thuộc nhiều hơn vào nguồn vốn nội bộ thông qua việc nắm giữ tiền mặt để thực hiện các cơ hội đầu tư của mình (Allen, Qian, & Qian, 2005). Do vậy, nhiều khả năng là tác động của chính sách tiền tệ thắt chặt đối với đầu tư của công ty có thể được giảm thiểu thông qua việc gia tăng lượng tiền mặt mà công ty nắm giữ. Yang & cộng sự (2017) cho rằng mối quan hệ giữa chính sách tiền tệ, hoạt động đầu tư của công ty và nắm giữ tiền mặt có thể đặc biệt quan trọng ở các công ty bị hạn chế tài chính, do các công ty này khó tiếp cận với nguồn tài trợ bên ngoài và nhất thiết phải phụ thuộc vào nguồn tài trợ nội bộ, cụ thể là nắm giữ tiền mặt, để thực hiện các dự án đầu tư sinh lợi của mình. Các công ty không thuộc sở hữu Nhà nước cũng được cho là khó tiếp cận nguồn tài trợ từ ngân hàng hơn so với công ty sở hữu Nhà nước. Ở Việt Nam với nền tảng là kinh tế thị trường chịu sự điều tiết của Nhà nước, tác động của chính sách tiền tệ đối với tài chính công ty càng trở nên quan trọng. Trong khoảng thời gian từ cuối năm 2008 đến năm 2009, việc ưu tiên tập trung vào mở rộng đầu tư, mở rộng tín dụng đã dẫn đến thâm hụt ngân sách và gây căng thẳng lên cán cân thanh toán, đòi hỏi Chính phủ phải có những động thái để cân bằng lại. Từ 2 năm 2011, Chính phủ đã đề ra những giải pháp chủ yếu tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội đã đưa ra chủ trương thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt. Xuất phát từ những nghiên cứu trên thế giới, kết hợp với mong muốn mở rộng nghiên cứu dựa trên các đặc điểm kinh tế của Việt Nam, đề tài:“Ảnh hưởng của nắm giữ tiền mặt đến mối quan hệ giữa chính sách thắt chặt tiền tệ và hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam” được thực hiện với kỳ vọng bổ sung vào nền nghiên cứu kinh tế tài chính, đồng thời về mặt thực tiễn có thể đưa ra các gợi ý hữu ích giúp các công ty nâng cao hiệu quả quản trị tiền mặt và quyết định đầu tư thích nghi với sự thay đổi của các chính sách vĩ mô. Bài nghiên cứu đặc biệt có ý nghĩa vì được thực hiện trong bối cảnh Việt Nam là một quốc gia có đặc thù của nền kinh tế đang phát triển, đa phần các công ty là vừa và nhỏ với khả năng cạnh tranh chưa cao, thị trường vốn chưa hoàn thiện, cũng như bị nguy cơ hạn chế tài chính thường xuyên đe dọa. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu và các vấn đề nghiên cứu Kế thừa nghiên cứu trước đây của Yang & cộng sự (2017), bài nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu phân tích ảnh hưởng của nắm giữ tiền mặt đến mối quan hệ giữa chính sách thắt chặt tiền tệ và hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam. Để làm rõ mục tiêu nghiên cứu này, nội dung bài nghiên cứu sẽ tập trung giải quyết các vấn đề sau đây: Thứ nhất, phân tích tác động sụt giảm trong hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam khi Chính phủ thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ. Thứ hai, phân tích tác động của chính sách nắm giữ tiền mặt đối với việc giảm thiểu những ảnh hưởng bất lợi từ chính sách thắt chặt tiền tệ đến hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam. Ở vấn đề nghiên cứu này, bài nghiên cứu còn xem xét thêm ảnh hưởng của hạn chế tài chính và cơ cấu sở hữu Nhà nước đến mối quan hệ giữa chính sách tiền tệ, nắm giữ tiền