Tài liệu An toàn truyền máu

An toµn truyÒn m¸u Nguyªn t¾c chung • TruyÒn m¸u lµ mét quy tr×nh khÐp kÝn gåm nhiÒu giai ®o¹n trong ®ã truyÒn m¸u l©m sµng lµ kh©u cuèi cïng nh-ng rÊt quan träng. • Sö dông m¸u vµ c¸c chÕ phÈm bao gåm: chØ ®Þnh ®iÒu trÞ ®óng vµ hîp lý m¸u vµ c¸c chÕ phÈm, truyÒn m¸u vµ c¸c chÕ phÈm ®óng nguyªn t¾c vµ ®óng quy tr×nh, xö trÝ kÞp thêi vµ chÝnh x¸c c¸c tai biÕn truyÒn m¸u. • Quy chÕ truyÒn m¸u 2007 Nhãm m¸u ABO • Kh¸ng nguyªn: kh¸ng nguyªn A vµ kh¸ng nguyªn B. • Tªn cña nhãm m¸u lµ tªn cña kh¸ng nguyªn cã mÆt trªn hång cÇu. • Kh¸ng thÓ: lµ kh¸ng thÓ tù nhiªn, tån t¹i mét c¸ch liªn tôc ë trong huyÕt thanh cña ng-êi kh«ng cã kh¸ng nguyªn t-¬ng øng. VÝ dô ng-êi nhãm m¸u B (kh«ng cã kh¸ng nguyªn A) sÏ cã kh¸ng thÓ chèng A. §Æc ®iÓm nhãm m¸u hÖ ABO Nhãm m¸u Kh¸ng nguyªn trªn bÒ mÆt hång cÇu A A Kh¸ng thÓ trong huyÕt thanh Kh¸ng thÓ chèng B B B Kh¸ng thÓ chèng A AB A vµ B Kh«ng cã kh¸ng thÓ O Kh«ng cã Kh¸ng thÓ chèng B Kh¸ng thÓ chèng B Nhãm m¸u ABO • Nhãm A1, A2: Ngoµi kh¸ng nguyªn A b×nh th-êng (cßn gäi A1) cßn cã kh¸ng nguyªn A2. Ng-êi mang nhãm A2 nÕu ®-îc truyÒn m¸u A1 cã thÓ sinh kh¸ng thÓ chèng A1. • Ng-êi nhãm m¸u O tuy kh«ng cã kh¸ng nguyªn A, kh¸ng nguyªn B nh-ng thùc tÕ lµ cã kh¸ng nguyªn H. Kh¸ng nguyªn H cã mÆt ë nh÷ng ng-êi nhãm A, B, AB vµ nhiÒu nhÊt lµ ë ng-êi nhãm O. • Ng-êi kh«ng cã kh¸ng nguyªn H ®· ®-îc ph¸t hiÖn lÇn ®Çu tiªn t¹i Bombay nªn gäi lµ nhãm Bombay. Ng-êi nhãm Bombay cã kh¸ng thÓ tù nhiªn chèng l¹i hång cÇu nh÷ng ng-êi nhãm O vµ nhãm A,B , AB. Nhãm m¸u Rh • HÖ Rh do 3 cÆp alen qui ®Þnh lµ Dd, C C , E e. Trõ gen d ®Õn nay ch-a ph¸t hiÖn kh¸ng nguyªn, cßn l¹i c¸c gen kh¸c ®· cã kh¸ng nguyªn t-¬ng øng. • Kh¸ng nguyªn D (cßn gäi lµ Rh(+) ) cã mÆt ë ng-êi mang kiÓu gen DD vµ Dd. • Kh¸ng thÓ hÖ Rh lµ kh¸ng thÓ miÔn dÞch, cã thÓ xuÊt hiÖn sau truyÒn m¸u hay ë ng-êi chöa ®Î nhiÒu lÇn: Ng-êi mÑ Rh (-) mang thai Rh (+) khi chuyÓn d¹ cã mét Ýt m¸u thai vµo tuÇn hoµn mÑ g©y miÔn dÞch, sinh kh¸ng thÓ kh¸ng Rh (+) ë mÑ. C¸c chÕ phÈm m¸u chñ yÕu M¸u toµn phÇn Ly t©m 4200 g x 8’ x 24oC HuyÕt t-¬ng t-¬i (100-130ml/®v) Buffy coat (giµu BC, TC) Pool HT x 2 ®v §«ng l¹nh - 35oC HT t-¬i §L (240-280ml, 2 ®v) Khèi HC ®Æc ( 130-170ml ) (30 - 50 ml/®v ) DDBQHC ( 50ml ) x 4 ®v KHC hßa lo·ng (200ml) Pool BC, TC (150-280ml, 4 ®v) 1520 g x 1’50” x 22oC Ph¸ ®«ng ë nhiÖt ®é 4oC Khèi tiÓu cÇu (120-150ml, 4 ®v) CÆn HC, BC Ly t©m 2830 g x 8’ x 4oC HT nghÌo tña l¹nh (230 - 270 ml) Tña l¹nh (10 ml, 2®v ) TËp hîp tña l¹nh (50-70 ml, 4 ®v) M¸u toµn phÇn • LÊy tõ tÜnh m¹ch, cã chÊt chèng ®«ng, b¶o qu¶n (Citrate, Dextrose). • B¶o qu¶n: ë 40C (2 -60 C). Thêi gian 35 hoÆc 42 ngµy. • Thµnh phÇn: hång cÇu (huyÕt s¾c tè ), 30 - 35g Hb (tói 250ml), 40 -50g (tói 350ml). • ChØ ®Þnh: mÊt m¸u khèi l-îng lín  30% (1,5 lÝt). Khèi hång cÇu • B¶o qu¶n: tuú lo¹i dung dÞch b¶o qu¶n, c¸ch s¶n xuÊt • Thµnh phÇn: hång cÇu ®Ëm ®Æc (Hct 0,55-0,65 l/l) • ChØ ®Þnh: thiÕu m¸u Hång cÇu röa • Khèi hång cÇu lo¹i s¹ch huyÕt t-¬ng. • B¶o qu¶n: 24 giê, 2 -60C. • Thµnh phÇn: Hång cÇu ®· lo¹i bá thµnh phÇn huyÕt t-¬ng. • ChØ ®Þnh : –Tan m¸u miÔn dÞch cã ho¹t ho¸ hÖ bæ thÓ. –BÖnh nh©n cÇn truyÒn m¸u nh-ng cã ph¶n øng víi protein huyÕt t-¬ng. Khèi tiÓu cÇu • KTC tõ mét ®¬n vÞ m¸u: Ýt tiÓu cÇu, Ýt huyÕt t-¬ng  40 x 109 TC • KTC tõ nhiÒu ®¬n vÞ m¸u (pool) • KTC tõ m¸y t¸ch tiÓu cÇu • ChØ ®Þnh: gi¶m tiÓu cÇu (sè l-îng, chøc n¨ng), nguy c¬ xuÊt huyÕt • ThËn träng: XHGTC miÔn dÞch ch-a cã nguy c¬ xuÊt huyÕt • B¶o qu¶n: 22oC; 24 giê – 5 ngµy tuú chÕ phÈm, l¾c liªn tôc. HuyÕt t-¬ng t-¬i ®«ng l¹nh • M¸u ®· bá thµnh phÇn h÷u h×nh • B¶o qu¶n: 2 n¨m ë – 30oC • ChØ ®Þnh: –Rèi lo¹n ®«ng m¸u, Hemophilia –Bï protein m¸u khi kh«ng cã dÞch truyÒn albumin –Phèi hîp víi khèi hång cÇu cho bÖnh nh©n mÊt nhiÒu m¸u Tña l¹nh • • • • PhÇn tña chøa nång ®é cao yÕu tè VIII vµ Fibrinogen Thµnh phÇn: yÕu tè VIII, Fibrinogen B¶o qu¶n: 2 n¨m ë 350 C ChØ ®Þnh: –Hemophilia A –MÊt fibrinogen Tai biÕn truyÒn m¸u vµ xö trÝ Ph©n lo¹i c¸c ph¶n øng kh«ng mong muèn do truyÒn m¸u • Theo c¬ chÕ: - Tai biÕn do bÊt ®ång miÔn dÞch. - Tai biÕn do nhiÔm vi trïng. - Tai biÕn do truyÒn m¸u khèi