N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Lêi nãi ®Çu
Vèn lµ mét yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña doanh nghiÖp. Lµ ch×a kho¸, lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn
c¸c môc tiªu kinh tÕ cña m×nh lµ lîi nhuËn, lîi thÕ vµ an toµn.
Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung chóng ta cha ®¸nh gi¸ hÕt ®îc vai trß
thiÕt yÕu cña nã nªn dÉn ®Õn hiÖn tîng sö dông vèn cßn nhiÒu h¹n chÕ, c¸c doanh
nghiÖp Nhµ Níc ho¹t ®éng trong c¬ chÕ nµy ®îc bao tiªu cung øng, chÝnh v× thÕ
hiÖu qu¶ sö dông vèn kh«ng ®îc chó ý ®Õn, do ®ã kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶, lµm
l·ng phÝ nguån nh©n lùc .
HiÖn nay, ®Êt níc ta bíc vµo thêi kú ®æi míi, cïng víi viÖc chuyÓn dÞch c¬
chÕ qu¶n lý kinh doanh ®ã lµ viÖc më réng quyÒn tù chñ, giao vèn cho c¸c doanh
nghiÖp tù qu¶n lý vµ sö dông theo híng lêi ¨n, lç th× chÞu. Bªn c¹nh ®ã níc ta ®ang
trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp ®ang ®èi mÆt víi c¹nh tranh gay
g¾t, mäi doanh nghiÖp ®Òu thÊy râ ®iÒu nµy, Nhµ Níc vµ doanh nghiÖp cïng b¾t tay
nhau héi nhËp. §iÒu nµy ®· t¹o c¬ héi vµ th¸ch thøc cho c¸c doanh nghiÖp trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Bªn c¹nh nh÷ng doanh nghiÖp n¨ng ®éng, sím thÝch
nghi víi c¬ chÕ thÞ trêng ®· sö dông vèn cã hiÖu qu¶ cßn nh÷ng doanh nghiÖp khã
kh¨n trong t×nh tr¹ng sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nguån vèn. V× vËy, viÖc n©ng cao
hiÖu qu¶ sö dông vèn kh«ng cßn lµ kh¸i niÖm míi mÎ, nhng nã lu«n ®îc ®Æt ra
trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh.
C«ng ty x©y dùng CÇu 75 – Thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh
Giao th«ng 8 lµ mét trong nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng trong ngµnh
x©y dùng vµ lu«n kh¶ng ®Þnh: Lµm thÕ nµo ®Ó sö dông hiÖu qu¶ h¬n n÷a nguån vèn
kinh doanh. ChÝnh v× lÏ ®ã, trong thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty em quyÕt ®Þnh chän
®Ò tµi:
“ Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn t¹i C«ng ty x©y dùng CÇu 75 “.
Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn,
n©ng cao c«ng t¸c ®Çu t vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, chuyªn ®Ò cã sö dông ph¬ng ph¸p thèng kª ph©n tÝch kinh doanh phôc vô cho c«ng t¸c ph©n tÝch c¸c chØ
tiªu hiÖu qu¶ sö dông vèn s¶n xuÊt kinh doanh.
Néi dung chñ yÕu cña chuyªn ®Ò ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn ®îc chia lµm
ba ch¬ng :
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ vèn vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn.
Ch¬ng II: Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc tÕ vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña C«ng
ty x©y dùng CÇu 75 .
Ch¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña
C«ng ty x©y dùng CÇu 75
1
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Chuyªn ®Ò nµy ®îc hoµn thµnh, song ®©y lµ mét vÊn ®Ò khã mµ thêi gian
nghiªn cøu l¹i cã h¹n, do vËy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong sù
gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Qu¶n trÞ khinh doanh cña trêng mµ ®Æc biÖt
lµ sù quan t©m , gióp ®ì cña gi¸o viªn híng dÉn GVC. NguyÔn ThÞ Th¶o vµ Ban
l·nh ®¹o C«ng ty x©y dùng CÇu 75 .
Hµ Néi , ngµy 16 th¸ng 04 n¨m 2004.
Ch¬ng I:
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ vèn vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn
I Vèn vµ tÇm quan träng cña vèn trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh:
I.1./ Kh¸i niÖm vÒ vèn:
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo
muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc ®Òu cÇn ph¶i cã nguån tµi chÝnh ®ñ m¹nh, ®©y lµ mét
trong ba yÕu tè quan träng gióp doanh nghiÖp cã thÓ duy tr× ho¹t ®éng cña m×nh,
nhiÒu quan niÖm vÒ vèn, nh:
2
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Vèn lµ mét khèi lîng tiÒn tÖ nµo ®ã ®îc nÐm vµo lu th«ng nh»m môc ®Ých
kiÕm lêi, tiÒn ®ã ®îc sö dông mu«n h×nh mu«n vÎ. Nhng suy cho cïng lµ ®Ó mua
s¾m t liÖu s¶n xuÊt vµ tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng, nh»m hoµn thµnh c«ng viÖc s¶n
xuÊt kinh doanh hay dÞch vô nµo ®ã víi môc ®Ých lµ thu vÒ sè tiÒn lín h¬n ban ®Çu.
Do ®ã vèn mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d cho doanh nghiÖp. Quan ®iÓm nµy ®· chØ râ môc
tiªu cña qu¶n lý lµ sö dông vèn, nhng l¹i mang tÝnh trõu tîng, h¹n chÕ vÒ ý nghÜa
®èi víi h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch qu¶n lý vµ sö dông vèn cña doanh nghiÖp
Theo nghÜa hÑp th×: vèn lµ tiÒm lùc tµi chÝnh cña mçi c¸ nh©n, mçi doanh
nghiÖp, mçi quèc gia.
Theo nghÜa réng th×: vèn bao gåm toµn bé c¸c yÕu tè kinh tÕ ®îc bè trÝ ®Ó
s¶n xuÊt hµng ho¸, dÞch vô nh tµi s¶n h÷u h×nh, tµi s¶n v« h×nh, c¸c kiÕn thøc kinh
tÕ, kü thuËt cña doanh nghiÖp ®îc tÝch luü, sù khÐo lÐo vÒ tr×nh ®é qu¶n lý vµ t¸c
nghiÖp cña c¸c c¸n bé ®iÒu hµnh, cïng ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh
nghiÖp, uy tÝn cña doanh nghiÖp. Quan ®iÓm nµy cã ý nghÜa quan träng trong viÖc
khai th¸c ®Çy ®ñ hiÖu qu¶ cña vèn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Tuy nhiªn, viÖc x¸c
®Þnh vèn theo quan ®iÓm nµy rÊt khã kh¨n phøc t¹p nhÊt lµ khi níc ta tr×nh ®é qu¶n
lý kinh tÕ cßn cha cao vµ ph¸p luËt cha hoµn chØnh.
Theo quan ®iÓm cña M¸c th×: vèn (t b¶n) kh«ng ph¶i lµ vËt, lµ t liÖu s¶n
xuÊt, kh«ng ph¶i lµ ph¹m trï vÜnh viÔn. T b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d
b»ng c¸ch bãc lét lao ®éng lµm thuª. §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, nhµ t b¶n øng tiÒn ra
mua t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng, nghÜa lµ t¹o ra c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt. C¸c yÕu tè nµy cã vai trß kh¸c nhau trong viÖc t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d. M¸c chia
t b¶n thµnh t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn. T b¶n bÊt biÕn lµ bé phËn t b¶n tån t¹i
díi h×nh thøc t liÖu s¶n xuÊt (m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhµ xëng,) mµ gi¸ trÞ cña nã ®îc
chuyÓn nguyªn vÑn vµo s¶n phÈm. Cßn t b¶n kh¶ biÕn lµ bé phËn t b¶n tån t¹i díi
h×nh thøc lao ®éng, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thay ®æi vÒ lîng, t¨ng lªn do søc lao
®éng cña hµng ho¸ t¨ng.
Theo David Begg, Stenley Ficher, Rudiger Darubused trong cuèn (Kinh tÕ häc)
th×: vèn hiÖn vËt lµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®· s¶n xuÊt ®îc sö dông ®Ó t¹o ra hµng ho¸
vµ dÞch vô kh¸c. Ngoµi ra cßn cã vèn tµi chÝnh. B¶n th©n vèn lµ mét hµng ho¸ nhng
®îc tiÕp tôc sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh tiÕp theo. Quan ®iÓm nµy ®· cho thÊy
nguån gèc h×nh thµnh vèn vµ tr¹ng th¸i biÓu hiÖn cña vèn, nhng h¹n chÕ c¬ b¶n lµ cha
cho thÊy môc ®Ých cña viÖc sö dông vèn.
Mét sè nhµ kinh tÕ häc kh¸c l¹i cho r»ng: Vèn cã nghÜa lµ phÇn lîng s¶n
phÈm t¹m thêi ph¶i hi sinh cho tiªu dïng hiÖn t¹i cña nhµ ®Çu t, ®Ó ®Èy m¹nh s¶n
xuÊt tiªu dïng trong t¬ng lai. Quan ®iÓm nµy chñ yÕu ph¶n ¸nh ®éng c¬ vÒ ®Çu t
nhiÒu h¬n lµ nguån vèn vµ biÓu hiÖn cña nguån vèn. Do vËy quan ®iÓm nµy còng
kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn còng nh ph©n tÝch vèn.
3
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Cã thÓ thÊy, c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ vèn ë trªn, mét mÆt thÓ hiÖn ®îc vai
trß t¸c dông trong ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ víi c¸c yªu cÇu, môc ®Ých nghiªn cøu cô
thÓ. MÆt kh¸c, trong c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay, ®øng trªn ph¬ng diÖn h¹ch to¸n vµ
qu¶n lý, c¸c quan ®iÓm ®ã cha ®¸p øng ®îc ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu vÒ qu¶n lý ®èi víi
ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c quan ®iÓm vÒ vèn ë trªn, kh¸i niÖm cÇn thÓ hiÖn ®îc
c¸c vÊn ®Ò sau ®©y:
- Nguån gèc s©u xa cña vèn kinh doanh lµ mét bé phËn cña thu nhËp quèc d©n
®îc t¸i ®Çu t, ®Ó ph©n biÖt víi vèn ®Êt ®ai, vèn nh©n lùc.