mặt và hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam. 3 Thứ ba, phân tích tác động của chính sách thắt chặt tiền tệ đến sự thay đổi trong lượng tiền mặt được nắm giữ qua từng niên độ kế toán của các công ty niêm yết Việt Nam. Thứ tư, phân tích ảnh hưởng của việc thay đổi lượng tiền mặt nắm giữ đến hoạt động đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam. Thứ năm, phân tích ảnh hưởng của chính sách tiền tệ thắt chặt đến hiệu quả đầu tư của các công ty niêm yết Việt Nam. 1.3 Phƣơng pháp nghiên cứu Bài nghiên cứu kiểm định ảnh hưởng của nắm giữ tiền mặt đến mối quan hệ giữa chính sách thắt chặt tiền tệ và hoạt động đầu tư trên cơ sở sử dụng dữ liệu bảng bất cân xứng của 419 công ty niêm yết trên Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và Sở Giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh (HSX) trong giai đoạn 11 năm - từ năm 2008 đến năm 2018. Dữ liệu được lấy từ báo cáo tài chính của các công ty, dữ liệu World Bank, Tổng cục thống kê, và các website dữ liệu chứng khoán Cophieu68, Vietstock, CafeF. Bài nghiên cứu sử dụng 4 phương pháp hồi quy trên dữ liệu bảng là Pooled OLS, Fix Effects, Random Effects và System-GMM để kiểm soát hiện tượng nội sinh tiềm năng đồng thời kiểm định tính vững của mô hình. 1.4 Ý nghĩa nghiên cứu của đề tài Mối quan hệ giữa chính sách tiền tệ thắt chặt và hoạt động đầu tư của công ty cũng như ảnh hưởng của nắm giữ tiền mặt đến mối quan hệ này đã được khai thác ở các quốc gia châu Âu, châu Mỹ (Bernanke & Gertler, 1995; Oliner & Rudebusch, 1996; Chatelain & Tiomo, 2003), và cả châu Á (Zulkhibri, 2013; Yang & cộng sự, 2017). Bài viết này sẽ góp phần mở rộng phạm vi nghiên cứu, đóng góp vào nền tảng nghiên cứu thế giới khi trưng ra những bằng chứng thực nghiệm của các công ty niêm yết tại Việt Nam. 4 Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu được tác giả kỳ vọng sẽ giúp cho các nhà quản trị của các công ty hình dung rõ nét hơn về hoạt động đầu tư và nắm giữ tiền mặt ở Việt Nam trong bối cảnh chính sách tiền tệ thắt chặt, phản ánh phần nào mức độ phát triển của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Hơn nữa, với việc phân tích bổ sung các yếu tố hạn chế tài chính và cơ cấu sở hữu Nhà nước, nghiên cứu được kỳ vọng sẽ cung cấp bằng chứng về ảnh hưởng của các yếu tố này đến hoạt động đầu tư và chính sách nắm giữ tiền mặt của các công ty khi Chính phủ thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt, giúp các công ty xác định được những chiến lược đầu tư cũng như chính sách quản trị tiền mặt hợp lý nhằm tối đa hóa giá trị công ty. Qua đó giúp các công ty có những quyết định đúng đắn trong việc quản trị, điều hành công ty, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế khó khăn và nhiều bất ổn như hiện nay. 1.5 Bố cục của đề tài Bài nghiên cứu được bố cục thành 5 chương. Chương 1: Giới thiệu đề tài, trong chương này bài nghiên cứu trình bày tổng quan về đề tài, từ lý do nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu và các vấn đề nghiên cứu đến phương pháp nghiên cứu, ý nghĩa nghiên cứu và bố cục của đề tài. Chương 2: Cơ sở lý thuyết và tổng quan các kết quả nghiên cứu trước, chương này trình bày cơ sở lý thuyết và những bằng chứng thực nghiệm trong các nghiên cứu trước đây về ảnh hưởng