Tài liệu

MỤC LỤC A / PHAN M Ở ĐAU. 1. Tính cấp thiết của đề tài. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 3. Lịch sử vấn đề : Tinh hình nghiên cứu vấn đề "Ánh hưởng của vàn học Pháp đối với văn học lãng mạn Việt Nam giãi đoạn (1930 1945)". 4. Phương pháp nghiên cứu. 5. Cái mới của luận án. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án. 7. Bô' cục luận án. B/. NỒI DUNG LUÂN ÁN. CHƯƠNG 1: NHŨNG TIÊN ĐỀ LỊCH sử, VÃN HÓA XÃ HỘI CỦA S ự GIAO LUU GIỮA HAI NEN VĂN HỌC PHÁP - VỆT. 1.1. Hoàn cảnh lich sử Viêt Nam từdằu thế kỳ X X đến 1945 nhữns tiền đề văn hóa xã hôi có liên quan đến sư giao lưu siữa hai nần văn hoc Pháp - Viêt. 1.2 . M ôt sốkhuvnh hướns và trường phái văn hoc Pháp có dnh hưởns sâu sắc tới văn hoc ỉãng mon 1930 - 1945. 1.2.1. Chủ nghĩa lãng mạn trong thơ ca Pháp thế kỳ XIX. 1.2.2. Chủ nghĩa tượng trưng trong thơ Pháp thế kỷ XEX. CHƯƠNG 2 BƯỚC ĐAU TÌM HlỂU ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN HỌC PHÁP ĐỐI VỚI THƠ CA LÃNG MẠN V ỆT NAM 1930 - 1945. 2.L Nhữns đè tài và chủ đề mới. 2.1.1. Niềm say mê ngoại giới, lòng yèu nước cuộc sống trần thế. 2.1.2. Nỗi cô đơn rợn ngợp của cá thể trước c á i,không eian mênh mông và không gian xa thảm. 2.1.3. Nhữna con đường thoát ly của cái Tôi cá nhân (vàứtình yêu, quá khứ, tôn giáo và nhữne thế giới siêu hình). 2.2. N hữ ns sắc [hái m ới trong nghê thuât biểu hiên: 2.2.1. Những điểm tương đồng trong quan điểm nghệ thuật vị nahệ thuật của các nhà lãng mạn Đông - Tây. 2.2.2. Ánh hưởng đa dạng và phức tap của nghệ thuật thơ Pháp trons thơ ca lãne mạn Việt Nam 1930 - 1945. 2.2.3. Ảnh hường của chủ nghĩa tượng trưng tronư thơ Pháp đối với thơ ca lãng mạn Việt Nam 1930 - 1945. 2.2.4. Những đổi mới trong hình thức và thể loại thơ. CHƯƠNG 3: ẢNH HƯỞNG CỦA VẢN HỌC PHÁP ĐÔÌ VỚI VÃN XUÔI LÃNG MẠN VIỆT NAM 1930 - 1945. 3. L Nhữns đề tài và chủ đề mới: 3.1.1. Đấu tranh chống lễ giáo phong kiến, đấu tranh cho quyền sống, quyền tự do cá nhân. 3.1.2. Cải cách xã hội mang màu sắc cải lương tư sả n .. 3.1.3. Người hiệp sĩ giang hồ, người khách chinh phu mê man trong hành động. 3.1.4 Cái Tôi của chủ nghĩa cá nhàn cực đoan không chấp nhận lối sống trung bình mờ mờ, nhạt nhạt. 3.2. Những sắc thái mới trons nghê thuât kết cấu và miêu tả. 3.2.1. Sơ lược về nghệ thuật văn xuôi Việt Nam truyền thống. 3.2.2. Đổi mới trong kết cấu cốt Iruyện và thể loại. 3.2.3. Miêu tả tâm lý và vẻ đẹp ngoại hình của nhân vật. 3.2.4. Miêu tả thiên nhiên cá thể hóa, giàu màu sắc hội họa. CHƯƠNG 4: THỬ PHÂN TÍCH ẢNH HƯỜNG VĂN HỌC PHÁP TOONG MỘT SỐ SÁNG TÁC TIÊU BlỂư CỦA HÀN MẬC TỦ'VÀ NGUYEN TUÂN TRUỚC 1945. 4. L M ôt số dấu hiêu ảnh hưủng ữiơ Plìáv Irons Uiơ Hàn Mảc Tử. ị. 1.1. Sơ lược về tiểu sử và sự nghiệp thơ ca của Giarles Baudelaire. ị. 1.2. Một số dấu hiệu ảnh hường thơ Pháp (chủ yếu là thơ tượng trưng thế kỷ XIX) trong thơ Hàn Mặc Từ. 4.2. André Gide và những lác phẩm của Niỉuvổn Tuân trước 1945. ị.2.