Tài liệu Yêu cầu của nhà tuyển về những kỹ năng cơ bản đối với sinh viên tốt nghiệp đại học (nghiên cứu các thông tin tuyển trên trang vietnamworks)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------- NGUYỄN THANH NGỌC YÊU CẦU CỦA NHÀ TUYỂN DỤNG VỀ NHỮNG KỸ NĂNG CƠ BẢN ĐỐI VỚI SINH VIÊN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC (Nghiên cứu các thông tin tuyển dụng trên trang vietnamworks) LUẬN VĂN THẠC SĨ XÃ HỘI HỌC Hà Nội - 2012 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------- NGUYỄN THANH NGỌC YÊU CẦU CỦA NHÀ TUYỂN DỤNG VỀ NHỮNG KỸ NĂNG CƠ BẢN ĐỐI VỚI SINH VIÊN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC (Nghiên cứu các thông tin tuyển dụng trên trang vietnamworks) Chuyên ngành : Xã hội học Mã số : 60 31 30 LUẬN VĂN THẠC SĨ XÃ HỘI HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học : PGS.TS Phạm Bích San Hà Nội - 2012 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC BẢNG DANH MỤC BIỂU ĐỒ PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................... 1 2. Ý nghĩa khoa học, ý nghĩa thực tiễn. ................................................... 4 2.1 Ý nghĩa khoa học. ............................................................................... 4 2.2 Ý nghĩa thực tiễn. ............................................................................... 4 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu. ................................... 5 3.1. Mục đích nghiên cứu: ......................................................................... 5 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:......................................................................... 5 4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu : .................................... 5 4.1. Khách thể nghiên cứu : ....................................................................... 5 4.2. Đối tượng nghiên cứu : ....................................................................... 5 4.3. Phạm vi nghiên cứu: ........................................................................... 5 5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 6 5.1. Phương pháp thu thập thông tin .......................................................... 6 5.1.1. Phương pháp phân tích tài liệu ............................................................ 6 5.1.2. Phương pháp phỏng vấn sâu: .............................................................. 8 5.2. Phương pháp xử lý thông tin ............................................................... 8 6. Giả thuyết nghiên cứu. ........................................................................ 8 7. Khung lý thuyết. ................................................................................. 9 PHẦN NỘI DUNG CHÍNH ........................................................................ 10 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........... 10 1.1 Cơ sở lý luận ................................................................................... 10 1.1.1. Phương pháp luận ............................................................................. 10 1.1.2. Lý thuyết xã hội học ......................................................................... 11 1.1.3. Khái niệm công cụ ............................................................................ 14 1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................ 16 1.2.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ........................................................... 16 1.2.2. Tổng quan về trang tuyển dụng vietnamworks.com .......................... 21 CHƢƠNG 2: NHỮNG KỸ NĂNG CƠ BẢN CẦN CÓ CỦA SINH VIÊN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC THEO YÊU CẦU CỦA NHÀ TUYỂN DỤNG ...................................................................... 24 2.1. Các nhóm kỹ năng cơ bản của sinh viên tốt nghiệp Đại học ........ 24 2.1.1. Nhóm kỹ năng về chuyên môn. ......................................................... 25 2.1.2. Nhóm kỹ năng mềm. ......................................................................... 34 2.1.3. Nhóm kỹ năng về quản lý. ................................................................ 43 2.2. Sự khác biệt về yêu cầu tuyển dụng giữa các vị trí tuyển dụng và loại hình tổ chức, doanh nghiệp. ............................................... 46 2.2.1. Về vị trí tuyển dụng. ......................................................................... 47 2.2.2. Về loại hình tổ chức, doanh nghiệp. .................................................. 50 CHƢƠNG 3: ĐÁNH GIÁ CỦA NHÀ TUYỂN DỤNG VỀ NHỮNG KỸ NĂNG THỰC TẾ CỦA SINH VIÊN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC ..... 55 3.1. Những tiêu chí quan trọng của nhà tuyển dụng khi đánh giá ...... 55 3.2. Đánh giá của nhà tuyển dụng về những kỹ năng thực tế của sinh viên tốt nghiệp Đại học ........................................................... 59 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................. 77 1. Kết luận. .......................................................................................... 77 2. Khuyến nghị. ................