- Trong tr¹ng th¸i cña vèn kinh doanh tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh lµ tµi s¶n vËt chÊt (tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi s¶n dù tr÷) vµ tµi s¶n tµi chÝnh (tiÒn
mÆt göi ng©n hµng, c¸c tÝn phiÕu, c¸c chøng kho¸n) lµ c¬ së ®Ó ra c¸c biÖn ph¸p
qu¶n lý vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
- Ph¶i thÓ hiÖn ®îc môc ®Ých sö dông vèn ®ã lµ t×m kiÕm c¸c lîi Ých kinh tÕ,
lîi Ých x· héi mµ vèn ®em l¹i, vÊn ®Ò nµy sÏ ®Þnh híng cho qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh
tÕ nãi chung, qu¶n lý vèn doanh nghiÖp nãi riªng.
Tõ nh÷ng vÊn ®Ò nãi trªn,cã thÓ nãi quan niÖm vÒ vèn lµ: phÇn thu nhËp
quèc d©n díi d¹ng tµi s¶n vËt chÊt vµ tµi chÝnh ®îc c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp
bá ra ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh nh»m môc ®Ých tèi ®a ho¸ lîi Ých.
I.2./ TÇm quan träng cña vèn trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh :
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, mäi vËn hµnh kinh tÕ ®Òu ®îc tiÒn tÖ ho¸, do vËy
bÊt kú mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nµo dï bÊt cø cÊp ®é nµo, gia ®×nh, doanh
nghiÖp hay quèc gia lu«n cÇn mét lîng vèn nhÊt ®Þnh díi d¹ng tiÒn tÖ, tµi nguyªn
®· ®îc khai th¸c, b¶n quyÒn ph¸t…
Vèn lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.
Vèn lµ c¬ së x¸c lËp ®Þa vÞ ph¸p lý cña doanh nghiÖp, vèn ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp theo môc tiªu ®· ®Þnh.
I.2.1./VÒ mÆt ph¸p lý:
Mçi doanh nghiÖp khi muèn thµnh lËp th× ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn lµ doanh nghiÖp ®ã
ph¶i cã mét lîng vèn nhÊt ®Þnh, lîng vèn ®ã tèi thiÓu ph¶i b»ng lîng vèn ph¸p ®Þnh
(lîng vèn tèi thiÓu mµ ph¸p luËt quy ®Þnh cho tõng lo¹i doanh nghiÖp) khi ®ã ®Þa vÞ
ph¸p lý míi ®îc c«ng nhËn. Ngîc l¹i, viÖc thµnh lËp doanh nghiÖp kh«ng thÓ thùc
hiÖn ®îc. Trêng hîp trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh, vèn cña doanh nghiÖp
kh«ng ®¹t ®iÒu kiÖn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh, doanh nghiÖp sÏ chÊm døt ho¹t ®éng nh
ph¸ s¶n, s¸t nhËp vµo doanh nghiÖp kh¸c… Nh vËy, vèn ®îc xem lµ mét trong nh÷ng
c¬ së quan träng nhÊt ®Ó ®¶m b¶o sù tån t¹i t c¸ch ph¸p nh©n cña mét doanh nghiÖp
tríc ph¸p luËt .
I.2.2./VÒ kinh tÕ:
4
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vèn lµ m¹ch m¸u cña doanh nghiÖp quyÕt
®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Vèn kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng
mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, d©y chuyÒn c«ng nghÖ phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mµ
cßn ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng kinh doanh diÔn ra mét c¸ch liªn tôc, thêng xuyªn.
Vèn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
§Ó cã thÓ tiÕn hµnh t¸i s¶n xuÊt më réng th× sau mét chu kú kinh doanh vèn cña
doanh nghiÖp ph¶i sinh lêi, tøc lµ ho¹t ®éng kinh doanh ph¶i cã l·i ®¶m b¶o cho
doanh nghiÖp ®îc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn. §ã lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp tiÕp tôc ®Çu
t s¶n xuÊt, th©m nhËp vµo thÞ trêng tiÒm n¨ng tõ ®ã më réng thÞ trêng tiªu thô, n©ng
cao uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn th¬ng trêng.
NhËn thøc ®îc vai trß quan träng cña vèn nh vËy th× doanh nghiÖp míi cã thÓ sö
dông tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶ h¬n vµ lu«n t×m c¸ch n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn.
I.3./ §Æc trng cña vèn:
§Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cÇn cã t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ
søc lao ®éng, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp c¸c yÕu tè ®ã ®Ó
t¹o ra s¶n phÈm lao vô, dÞch vô. §Ó t¹o ra c¸c yÕu tè phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã mét lîng vèn nhÊt ®Þnh ban ®Çu. Cã
vèn doanh nghiÖp míi cã thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, còng nh tr¶ tiÒn l¬ng
cho lao ®éng s¶n xuÊt, sau khi tiÕn hµnh tiªu thô s¶n phÈm doanh nghiÖp dµnh mét
phÇn doanh thu ®Ó bï ®¾p gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh ®· hao mßn, bï ®¾p chi phÝ vËt t ®·
tiªu hao vµ mét phÇn ®Ó lËp quü dù tr÷ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
tiÕp theo. Nh vËy cã thÓ thÊy c¸c t liÖu lao ®éng vµ ®èi tîng lao ®éng mµ doanh
nghiÖp ®Çu t cho mua s¾m cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ h×nh th¸i hiÖn vËt
cña vèn s¶n xuÊt kinh doanh. Vèn b»ng tiÒn lµ tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Do vËy vèn s¶n xuÊt kinh doanh mang ®Æc trng c¬ b¶n
sau:
- Vèn ph¶i ®¹i diÖn cho mét lîng tµi s¶n nhÊt ®Þnh cã nghÜa lµ vèn ®îc biÓu
hiÖn b»ng gi¸ trÞ tµi s¶n h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh cña doanh nghiÖp.
- Vèn ph¶i vËn ®éng sinh lêi ®¹t ®îc môc tiªu kinh doanh cña doanh nghiÖp.
- Vèn ph¶i ®îc tÝch tô tËp trung ®Õn mét lîng nhÊt ®Þnh míi cã thÓ ph¸t huy
t¸c dông ®Ó ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh.
- Vèn cã gi¸ trÞ vÒ mÆt thêi gian tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh,
vèn lu«n biÕn ®éng vµ chuyÓn ho¸ h×nh th¸i vËt chÊt theo thêi gian vµ kh«ng gian
theo c«ng thøc :
T - H - SX - H’ - T’
- Vèn ph¶i g¾n liÒn víi chñ së h÷u nhÊt ®Þnh vµ ph¶i ®îc qu¶n lý chÆt chÏ.
5
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
- Vèn ph¶i ®îc quan niÖm nh mét hµng ho¸ ®Æc biÖt cã thÓ mua b¸n hoÆc b¸n
b¶n quyÒn sö dông vèn trªn thÞ trêng t¹o nªn sù giao lu s«i ®éng trªn thÞ trêng vèn,
thÞ trêng tµi chÝnh. Nh vËy vèn b¾t ®Çu lµ h×nh th¸i tiÒn tÖ chuyÓn sang h×nh th¸i vËt
t hµng ho¸ lµ t liÖu lao ®éng vµ ®èi tîng lao ®éng tr¶i qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra
s¶n phÈm lao vô hoÆc dÞch vô vèn sang h×nh th¸i ho¸ s¶n phÈm. Khi tiªu thô s¶n
phÈm lao vô dÞch vô xong vèn l¹i trë vÒ h×nh th¸i tiÒn tÖ. Do sù lu©n chuyÓn vèn
kh«ng ngõng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nªn cïng mét lóc vèn s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp thêng tån t¹i díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau trong
lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ lu th«ng.
I.4./Ph©n lo¹i vèn:
I.4.1./C¨n cø theo nguån h×nh thµnh vèn:
a./ Vèn chñ së h÷u:
Lµ sè tiÒn vèn cña c¸c chñ së h÷u, c¸c nhµ ®Çu t ®ãng gãp, sè vèn vay nµy
kh«ng ph¶i lµ mét kho¶n nî. Doanh nghiÖp kh«ng ph¶i cam kÕt thanh to¸n, kh«ng
ph¶i tr¶ l·i suÊt. Vèn chñ së h÷u ®îc x¸c ®Þnh lµ phÇn cßn l¹i trong tµi s¶n cña
doanh nghiÖp sau khi trõ ®i toµn bé nî ph¶i tr¶ tuú theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp.
Vèn chñ së h÷u ®îc h×nh thµnh theo c¸c c¸ch kh¸c nhau th«ng thêng nguån vèn
nµy bao gåm:
+Vèn gãp: lµ sè vèn ®ãng gãp cña c¸c thµnh viªn tham gia thµnh lËp doanh
nghiÖp sö dông vµo môc ®Ých kinh doanh. §èi víi c¸c c«ng ty liªn doanh th× cÇn
vèn gãp cña c¸c ®èi t¸c liªn doanh, sè vèn nµy cã thÓ bæ sung hoÆc rót bít trong
qu¸ tr×nh kinh doanh.