[. Sơ lược tiểu sử và sự nghiệp văn chương của André Gide. ị.2.2. Ảnh hưởng của André Gide đối với sáng tác của Neuvễn Tuân trước 1945. LỜI KẾT LUẬN rÀI L Ệ U THAM KHẢO. A/ PHAN MỞ ĐẰU L Tính cấp th iế t của đề tài: 1.1 . Văn học lãng mạn Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 có vị trí quan trọng trong quá trình hiện đại hóa nần vàn học dân tộc. 1.2.. Giao lưu vàn hóa. giữa văn học dân tộc này với văn học dân tộc khác là một quy luật mãng tính khách quan của Lịch sử. Việc rút ra những bài học trong việc k ế thừa, từĩh hoa vân học nước ngoài đòng thời gìn giữ bẩn sác văn học dân tộc là một yêu cầu quan trọng trong quá trình đổi mới toàn diện kinh tế, văn hóa xã hội của Việt Nam hiện nay. 1.3. Ảnh hưởng văn học Pháp đối với ván học Việt Nam nói chung và vãn học lãng mạn Việt Nam thời kỳ 1930 - 1945 nói riêng đã được nhiều nhà nghiên cứu văn học và các nhà thơ, nhà văn thừa nhận, đã rừng có những kiến giải sâu sác nhưng chưa có nhữngtổng kết đầy dùvà toàn diện về những dấu hiệu ảnh hưởng của vân học Pháp đối với thơ ca và văn xuôi lãng mạn Việt Nam 1930 - 1945. 2. M ac đích và n h iêm vu ỉiịỉhièn cứu: 2..1. Nhiệm vụ chính yếu của đè tài là tìm những dấu hiệu ảnh hưởng của văn học Phấp đối với văn học lãng man Việt Nam thời k ỳ 1930 - 1945. Do dung lượng kiến thức đồ sộ của vãn học Pháp, do trình độ còn hạn chế của mình nên chúng tôi không có ý định trình bày lịch sử phát triển của vãn học Pháp; Chúng tôi cũng chỉ giới hạn nhiệm vụ cùa đề tài là tìm những 1 ng dấu hiệu ảnh hưởng của văn học Pháp đối với văn học lãng man Việt Narr 1930- 1945. 2:2.. Trên cơ sở k ế thừa thành tựu trước đây của các nhà nghiên cứh vân học, chúng tôi mong góp một phần công sức nhỏ bé vào việc khảng định Vãi trò quan trọng của văn học Phấp, ván học Trung quốc, cùng với từih hoa của văn học viết và văn học dân gian Việt Nam, kết hợp với cac trào Duy tân của dân tộc trong sự thay đổi diện mạo của văn học nước nhà, giúp cho vãn học Việt Nam có tên gọi mới: Văn học Việt Nam hiện đại. Trong quá trình nghiên cứu và lý giải vấn đề trên, chúng tôi tránh cả hai khuynh hướng: Coi văn học Pháp là động lực duy nhất thúc đẩy toàn bộ sự phát triển của văn học Việt Nam hoặc khuynh hướng thứ hai là phủ nhận ảnh hưởng của văn học Pháp đối với văn học lãng mạn 1930 - 1945 nói rièna và văn học Việt Nam 1930 -1945 nói chung. Về thực chất: Sức mạnh nội tại của văn học Việt Nam, cao trào Duy tân của những năm đầu thế kỷ XX và sự hội nhập của hai nền văn hóa Đông Tây đã tạo ra sức sống mãnh liệt, sự phát triển tưng bừng hương sắc của văn học lãng mạn thời kỳ 1930 - 1945. 2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể: Chúng tôi chủ yếu tìm những dấu hiệu ãnh hườna của văn học Pháp từ đầu thế ký XIX đến đầu thế kỷ XX vào văn học lãng mạn 1930 - 1945. a) Đối với thơ ca: Do ảnh hướng văn học Pháp thơ ca lãng mạn đã đi sâu vào thế giới nội tâm, thế giới tình cảm và cảm giác của con người, thể hiên niềm say mê ngoại giới đầy thanh sắc và càm xúc, phản ánh nỗi cô đơn rợn ngợp của cá thể trước khỏng gian mênh mỏng và thời gian xa thảm. Từ 9. i nội dung ít nhiều mang tính phi ngã của văn học thuộc ý thức hệ phong kiến, văn học chuyển sang thể hiện cái Tôi cá thể hóa. Kể từ cuốn sách mang tính chất tổng kết những thành công của phons trào Thơ mới là tập "Thi nhân Việt Nam "của hai nhà phê bình Hoài Thanh và Hoài Chân năm 1942 cho tới tập "Phong ưào Thơ mới" cùa giáo sư Phan Cự Đệ nám 1966, sau đó là tập " Nhìn lại một cuộc cách mạng trong thi ca" - năm 1993 của Nhà xuất bản Giáo dục do nhà thơ Huy Cận và giáo sư Hà Minh Đức chủ bièn, chúng tôi nhận thấy các nhà phê bình vãn học rất quan tâm đến vấn đề này và có nhiều ý kiến xác đáng về ảnh hướng của văn học Pháp đối với phong trào Thơ mới. Đónơ aóp của luận án này là rất nhỏ bé: Chúng tôi có nhiệm vụ thống kê, tập hợp và tổng kết các luận điểm của các bậc thầy đi trước, bổ sung một phần rất nhỏ tạo nên sự hài hòa cân đối