Tài liệu Ảnh hưởng của đa dạng hóa tới hiệu quả và rủi ro của doanh nghiệp.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VŨ HỮU THÀNH ẢNH HƯỞNG CỦA ĐA DẠNG HÓA TỚI HIỆU QUẢ VÀ RỦI RO CỦA DOANH NGHIỆP LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH TP HCM, năm 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VŨ HỮU THÀNH ẢNH HƯỞNG CỦA ĐA DẠNG HÓA TỚI HIỆU QUẢ VÀ RỦI RO CỦA DOANH NGHIỆP Chuyên ngành : Quản trị Kinh doanh Mã số chuyên ngành : 62 34 01 02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Minh Hà 2. PGS. TS. Nguyễn Minh Kiều TP HCM, năm 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng luận án này “Ảnh hưởng của đa dạng hóa tới hiệu quả và rủi ro của doanh nghiệp” là bài nghiên cứu của chính tôi. Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận án này, tôi cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận án này chưa từng được công bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác. Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận án này mà không được trích dẫn theo đúng quy định. Luận án này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 04 tháng 05 năm 2018 Người cam đoan ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành tốt luận án này trước hết tôi xin gửi lời cảm ơn tới trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh, nơi đã cung cấp cho tôi những kiến thức chuyên môn và kiến thức nghiên cứu ở bậc tiến sĩ. Những kiến thức quý báu này không chỉ được tôi ứng dụng hiệu quả trong quá trình làm luận án mà còn trong cả quá trình nghiên cứu và giảng dạy của tôi. Tôi đặc biệt xin gửi lời tri ân chân thành tới thầy giáo hướng dẫn thứ nhất của tôi, PGS.TS. Nguyễn Minh Hà, trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh. Công sức của thầy dành cho việc hướng dẫn tôi là vô bờ bến. Tôi vô cùng may mắn vì có được người hướng dẫn như thầy. Thầy đã cung cấp cho tôi hướng đi và tháo gỡ rất nhiều khó khăn khi cần thiết. Thầy đã luôn theo sát, đôn đốc, và tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình làm luận án. Có thể nói rằng năng lực khoa học, kiến thức chuyên môn sâu sắc và sự nhiệt tâm của thầy đã giúp tôi rất lớn trong việc hoàn thành luận án này. Nhân đây, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới người thầy hướng dẫn thứ hai của tôi, PGS.TS. Nguyễn Minh Kiều, trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh. Bên cạnh công việc hướng dẫn chuyên môn cho tôi về quản trị tài chính, thầy cũng là người quản lý của tôi nên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi về công việc và chuyên môn để tôi có thời gian hoàn thành luận án. Tôi cũng không bao giờ quên được sự giúp đỡ nhiệt tình và đầy giá trị của Khoa Sau đại học, trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh. Khoa đã hỗ trợ tôi rất nhiều trong quá trình học tập, nghiên cứu, cũng như xử lý những công việc hành chính đầy hiệu quả. Và đình thân thương của tôi, người vợ và đứa con trai bé bỏng là nguồn động lực vô tận để tôi có thể đi hết con đường gian nan này. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2018 iii TÓM TẮT LUẬN ÁN Luận án nghiên cứu về tác động của đa dạng hóa tới hiệu quả và rủi ro của doanh nghiệp. Có ba loại hình đa dạng hóa được tìm hiểu trong luận án, đó là đa dạng hóa kinh doanh và hai loại hình đa dạng hóa mới là đa dạng hóa đầu tư tài sản và đa dạng hóa nguồn tài trợ. Tại chủ đề nghiên cứu một, luận án đã đề xuất một mô hình cấu trúc tuyến tính về tác động của đa dạng hóa kinh doanh tới hiệu quả và rủi ro. Kết quả phân tích thực nghiệm cho thấy, doanh nghiệp đa dạng hóa kinh doanh ở cả hai góc độ là đa dạng hóa ngành có liên quan và ngành không liên quan đều có những ảnh hưởng nhất định tới rủi ro. Cụ thể, đa dạng hóa kinh doanh ngành có liên quan tác động dương tới hiệu quả và rủi ro còn đa dạng hóa ngành không liên quan thì ngược lại. Tại chủ đề nghiên cứu hai, luận án đã nhìn nhận đa dạng hóa đầu tư tài sản dưới góc độ đa dạng hóa đầu tư tài sản ngành có liên quan và đa dạng hóa đầu tư ngành không liên quan đồng thời xây dựng mối liên hệ giữa hai biến số này với đa dạng hóa kinh doanh, hiệu quả và rủi ro. Kết quả phân tích cho thấy, xuất hiện tác động mang tính cấu trúc của đa dạng hóa đầu tư ngành có liên quan tới hiệu quả (tác động dương) và rủi ro (tác động dương) thông qua vai trò trung gian của biến số đa dạng hóa kinh doanh ngành có liên quan. Ngược lại, đa dạng hóa đầu tư tài sản ngành không liên quan tuy tác động tới rủi ro (tác động dương) nhưng lại không thể hiện bất cứ ảnh hưởng nào tới hiệu quả và biến số đa dạng hóa kinh doanh nghành không liên quan không đóng vai trò trung gian tác động trong mối liên hệ vừa nêu. Trọng tâm của chủ đề ba là tìm hiểu về đa dạng hóa nguồn tài trợ đặt trong mối liên hệ với ba biến số là đa dạng hóa đầu tư tài sản, rủi ro, và hiệu quả. Trong đó, đa dạng hóa đầu tư tài sản đóng vai trò biến số trung gian. Luận án đã phân tích đa dạng hóa nguồn tài trợ thành hai thành phần là đa dạng hóa nguồn tài