l-îng lín. • Theo møc ®é: - Tai biÕn møc ®é nhÑ. - Tai biÕn møc ®é trung b×nh. - Tai biÕn møc ®é nÆng. • Theo thêi gian: - Tai biÕn truyÒn m¸u cÊp. - Tai biÕn muén cña truyÒn m¸u. §iÒu trÞ tai biÕn truyÒn m¸u cÊp Lo¹i thuèc HiÖu qu¶ chÝnh DÞch truyÒn T¨ng thÓ tÝch thay thÕ tuÇn hoµn ®-êng tÜnh m¹ch Tªn thuèc N-íc muèi sinh lý NÕu tôt huyÕt ¸p 20-30 ml/kg trong vßng 5 phót Thuèc h¹ sèt H¹ sèt vµ ph¶n Paracetamol øng viªm Thuèc kh¸ng histamine øc chÕ c¸c ph¶n øng qua trung gian histamine §-êng vµ liÒu dïng §-êng uèng hoÆc ®Æt hËu m«n 10 mg/kg Chlorpheniramine 0,1 mg/kg tiªm b¾p hoÆc tÜnh m¹ch §iÒu trÞ tai biÕn truyÒn m¸u cÊp Lo¹i thuèc Thuèc gi·n phÕ qu¶n HiÖu qu¶ chÝnh Tªn thuèc Gi¶m co th¾t phÕ Adrenaline qu¶n do trung gian miÔn dÞch Salbutamol Aminophylline 0,01 mg/kg (dung dÞch 1:1000) b»ng tiªm b¾p hoÆc tÜnh m¹ch chËm KhÝ dung 5 mg/kg Thuèc vËn m¹ch T¨ng søc co bãp c¬ tim TruyÒn tÜnh m¹ch 1 g/kg/phót TruyÒn tÜnh m¹ch 1-10 g/kg/phót Dopamine Dobutamine Thuèc øc chÕ t¸i hÊp thu Furosemide lîi tiÓu n-íc tõ nh¸nh lªn cña quai Henle §-êng vµ liÒu dïng Tiªm tÜnh m¹ch chËm 1 mg/kg Tai biÕn truyÒn m¸u cÊp BÊt ®ång nhãm m¸u ABO • Nguyªn nh©n: –§Þnh nhãm sai kü thuËt –KiÓm tra kh«ng kü, nhÇm bÖnh nh©n. –NhÇm bÖnh phÈm • BiÓu hiÖn: Shock truyÒn m¸u (tan m¸u cÊp trong lßng m¹ch) • §iÒu trÞ: ®iÒu trÞ chèng sèc, ngõng truyÒn, tiÕn hµnh c¸c thñ tôc ph¸p lý cÇn thiÕt Tai biÕn truyÒn m¸u cÊp tÝnh kh¸c • Shock ph¶n vÖ –Nguyªn nh©n th-êng do protein huyÕt t-¬ng –Xö trÝ chèng shock • RÐt run,næi mµy ®ay –Nguyªn nh©n: Th-êng do c¸c chÊt trung gian b¹ch cÇu gi¶i phãng ra g©y nªn –Xö trÝ: • T¹m ngõng truyÒn • NÕu huyÕt ¸p, thÓ tr¹ng b×nh th-êng: truyÒn tiÕp vµ theo dâi • NÕu sèt, næi mµy ®ay sau truyÒn m¸u: Corticoid, kh¸ng histamin Tai biÕn truyÒn m¸u cÊp tÝnh kh¸c • Sèc nhiÔm khuÈn –BiÓu hiÖn nh- shock do nhÇm nhãm m¸u, bÖnh nh©n th-êng sèt rÊt cao trªn 40oC, mÊt ý thøc, vËt v·, n«n ra m¸u –Xö trÝ chèng shock • Do truyÒn m¸u qu¸ nhanh, qu¸ t¶i tuÇn hoµn, g©y suy tim, phï phæi cÊp –Xö trÝ: ngõng truyÒn, ®iÒu trÞ cÊp cøu phï phæi cÊp