trong cách đánh giá ở cả hai mảng thơ ca và văn xuôi lãng man thời kỳ 1930 1945. Chúng tối cố gắng đi sâu vào những dấu hiệu ảnh hưởng của thơ Pháp đối với thơ ca lãng mạn 1930 - 1945 trong cách ngất nhịp câu thơ, lối viết biểu cảm thể hiện mọi cung bậc của tâm hồn, lối mièu tả năng về cảm giác, nhũn? dấu hiệu ảnh hướng thơ lãng mạn và tượng trưng của Pháp, ảnh hướns những tuyên ngôn nghè thuàt của ván học Pháp. b) Đối với văn xuôi: Luận án tập trung tìm hiểu các vấn đề sau: - Đấu tranh cho tự do hôn nhàn, chống lễ giáo phong kiến. - Thể hiện cái Tôi cá nhân tự ý thức. - Triết lý sống cực đoan, triết lý xê dịch. - Đa dạng về thể loại: Phóng sự, ký sự, tùv bút, truyện ngắn, tiểu thuyết tâm lý .v.v. 3 - Đổi mới cốt truyện. - Xây dựng nhân vật: Nghệ thuật miêu tả tâm lý của nhân vật. - Miêu tả thiên nhiên trong sána, biểu cảm mang những ảnh hướng của hội họa. - Đa dạng về đề tài. 3. Lich sứ vấn đề: Tình hình lĩíỉhiên cứu vân đè ảnh hưởns ởns của vãn hoc Phấp đối với văn hoc Jans man Viêt Nam 1930 - 1945. 3.1. Thời k v 1930- 1945. Trong tiểu luận "Một thời đại trong thi ca "H oài Thanh đã cho rằng chỉ trong trên dưới 10 năm , thi ca Việt Nam hiện đại đã in dấu một thế kỷ của thơ Pháp (chủ yếu là ảnh hường của chủ nghĩa lãng mạn và chủ nghĩa tượng trưng Pháp thế kỷ XIX) ông viết: " Thơ Việt đã diễn lại trong 10 năm cái lịch sử 100 năm của thơ Pháp, từ lãng mạn đến Thi sơn, tượng trưng và những nhà thơ sau tương trưng. Từih thần lãng mạn Pháp đã gia nhập vào ván học Việt Nam từ trước 1932, cùng một lần với "Tuyết Hòng lệ sử”, "Tố Tâm" và "Giọt lệ thu". Cho nên thời đại này nó chỉ còn phảng phất. Thơ tương trưng được người ta thích hơn, nhất là Baudelaừe, người đầu tiên đã khơi nguỏn thơ ấy. CÓ thể nói hâu hết các nhà ứĩơ vừa k ể trên, không nhiều thì ít, đều bị ám ánh vì Baudelaire " [132 - tr 15 ]. Nhận xét của nhà phè bình Hoài Thanh rất tinh tế và chính xác, nhưng ông chưa đi sâu vào nhữnơ tiền đề xã hội và thẩm mỹ ỉvhiến cho chủ nghĩa lãng mạn và chủ nghĩa tương trưng Pháp có ảnh hướng sâu sác đến các nhà thơ lãng mạn 1932 - 1945. Hoài Thanh cũng là mòt trong những người phát hiện ra sự xuất hiện của cái Tôi cá nhân trong thơ lãng mạn, khác với 4 cái Ta trong thơ ca trung đại. Cái Tôi cá nhàn đó tất nhiên có cơ sờ xã hội từ hoàn cảnh lịch sử cụ thể của Việt Nam nhưng nó thưc bỡ ngỡ vì dường như lạc từ một vười thơ nào bên kia trời Âu. Khi cái Tôi cùa chù thể sáng tạo được giải phóng thì hàng loạt phong cách độc đáo xuất hiện trong vườn thơ đầy hương sắc: " Chưa bao giờ người ta thấy xuất hiện cùng một lần, một hòn thơ rộng mở như Thế Lữ, mơ màng nhũ Lưu Trọng Lư, hùng tráng như Huy Thông, trong sáng như Nguyễn Nhược Pháp, ảo não như Huy Cận, quẻ mùã như Nguyễn Bính, kỳ dị như Chế Lãn Viên...và thiết tha , rạo rưc bân khoăn như Xuân Diệu". Không chỉ đưa ra những nhận xét tổng quát, Hoài Thanh còn chỉ ra ảnh hưởng cụ thể của Sully Prud'homme đối với Lan Sơn , A Samain và Đoàn Văn Cừ, Leconte de Lisle và Chế Lan Viên, Baudelaừe với Thế Lữ. Hàn Mặc Tử, Vũ Hoàng Chương, Lan Sơn... Trên các báo Ngày nay, tạp chí Thanh nghị, chúng ta có thể bắt gặp những bài viết của Xuân Diệu, Thạch Lam, Đinh Gia Trinh, Lê Huv Vân giới thiệu Bergson, Marcel Proust, André Gide, Baudelaứe...Trong bộ "Nhà văn hiện đại" (1942) Vũ Ngọc Phan đi sâu vào ảnh hưởng của văn học Pháp đối với văn xuôi lãng mạn và thi ca lãng mạn. Ông cho rằng nhũng vỡ kịch "Lòng rỗng không" "Mơ hoa" "Ghen" của Đoàn Phú Tứ là : " Những kích mà tác giả chịu ảnh hường của kịch sĩ Pháp nhiều quá, nhất là Henri Duvemois, Alfre de Musset và Sacha Guitry" . Ông nhận xét tập Danh văn Âu Mỹ của Nguyễn Giang, trong đó tác giả dich các bài "Đêm tháns nâm" của Muýtxê, "Cái buồn của Oiympio "cua Victor Hugo, "Tặng Cãssandre" của Ronsard, "Thu ngâm "của Charles Baudelaừe: " Trong quyển Danh văn Âu M ỹ ”chỉ có bài đêm tháng 5 của Musset là Nguyễn Giang dich còn hơi 5 sát ý, còn tất cả các bài khác, dịch giả đều chi lược lấy đại ý thôi thí dụ bài Chant d 'Automne (Thu ngâm) của Baudelaừe . Ông phê phán Trần Thanh Mại quá bốc khi cho rằng kịch Anh của Sêchxpia và Baừơn không vượt được "Duyên k ỳ ngộ" va " Quần tiên h ộ i”của Hàn Mặc Tử ! Vũ Ngọc Phan đã có những so sánh tế nhị các tác giả lãng mạn Việt Nam và Pháp: " Khái Hưng là vân s ĩ cùa thanh niên Việt Nam đương thời cũng như Musset là thi sĩ của thanh niên Pháp thủã xưa." [123]. "Người ta hãy nói đến nhũng Cãi lôi thôi những cái dài dòng trong vản Nguyễn Tuân nhưng nsười tã quèn không nhớ rằng Marcel Proust, Tuorguenieff còn dài d^òng hơn nhiều, mà đó chỉ là sự diễn tả [hành thưc của tâm hòn " [123 - tr439]. 3.2. Thời kỳ 1945 - 1975: Do hoàn cảnh đất nước có chiến tranh chống ngoại xâm, vấn đề vân học lãng mạn nói chung, vãn đề ảnh hưởng văn học Pháp đối với văn học lãng mạn nói riêng ít được đề cập đến. 4 ^ * Tuy nhiên năm 1948, trong bản báo cáo " Chú nghĩa Mác và văn hóa Việt Nam " đoc tại Đại hội văn hóa toàn quốc lần thứ nhất, đồng chí Trường Chinh đã phân biệt hai bộ phận : Văn hóa phản động của bọn thưc dân đế quốc và văn hóa tiến bộ của nhãn dán Pháp: ” Khi tã chống chính sách vãn hóa thâm độc của ứiưc dân Pháp, tã đẫ khòng quèn tiếp thu từìh hoa của văn học dân chủ Pháp. Văn chưcms, hội họa, nhạc kịch, kiến trúc... của ta dã mans dấu vết của văn học nghè thuật tiến bộ Pháp" [103a - trói]. Giáo sư Phan Cự Đệ trong cuốn "Phong trào thơ m ới” (1966) đã phân tích kỹ ảnh hưởng của chủ nghĩa lãng mạn và chủ nghĩa tượng trưng Pháp đối với chù nghĩa lãng mạn Việt Nam. Giáo sư đã trình bày những quan 6 anh niệm thẩm mỹ, đặc trung thẩm mỹ của hai khuynh hướng lãng mạn và tượnơ trưng Pháp thế kỷ XIX và lý giải tại sao hai khuynh hướng này để lại dấu ấn sâu sắc trong nền văn học Việt Nam hiện đại từ 1932 về sau. Cuốn sách đã có những nhận xét tinh tế khi phân tích ảnh hường thơ Pháp và thơ-Bường hòa quyện với nhau ngay trong một khổ thơ của Xuân Diệu "Đây mùa thu tới", hoậc ngay trong hai câu thơ của Xuân Diệu: "M ây vắng trời trong đêm thủy tình Lung lừih bona sáng bỗng runs mình" (Nguyệt cầm) Trong một số giáo trình văn học và một số thảo luận trèn báo chí, các giáo sư các nhà nghiên cứu văn học Đỗ Đức Hiểu, Bạch Năng Thi, Đỗ Đức Dục , Hoàng Trinh cũng rất quan tâm đến ảnh hưởng của văn học Pháp vào văn học Việt Nam hiện đ ạ i. Ớ các đô thị Miền Nam trước năm 1975 , mót số nhà nghiên cứu và phê bình văn học của chế độ Sài Gòn cũ như Bùi Xuân Bào, Đặng Tiến, Võ Long Tê, Thanh Lãng, Nguyễn Văn Trung, Huỳnh Phan Anh. Vũ Đình Lưu. Bừu Ý, Nguyễn Văn Xung... đã có những công trình tiểu luận đăng trẽn các tạp chí "Văn”, "Vân học"ghi nhận ảnh hướng của văn học Pháp đối với những cây bút tiêu biểu của văn học lãng mạn Hàn Mặc Tử, Bích Khê, Chế Lan Vièn, Vũ Hoàng Trương, Nhất Linh. Võ Long Tê trong cuốn " Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại "xuất bản tại Pháp đã có những cứ liệu