trợ vốn chủ sở hữu và đa dạng hóa nguồn tài trợ nợ. Kết quả phân tích thực nghiệm đã cho thấy về mặt tổng iv thể, đa dạng hóa nguồn tài trợ vốn chủ sở hữu đã làm giảm rủi ro và biến số đa dạng hóa đầu tư tài sản ngành không liên quan đã đóng vai trò trung gian trong mối liên hệ giữa hai biến số vừa nêu. Tuy nhiên, khi đặt trong mối liên hệ với hiệu quả thì biến số này lại không thể hiện bất cứ tác động nào, kể cả ở góc độ trực tiếp và gián tiếp. Trong khi đó, biến số đa dạng hóa nguồn tài trợ nợ lại tác động dương lên cả hai biến số hiệu quả và rủi ro. Đồng thời, biến số đa dạng hóa đầu tư tài sản ngành có liên quan đã đóng vai trò trung gian tác động trong mối liên hệ vừa nêu. v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ ii TÓM TẮT LUẬN ÁN .................................................................................................. iii DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................ xiii DANH MỤC HÌNH VẼ ..............................................................................................xvi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................... xviii CHƯƠNG 1. PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................... 1 1.1. Vấn đề nghiên cứu ................................................................................................ 1 1.2. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................... 6 1.3. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................. 6 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 7 1.5. Nội dung nghiên cứu ............................................................................................. 7 1.6. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................... 8 1.7. Điểm mới của luận án ........................................................................................... 9 1.8. Kết cấu của luận án ............................................................................................. 10 CHƯƠNG 2. TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA KINH DOANH TỚI HIỆU QUẢ VÀ RỦI RO ................................................................................................................... 13 2.1. Cơ sở lý thuyết .................................................................................................... 13 2.1.1. Đa dạng hóa.................................................................................................. 13 2.1.1.1. Khái niệm đa dạng hóa.......................................................................... 13 2.1.1.2. Đo lường các loại đa dạng hóa .............................................................. 32 2.1.2. Hiệu quả của doanh nghiệp .......................................................................... 39 vi 2.1.2.1. Khái niệm hiệu quả của doanh nghiệp .................................................. 39 2.1.2.2. Đo lường hiệu quả của doanh nghiệp ................................................... 39 2.1.3. Rủi ro phá sản của doanh nghiệp ................................................................. 43 2.1.3.1. Định nghĩa về rủi ro phá sản của doanh nghiệp .................................... 43 2.1.3.2. Đo lường rủi ro phá sản ........................................................................ 45 2.1.4. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa kinh doanh và hiệu quả ................................ 53 2.1.4.1. Lý thuyết đề cập sự tác động của đa dạng hóa kinh doanh tới hiệu quả của doanh nghiệp................................................................................................ 53 2.1.4.2. Bằng chứng thực nghiệm tác động của đa dạng hóa kinh doanh tới hiệu quả ...................................................................................................................... 63 2.1.5. Đa dạng hóa kinh doanh và rủi ro ................................................................ 71 2.1.5.1. Lý thuyết đề cập sự tác động của đa dạng hóa kinh doanh và rủi ro phá sản ...................................................................................................................... 71 2.1.5.2. Bằng chứng thực nghiệm tác động của đa dạng hóa kinh doanh tới rủi ro phá sản ................................................................................................................ 75 2.2. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... 79 2.2.1. Mô hình nghiên cứu ..................................................................................... 79 2.2.2. Đo lường các biến số trong mô hình ............................................................ 81 2.2.2.1. Đo lường biến phụ thuộc....................................................................... 81 2.2.2.2. Đo lường biến số đa dạng hóa kinh doanh ............................................ 84 2.2.2.3. Xác định biến số kiểm soát và đo lường biến số kiểm soát .................. 