+L·i cha ph©n phèi: Lµ sè vèn cã tõ nguån gèc lîi nhuËn, lµ phÇn chªnh
lÖch gi÷a mét bªn lµ doanh thu tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, tõ ho¹t ®éng tµi
chÝnh vµ tõ ho¹t ®éng bÊt thêng kh¸c vµ mét bªn lµ chi phÝ. Sè l·i nµy trong khi cha
ph©n phèi cho c¸c chñ ®Çu t, trÝch quü th× ®îc sö dông trong kinh doanh vèn chñ së
h÷u.
b./Vèn vay :
Lµ kho¶n vèn ®Çu t ngoµi vèn ph¸p ®Þnh ®îc h×nh thµnh tõ nguån ®i vay, ®i
chiÕm dông tõ c¸c ®¬n vÞ c¸ nh©n sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh doanh nghiÖp ph¶i
hoµn tr¶ cho ngêi cho vay c¶ gèc lÉn l·i. Vèn vay cã thÓ sö dông hai nguån chÝnh:
Vay cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu doanh nghiÖp.
Doanh nghiÖp cµng sö dông nhiÒu vèn vay th× møc ®é rñi ro cµng cao nhng
®Ó phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh th× ®©y lµ mét nguån vèn huy ®éng lín tuú thuéc
vµo kh¶ n¨ng thÕ chÊp t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp.
6
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Th«ng thêng mét doanh nghiÖp ph¶i phèi hîp c¶ hai nguån vèn trªn ®Ó ®¶m
b¶o cho nhu cÇu vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp, kÕt hîp lý hai nguån vèn nµy
phô thuéc vµo ngµnh mµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng còng nh quyÕt ®Þnh cña ngêi
qu¶n lý trªn c¬ së xem xÐt t×nh h×nh chung cña nÒn kinh tÕ còng nh t×nh h×nh thùc
tÕ t¹i doanh nghiÖp.
I.4.2./ C¨n cø vµo thêi gian huy ®éng vµ sö dông vèn:
a./Nguån vèn thêng xuyªn:
§©y lµ nguån vèn mang tÝnh æn ®Þnh vµ l©u dµi mµ doanh nghiÖp cã thÓ sö
dông ®Ó ®Çu t vµo TSC§ vµ mét bé phËn tµi s¶n lu ®éng tèi thiÓu cÇn thiÕt cho s¶n
xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nguån vèn nµy bao gåm vèn chñ së h÷u vµ vèn
vay dµi h¹n cña doanh nghiÖp.
b.Nguån vèn t¹m thêi:
§©y lµ nguån vèn cã tÝnh chÊt ng¾n h¹n mµ doanh nghiÖp cã thÓ sö dông ®Ó
®¸p øng t¹m thêi, bÊt thêng ph¸t sinh trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
doanh nghiÖp. Nguån vèn nµy thêng gåm c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n, c¸c kho¶n
chiÕm dông cña b¹n hµng. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy cßn gióp cho doanh nghiÖp lËp
kÕ ho¹ch tµi chÝnh, h×nh thµnh nªn nh÷ng dù ®Þnh vÒ tæ nguån vèn trong t¬ng lai
trªn c¬ së x¸c ®Þnh vÒ quy m« sè lîng vèn cÇn thiÕt, lùa chän nguån vèn vµ quy m«
thÝch hîp cho tõng nguån vèn ®ã, khai th¸c nh÷ng nguån tµi chÝnh tiÒm tµng, tæ
chøc sö dông vèn cã hiÖu qu¶ cao.
I.4.3./ C¨n cø vµo ph¹m vi nguån h×nh thµnh:
a./ Nguån vèn bªn trong néi bé doanh nghiÖp :
Lµ nguån vèn cã thÓ huy ®éng tõ ho¹t ®éng cña b¶n th©n doanh nghiÖp bao
gåm khÊu hao tµi s¶n, lîi nhuËn ®Ó l¹i, c¸c kho¶n dù tr÷, dù phßng, c¸c kho¶n thu
tõ nhîng b¸n, thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh.
b./ Nguån vèn h×nh thµnh tõ ngoµi doanh nghiÖp:
Lµ nguån vèn mµ doanh nghiÖp huy ®éng tõ bªn ngoµi ®¸p øng nhu cÇu ho¹t
®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp bao gåm:
- Nguån tÝn dông tõ c¸c kho¶n vay nî cã kú h¹n mµ c¸c ng©n hµng hay tæ
chøc tÝn dông cho doanh nghiÖp vay vµ cã nghÜa vô hoµn tr¶ c¸c kho¶n tiÒn vay nî
theo ®óng kú h¹n quy ®Þnh.
- Nguån vèn tõ liªn doanh liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp gåm nguån vèn
vay cã ®îc do doanh nghiÖp liªn doanh, liªn kÕt tõ c¸c doanh nghiÖp ®Ó phôc vô
cho viÖc më réng s¶n xuÊt kinh doanh.
- Nguån vèn huy ®éng tõ thÞ trêng vèn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu,
cæ phiÕu. ViÖc ph¸t hµnh nh÷ng chøng kho¸n cã gi¸ trÞ nµy cho phÐp c¸c doanh
nghiÖp cã thÓ thu hót sè tiÒn réng r·i nhµn rçi trong x· héi phôc vô cho huy ®éng
vèn dµi h¹n cña doanh nghiÖp.
7
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Dùa theo c¸ch ph©n lo¹i nµy cho phÐp c¸c doanh nghiÖp thÊy ®îc nh÷ng lîi
thÕ gióp doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng trong viÖc huy ®éng nguån vèn. §ång thêi
do nhu cÇu thêng xuyªn cÇn vèn doanh nghiÖp ph¶i tÝch cùc huy ®éng vèn, kh«ng
tr«ng chê û l¹i vµo c¸c nguån vèn s½n cã.
§èi víi c¸c nguån vèn bªn trong doanh nghiÖp cã thÓ toµn quyÒn tù chñ sö
dông vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp mµ
kh«ng ph¶i tr¶ chi phÝ cho viÖc sö dông vèn. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy dÔ dÉn ®Õn viÖc
sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶.
Huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi t¹o cho doanh nghiÖp cã c¬ cÊu tµi chÝnh linh
ho¹t. Do doanh nghiÖp ph¶i tr¶ mét kho¶n chi phÝ sö dông vèn nªn doanh nghiÖp
ph¶i cè g¾ng n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. ChÝnh v× thÕ, doanh nghiÖp cã thÓ vay
vèn tõ bªn ngoµi ®Ó lµm t¨ng néi lùc vèn bªn trong.
I.4.4.C¨n cø vµo c«ng dông kinh tÕ cña vèn :
a./ Vèn cè ®Þnh:
Lµ mét bé phËn vèn ®Çu t øng tríc vÒ tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi s¶n ®Çu t c¬ b¶n
mµ ®iÓm lu©n chuyÓn tõng phÇn trong chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp, h×nh thµnh mét vßng tuÇn hoµn khi tµi s¶n cè ®Þnh hÕt thêi h¹n sö dông.
b./ Vèn lu ®éng :
Lµ bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh øng ra ®Ó mua s¾m c¸c t liÖu lao ®éng nh»m
phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp
I.5./ C¬ cÊu vèn :
Lµ thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ mét doanh nghiÖp sö dông vèn lu ®éng vµ vèn cè
®Þnh theo mét tû lÖ nµo ®ã.
I.5.1./ C¬ cÊu vèn cè ®Þnh:
Lµ mét bé phËn cña s¶n xuÊt kinh doanh øng ra h×nh thµnh TSC§ cña doanh
nghiÖp. Vèn cè ®Þnh lµ mét kho¶n ®Çu t øng ra tríc ®Ó mua s¾m TSC§ cã h×nh th¸i
vËt chÊt vµ TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt.
I.5.2./C¬ cÊu vèn lu ®éng:
Lµ mét bé phËn cña vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, øng ra ®Ó
mua s¾m TSL§ s¶n xuÊt vµ TSL§ lu th«ng nh»m phôc vô cho s¶n xuÊt.
8
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
BÊt kú mét doanh nghiÖp nµo muèn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, muèn n©ng cao
kh¶ n¨ng sö dông vèn ®Òu ph¶i x¸c ®Þnh cho m×nh mét c¬ cÊu vèn hîp lý.Tuy
nhiªn tuú tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau cã mét c¬ cÊu vèn kh¸c nhau.
NÕu doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× tû lÖ cè ®Þnh sÏ lín h¬n so víi vèn lu ®éng, cßn ®èi
víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i th× cÇn sè vèn lu ®éng lín h¬n. NÕu c¸c doanh nghiÖp
th¬ng m¹i nµy kh«ng x¸c ®Þnh ®îc c¬ cÊu vèn hîp lý, hä ®Çu t mua s¾m TSC§ qu¸
nhiÒu dÉn ®Õn vèn cè ®Þnh lín, ®iÒu nµy cho l·ng phÝ ®Çu t kh«ng cã hiÖu qu¶ v×
®Çu t cho TSC§ cÇn mét lîng vèn lín, thêi gian thu håi vèn l©u, tuy nhiªn, nÕu ®©y
lµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× c¬ cÊu vèn nµy lµ ®îc bëi v× ®Çu t trang bÞ kü thuËt s¶n
xuÊt kinh doanh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn gi¶i phãng søc lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng s¶n
phÈm do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¸t triÓn vµ
t¨ng trëng.