khoa học khi phân tích ảnh hưởng vãn học Pháp vào những tác phẩm của Khái Huns, Nhất Linh, Nguyễn Tuân. Các nhà phê bình ớ Sài Gòn cũ cũng chưa vượt qua được phương pháp phê bình theo kiểu ấn tượng hoặc chủ nghĩa thưc chứng, chủ nghĩa hiện sinh, thêm vào đó là thái độ ngợi ca một chiều những hoat 7/ động chính tri sai lầm của Nhất Linh và Khái Hung. Tuy nhiên chúng ta có thể sử dụng được nhiều tư liệu quý của họ xung quanh Hàn Mặc Tử , Bích Khê, Nhất Linh, Thach Lam 3.3. Thời kỳ sau 1975 tới nay: Vấn đề ảnh hướng văn học Pháp đối với văn học lãng mạn 1930 1945 thực sự thu hút sự quan tâm của các nhà phê bình văn học từ 1980, khi đường lối đổi mới của Đảng đối với văn học nghệ thuật được thưc hiện •Nhiều công trình khoa học đã đánh giá và nhìn nhận về dòng văn học lãng mạn 1930 - 1945 chính xác và khoa học hơn. Chúng ta phải kể đến các tác phẩm: " Tự lực vân đoàn con người và văn chương " (1990) Phan Cự Đệ giới thiệu sưu tầm "Nhìn lại một cuộc cách mạng trong thi ca" -[ 102 ] "Văn học Việt Nam 1930- 1945 [109] "Thơ văn Hàn Mặc Tử (phê bình và tưởng niệm)'' [108]. Các nhà phê bình vãn học: Đỗ Đức Hiểu, Phan Cự Đệ, Hà Minh Đức, Đặng Anh Đào, Mã Giang Lân, Phạm Quang Long... đã có nhữna kiến giải khá sàu sác về vấn đề ảnh hưởng văn học Pháp đối với văn học Ian? man 1930 -1945, chủ yếu trong bộ phận thơ ca. Cùng chuna tiếng nói với các nhà nghiên cứu văn học, các nhà thơ: Huy Cận, Anh Thơ, Tế Hanh, đã khảng định những giá trị đích thực của sự giao lưu giữa hai nền vãn học Pháp Việt, khảng định mạnh mẽ hơn những đóng góp to lớn của văn học lãng man trẽn cơ sớ phân tích khách quan những yếu tố lịch sử, vãn hóa, xã hội, mối quan hộ giữa nhà văn với tác phẩm. 3.4. Kết luận: 8 Trên 60 nám đã trôi qua, vấn đề ảnh hường văn học Pháp đối với văn học lãng mạn vẫn còn những khoảng trống nhất định. Hầu như chưa có một chuyên luận riêng có tính chất tổng hợp về vấn đề này về vấn đề này. Với chút ít kiến thức còn hạn hẹp, chúng tôi mong mỏi kế thừa các ý kiến của những người đi trước, tổng kết và có một số ý kiến bổ sung nhằm tạo nên một bức tranh tổng quát về ảnh hường của văn học Pháp đối với văn học lãng mạn 1930 - 1945 ờ cả hai bộ phận thơ ca và văn xuôi. Mong mỏi của chúng tôi là luận án này thể hiện được sự đánh giá mang tính khách quan và khoa học về một vấn đề của một thời kỳ văn học đã qua. Từ đó, chúng tôi rút ra những bài học có thể là bổ ích trong việc tiếp thu tinh hoa vãn học nước ngoài, làm giàu có hơn nữa nền văn học Việt Nam mà vẫn gìn 2 Íữ đươc bản sắc riẻng của văn học dàn tộc. 4. Phương pháp nghiên cứu. Luận án được tiến hành dựa vào phương pháp nghiên cứu lịch sừ cu thể, phương pháp nghiên cứu loại hình và phương pháp văn học so sánh. - Chú nahĩa lãng mạn Việt Nam phát triển khá đa dạng và phức tạp qua các thời kỳ lịch sử. Tiêu biểu cho thơ ca thời kỳ đầu là Thế Lữ, Huy Thôna, Lưu Trọns Lư, Nguyễn Nhược Pháp. Xuân Diêu, Chế Lan Viên, Huy Cận, Hàn Mặc Tử là những ngọn cờ của thời kỳ từ sau 1936. Thơ của Vũ Hoànơ Chương và nhóm Xuân thu Nhã tập là những hiện tương độc đáo trong thời kỳ đại chiến thế giới lần thứ hai. Trong văn xuôi lãng mạn, nếu Nhất Linh, Khái Hưng là người khai sinh cho Tự lưc văn đoàn thì ờ thời kỳ Mặt trận dãn chủ. ta lai có Thach Lam. Trần Tiêu. Tiêu biểu cho văn xuôi lãng mạn từ sau 1940 là các tùy bút của 9 lia Nguyễn Tuân (Vãng bóng môt thời, Quê hương,Nguyễn) và kịch của Đoàn Phú Tứ (Ngã ba). Bản thân từng tác giả