86 2.2.3. Phương pháp ước lượng ............................................................................... 94 2.2.4. Dữ liệu nghiên cứu ..................................................................................... 101 vii 2.3. Phân tích và thảo luận kết quả .......................................................................... 101 2.3.1. Mô tả dữ liệu phân tích .............................................................................. 102 2.3.1.1. Thống kê doanh nghiệp ở từng sàn giao dịch trong mẫu nghiên cứu . 102 2.3.1.2. Thống kê số doanh nghiệp trong mẫu nghiên cứu theo lĩnh vực (sector), nhóm ngành (industry group), theo ngành (industry), và tiểu ngành (sub-industry) .......................................................................................................................... 102 2.3.2. Thống kê mô tả các biến số ........................................................................ 113 2.3.3. Phân tích ma trận tương quan .................................................................... 121 2.3.1.1. Phân tích ma trận tương quan các biến số ảnh hưởng tới ROE .......... 121 2.3.1.2. Phân tích ma trận tương quan các biến số ảnh hưởng tới RISK ......... 122 2.3.4. Kết quả hồi quy .......................................................................................... 123 2.3.4.1. Kết quả hồi quy và các kiểm định mô hình SEM ............................... 123 2.3.4.2. Kết quả hồi quy mô hình GSEM ......................................................... 126 2.3.4.3. Thảo luận kết quả hồi quy ................................................................... 128 2.4. Kết luận và kiến nghị ........................................................................................ 141 2.4.1. Kết luận ...................................................................................................... 141 2.4.2. Kiến nghị .................................................................................................... 146 2.4.3. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo .................................... 148 CHƯƠNG 3. TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA ĐẦU TƯ TÀI SẢN TỚI ĐA DẠNG HÓA KINH DOANH, HIỆU QUẢ VÀ RỦI RO ........................................ 150 3.1. Cơ sở lý thuyết .................................................................................................. 150 3.1.1. Khái niệm và đo lường đa dạng hóa đầu tư tài sản .................................... 150 viii 3.1.1.1. Khái niệm đa dạng hóa đầu tư tài sản (asset investment diversification) .......................................................................................................................... 150 3.1.1.2. Đo lường đa dạng hóa đầu tư tài sản................................................... 154 3.1.2. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa đầu tư tài sản và đa dạng hóa kinh doanh .. 155 3.1.3. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa đầu tư tài sản với hiệu quả và rủi ro ........... 161 3.1.3.1. Đa dạng hóa đầu tư tài sản và hiệu quả............................................... 161 3.1.3.2. Đa dạng hóa đầu tư tài sản và rủi ro ................................................... 167 3.1.4. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa đầu tư tài sản, đa dạng hóa kinh doanh, hiệu quả và rủi ro ......................................................................................................... 172 3.2. Phương pháp nghiên cứu................................................................................... 172 3.2.1. Mô hình nghiên cứu ................................................................................... 173 3.2.2. Đo lường các biến số trong mô hình .......................................................... 174 3.2.2.1. Đo lường biến phụ thuộc..................................................................... 174 3.2.2.2. Đo lường biến số đa dạng hóa kinh doanh và đa dạng hóa đầu tư tài sản .......................................................................................................................... 175 3.2.2.3. Xác định biến số kiểm soát và đo lường biến số kiểm soát ................ 176 3.2.3. Phương pháp ước lượng ............................................................................. 177 3.2.4. Dữ liệu nghiên cứu ..................................................................................... 182 3.3. Phân tích và thảo luận kết quả .......................................................................... 182 3.3.1. Thống kê mô tả các biến số ........................................................................ 183 3.3.2. Kết quả hồi quy .......................................................................................... 185 3.3.2.1. Kết quả hồi quy và các kiểm định mô hình SEM ............................... 186 3.3.2.2. Kết quả hồi quy mô hình GSEM ......................................................... 