II./ C¸c nguån huy ®éng vèn:
II.1./Tù cung øng:
Cung øng vèn néi bé lµ ph¬ng thøc tù cung cÊp vèn cña doanh nghiÖp. Trong
c¸c doanh nghiÖp c¸c ph¬ng thøc tù cung øng vèn cô thÓ lµ:
II.1.1.KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh:
Tµi s¶n cè ®Þnh lµ nh÷ng t liÕu lao ®éng tham gia vµo nhiÒu qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt. Trong qu¸ tr×nh sö dông, tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn dÇn vµ chuyÓn dÇn gi¸ trÞ
vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. Hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh lµ mét qu¸ tr×nh mang tÝnh kh¸ch
quan, phô thuéc vµo nh©n tè nh chÊt lîng cña b¶n th©n tµi s¶n cè ®Þnh, c¸c yÕu tè
tù nhiªn, cêng ®é sö dông tµi s¶n cè ®Þnh,…Trong qu¸ tr×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh
doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh ®é hao mßn cña chóng ®Ó chuyÓn dÇn gi¸ trÞ hao mßn
vµo gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®îc s¶n s¶n xuÊt ra tõ tµi s¶n cè ®Þnh ®ã. ViÖc x¸c ®Þnh
møc khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh phô thuéc vµo thùc tiÔn sö dông tµi s¶n cè ®Þnh ®ã
còng nh ý muèn chñ quan cña con ngêi. §èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ Níc trong
qu¸ tr×nh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh phô thuéc vµo ý ®å cña Nhµ Níc th«ng qua quy
®Þnh, chÝnh s¸ch cô thÓ cña c¬ quan tµi chÝnh trong tõng thêi kú. C¸c doanh nghiÖp
kh¸c cã thÓ tù lùa chän thêi h¹n sö dông vµ ph¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao cô thÓ.
Trong chÝnh s¸ch tµi chÝnh cô thÓ ë tõng thêi kú, doanh cã thÓ lùa chän vµ ®iÒu
chØnh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh vµ coi ®©y lµ c«ng cô ®iÒu chØnh c¬ cÊu vèn bªn
trong doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, cÇn chó ý r»ng viÖc ®iÒu chØnh khÊu hao kh«ng thÓ
diÔn ra mét c¸ch tuú tiÖn, kh«ng cã kÕ ho¹ch mµ ph¶i dùa trªn c¸c kÕ ho¹ch tµi
chÝnh dµi h¹n vµ ng¾n h¹n ®· x¸c ®Þnh. MÆt kh¸c, cÇn chó ý r»ng ®iÒu chØnh t¨ng
khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh sÏ dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ kinh doanh khÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh trong gi¸ thµnh s¶n phÈm nªn lu«n khèng chÕ bëi gi¸ b¸n s¶n phÈm.
II.1.2./ TÝch luü t¸i ®Çu t:
TÝch luü t¸i ®Çu t lu«n ®îc c¸c doanh nghiÖp coi lµ nguån tù cung øng tµi
chÝnh quan träng v× nã cã u ®iÓm c¬ b¶n sau:
- Doanh nghiÖp cã thÓ hoµn toµn chñ ®éng.
- Gi¶m sù phô thuéc vµo c¸c nhµ cung øng.
9
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
- Gióp c¸c doanh nghiÖp t¨ng thªm tiÒm lùc tµi chÝnh lµm gi¶m tØ lÖ nî/vèn.
- Cµng cã ý nghÜa ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong ®iÒu kiÖn cha
t¹o ®îc uy tÝn víi c¸c nhµ cung øng tµi chÝnh.
Quy m« tù cung øng vèn tÝch luü t¸i ®Çu t tuú thuéc vµo hai nh©n tè chñ yÕu
lµ tæng sè lîi nhuËn thu ®îc trong tõng thêi kú kinh doanh cô thÓ vµ chÝnh s¸ch
ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ cña doanh nghiÖp. Tæng sè lîi nhuËn cô thÓ thu ®îc
trong tõng thêi kú phô thuéc vµo quy m« kinh doanh, chÊt lîng ho¹t ®éng kinh
doanh cña tõng doanh nghiÖp trong tõng thêi kú ®ã. ChÝnh s¸ch ph©n phèi lîi
nhuËn tríc hÕt tuú thuéc vµo tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp.
II.2./ C¸c ph¬ng thøc cung øng tõ bªn ngoµi:
II.2.1./Cung øng vèn tõ ng©n s¸ch Nhµ Níc:
Víi h×nh thøc cung øng tõ ng©n s¸ch Nhµ Níc doanh nghiÖp sÏ nhËn ®îc lîng vèn x¸c ®Þnh tõ ng©n s¸ch Nhµ Níc cÊp. Th«ng thêng h×nh thøc nµy kh«ng ®ßi
hái nhiÒu ®iÒu kiÖn ngÆt nghÌo ®èi víi doanh nghiÖp ®îc cÊp vèn nh c¸c h×nh thøc
vèn huy ®éng kh¸c nhau.
Tuy nhiªn, cµng ngµy h×nh thøc cung øng vèn tõ ng©n s¸ch Nhµ Níc ®èi víi
c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng thu hÑp c¶ vÒ quy m« vèn vµ ph¹m vi cung cÊp vèn.
HiÖn nay, ®èi víi tîng ®îc cung cÊp vèn theo h×nh thøc nµy thêng ph¶i lµ c¸c
doanh nghiÖp Nhµ Níc x¸c ®Þnh duy tr× ®Ó ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ; c¸c dù
¸n ®Çu t ë lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ c«ng céng, ho¹t ®éng c«ng Ých mµ t nh©n
kh«ng muèn vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t; c¸c dù ¸n lín cã tÇm quan träng ®Æc biÖt
do Nhµ Níc ®Çu t.
II.2.2./ Gäi hïn vèn qua ph¸t hµnh cæ phiÕu:
Gäi hïn vèn qua ph¸t hµnh cæ phiÕu lµ h×nh thøc doanh nghiÖp ®îc cung øng
trùc tiÕp tõ thÞ trêng chøng kho¸n. Khi cã cÇu vÒ vèn vµ lùa chän h×nh thøc nµy,
doanh nghiÖp tÝnh to¸n vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu, b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n.
H×nh thøc cung øng vèn nµy cã ®Æc trng c¬ b¶n lµ t¨ng vèn kh«ng lµm t¨ng nî cña
doanh nghiÖp bëi nh÷ng ngêi chñ së h÷u cæ phiÕu thµnh nh÷ng cæ ®«ng cña doanh
nghiÖp. V× lÏ nµy nhiÒu nhµ qu¶n trÞ häc coi h×nh thøc gäi h×nh thøc hïn vèn qua
ph¸t hµnh cæ phiÕu lµ nguån cung øng vèn néi bé.
Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi doanh nghiÖp ®îc phÐp khai th¸c nguån vèn nµy
mµ chØ nh÷ng doanh nghiÖp ®îc ph¸t hµnh cæ phiÕu (c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp
Nhµ Níc cã quy m« lín).
H×nh thøc huy ®éng vèn qua ph¸t hµnh cæ phiÕu cã u ®iÓm rÊt lín lµ tËp hîp
®îc lîng vèn ban ®Çu vµ dÔ t¨ng vèn trong qu¸ tr×nh kinh doanh, quyÒn së h÷u vèn
t¸ch khái qu¶n trÞ mét c¸ch mét t¬ng ®èi nªn bé m¸y qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®îc
toµn quyÒn sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy.
10
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Bªn c¹nh ®ã, h×nh thøc gäi hïn vèn qua ph¸t hµnh cæ phiÕu cã h¹n chÕ lµ
doanh nghiÖp ph¶i cã nghÜa vô khai h¸o th«ng tin tµi chÝnh theo luËt doanh nghiÖp;
Khi thõa vèn kh«ng hoÆc cha sö dông ®Õn doanh nghiÖp kh«ng hoµn tr¶ l¹i ®îc v×
vËy, khi cã nhu cÇu gäi hïn vèn qua ph¸t hµnh cæ phiÕu ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i
tÝnh to¸n, c©n nh¾c. MÆt kh¸c, h×nh thøc huy ®éng vèn nµy cã thÓ lµm cæ tøc gi¶m
cho nªn doanh nghiÖp ph¶i cã quy m« lín høa hÑn lîi nhuËn cao míi dÔ b¸n cæ
phiÕu trªn thÞ trêng.
II.2.3.Vay vèn b»ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu trªn thÞ trêng vèn :
H×nh thøc vay vèn b»ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu trªn thÞ trêng vèn lµ h×nh thøc
cung øng vèn trùc tiÕp tõ c«ng chóng: doanh nghiÖp ph¸t hµnh lîng vèn cÇn thiÕt
díi h×nh thøc tr¸i phiÕu thêng cã kú h¹n x¸c ®Þnh vµ b¸n cho c«ng chóng. Kh¸c víi
h×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu, h×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu víi ®Æc ®iÓm lµ t¨ng
vèn vµ t¨ng nî cña doanh nghiÖp.
Vay vèn b»ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cã nh÷ng u ®iÓm chñ yÕu lµ: cã thÓ thu hót
mét lîng vèn lín cÇn thiÕt, chi phÝ kinh doanh sö dông vèn thÊp h¬n so víi vay
ng©n hµng, kh«ng bÞ ngêi cung øng kiÓm so¸t chÆt chÏ nh vay ng©n hµng vµ doanh
nghiÖp cã thÓ lùa chän tr¸i phiÕu thÝch hîp víi yªu cÇu cña m×nh.
Tuy nhiªn, h×nh thøc huy ®éng tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu còng cã nh÷ng h¹n chÕ
nhÊt ®Þnh. H×nh thøc nµy ®ßi hái doanh nghiÖp n¾m ch¾c kü thuËt tµi chÝnh ®Ó tr¸nh
¸p lùc nî ®Õn h¹n tr¶ vµ vÉn cã lîi nhuËn, ®Æc biÖt khi nÒn kinh tÕ suy tho¸i, l¹m
ph¸t cao. Chi phÝ kinh doanh ph¸t hµnh cæ phiÕu kh¸ cao v× doanh nghiÖp cÇn trî
gióp cña mét (mét sè) ng©n hµng th¬ng m¹i. Doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n tho¶ m·n
®iÒu kiÖn: Tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i nhá h¬n tæng sè vèn vµ nî dµi h¹n cña doanh
nghiÖp. MÆt kh¸c, kh«ng ph¶i mäi doanh nghiÖp mµ chØ nh÷ng doanh nghiÖp nµo
tho¶ m·n ®iÒu kiÖn theo luËt ®Þnh míi ®îc phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu.