cũng có sự diễn biến qua các thời kỳ khác nhau (Thế Lữ, Hàn Mặc Tử, Nguyễn Xuân Sanh). Do đó không thể khôns: sứ dunu phương pháp nghiên cứu lịch sử cụ thể khi phàn tích tác giả và tác phẩm lãn a man chủ nghĩa. Chúng tôi cũng vận dụng phương pháp nghiên cứu cấu trúc loại hình khi phân tích kết cấu, cốt truyện các tác phẩm văn xuôi cổ điển và hiện đại. khi phàn tích thể loại thơ và văn xuôi. Trong phương pháp này chúng tôi chú ý cả cấu trúc đồng đai và cấu trúc lịch đại. Khi nghiên cứu ảnh hưởng văn học Pháp vào văn học lãng mạn Việt Nam, không thể không vận dụng phương pháp văn học so sánh. So sánh để làm nổi bật lên đặc trưng của chủ nghĩa lãng mạn Việt Nam. nhũttiỉ bước tổng hợp mà nó đã thực hiện được trên con đường hiện đại hóa mỏt nền văn học dân tộc. 5. Cái mới của luàn án. 5.1. Chúng tôi k ế thừa những ý kiến quí báu của những nhà thơ, nhà văn, nhà phê bình văn học có liên quan đến đè tài củã luận án dồng thời tổng hợp cắc ý kiêh đó, hy vọng rút ra những kết luận đúng mức, chính xác và khoa, học, góp một phần nhỏ vào việc tìm ra những nguyên nhân chính dẫn tới sự thăng hoa của văn học lãng man thời kỳ 1930 - 1945. 5.2. Luận án góp phần tạo nên sự cân bằng, hài hòa khi đánh giá ảnh hưởng văn học Pháp ở cả hai máng thơ ca và vàn xuôi lãng mon 1930 - 1945 6. Ý n s h ĩa khoa h o c và thưc tiễn của luân in : 10 6.1. Luận án có thể phục vụ giảng dạy chuyên đè cho sinh viên ngành vẫn học. 6.2. Luận án có thổ sử dụng làm tài liệu tham khảo về văn học so sánh. 6.3. Những tư liệu từ 1932 - 1996 mà luận án sử dụng để so sánh đối chiếu ảnh hướng của văn học Pháp đối với văn học lãng mạn 1930 1945 là những tư liệu giúp học sinh ngành văn học hiểu sâu sắc hơn về quá trình hiên đại hóa nền văn học nước nhà, h y vọng là có thổ nêu rã những bài học bổ ích trong quá trình tiếp thu tinh hoa của văn học nhản loai, làm giàu có nền vân học Việt Nam mà vấn lưu giữ bản sác riêng của nần văn học dân tộc. 7. B ổ c u c của ludn Ún. Luận án được trình bàv như sau: A - PHÀN M ỏ ĐẦU: 1- Tính cấp thiết của đề tài: 2- Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 3- Tình hùih nghiên cứu vấn đề ảnh hướng của văn học Pháp đối với văn học lãng mạn Việt Nam thời k ỳ ỉ 930 - 1945. 4- Phương pháp nghiên cứu: 5- Cái mới của luận án 6- Ý nghĩa thực tiễn của luân án B- NỘI DUNG LUẬN ÁN: CHƯƠNG 1: NHLNG TÈÊN đ 'ẻ l ịc h s ử v á n HOÁ x ã h ộ i CỦASựG IA O LUU GIỮA HAI NEN VÃN HỌC PHÁP - VIỆT. 11 1 .1. H oàn cảnh lich sử Viêt N am từ đầu th ế k ỷ X X đến 1945. n h ữ n s tiền đề văn hóa x ã h ỏ i có liên gunn đến sư ìỉião lưu giữa h a i nên văn hoc Pháp - Viêt. 1.1.1. Hoàn cánh lịch sử. 1.1.2. N hữ ng tiền đề văn hóa và x ã h ộ i có liên quan đến sự g ia o lưu siữa h a i nền văn học Pháp - Việt. 1.2. M ộ t s ố khuynh hướng và trường p h á i văn h ọ c Pháp có ảnh h ư ở n s sâu sắc tớ i văn học lã n g man Việt N am 1930 - 1945. 1.2.1. Chủ nghĩa lãng m ạn trong th ơ Pháp th ế k ỷ X IX . 1.2 .2 Chủ nghĩa tượng trung trong th ơ Pháp th ế k ỷ X IX CHƯƠNG 2: BƯỚC ĐAU TÌM H lỂ ư ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN H ỌC PHÁ P Đ Ô I VỚI THƠ CA LÃNG MẠN VIỆT NAM 1930 -1945. 2.1. Những đè tài và chú đè mới: 2 .1.1. N iềm say mè ngoại giới, lòng yêu cuộc sống trần thế. 2.1.2.N ỗi cô đơn rợn ngợp của cá th ổ trước cái không gian m ênh m ông và [hời gian Xã [hẳm. 2.1.3. Những con đường thoắt ly cùa cái Tỏi cá nhân (Vào tình yêu, quá khứ, [ôn giáo và th ế g iớ i siêu hình). 