189 ix 3.3.2.3. Thảo luận kết quả hồi quy ................................................................... 191 3.4. Kết luận và kiến nghị ........................................................................................ 200 3.4.1. Kết luận ...................................................................................................... 200 3.4.2. Kiến nghị .................................................................................................... 204 3.4.3. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo .................................... 205 CHƯƠNG 4. TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA NGUỒN TÀI TRỢ TỚI ĐA DẠNG HÓA ĐẦU TƯ TÀI SẢN, HIỆU QUẢ VÀ RỦI RO .................................. 207 4.1. Cơ sở lý thuyết .................................................................................................. 207 4.1.1. Khái niệm và đo lường đa dạng hóa nguồn tài trợ ..................................... 207 4.1.1.1. Khái niệm đa dạng hóa nguồn tài trợ (capital diversification) ........... 207 4.1.1.2. Đo lường đa dạng hóa nguồn tài trợ ................................................... 213 4.1.2. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa tài trợ và đa dạng hóa đầu tư tài sản........... 214 4.1.3. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa nguồn tài trợ với hiệu quả và rủi ro............ 219 4.1.3.1. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa nguồn vốn chủ sở hữu, hiệu quả và rủi ro .......................................................................................................................... 219 4.1.3.2. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa nợ, hiệu quả và rủi ro .......................... 226 4.1.4. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa nguồn tài trợ, đa dạng hóa đầu tư tài sản, hiệu quả và rủi ro ......................................................................................................... 233 4.2. Phương pháp nghiên cứu................................................................................... 234 4.2.1. Mô hình nghiên cứu ................................................................................... 234 4.2.2. Đo lường các biến số trong mô hình .......................................................... 235 4.2.2.1. Đo lường biến số hiệu quả .................................................................. 235 4.2.2.2. Đo lường biến số rủi ro ....................................................................... 236 x 4.2.2.3. Đo lường biến số đa dạng hóa đầu tư tài sản ...................................... 236 4.2.2.4. Đo lường biến số đa dạng hóa nguồn tài trợ ....................................... 237 4.2.2.5. Các biến số kiểm soát.......................................................................... 238 4.2.3. Phương pháp ước lượng ............................................................................. 240 4.2.4. Dữ liệu nghiên cứu ..................................................................................... 241 4.3. Phân tích và thảo luận kết quả .......................................................................... 242 4.3.1. Thống kê mô tả các biến số ........................................................................ 242 4.3.2. Kết quả hồi quy .......................................................................................... 244 4.3.2.1. Kết quả hồi quy và các kiểm định mô hình SEM ............................... 244 4.3.2.2. Kết quả hồi quy mô hình GSEM ......................................................... 247 4.3.2.3. Thảo luận kết quả hồi quy ................................................................... 249 4.4. Kết luận và kiến nghị ........................................................................................ 259 4.4.1. Kết luận ...................................................................................................... 259 4.4.2. Kiến nghị .................................................................................................... 261 4.4.3. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo..................................................... 262 CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................ 265 5.1. Kết luận ............................................................................................................. 265 5.2. Kiến nghị ........................................................................................................... 268 5.3. Hạn chế của đề tài ............................................................................................. 270 5.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo .............................................................................. 271 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 272 xi PHỤ LỤC 1. ĐO LƯỜNG ĐA DẠNG HÓA KINH DOANH, ĐA DẠNG HÓA ĐẦU TƯ TÀI SẢN, VÀ ĐA DẠNG HÓA NGUỒN TÀI TRỢ ....................................... 