II.2.4./ Vay vèn tõ ng©n hµng th¬ng m¹i:
Vay vèn tõ ng©n hµng th¬ng m¹i lµ h×nh thøc doanh nghiÖp vay vèn díi h×nh
thøc ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n tõ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, ®©y lµ mèi quan hÖ
tÝn dông gi÷a mét bªn cho vay vµ mét bªn ®i vay.
Víi h×nh thøc vay vèn tõ ng©n hµng th¬ng m¹i doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng
®îc mét lîng vèn lín, ®óng h¹n vµ cã thÓ mêi c¸c ng©n hµng cïng tham gia thÈm
®Þnh dù ¸n nÕu cã cÇu vay ®Çu t lín. Bªn c¹nh ®ã ®Ó cã thÓ vay vèn tõ ng©n hµng
th¬ng m¹i ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã uy tÝn lín, kiªn tr× ®µm ph¸n, chÊp nhËn
c¸c thñ tôc ngÆt nghÌo. Trong qu¸ tr×nh sö dông vèn, doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n
tr¶ nî ng©n hµng theo ®óng kÕ ho¹ch. MÆt kh¸c, khi doanh nghiÖp vay vèn ë c¸c
ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ bÞ ng©n hµng th¬ng m¹i ®ßi hái quyÒn kiÓm so¸t c¸c
ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong thêi gian cho vay, ch¼ng h¹n;
- Ng©n hµng cho vay cã thÓ khèng chÕ gi¸ trÞ TSC§ ®Ó tr¸nh “ng©m vèn”,
tr¸nh rñi ro;
- Doanh nghiÖp sÏ kh«ng ®îc vay thªm dµi h¹n nÕu kh«ng cã sù ®ång ý cña
ng©n hµng cho vay;
- Doanh nghiÖp kh«ng ®îc ®em thÕ chÊp tµi s¶n nÕu kh«ng cã sù ®ång ý cña
ng©n hµng cho vay;
11
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
- Ng©n hµng cho vay cã ¸p ®Æt c¬ chÕ kiÓm so¸t chi phèi ho¹t ®éng ®Çu t ®Ó
phßng ngõa doanh nghiÖp sö dông vèn bõa b·i;
- Ng©n hµng cho vay cã thÓ ®ßi hái can thiÖp vµo sù thay ®æi ban l·nh ®¹o
cña doanh nghiÖp;…
II.2.5./TÝn dông th¬ng m¹i tõ c¸c nhµ cung cÊp:
Trong ho¹t ®éng kinh doanh do ®Æc ®iÓm qu¸ tr×nh cung øng hµng ho¸ vµ
thanh to¸n kh«ng thÓ khi nµo còng ph¶i diÔn ra ®ång thêi nªn tÝn dông th¬ng m¹i
tån t¹i lµ mét nhu cÇu kh¸ch quan. Thùc chÊt, lu«n diÔn ra ®ång thêi doanh nghiÖp
nî kh¸ch hµng tiÒn vµ chiÕm dông tiÒn cña kh¸ch hµng. NÕu sè tiÒn doanh nghiÖp
chiÕm dông cña kh¸ch hµng lín h¬n sè tiÒn doanh nghiÖp bÞ chiÕm dông th× sè tiÒn
d ra sÏ mang b¶n chÊt tÝn dông th¬ng m¹i. Cã c¸c h×nh thøc tÝn dông th¬ng m¹i chñ
yÕu sau:
Thø nhÊt, doanh nghiÖp mua m¸y mãc thiÕt bÞ theo ph¬ng thøc tr¶ chËm. SÏ
chØ cã h×nh thøc tÝn dông nµy nÕu ®îc ghi râ trong hîp ®ång mua b¸n vÒ gi¸ c¶, sè
lÇn tr¶ vµ sè tiÒn tr¶ mçi lÇn, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn tr¶ tiÒn. Nh thÕ, doanh
nghiÖp cã m¸y mãc thiÕt bÞ sö dông ngay nhng tiÒn cha ph¶i tr¶ ngay, sè tiÒn cha
tr¶ lµ sè tiÒn mµ doanh nghiÖp chiÕm dông ®îc cña ngêi cung øng.
Trong m«i trêng kinh doanh hiÖn nay, víi nhiÒu mÆt hµng th× mua b¸n cha
ph¶i tr¶ ngay ®îc coi lµ chiÕn lîc maketing cña ngêi b¸n cho nªn doanh nghiÖp dÔ
dµng t×m kiÕm tÝn dông tõ lo¹i nµy. §Æc biÖt, khi thÞ trêng cã nhiÒu nhµ cung øng
c¹nh tranh víi nhau doanh nghiÖp cµng cã lîi thÕ vÒ gi¸ c¶, kú h¹n tr¶, … Khi qu¸
tr×nh nµy diÔn ra mét c¸ch thêng xuyªn th× nguån chiÕm dông nµy nh lµ mét nguån
tÝn dông trung hoÆc dµi h¹n. Víi ph¬ng thøc tÝn dông nµy doanh nghiÖp cã thÓ ®Çu
t chiÒu s©u víi vèn Ýt mµ kh«ng ¶nh hëng tíi t×nh h×nh tµi chÝnh cña m×nh. H×nh
thøc tÝn dông mua m¸y mãc thiÕt bÞ theo ph¬ng thøc tr¶ chËm l¹i cµng cã ý nghÜa
víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó vay vèn tõ c¸c nguån kh¸c.
Bªn c¹nh ®ã, h×nh thøc mua m¸y mãc thiÕt bÞ theo ph¬ng thøc tr¶ chËm cã
nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n, mua theo ph¬ng thøc nµy doanh nghiÖp sÏ
ph¶i chÞu chi phÝ kinh doanh sö dông vèn kh¸ cao. MÆt kh¸c, doanh nghiÖp chØ cã
thÓ mua theo h×nh thøc tr¶ chËm nÕu doanh nghiÖp cã uy tÝn, cã truyÒn thèng tÝn
dông sßng ph¼ng còng nh t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh.
Thø hai, Vèn kh¸ch hµng øng tríc.
Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, khi ký hîp ®ång ®Æt hµng kh¸ch hµng thêng ph¶i
®Æt cäc tríc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh, sè tiÒn ®Æt cäc nµy doanh nghiÖp ®îc sö dông
mÆc dï cha s¶n xuÊt vµ cung cÊp s¶n phÈm (dÞch vô) cho kh¸ch hµng. Tuú theo lîng mua hµng cña kh¸ch hµng, th«ng thêng doanh nghiÖp tÝn dông tõ hai nguån:
- Vèn øng tríc cña kh¸ch hµng lín,
- Vèn øng tríc cña ngêi tiªu dïng.
Th«ng thêng sè vèn chiÕm dông nµy lµ kh«ng lín. MÆt kh¸c, ®Ó s¶n xuÊt
hµng ho¸ hoÆc dÞch vô doanh nghiÖp ph¶i ®Æt hµng (nguyªn vËt liÖu,…) nªn l¹i bÞ
ngêi cÊp hµng chiÕm dông vèn cña doanh nghiÖp còng theo h×nh thøc nµy nªn c¸c
qu¸ tr×nh kinh doanh diÔn ra b×nh thêng th× diÔn ra b×nh th× sè d vèn chiÕm dông
nµy lµ kh«ng lín.
12
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Tuy nhiªn, kinh doanh trong thÞ trêng hiÖn t¹i ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tÝnh
to¸n, c©n nh¾c rÊt cÈn thËn v× kh«ng chØ tån t¹i lîng vèn nhÊt ®Þnh kh¸ch hµng
chiÕm dông l¹i khi mua hµng cña doanh nghiÖp nhiÒu khi lµ rÊt lín.
II.2.6.TÝn dông thuª mua (leasing):
Trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ph¬ng thøc tÝn dông thuª mua ®îc thùc hiÖn
gi÷a mét doanh nghiÖp cã cÇu sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ víi mét doanh nghiÖp
thùc hiÖn chøc n¨ng thuª mua diÔn ra kh¸ phæ biÕn. Së dÜ h×nh thøc thuª mua diÔn
ra kh¸ phæ biÕn v× nã ®¸p øng ®îc yªu cÇu c¬ b¶n cña bªn cã cÇu (doanh nghiÖp
muèn thuª mua thiÕt bÞ) vµ bªn ®¸p øng cÇu (doanh nghiÖp thùc hiÖn chøc n¨ng
thuª mua).
H×nh thøc tÝn dông thuª mua cã u ®iÓm rÊt c¬ b¶n lµ gióp doanh nghiÖp sö
dông vèn ®óng môc ®Ých, khi nµo doanh nghiÖp cã cÇu vÒ sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ
cô thÓ míi ®Æt vÊn ®Ò thuª mua vµ chØ ký hîp ®ång thuª mua trong kho¶ng thêi
gian thÝch hîp. Doanh nghiÖp kh«ng chØ nhËn ®îc m¸y mãc thiÕt bÞ mµ cßn nhËn ®îc t vÊn ®µo t¹o vµ híng dÉn kü thuËt cÇn thiÕt tõ doanh nghiÖp thùc hiÖn chøc
n¨ng thuª mua. Doanh nghiÖp sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ cã thÓ tr¸nh ®îc nh÷ng tæn
thÊt do mua m¸y mãc thiÕt bÞ kh«ng ®óng ®îc yªu cÇu hoÆc hay do mua nhÇm.