2.2. 2.2.1. Những sắc thái m ới trong nghệ thuật biểu hiện: Những điểm tương đồng [rong quan điểm nghệ thuật vi nghệ thuật của cắc nhà lãng mạn Đông Tày. 12 ị 2.2.2.. Ả nh hưởng đa dạng và phức tạp của nghệ thuật thơ Pháp trong thơ ca lãng mạn 1930 - 1945. 2.2.3. Ajih hưởng chủ nghĩa tượng trưng trong Ihơ Pháp dối với thơ ca lãng mạn 1930 - 1945 Việt Nam. 2.2.4. N hữns đổi m ới trong th ế loại thơ. CHƯƠNG 3: ẢNH HƯỞNG CỦA VÁN HỌC PH Á P Đ Ô Ì VÓI VĂN XUÔI LÃNG MẠN 1930 - 1945. 3.1. Những đề tài m ới và chủ đè mới: 3.1.1. Đấu tranh chống lễ giáo phong kiêh, đấu tranh chư quyền sống, quyền tự do cá nhăn. 3.1.2. Cải cách x ã hộ i mang màu sác cải lương tư sán. 3.1.3. Người hiệp sỹ giang hò, người khách chinh phu m ê man trong hành động. 3.1.4. Cái Tôi cùa chủ nghĩa cá nhân cực đoan th ô n g chấp nhận lố i sống [rung bình m ờ m ờ nhạt nhạt. 3.2. Những sác thái m ới trong nghệ thuật k ế t cấu và m iêu tà: 3.2.1. Sơ lược vè nghệ thuật vãn xuôi Việt Nam truyèn thống. 3.2.2. Đ ổi m ới trong k ế t cấu cốt [ru vện và th ể loại. 3.2.3. M iêu tả tâm lý và vẻ đẹp ngoại hình của nhân vật. 3.2.4. M iêu tả thiên nhiên cá th ể hóa giàu màu sắc h ộ i họa. 13 CHƯƠNG 4: THỬ PHÂN TÍCH ẢNH HƯỞNG VÃN HỌC PHÁP TRONG MỘT SỐ SÁNG TÁC TIÊU B E U CỦA HÀN MẶC TỪ VÀ N Gl^ỄN TUÂN TRUỚC 1945. 4.1. M ô t s ố dấu hiêu ảnh h ư ở n s th ơ Phẩp troníỉ th ơ H àn M ặc Tử.. 4.1.1. Sơ lược vè sự nghiệp thơ ca của Charles Baudelaire và những đóng góp của ông trong nghệ thuật thơ Pháp. 4.1.2. M ột s ố dấu hiệu ảnh hưởng thơ Pháp (chủ yếu là thơ tượng trưng th ế k ỷ XDQ trong thơ Hàn M ặc Tử. 4.2. A ndré G ide và nhữ ng tác phẩm của N su v ễ n Tuân trước 1945. 4.2.1. Sơ lược về tiếu sử và sự nghiệp văn chương của André Gide. 4.2.2. N hữ ng đ ón g góp vè ngh ệ thuật của A ndré G ide đ ố i với văn x u ô i Pháp: - Phương pháp phân tích n ộ i tầm của nhân vật. - B ú t pháp m iêu tả th iê n nhiên giàu chất th ơ và ch ấ t họa. 4.2.3. Ả n h hưởng của A ndré Gide d ố i vớ i n h ữ n s sáng tác của N g u yễn Tuân trước 1945. * LỜI KẾT LUẬN. * TÀI L Ệ U THAM KHẢO. 14 CHƯƠNG 1 NHŨNG TÈÊN ĐÊ LỊCH sử , VĂN HÓA, XÃ HỘI CỦA s ư GIAO LƯU GIỮA HAI NÊN VĂN HỌC PHÁP V Ệ T . L L Hoàn cảnh lich sứ - N h ữ n s tiền dề văn hóa x ã h ô i dần tớ i sư iỉiao lưu giữa h a i nền văn h o c Pháp - Vièt. Từ đầu thế kỷ XX đến 1945, thực dân Pháp tảng cường củng cổ chế độ thuộc địa ờ Việt Nam đồng thời đẩy mạnh quá trình khai thác tài nguvên và nhàn lưc rẻ mạt ờ Việt Nam và Đôns Dươns. Thực dán Pháp khủng bố dã man các phong trào khởi nghĩa yêu nước. Chúng dập tắt khởi nghĩa Yên Thế năm 1927. Chúng đưa Nguvễn Thái Học, lãnh tụ Việt Nam Quốc dân Đảng lẻn đoan đầu đài tại Yên Bái nãm 1930. Chúnư bất giam Phan Bội Châu, Lãnh tu phong trào Đỏng Du và đưa về an trí tại Huế năm 1925. Chúna dìm các cuộc nổi dậy của công nhân và nông dân của cao trào Xô Viết nghệ Tĩnh (1930 - 1931) trong biển máu. Nhưng các phong trào yêu nước của dân tộc Việt Nam dần dần được tập hợp dưới ngọn cờ của Đảng cộng sản Đôns Dươna, trường thành trong cao trào mặt trận Dân chủ Đông Dươnsĩ 1936 1939 và cao trào Việt Minh 1941 - 1945. Cách mạng Việt Nam đánh một dấu son chói lọi vào ngày 2 -9 - 1945, khi Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời. Tất cả nhũng sự kiện lịch sử ấy ít nhiều ánh hường trực tiếp hhoặc gián tiếp tới sáng tác văn học của thời kỳ này, ảnh hường đến thế giới quan và 15 ỉần khuynh hướng sáng tác của các nhà