293 1.1. Đo lường đa dạng hóa kinh doanh .................................................................... 293 1.2. Đo lường đa dạng hóa đầu tư tài sản ................................................................. 302 1.3. Đo lường đa dạng hóa nguồn tài trợ ................................................................. 308 PHỤ LỤC 2. ĐO LƯỜNG RỦI RO PHÁ SẢN THEO KMV MODEL ............... 313 PHỤ LỤC 3. THỐNG KÊ BÀI BÁO NGHIÊN CỨU ............................................ 317 3.1. Các bài báo và kết quả tác động của tổng đa dạng hóa (DIV), đa dạng hóa kinh doanh ngành có liên quan (RB_DIV), và không liên quan (UB_DIV) tới hiệu quả317 3.2. Thống kê so sánh tác động của đa dạng dạng hóa ngành kinh doanh có liên quan (RB_DIV) và không liên quan (UB_DIV) tới hiệu quả........................................... 322 3.3. Tổng hợp các nghiên cứu trước về tác động của đa dạng hóa tới rủi ro đặc thù .................................................................................................................................. 324 PHỤ LỤC 4. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU 1 ................... 325 4.1. Ma trận tương quan ........................................................................................... 325 4.3. Các kiểm định mô hình SEM ............................................................................ 327 4.3.1. Kiểm định sự phù hợp tổng thể .................................................................. 327 4.3.2. Kiểm định Breusch-Pagan hồi quy độc lập từng mô hình theo phương pháp bình phương tối thiểu OLS hay theo SEM........................................................... 327 4.3.3. Kiểm định Wald về các giá trị của tất cả các hệ số hồi quy bằng không... 328 4.3.4. Kiểm định mức độ phù hợp tổng thể của mô hình..................................... 328 4.3.5. Kiểm định phương sai sai số thay đổi ........................................................ 328 4.3.6. Kiểm định phân phối chuẩn phần dư ......................................................... 329 xii 4.4. Kết quả hồi quy theo GSEM ............................................................................. 329 PHỤ LỤC 5. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU 2 ................... 331 5.1. Kết quả ước lượng mô hình SEM ..................................................................... 331 5.2. Các kiểm định ................................................................................................... 332 5.2.1. Kiểm định Breusch-Pagan hồi quy độc lập từng mô hình theo phương pháp bình phương tối thiểu OLS hay theo SEM........................................................... 332 5.2.2. Kiểm định Wald về các giá trị của tất cả các hệ số hồi quy bằng không... 332 5.2.3. Kiểm định mức độ phù hợp tổng thể của mô hình..................................... 332 5.2.4. Kiểm định phương sai sai số thay đổi ........................................................ 333 5.2.5. Kiểm định phân phối chuẩn phần dư ......................................................... 333 5.3. Kết quả hồi quy theo mô hình GSEM ............................................................... 334 PHỤ LỤC 6. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU 3 ................... 337 6.1. Phân tích hồi quy SEM mô hình 3 .................................................................... 337 6.2. Các kiểm định ................................................................................................... 338 6.2.1. Kiểm định Breusch-Pagan hồi quy độc lập từng mô hình theo phương pháp bình phương tối thiểu OLS hay theo SEM........................................................... 338 6.2.2. Kiểm định Wald về các giá trị của tất cả các hệ số hồi quy bằng không... 339 6.2.3. Kiểm định mức độ phù hợp tổng thể của mô hình..................................... 339 6.2.4. Kiểm định phương sai sai số thay đổi ........................................................ 340 6.2.5. Kiểm định phân phối chuẩn phần dư ......................................................... 340 6.3. Hồi quy mô hình 3 sử dụng GSEM................................................................... 341 xiii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Tóm tắt các khái niệm về đa dạng hóa .......................................................... 20 Bảng 2.2. Phân loại các loại hình đa dạng hóa theo nghiên cứu chính .......................... 29 Bảng 2.3. Bảng phân phối xác suất của biến ngẫu nhiên ............................................... 36 Bảng 2.4. Một số định nghĩa về rủi ro phá sản .............................................................. 44 Bảng 2.5. Từ khóa tìm kiếm cho từng mối liên hệ và kết quả tìm kiếm ....................... 64 Bảng 2.6. Số lượng bài báo được thống kê theo giai đoạn ............................................ 64 Bảng 2.7. Tổng hợp tác động của đa dạng hóa kinh doanh đối với hiệu quả ................ 