Doanh nghiÖp sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ cÇn thiÕt mµ kh«ng ph¶i ®Çu t mét lÇn víi
vèn lín. MÆt kh¸c, doanh nghiÖp sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ cã thÓ gi¶m ®îc tû lÖ
nî/vèn v× tr¸nh ph¶i vay ng©n hµng th¬ng m¹i. Trong qu¸ tr×nh sö dông m¸y mãc,
thiÕt bÞ doanh nghiÖp sö dông cã thÓ tho¶ thuËn t¸i thuª víi doanh nghiÖp cã chøc
n¨ng thuª mua; tøc lµ doanh nghiÖp sö dông b¸n mét phÇn tµi s¶n thiÕt bÞ cho
doanh nghiÖp thuª mua råi l¹i thuª l¹i ®Ó tiÕp tôc sö dông tµi s¶n thiÕt bÞ ®ã. Víi
ph¬ng thøc thuª mua doanh nghiÖp sö dông cã thÓ nhanh chãng ®æi míi tµi s¶n cè
®Þnh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh.
II.2.7./ Vèn liªn doanh, liªn kÕt:
Víi ph¬ng thøc nµy doanh nghiÖp liªn doanh, liªn kÕt víi mét (mét sè)
doanh nghiÖp kh¸c nh»m t¹o vèn cho mét (mét sè) ho¹t ®éng (dù ¸n) liªn doanh
nµo ®ã. C¸c bªn liªn doanh ký hîp ®ång liªn doanh víi c¸c ho¹t ®éng cô thÓ vÒ ph¬ng thøc ho¹t ®éng, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn cã gi¸ trÞ trong mét kho¶ng
thêi gian nµo ®ã. Khi hÕt h¹n, hîp ®ång liªn doanh hÕt hiÖu lùc.
Víi ph¬ng thøc liªn doanh, liªn kÕt doanh nghiÖp cã mét lîng vèn lín cÇn
thiÕt cho mét(mét sè) ho¹t ®éng nµo ®ã mµ kh«ng lµm t¨ng nî.V× vËy, nhiÒu nhµ
qu¶n trÞ häc cho r»ng ph¬ng thøc nµy cã thÓ ®îc coi lµ ph¬ng thøc cung øng vèn
néi bé.Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c bªn liªn doanh cïng chia sÎ rñi ro.
Bªn c¹nh ®ã, ph¬ng thøc liªn doanh, liªn kÕt còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh.
Ch¼ng h¹n, huy ®éng vèn theo ph¬ng thøc nµy tÊt sÏ dÉn ®Õn c¸c bªn liªn doanh cïng
tham gia kinh doanh vµ cïng chia sÎ lîi nhuËn thu ®îc.
II.2.8./Cung øng tõ sù kÕt hîp cung vµ t trong XD c¬ së h¹ tÇng (ph¬ng thøc BOT):
Ph¬ng thøc cung øng vèn tõ sù kÕt hîp c«ng t trong x©y dng c¬ së h¹ tÇng cã
ý nghÜa ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong ngµnh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng.
Thùc tÕ, cã thÓ cã nhiÒu h×nh thøc kÕt hîp kh¸c nhau víi c¸ch thøc tiÕn hµnh cô thÓ
kh¸c nhau. §ã lµ c¸ch thøc:
1. X©y dùng – së h÷u- chuyÓn giao (BOT).
13
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
2. X©y dùng – së h÷u- ®iÒu hµnh- chuyÓn giao (BOOT),
3. X©y dùng – chuyÓn giao - ®iÒu hµnh (BTO),
4. X©y dùng – së h÷u- ®iÒu hµnh (BOO),
5. X©y dùng- së h÷u- b¸n (BSO).
Tuú theo hoµn c¶nh thùc tÕ doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän quyÕt ®Þnh h×nh
thøc cô thÓ thÝch hîp. Lùa chän ph¬ng thøc nµy, doanh nghiÖp ph¶i tho¶ m·n c¸c
®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh.
II.2.9./Nguån vèn níc ngoµi ®Çu t trùc tiÕp (FDI):
Trong c¬ chÕ kinh tÕ më, tõ khi cã LuËt ®Çu t níc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp
trong níc cßn cã thÓ cung øng vèn b»ng ph¬ng thøc c¸c doanh nghiÖp (tæ chøc
kinh tÕ) níc ngoµi ®Çu t trùc tiÕp.
Víi nguån vèn níc ngoµi ®Çu t trùc tiÕp doanh nghiÖp kh«ng chØ nhËn ®îc
vèn mµ cßn nhËn ®îc c¶ kü thuËt – c«ng nghÖ còng nh ph¬ng thøc qu¶n trÞ tiªn
tiÕn. H¬n n÷a, doanh nghiÖp còng ®îc chia sÎ thÞ trêng xuÊt khÈu.
Tuy nhiªn, huy ®éng vèn b»ng nguån vèn níc ngoµi ®Çu trùc tiÕp doanh
nghiÖp sÏ chÞu sù kiÓm so¸t ®iÒu hµnh cña doanh nghiÖp (tæ chøc kinh tÕ) cÊp vèn.
Møc ®é kiÓm so¸t ®iÒu hµnh cña doanh nghiÖp (tæ chøc kinh tÕ) níc ngoµi phô
thuéc vµo tû lÖ gãp vèn cña hä. MÆt kh¸c, mµ mét doanh nghiÖp trong níc vÊp ph¶i
lµ doanh nghiÖp khã t×m ®îc ®èi t¸c níc ngoµi thÝch hîp nh»m ph¸t huy u thÕ mçi
bªn. VÊn ®Ò duy tr× mèi qu©n hÖ hîp t¸c trong kho¶ng thêi gian dµi lµ bao nhiªu
còng lµ vÊn ®Ò c¸c doanh nghiÖp cÇn c©n nh¾c mét c¸ch thËn träng.
II.2.10./ Nguån vèn ODA:
Cuèi cïng lµ ph¬ng thøc cung øng cña doanh nghiÖp b»ng nguån vèn ODA.
§èi t¸c mµ doanh nghiÖp cã thÓ t×m kiÕm vµ nhËn ®îc nguån vèn nµy lµ c¸c ch¬ng
tr×nh hîp t¸c cña chÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ hoÆc c¸c tæ chøc quèc tÕ
kh¸c.
H×nh thøc cÊp vèn ODA cã thÓ lµ h×nh thøc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc
cho vay cã diÒu kiÖn u ®·i vÒ l·i suÊt vµ thêi gian thanh to¸n. NÕu doanh nghiÖp ®îc vay tõ nguån vèn ODA cã thÓ chÞu møc l·i suÊt thêng trong kho¶ng 1%1,5%/n¨m, phÝ ng©n hµng thêng lµ 0,2-0,3%/n¨m trong thêi h¹n cã thÓ tõ 10-20
n¨m vµ cã thÓ ®îc gia h¹n thªm.
H×nh thøc huy ®éng vèn tõ nguån ODA cã chi phÝ kinh doanh sö dông vèn
thÊp. Tuy nhiªn, ®Ó nhËn ®îc nguån vèn nµy c¸c doanh nghiÖp ph¶i chÊp nhËn c¸c
®iÒu kiÖn thñ tôc rÊt chÆt chÏ. §ång thêi, doanh nghiÖp ph¶i cã tr×nh ®é qu¶n lý dù
¸n ®Çu t còng nh tr×nh ®é phèi hîp lµm viÖc víi c¸c c¬ quan chÝnh phñ vµ chuyªn
gia níc ngoµi.
III.HiÖu qu¶ sö dông vèn vµ ý nghÜa cña nã ®èi víi doanh nghiÖp:
III.1.Kh¸i niÖm hiÖu qu¶ sö dông vèn:
14
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c níc trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam cho thÊy muèn ph¸t
triÓn mét doanh nghiÖp ph¶i gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n lµ s¶n xuÊt c¸i g×,
s¶n xuÊt nh thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai? Tuy nhiªn nÕu nguån tµi nguyªn lµ v« h¹n,
ngêi ta cã thÓ s¶n xuÊt hµng ho¸ mét c¸ch kh«ng h¹n chÕ, sö dông m¸y mãc
nguyªn vËt liÖu bõa b·i… còng ch¼ng sao. Song mäi tµi nguyªn nh ®Êt ®ai, kho¸ng
s¶n…l¹i lµ mét ph¹m trï h÷u h¹n ®ßi hái ngµy mét nhiÒu vµ cao h¬n, ®iÒu nµy
buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i sö dông mét c¸ch cã kÕ ho¹ch c¸c nguån lùc cña m×nh
®Ó t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.
HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét ph¹m trï kinh tÕ biÓu hiÖn tËp trung cña
sù ph¸t triÓn kinh tÕ chiÒu s©u, thÓ hiÖn tr×nh ®é khai th¸c c¸c nguån lùc vµ tr×nh ®é
chi phÝ c¸c nguån lùc ®ã trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nh»m thùc hiÖn môc tiªu kinh doanh.
C«ng thøc tæng qu¸t x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh doanh:
KÕt qu¶ ®Çu ra
HiÖu qu¶ kinh doanh =
Chi phÝ ®Çu vµo
HiÖu qu¶ sö dông vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ chØ tiªu ph¶n
¸nh kÕt qu¶ tæng hîp nhÊt qu¸ tr×nh sö dông c¸c lo¹i vèn. §ã lµ sù tèi thiÓu ho¸
vèn cÇn sö dông vµ tèi ®a ho¸ kÕt qu¶ hay khèi lîng nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh
trong mét giíi h¹n nguån nh©n tµi, vËt lùc, phï hîp víi kinh tÕ hiÖu qu¶ nãi chung.
HiÖu qu¶ sö dông vèn ®îc lîng ho¸ th«ng qua hÖ thèng chØ tiªu vÒ kh¶ n¨ng
ho¹t ®éng, kh¶ n¨ng sinh lêi ®é lu©n chuyÓn vèn… Nã ph¶n ¸nh quan hÖ gi÷a ®Çu
vµo vµ ®Çu ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua thíc ®o tiÒn tÖ. C«ng
thøc x¸c ®Þnh lµ:
G
Hv =
V
Trong ®ã:
Hv: hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp
G : s¶n lîng s¶n phÈm hµng ho¸ tiªu thô hoÆc doanh thu b¸n hµng
V : vèn s¶n xuÊt b×nh qu©n dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh trong kú.