văn, nhà thơ lớn của Việt Nam, cho đù họ ờ khuynh hướng lãng mạn, hiện thực hay là văn học cách mạng. Cùng với gót giầy xâm lược của lính viễn chinh Pháp, lối sống, văn hóa và kỹ thuật phương Tây đã tràn vào Việt Nam tác động mạnh mẽ đến đời sốna của mọi tầng lớp nhãn dân Việt Nam từ khoảng nửa cuối thế kỷ XIX (1858 - 1900). Nhưng có lẽ ảnh hưởng của chế độ thuộc địa được thể hiện rõ nét nhất từ những năm đầu thế kỷ XX đến năm 1945, sau khi thực dân Pháp tăng cường chính sách khai thác thuộc địa nhàm bóc lột dân bản xứ, phục vụ cho cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất (1914 - 1918) và cuộc chiến tranh thế giới lần thứ hai (1939 - 1945). Tăng cường khai thác tài nguyên ờ Việt Nam, thực dân Pháp đã làm biến đổi bộ mặt xã hội của Việt Nam. Từ một xã hội phong kiến với sản xuất nông nghiệp thuần túy, xã hội Việt Nam trở thành xã hội thực dân nửa phong kiến. Một số đô thị lớn hình thành và phát triển: Hà Nội, Nam Định, Hải phòng,Huế, Sài Gòn.... Những truna tâm công nghiệp với nếp sống đô thi thu hút dân nghèo ở nông thôn ra kiếm việc làm. Từ đó, thành phần giai cấp trong xã hội Việt Nam cũng thay đổi. Bên cạnh giai cấp nông dân vẫn tiếp tục canh tác theo lề thói cổ xưa để nộp sưu thuế cho chế độ bảo hộ của Pháp và chính quyền phong kiến triều Nguyễn, giai cấp công nhân cũng đang hình thành và lớn manh song song với tầng lớp dân nghèo thành thị, trí thức tiếu tư sản và giai cấp tư sản dân tộc. Thực dân Pháp ra sức tuyên truyền cho việc"khai hóa văn minh” của mẫu quốc Đại Pháp. Các trường Pháp Việt được thành lập. từ nám 1896 Pháp xóa bỏ chế độ thi cử bằng chữ Hán tại Nam Kỳ, năm 1918 tại Truna Kỳ. Các sách báo khoa học kỹ thuật, văn học, triết học của Pháp và của phương 16 p i . ' V- ư / « Tây được dịch sang chữ quốc neữ và đăng tải trên các báo" Đông dương tạp chí", "Nam phong", "Phụ nữ tân văn", "Phong hóa"......Một tầng lớp trí thức Tây học hình thành với những cây bút có tên tuổi: Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Trọng Quản ( trước 1900), Phạm Duy Tốn, Phạm Quỳnh, Nguyễn Văn Vĩnh, Hoàng Ngọc Phách, Nguyen Tường Tam (từ khoảng 1920 đến 1945) Về vấn đề này đồng chí Trường Chinh đã phát biểu: "Trong vòng nứa thế kỷ nãy, văn hóa nước ta chịu ảnh hưởng văn hóa Pháp nhiều nhất. Song văn hóa Pháp có hai bộ phận: văn hóa phản động của bọn thực dân, đ ế quốc và văn hóa tiến bộ của nhân dân Pháp - Không nên nhìn nhận một chiều mà phủ nhận tất cả ảnh hưởng tiến bộ của vân hóa Phấp. Trong lịch sử, kẻ bị chừih phục chống lại kẻ đi chừih phục nhưng đồng [hời học hỏi những cái hay của nước đi chừih phục mình để tiến cũng là sư thường. Khi ta chống chính sách vẫn hóã thâm độc của thực dân Pháp, tã đã không quên tiếp thu từih hoa của văn hóa dân chủ Pháp.....Văn chươns, hội họa, nhạc, kịch, kiến trúc....... của ta đã mang dấu vết của vân học, nghệ thuật tiến bộ Pháp'.[ 103a -tr 61 ] Kể từ đây, xã hội Việt nam có nhữna thay đổi đến chóng mặt. Hàng ngàn năm dưới chế độ phong kiến của Việt Nam, người Việt Nam coi người quàn tử với lý tướng "tu thân, tề gia, tri quốc, bình thiên hạ" làm khuôn vàng thước ngọc. Naười Việt Nam coi nền văn học Trung Quốc với Đường thi. Tống thi là mẫu mực và lấy đó làm thước đo tri thức để lựa chọn tài năng. Người Việt nam coi Khổng Tử là một thánh nhản vĩ đại và lễ giáo của đao Khổng là một khoảng trời bất di bất dịch mà bất kỳ người nho sĩ nào muốn thành đạt cũng phái nghiêng mình tôn kính. 17