65 Bảng 2.8. Tổng hợp các nghiên cứu đồng thời tác động của cả hai biến số đa dạng hóa ngành kinh doanh có liên quan và không liên quan đối với hiệu quả ............................ 66 Bảng 2.9. So sánh mức độ tác động của RB_DIV và UB_DIV tới ROE ...................... 67 Bảng 2.10. Tóm tắt tác động của đa dạng hóa đối với hiệu quả của doanh nghiệp thông qua năm phân tích meta tiêu biểu................................................................................... 70 Bảng 2.11. Từ khóa tìm kiếm cho từng mối liên hệ và kết quả tìm kiếm...................... 75 Bảng 2.12. Tổng kết chiều tác động của đa dạng hóa kinh doanh tới rủi ro đặc thù ..... 76 Bảng 2.13. Tổng hợp các giả thuyết nghiên cứu............................................................ 79 Bảng 2.14. Tổng hợp các biến số kiểm soát tác động tới hiệu quả kinh doanh ............. 93 Bảng 2.15. Tổng hợp các biến số kiểm soát tác động tới rủi ro..................................... 94 Bảng 2.16. Số lượng doanh nghiệp trong mẫu nghiên cứu phân theo sàn giao dịch ... 102 Bảng 2.17. Số lượng doanh nghiệp trong mẫu nghiên cứu phân theo lĩnh vực kinh doanh (sector).......................................................................................................................... 103 xiv Bảng 2.18. Số lượng doanh nghiệp trong mẫu nghiên cứu phân theo nhóm ngành (industry group) ............................................................................................................ 104 Bảng 2.19. Số lượng doanh nghiệp trong mẫu nghiên cứu phân theo theo ngành (industry) ...................................................................................................................... 106 Bảng 2.20. Số lượng doanh nghiệp trong mẫu nghiên cứu phân theo theo tiểu ngành (subindustry) ....................................................................................................................... 108 Bảng 2.21. Tổng hợp thống kê phân loại các doanh nghiệp trong mẫu nghiên cứu theo lĩnh vực, nhóm ngành, ngành, tiểu ngành .................................................................... 111 Bảng 2.22. Thống kê mô tả biến số phụ thuộc ............................................................. 113 Bảng 2.23. Thống kê mô tả biến số đa dạng hóa kinh doanh ...................................... 116 Bảng 2.24. Thống kê mô tả các biến số kiểm soát ....................................................... 118 Bảng 2.25. Ma trận tương quan các biến số độc lập ảnh hưởng tới ROE ................... 121 Bảng 2.26. Ma trận tương quan các biến số độc lập ảnh hưởng tới RISK .................. 122 Bảng 2.27. Tóm tắt kết quả hồi quy theo ước lượng SEM .......................................... 124 Bảng 2.28. Tóm tắt kết quả ước lượng theo GSEM .................................................... 127 Bảng 3.1. Tổng hợp các biến số kiểm soát tác động tới hiệu quả kinh doanh ............. 176 Bảng 3.2. Tổng hợp các biến số kiểm soát tác động tới rủi ro..................................... 177 Bảng 3.3. Thống kê mô tả biến số đa dạng hóa kinh doanh ........................................ 183 Bảng 3.4. Thống kê mô tả biến số đa dạng hóa đầu tư tài sản ..................................... 184 Bảng 3.5. Tóm tắt kết quả hồi quy theo ước lượng SEM ............................................ 186 Bảng 3.6. Tóm tắt kết quả ước lượng theo GSEM ...................................................... 190 Bảng 3.7. Tổng hợp tác động biên của RA_DIV và UA_DIV .................................... 199 xv Bảng 3.8. Tóm tắt kết quả các biến số tác động trực tiếp tới ROE và RISK ở mô hình nghiên cứu một và hai .................................................................................................. 199 Bảng 4.1. Phân loại nguồn vốn chủ sở hữu.................................................................. 237 Bảng 4.2. Phân loại nguồn tài trợ nợ............................................................................ 238 Bảng 4.3. Tổng hợp các biến số kiểm soát tác động tới hiệu quả kinh doanh ............. 238 Bảng 4.4. Tổng hợp các biến số kiểm soát tác động tới rủi ro..................................... 239 Bảng 4.5. Thống kê mô tả biến số đa dạng hóa nguồn tài trợ...................................... 243 Bảng 4.6. Tóm tắt kết quả hồi quy theo ước lượng SEM ............................................ 245 Bảng 4.7. Tóm tắt kết quả ước lượng theo GSEM ...................................................... 248 Bảng 4.8. Tổng hợp tác động biên của O_DIV và D_DIV .......................................... 256 Bảng 4.9. Tóm tắt kết quả các biến số tác động trực tiếp tới ROE và RISK ở mô hình một, hai, và ba .............................................................................................................. 257 Bảng 4.10. Tổng hợp kết quả chứng minh các giả thuyết nghiên cứu của mô hình 3 . 258 xvi DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Kết cấu nội dung ba chủ đề nghiên cứu ......................................................... 