Theo c«ng thøc trªn, Hv cµng lín chøng tá hiÖu qu¶ sö dông vèn s¶n xuÊt
kinh doanh cµng cao. ViÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp ph¶i
®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau:
- Ph¶i khai th¸c nguån lùc mét c¸ch triÖt ®Ó, nghÜa lµ kh«ng ®Ó nhµn rçi kh«ng sinh lêi.
- Ph¶i sö dông vèn mét c¸ch hîp lý vµ tiÕt kiÖm.
- Ph¶i qu¶n lý vèn mét c¸ch chÆt chÏ, nghÜa lµ kh«ng ®Ó vèn bÞ sö dông sai
môc ®Ých, kh«ng ®Ó vèn thÊt tho¸t do bu«ng láng qu¶n lý.
III.2./ Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn trong C«ng ty :
III.2.1./Ph¬ng ph¸p so s¸nh:
15
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
§Ó ¸p dông ph¬ng ph¸p so s¸nh cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn so s¸nh ®îc
cña chØ tiªu tµi chÝnh (thèng nhÊt vÒ kh«ng gian, thêi gian, néi dung, tÝnh chÊt vµ
®¬n vÞ tÝnh to¸n…) vµ theo môc ®Ých ph©n tÝch mµ x¸c ®Þnh gèc so s¸nh. Gèc so
s¸nh ®îc chän lµ gèc vÒ thêi gian, kú ph©n tÝch ®îc gäi lµ kú b¸o c¸o hoÆc kú kÕ
ho¹ch, gi¸ trÞ so s¸nh cã thÓ ®o b»ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi hoÆc sè b×nh qu©n. Néi dung
so s¸nh gåm:
+ So s¸nh gi÷a sè thùc hiÖn kú nµy víi sè thùc hiÖn kú tríc ®Ó thÊy râ xu híng thay ®æi vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp, ®¸nh gi¸ sù suy gi¶m hay sù gi¶m sót trong
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc trong kú tíi.
+ So s¸nh gi÷a sè thùc hiÖn víi sè kÕ ho¹ch ®Ó thÊy râ møc ®é phÊn ®Êu cña
doanh nghiÖp.
+ So s¸nh gi÷a sè liÖu cña doanh nghiÖp víi sè b×nh qu©n cña ngµnh, cña c¸c
doanh nghiÖp kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp m×nh tèt hay xÊu ®îc hay kh«ng ®îc.
+ So s¸nh chiÒu däc ®Ó xem xÐt tû träng cña trõng chØ tiªu so víi tæng thÓ, so
s¸nh chiÒu ngang cña nhiÒu kú ®Ó thÊy ®îc sù biÕn ®éng c¶ vÒ sè t¬ng ®èi vµ sè
tuyÖt ®èi cña mét chØ tiªu nµo ®ã qua c¸c liªn ®é kÕ to¸n liªn tiÕp.
III.2.2./Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tû lÖ:
Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn chuÈn mùc c¸c tû lÖ cña ®¹i lîng tµi chÝnh. VÒ
nguyªn t¾c ph¬ng ph¸p nµy yªu cÇu ph¶i x¸c ®Þnh ®îc c¸c ngìng, c¸c møc ®Ó nhËn
xÐt, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, trªn c¬ së so s¸nh c¸c tû lÖ
doanh nghiÖp víi c¸c tû lÖ tham chiÕu.
Trong ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp, c¸c tû lÖ tµi chÝnh doanh nghiÖp ®îc
ph©n tÝch thµnh c¸c nhãm ®Æc trng, ph¶n ¸nh nh÷ng néi dung c¬ b¶n theo môc tiªu
ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §ã lµ c¸c nhãm tû lÖ môc tiªu thanh to¸n, nhãm tû lÖ
vÒ c¬ cÊu vèn, nhãm tû lÖ vÒ n¨ng lùc kinh doanh, nhãm tû lÖ vÒ kh¶ n¨ng sinh lêi.
Mçi nhãm tû lÖ l¹i bao gåm nhiÒu nhãm tû lÖ riªng lÎ, tõng bé phËn cña ho¹t ®éng
tµi chÝnh. Trong mçi trêng hîp kh¸c nhau, tuú theo gãc ®é ph©n tÝch, ngêi ph©n tÝch
lùa chän c¸c môc tiªu kh¸c nhau. §Ó phôc vô cho môc tiªu ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö
dông vèn cña doanh nghiÖp ngêi ta ph¶i tÝnh ®Õn hao mßn v« h×nh do sù ph¸t triÓn
kh«ng nh÷ng cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt…
III.3./ ý nghÜa cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn:
§Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i
cã ba yÕu c¬ b¶n lµ vèn, lao ®éng vµ kü thuËt- c«ng nghÖ. C¶ ba yÕu tè nµy ®Òu
®ãng vai trß quan träng, song vèn lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt kh«ng thÓ thiÕu. Bëi v×
hiÖn nay, ®ang cã mét nguån lao ®éng dåi dµo, viÖc thiÕu lao ®éng chØ x¶y ra ë c¸c
ngµnh nghÒ cÇn ®ßi hái chuyªn m«n cao, nhng vÊn ®Ò nµy cã thÓ kh¾c phôc ®îc
trong mét thêi gian ng¾n nÕu chóng ta cã tiÒn ®Ó ®µo t¹o hay ®µo t¹o l¹i. VÊn ®Ò lµ
c«ng nghÖ còng kh«ng gÆp khã kh¨n phøc t¹p v× chóng ta cã thÓ nhËp chóng cïng
kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, nÕu chóng ta cã kh¶ n¨ng vÒ vèn, ngo¹i
tÖ hoÆc cã thÓ t¹o ra nguån vèn, ngo¹i tÖ. Nh vËy, yÕu tè c¬ b¶n cña doanh nghiÖp
níc ta hiÖn nay lµ vèn vµ qu¶n lý sö dông vèn cã hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp.
16
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Nh chóng ta ®· biÕt ho¹t ®éng kinh doanh lµ ho¹t ®éng kiÕm lêi, lîi nhuËn lµ
môc tiªu hµng ®Çu cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §Ó ®¹t ®îc lîi
nhuËn tèi ®a c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh
doanh, trong ®ã qu¶n lý vµ sö dông vèn lµ mét bé phËn quan träng, cã ý nghÜa
quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp ph¶i cã mét chÕ ®é
b¶o toµn vèn tríc hÕt tõ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp
ngoµi quèc doanh. Tríc ®©y trong c¬ chÕ kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, doanh
nghiÖp coi nguån vèn tõ ng©n s¸ch Nhµ Níc cÊp cho nªn doanh nghiÖp sö dông
kh«ng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶, kinh doanh thua lç ®· cã Nhµ Níc bï ®¾p, ®iÒu nµy
g©y ra t×nh tr¹ng v« chñ trong qu¶n lý vµ sö dông vèn dÉn tíi l·ng phÝ vèn, hiÖu
qu¶ kinh tÕ thÊp. Tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp quèc
doanh ho¹t ®éng theo ph¬ng thøc h¹ch to¸n kinh doanh. Nhµ Níc kh«ng tiÕp tôc
bao cÊp vÒ vèn cho doanh nghiÖp nh tríc ®©y. §Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh
doanh cho doanh nghiÖp ph¶i b¶o toµn, gi÷ g×n sè vèn Nhµ Níc giao, tøc lµ kinh
doanh Ýt nhÊt còng ph¶i hoµ vèn, bï ®¾p ®îc sè vèn ®· bá ra ®Ó t¸i s¶n xuÊt gi¶n
®¬n. §ång thêi doanh nghiÖp ph¶i kinh doanh cã l·i ®Ó tÝch luü bæ sung vèn, lµ ®ßi
hái víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp.
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn sÏ ®¶m b¶o an toµn tµi chÝnh cho doanh
nghiÖp. Ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ trêng doanh nghiÖp lu«n ®Ò cao tÝnh an toµn tµi
chÝnh. §©y lµ vÊn ®Ò cã ¶nh hëng ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.
ViÖc sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn gióp cho doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng
huy ®éng c¸c nguån vèn tµi trî dÔ dµng h¬n, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh
nghiÖp ®îc b¶o toµn, doanh nghiÖp cã ®ñ nguån lùc ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n
vµ rñi ro trong kinh doanh.
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn sÏ gióp doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng
c¹nh tranh. §¸p øng yªu cÇu c¶i tiÕn c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, ®a
d¹ng ho¸ mÉu m· s¶n phÈm…doanh nghiÖp ph¶i cã vèn trong khi ®ã vèn cña
doanh nghiÖp chØ cã h¹n v× vËy n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn lµ rÊt cÇn thiÕt.
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn sÏ gióp cho doanh nghiÖp ®¹t ®îc môc tiªu
t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n cña chñ së h÷u vµ c¸c môc tiªu kh¸c cña doanh nghiÖp nh n©ng
cao uy tÝn cña s¶n phÈm trªn thÞ trêng, n©ng cao møc sèng cña ngêi lao ®éng… v×
khi ho¹t ®éng kinh doanh mang l¹i lîi nhuËn th× doanh nghiÖp cã thÓ më réng quy
m« s¶n xuÊt, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng vµ møc sèng cña ngêi
lao ®éng ngµy cµng c¶i thiÖn. §iÒu ®ã gióp cho n¨ng xuÊt lao ®éng ngµy cµng ®îc
n©ng cao, t¹o cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan.
§ång thêi nã còng lµm t¨ng c¸c kho¶n ®ãng gãp cho Nhµ Níc.