của nắm giữ tiền mặt đến mối quan hệ giữa chính sách thắt chặt tiền tệ và hoạt động đầu tư. Bên cạnh đó, chương này còn bổ sung thêm lý thuyết và những kết quả nghiên cứu về các yếu tố hạn chế tài chính, cơ cấu sở hữu Nhà nước đến mối quan hệ giữa chính sách tiền tệ, nắm giữ tiền mặt và quyết định đầu tư. Từ đây, các giả thuyết nghiên cứu được xây dựng. Chương 3: Phương pháp nghiên cứu, chương này trình bày chi tiết dữ liệu, mô hình và phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong đề tài. Chương 4: Kết quả nghiên cứu, chương này trình bày kết quả nghiên cứu thực nghiệm về ảnh hưởng của nắm giữ tiền mặt đến mối quan hệ giữa chính sách thắt 5 chặt tiền tệ và hoạt động đầu tư. Bên cạnh đó, chương này còn trình bày kết quả phân tích cụ thể những tác động này có sự khác biệt ra sao giữa các công ty khác nhau về mức độ hạn chế tài chính và cơ cấu sở hữu Nhà nước. Chương 5: Kết luận, chương này đúc kết những phát hiện của bài nghiên cứu, nêu ra những hạn chế của nghiên cứu và đề xuất gợi ý cho các nghiên cứu sau này. 6 CHƢƠNG 2: KHUNG LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU TRƢỚC 2.1 Khung lý thuyết Chính sách tiền tệ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với mỗi quốc gia trong việc điều tiết nền kinh tế vĩ mô. Ngân hàng Trung ương sử dụng chính sách tiền tệ để để kiềm chế và đẩy lùi lạm phát, ổn định sức mua của tiền tệ, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2010 viết: “Chính sách tiền tệ quốc gia là các quyết định về tiền tệ ở tầm quốc gia của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, bao gồm quyết định mục tiêu ổn định giá trị đồng tiền biểu hiện bằng chỉ tiêu lạm phát, quyết định sử dụng các công cụ và biện pháp để thực hiện mục tiêu đề ra”. Chính sách tiền tệ còn là công cụ để kiểm soát hệ thống các ngân hàng cũng như tổ chức tín dụng. Một trong những vai trò chính của Ngân hàng Trung ương là thực hiện chính sách tiền tệ để kiểm soát lạm phát và quản lý sự biến động của nền kinh tế. Chính sách tiền tệ của các Ngân hàng Trung ương đã có những thay đổi lớn trong vài thập kỷ gần đây. Theo Mishkin (2013), kể từ cuối những năm 1980, kiểm soát lạm phát trở thành mục tiêu hàng đầu cho chính sách tiền tệ ở nhiều khu vực. Ngân hàng trung ương ở Canada, EU, Anh, New Zealand và nhiều quốc gia khác đã thiết lập mức lạm phát mục tiêu. Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, các Ngân hàng Trung ương ở các nền kinh tế tiên tiến đã nới lỏng chính sách tiền tệ bằng cách giảm lãi suất cho đến khi lãi suất ngắn hạn gần bằng 0. Với nguy cơ giảm phát gia tăng, những chính sách tiền tệ phi truyền thống đã được các Ngân hàng Trung ương đưa vào thực hiện, bao gồm mua trái phiếu dài hạn (đặc biệt là ở Hoa Kỳ, Anh, khu vực đồng Euro và Nhật Bản) với mục đích giảm lãi suất dài hạn và nới lỏng tiền tệ. Một số Ngân hàng Trung ương thậm chí đã thiết lập lãi suất ngắn hạn dưới mức không. 7 Mishkin (2013) tổng hợp chính sách tiền tệ của các quốc gia nhìn chung đều tập trung vào 6 mục tiêu cơ bản, đó là: ổn định giá cả, tạo công ăn việc làm, tăng trưởng kinh tế, ổn định lãi suất, ổn định thị trường tài chính và ổn định ngoại hối. Mục tiêu thứ nhất là ổn định giá cả. Đây được xem là mục tiêu cơ bản của đa số các Ngân hàng Trung ương trong việc thực thi chính sách tiền tệ. Trong những thập kỷ qua, các nhà hoạch định chính sách trên toàn thế giới ngày càng nhận thức rõ hơn ảnh hưởng về mặt kinh tế và xã hội của lạm phát, cũng như quan tâm nhiều hơn đến việc duy trì mức giá ổn định. Sự ổn định về giá được định nghĩa là lạm phát ở mức thấp và ổn định, xuất phát từ mong muốn kiểm soát mức giá do mức giá tăng lạm phát tạo ra tính bất ổn cho nền kinh tế và có thể dẫn đến cản trở tăng trưởng kinh tế. Minh chứng rõ nét về tác hại của lạm phát có thể thấy qua những cuộc siêu lạm phát mà Argentina, Brazil, Nga và Zimbabwe đã trải qua. Ngoài ra, lạm phát còn cản trở việc dự phóng ngân sách cho tương lai và có thể là nguyên nhân dẫn đến xung đột: những nhóm người trong xã hội cạnh tranh lẫn nhau nhằm đảm bảo thu nhập của họ theo kịp mức tăng giá. Trong quá trình thực hiện lạm phát mục tiêu, lãi suất và cung tiền là hai công cụ đắc lực cho Ngân hàng Trung ương nhằm theo dõi diễn biến nền kinh tế và có những điều chỉnh phù hợp. Mục tiêu thứ hai của chính sách tiền tệ là tạo công ăn việc làm, xuất phát từ hai lý do chính: thất nghiệp cao là nguồn gốc gây ra nghèo đói trong xã hội, đồng thời thất nghiệp cao đồng nghĩa có những nguồn tài nguyên dư thừa như nhà máy đóng cửa, máy móc thiết bị ngưng hoạt động, sản xuất đình trệ dẫn đến sản lượng giảm đi, tức GDP thấp xuống. Mục tiêu tạo công ăn việc làm không phải là đưa tỷ lệ thất nghiệp về bằng 0, mà là về một mức mà tại đó cung lao động bằng với cầu lao động, các nhà kinh tế gọi mức thất nghiệp này là tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên. Mục tiêu thứ ba của chính sách tiền tệ là tăng trưởng kinh tế. Mục tiêu này có liên quan mật thiết đến mục tiêu tạo công ăn việc làm, bởi vì khi tỷ lệ thất nghiệp thấp thì các công ty thường sẽ đầu tư vốn nhiều vào thiết bị để tăng năng suất, góp phần thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng. Ngoài ra, Ngân hàng Trung ương có thể đặc biệt 8 thực hiện một số chính sách nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế như trực tiếp khuyến khích các công ty đầu tư, khuyến khích người dân tiết kiệm, cung cấp nhiều vốn hơn cho các công ty đầu tư. Ngược lại, nếu tỷ lệ thất nghiệp cao thì nhiều nhà máy không hoạt động, các chủ công ty sẽ không đầu tư thêm vào máy móc thiết bị để cải thiện năng suất, từ đó nền kinh tế cũng trở nên trì trệ hơn. Mục tiêu thứ tư của chính sách tiền tệ là ổn định lãi suất, xuất phát từ việc biến động của lãi suất có thể tạo ra sự bất ổn trong nền kinh tế và gây khó khăn cho công ty trong việc lập kế hoạch tương lai. Sự biến động của lãi suất tạo ra tính bất ổn trong hoạt động của các tổ chức tài chính. Mục tiêu thứ năm là ổn định thị trường tài chính. Những cuộc khủng hoảng tài chính với hậu quả kéo dài đã cho thấy vai trò quan trọng của mục tiêu này. Ổn định thị trường tài chính tạo điều kiện thuận lợi hơn cho cả nhà đầu tư và người gửi tiền, giúp cải thiện hiệu quả của các trung gian tài chính, là cơ sở để phát triển hệ thống tài chính lành mạnh. Mục tiêu thứ sáu là ổn định thị trường ngoại hối. Mục tiêu này đặc biệt quan trọng ở các quốc gia phụ thuộc nhiều vào ngoại thương. Việc ngăn chặn những biến động lớn trong trị giá đồng tiền có thể giúp các công ty có thể dự phóng kế hoạch tài chính tương