12 Hình 2.1. Các loại hình đa dạng hóa theo tiến trình thời gian ....................................... 27 Hình 2.2. Cấu trúc đo lường bậc hai hiệu quả của doanh nghiệp theo Venkatraman và Ramanujam (1986) ......................................................................................................... 40 Hình 2.3. Cấu trúc đo lường bậc một hiệu quả của doanh nghiệp của Glick và ctg (2005) ........................................................................................................................................ 42 Hình 2.4. Tổng hợp các loại lý thuyết về mối liên hệ giữa đa dạng hóa và hiệu quả .... 54 Hình 2.5. Mô hình tăng trưởng của Pensore (2009) ...................................................... 56 Hình 2.6. Tổng chi phí riêng rẽ tạo ra hai sản phẩm ...................................................... 58 Hình 2.7. Tổng chi phí kết hợp tạo ra hai sản phẩm ...................................................... 60 Hình 2.8. Các chiều hướng tác động của đa dạng hóa kinh doanh tới hiệu quả ............ 68 Hình 2.9. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa kinh doanh với hiệu quả và rủi ro .................. 78 Hình 2.10. Mô hình nghiên cứu 1 .................................................................................. 80 Hình 2.11. Mô hình dường như không liên quan – Sur ................................................. 96 Hình 2.12. Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp từ 2008 - 2015 ............ 114 Hình 2.13. Rủi ro phá sản của doanh nghiệp từ 2008 - 2015....................................... 115 Hình 2.14. Mức độ đa dạng hóa kinh doanh của doanh nghiệp từ 2008 – 2015 ......... 117 Hình 3.1. Mối liên hệ giữa các quyết định quản trị và đa dạng hóa ............................ 157 Hình 3.2. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa đầu tư tài sản và đa dạng hóa kinh doanh .... 160 Hình 3.3. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa đầu tư tài sản với hiệu quả và rủi ro ............ 171 Hình 3.4. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa đầu tư tài sản, đa dạng hóa kinh doanh, hiệu quả và rủi ro ........................................................................................................................ 172 xvii Hình 3.5. Mô hình nghiên cứu 2 .................................................................................. 173 Hình 3.6. Mô hình biến trung gian ............................................................................... 178 Hình 3.7. Mức độ đa dạng hóa đầu tư của doanh nghiệp từ 2008 – 2015 ................... 185 Hình 3.8. Tác động cấu trúc của RA_DIV tới ROE .................................................... 191 Hình 3.9. Tác động cấu trúc của RA_DIV tới RISK ................................................... 194 Hình 3.10. Tác động cấu trúc của UA_DIV tới ROE .................................................. 195 Hình 3.11. Tác động cấu trúc của UA_DIV tới RISK ................................................. 197 Hình 4.1. Mối liên hệ giữa các quyết định quản trị và đa dạng hóa ............................ 215 Hình 4.2. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa tài trợ và đa dạng hóa đầu tư tài sản ............. 218 Hình 4.3. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa tài trợ, hiệu quả và rủi ro phá sản ................. 233 Hình 4.4. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa nguồn tài trợ, đa dạng hóa đầu tư tài sản, hiệu quả và rủi ro ................................................................................................................. 233 Hình 4.5. Mô hình nghiên cứu 3 .................................................................................. 234 Hình 4.6. Mô hình biến trung gian ............................................................................... 240 Hình 4.7. Mức độ đa dạng hóa nguồn tài trợ của doanh nghiệp từ 2008 – 2015......... 244 Hình 4.8. Tác động cấu trúc của RA_DIV tới ROE .................................................... 250 Hình 4.9. Tác động cấu trúc của RA_DIV tới RISK ................................................... 251 Hình 4.10. Tác động cấu trúc của D_DIV tới ROE ..................................................... 252 Hình 4.11. Tác động cấu trúc của D_DIV tới RISK .................................................... 254 xviii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT σE Biến thiên (độ lệch chuẩn) thu nhập từ cổ phần CFI_SB Satorra-Bentler Comparative fit index) Dpt Điểm phá sản DD Khoảng cách tới phá sản EDF Xác suất phá sản trong vòng 1 năm GICS Tiêu chuẩn phân ngành quốc tế GSEM Generalized structural equation HASTC Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội HOSE Sở giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh ML Maximum likelihood OLS Ordinary least quares RMSEA Root Mean Square Error of Approximation SEM Mô hình cấu trúc SRMR Standardized root mean square residual SUR Mô hình dường như không liên quan TLI Tucker-Lewis index