Th«ng thêng c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh vµ vèn lu ®éng ®îc
x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ cuèi cïng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh nh doanh thu, lîi nhuËn … víi sè vèn cè ®Þnh, vèn lu ®éng ®Ó ®¹t ®îc kÕt
qu¶ ®ã. HiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cao nhÊt khi bá vèn vµo kinh doanh Ýt
nhng thu ®îc kÕt qu¶ cao nhÊt. N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn tøc lµ ®i t×m biÖn
ph¸p lµm cho chi phÝ vÒ vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh Ýt nhÊt mµ ®em l¹i
kÕt qu¶ cuèi cïng cao nhÊt.
Tõ c«ng thøc:
Lîi nhuËn = Doanh thu – chi phÝ
17
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Cho ta thÊy: víi mét lîng doanh thu nhÊt ®Þnh, chi phÝ cµng nhá lîi
nhuËn cµng lín. C¸c biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ t¨ng lîi nhuËn, n©ng cao hiÖu qu¶ sö
dông vèn ph¶i dùa trªn c¬ së ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ c¸c lo¹i chi phÝ trong ®iÒu
kiÖn nÒn kinh tÕ lu«n biÕn ®éng vÒ gi¸. Do ®ã ®Ó ®¶m b¶o kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n
suÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
còng ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ ®¹t ®îc víi chi phÝ bá ra trong
®ã chi phÝ vÒ vèn lµ chñ yÕu.
IV. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn :
IV.1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chung:
+./ ChØ tiªu møc s¶n xuÊt cña vèn kinh doanh :
Møc s¶n xuÊt
Gi¸ trÞ s¶n lîng (hoÆc doanh thu thuÇn)
=
cña vèn kinh doanh
Vèn kinh doanh b×nh qu©n
ChØ tiªu møc s¶n xuÊt cña vèn kinh doanh hay cßn gäi lµ hiÖu xuÊt sö
dông vèn, ph¶n ¸nh cø mét ®ång vèn b×nh qu©n bá vµo kinh doanh trong kú t¹o ra
bao nhiªu ®ång gi¸ trÞ s¶n lîng hoÆc doanh thu thuÇn. ChØ tiªu nµy cµng lín chøng
tá hiÖu qu¶ sö dông vèn cµng cao.
ChØ tiªu møc sinh lêi cña vèn kinh doanh:
Lîi nhuËn thuÇn
Møc sinh lêi vèn kinh doanh =
Vèn kinh doanh b×nh qu©n
ChØ tiªu møc sinh lêi cña vèn kinh doanh hay cßn gäi lµ tû suÊt lîi nhuËn
vèn s¶n xuÊt, lµ chØ tiªu chÊt lîng tæng hîp ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cuèi cïng cña ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, cho thÊy mét ®ång vèn bá ra s¶n xuÊt
kinh doanh thu ®îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn.
Tuy nhiªn c¨n cø vµo chØ tiªu lîi nhuËn tÝnh b»ng sè tuyÖt ®èi cha thÓ
®¸nh gi¸ ®óng chÊt lîng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× vËy,
khi ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn, bªn c¹nh viÖc ®¸nh gi¸ ®óng møc biÕn ®éng
cña lîi nhuËn cßn ph¶i ®¸nh gi¸ b»ng sè t¬ng ®èi th«ng qua viÖc so s¸nh gi÷a tæng
sè lîi nhuËn trong kú víi sè vèn sö dông ®Ó sinh ra lîi nhuËn ®ã.
IV.2.C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng
IV.2.1.HiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng :
ChØ tiªu nµy cho biÕt mét ®ång vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp lµm ra bao nhiªu
®ång gi¸ trÞ s¶n lîng hoÆc doanh thu trong kú.
Gi¸ trÞ tæng s¶n lîng (doanh thu thuÇn)
HiÖu qu¶ sö dông vèn =
Vèn lu ®éng b×nh qu©n
IV.2.2./ Søc sinh lêi cña vèn lu ®éng :
18
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Cßn gäi lµ tû xuÊt lîi nhuËn cña vèn lu ®éng, chØ tiªu nµy cho biÕt mét ®ång
vèn lu ®éng t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn trong kú.
Lîi nhuËn
Tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n =
VL§ b×nh qu©n trong kú
IV.2.3./ Sè vßng quay cña vèn lu ®éng :
ChØ tiªu nµy ®¸nh gi¸ tèc lu©n chuyÓn vèn lu ®éng cho biÕt trong kú ph©n
tÝch vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp quay ®îc bao nhiªu vßng. HoÆc cø mét ®ång
vèn lu ®éng b×nh qu©n dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh trong kú t¹o ra ®îc bao nhiªu
®ång doanh thu thuÇn.
Tæng doanh thu thuÇn
Sè vßng quay vèn lu ®éng =
Vèn lu ®éng b×nh qu©n
IV.2.4./ §é dµi b×nh qu©n mét lÇn lu©n chuyÓn:
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh cø mét vßng quay cña vèn lu ®éng trong kú ph©n
tÝch hÕt bao nhiªu ngµy. ChØ tiªu nµy cµng thÊp, sè ngµy cña mét vßng quay vèn lu
®éng cµng Ýt, hiÖu qu¶ sö dông vèn cµng cao.
Thêi gian kú ph©n tÝch
Thêi gian mét vßng lu©n chuyÓn =
Sè vßng quay cña vèn lu ®éng
IV.2.5./HÖ sè ®¶m nhiÖm vèn lu ®éng (K):
ChØ tiªu nµy cho biÕt t¹o ra mét ®ång vèn doanh thu thuÇn trong kú ph©n
tÝch cÇn bao nhiªu ®ång vèn lu ®éng b×nh qu©n dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh trong
kú.
Vèn lu ®éng b×nh qu©n
K=
Tæng doanh thu
IV.3.C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh:
IV.3.1./HiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh :
Ph¶n ¸nh mét ®ång vèn t¹o ra bao nhiªu ®ång doanh thu hoÆc gi¸ trÞ s¶n lîng.
Doanh thu (gi¸ trÞ tæng s¶n lîng)
HiÖu suÊt sö dông vèn cè ®Þnh =
Vèn cè ®Þnh b×nh qu©n trong kú
IV.3.2./ Tû suÊt lîi nhuËn cè ®Þnh :
Ph¶n ¸nh mét ®ång vèn cè ®Þnh t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn rßng
Lîi nhuËn
Tû suÊt lîi nhuËn vèn cè ®Þnh
=
19
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
chuyªn ®Ò tèt nghiÖp
Vèn cè ®Þnh b×nh qu©n
V./ C¸c biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn :
IV.1.Lùa chän ph¬ng ¸n kinh doanh, ph¬ng ¸n s¶n phÈm :
HiÖu qu¶ sö dông vèn, tríc hÕt quyÕt ®Þnh bëi doanh nghiÖp cã c«ng ¨n viÖc
lµm, tøc lµ cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Do vËy, bÊt kú doanh nghiÖp
nµo còng ph¶i quan t©m ®Õn viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm g×, bao nhiªu tiªu thô ë ®©u, víi
gi¸ nµo nh»m huy ®éng ®îc mäi nguån lùc (vèn, kü thuËt, lao ®éng) vµo ho¹t ®éng
cã ®îc nhiÒu thu nhËp, thu ®îc nhiÒu l·i.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, quy m« tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh doanh
kh«ng ph¶i do doanh nghiÖp chñ quan quyÕt ®Þnh. Kh¶ n¨ng nhËn biÕt, dù ®o¸n thÞ trêng vµ n¾m b¾t thêi c¬... lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña
doanh nghiÖp. VËy gi¶i ph¸p ®Çu tiªn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ kinh doanh,
hiÖu qu¶ sö dông vèn lµ chän ®óng ph¬ng thøc kinh doanh, ph¬ng ¸n s¶n phÈm. C¸c
ph¬ng ¸n kinh doanh, ph¬ng ¸n s¶n phÈm ph¶i ®îc x©y dùng trªn c¬ tiÕp cËn thÞ trêng, nãi c¸ch kh¸c, doanh nghiÖp ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thÞ trêng ®Ó quyÕt ®Þnh
quy m«, chñng lo¹i, mÉu m·, chÊt lîng hµng ho¸ vµ gi¸ c¶. Cã nh vËy s¶n phÈm s¶n
xuÊt ra míi cã kh¶ n¨ng tiªu thô, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt míi ®îc tiÕn hµnh b×nh thêng,
TSC§ míi cã thÓ ph¸t huy hÕt c«ng xuÊt, c«ng nh©n viªn cã viÖc lµm, vèn lu ®éng
lu©n chuyÓn ®Òu ®Æn, hiÖu qu¶ sö dông vèn cao, doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn b¶o toµn
vµ ph¸t triÓn vèn.
Ngîc l¹i, nÕu kh«ng lùa chän ®óng ph¬ng ¸n kinh doanh, ph¬ng ¸n s¶n
phÈm th× dÉn ®Õn t×nh tr¹ng s¶n xuÊt s¶n phÈm kh«ng ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng,
kh«ng b¸n ®îc hoÆc b¸n chËm, vèn bÞ ø ®äng, hiÖu qu¶ sö dông vèn thÊp.
§Ó s¶n xuÊt kinh doanh ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp
ph¶i hiÓu biÕt vµ vËn dông tèt ph¬ng ph¸p marketing. C¸c doanh nghiÖp ph¶i cã tæ
chøc chuyªn tr¸ch vÒ vÊn ®Ò t×m hiÓu thÞ trêng ®Ó thêng xuyªn cã c¸c th«ng tin ®Çy
®ñ, chÝnh x¸c, tin cËy vÒ nh÷ng diÔn biÕn cña thÞ trêng. Trong ®ã, ®Æc biÖt nhËn
biÕt s¶n phÈm cña m×nh ®ang ë giai ®o¹n nµo cña chu kú sèng ®Ó chuÈn bÞ s¶n
phÈm thay thÕ.
IV.2.Lùa chän vµ sö dông hîp lý c¸c nguån vèn :
20
- Xem thêm -
.DOC 
66 
70 
52 