lai chính xác hơn, từ đó ổn định hoạt động của công ty mình. Tùy tình hình nền kinh tế từng thời kỳ mà Ngân hàng Trung ương sẽ thực hiện chính sách tiền tệ theo hướng thắt chặt hay mở rộng. Chính sách tiền tệ mở rộng được thực hiện thông qua việc Ngân hàng Trung ương gia tăng mức cung tiền trong nền kinh tế, lãi suất giảm xuống, qua đó tổng cầu tăng lên, dẫn đến quy mô nền kinh tế được mở rộng, thu nhập tăng và tỷ lệ thất nghiệp giảm. Ngược lại, Ngân hàng Trung ương thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt sẽ làm giảm bớt lượng cung tiền, lãi suất tăng lên, từ đó tổng cầu thu hẹp lại và làm mức giá chung giảm xuống. Một số công cụ truyền thống để thực hiện chính sách tiền tệ thường được sử dụng bao gồm: nghiệp vụ thị trường mở, tỷ lệ dự trữ bắt buộc và lãi suất tái cấp vốn. Ở các quốc gia phát triển, chẳng hạn như Mỹ, công cụ được sử dụng phổ biến nhất là hoạt 9 động thị trường mở. Hoạt động thị trường mở diễn ra khi Ngân hàng Trung ương bán hoặc mua trái phiếu kho bạc để tác động đến lượng dự trữ của ngân hàng và mức lãi suất. Mục tiêu của hoạt động thị trường mở ở Mỹ là điều chỉnh lãi suất liên bang – là lãi suất qua đêm mà các ngân hàng thương mại cho vay lẫn nhau - một mức lãi suất rất ngắn hạn nhưng là một công cụ phản ánh điều kiện tín dụng trên thị trường tài chính rất chính xác. Khi Ngân hàng Trung ương mua trái phiếu, tiền đổ từ Ngân hàng Trung ương sang các ngân hàng thương mại, làm tăng cung tiền trong lưu thông. Khi Ngân hàng Trung ương bán trái phiếu, thì tiền từ các ngân hàng thương mại trong nền kinh tế chảy vào Ngân hàng Trung ương do đó giảm lượng tiền trong nền kinh tế. Công cụ thứ hai để thực hiện chính sách tiền tệ là Ngân hàng Trung ương tăng hoặc giảm dự trữ bắt buộc. Dự trữ bắt buộc là tỷ lệ phần trăm tiền gửi mà pháp luật yêu cầu các ngân hàng thương mại phải giữ ở Ngân hàng Trung ương. Ngân hàng trung ương yêu cầu dự trữ càng nhiều thì lượng tiền còn lại để cho vay ở ngân hàng thương mại sẽ càng ít. Ở Mỹ, sau sự kiện hủng hoảng tài chính năm 1907 khi nhiều ngân hàng phá sản vì bị rút tiền hàng loạt, Cục Dự trữ Liên bang (FED) được thành lập như là một kết quả của cuộc khủng hoảng, để trở thành “người cho vay cuối cùng” cho các ngân hàng thương mại. Trong trường hợp ngân hàng thương mại xảy ra tình trạng rút tiền hàng loạt, các ngân hàng có thể vay từ Ngân hàng trung ương để tạm thời đối phó. Lãi suất trả cho các khoản vay này là lãi suất chiết khấu, gọi như vậy do các khoản vay này có giá thấp hơn so với mệnh giá các khoản nợ chưa thanh toán của ngân hàng. Điều này tạo nên tâm lý yên tâm hơn cho người gửi tiền và giúp kết thúc tình trạng rút tiền hàng loạt. Vì vậy, phương pháp truyền thống thứ ba để thực hiện chính sách tiền tệ là điều chỉnh lãi suất chiết khấu. Nếu ngân hàng trung ương tăng lãi suất chiết khấu, thì các ngân hàng thương mại sẽ giảm việc vay dự trữ mà thay vào đó gọi vốn vay để thay thế các khoản dự trữ đó. Vì có ít khoản vay hơn, cung tiền giảm và lãi suất thị trường tăng. Nếu ngân hàng trung ương hạ thấp mức chiết khấu, quá trình này sẽ hoạt động ngược lại. Trong lịch sử, đặc biệt là khi xảy ra những cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, những công cụ truyền thống phổ biến như nêu trên tỏ ra không còn nhiều tác dụng,