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 83 PHỤ LỤC..................................................................................................... 87 DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Tương quan giữa yêu cầu của nhà tuyển dụng về khả năng sử dụng ngoại ngữ với vị trí tuyển dụng:................................. 47 Bảng 2.2: Một số kỹ năng theo yêu cầu của nhà tuyển dụng đối với từng loại hình doanh nghiệp(%): ............................................. 53 Bảng 3.1: Phân loại mức độ quan trọng của các tiêu chí đối với nhà sử dụng lao động (%). .................................................................. 57 Bảng 3.2: Những điểm yếu của lao động trình độ ĐH (%) ........................ 60 Bảng 3.3: Đánh giá của nhà tuyển dụng về tỷ lệ số người lao động có trình độ ĐH được trang bị kỹ năng mềm (%). ............................. 63 Bảng 3.4: Tự đánh giá về một số yếu tố thuộc kỹ năng mềm của người lao động (%) ................................................................................. 64 Bảng 3.5 : Đánh giá của sinh viên về các phương pháp giảng dạy chủ yếu trong nhà trường hiện nay (%) .............................................. 68 Bảng 3.6: Tự đánh giá của người lao động về khả năng đáp ứng yêu cầu công việc của các kiến thức được trang bị trong trường ĐH (%) ......................................................................................... 72 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Yêu cầu của nhà tuyển dụng về khả năng ngoại ngữ của sinh viên tốt nghiệp đại học (%): ............................................ 26 Biểu đồ 2.2: Yêu cầu của nhà tuyển dụng về khả năng tin học của sinh viên tốt nghiệp đại học: (%) .................................................... 29 Biểu đồ 2.3: Yêu cầu của nhà tuyển dụng về sự phù hợp của chuyên ngành đào tạo với công việc tuyển dụng: (%) ......................... 31 Biểu đồ 2.4: Những kỹ năng mềm được nhà tuyển dụng đánh giá cao (%): ...... 39 Biểu đồ 2.5: Yêu cầu của nhà tuyển dụng đối với nhóm kỹ năng về quản lý (%): .... 44 Biểu đồ 2.6: Yêu cầu của nhà tuyển dụng về kỹ năng sử dụng các phần mềm liên quan đến chuyên ngành đối với từng vị trí tuyển dụng: ............ 48 Biểu đồ 2.7: Yêu cầu của nhà tuyển dụng về kỹ năng giao tiếp đối với từng vị trí tuyển dụng: ............................................................ 49 Biểu đồ 2.8: Yêu cầu của nhà tuyển dụng về khả năng ngoại ngữ đối với từng loại hình tổ chức, doanh nghiệp: ............................... 51 Biểu đồ 3.1: Mức độ phù hợp giữa công việc đầu tiên sau khi ra trường với ngành nghề được đào tạo: (%) .......................................... 73 Biểu đồ 3.2: Đánh giá của nhà tuyển dụng về khả năng hoàn thành tốt công việc chỉ đúng một phần với chuyên ngành đào tạo của người lao động (%) ............................................................................ 75 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, sự phát triển của mỗi một quốc gia luôn gắn liền với chính sách của Giáo dục trong việc đào tạo nguồn nhân lực bậc cao. Thực tế, không ai có thể phủ nhận vai trò hết sức quan trọng của Giáo dục Đại học (ĐH) đối với sự phát triển nền kinh tế - xã hội của một quốc gia, do đó sự đầu tư vào lĩnh vực Giáo dục có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Nền giáo dục có tốt thì mới góp phần tạo dựng, bảo vệ được một hệ giá trị nhân bản, phù hợp với đặc trưng tốt đẹp của dân tộc và vì vậy đủ sức mạnh làm nền tảng cho xã hội phát triển, hưng thịnh; ngược lại, với nền giáo dục kém và hệ quả đi kèm với nó, hệ giá trị yếu thì dân tộc đó khó có sức bật đi lên. Trong quá trình toàn cầu hóa ngày nay, nhiều quốc gia phương Tây càng chú trọng phát triển giáo dục, coi đây như một nhiệm vụ quan trọng của nhà nước trong việc giữ gìn bản sắc dân tộc và phát triển xã hội. Thế giới ngày càng trở nên “phẳng” và sự liên kết, cơ hội phát triển luôn mở ra với tất cả mọi quốc gia, dân tộc nhưng quá trình này cũng đòi hỏi các dân tộc phải nhạy bén trong việc nắm bắt thời cơ phát triển nếu không muốn bị tụt hậu xa so với các nước bè bạn. Đối với Việt Nam sự đầu tư vào Giáo dục càng có ý nghĩa quan trọng hơn, có thể nói đây là bàn đạp để nước ta tiến nhanh hơn nữa trong quá trình liên kết, hội nhập quốc tế, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam đã gia nhập tổ chức thương mại quốc tế WTO. Ý nghĩa này đã được ghi rõ trong Hiến pháp của nước ta khi coi “giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”; “mục tiêu của giáo dục là hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân” (điều 35); “học tập là quyền và nghĩa vụ của công dân” (điều 59). Giáo dục liên quan mật thiết với sự hưng vong của xã hội nên muốn tồn tại, phát triển, Nhà nước phải đẩy mạnh giáo dục trong đó chú trọng nâng cao chất lượng 1 nguồn nhân lực bậc cao ở nước ta. Đặt mình vào bức tranh chung của giáo dục thế giới, nền Giáo dục Việt Nam có nhiều cơ hội hơn, đồng thời những thách thức đặt ra cũng không nhỏ. Những năm sau đổi mới, mục tiêu xây dựng, cải cách nền giáo dục đại học luôn luôn được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu của xã hội và công cuộc phát triển đất nước. Cùng với sự khởi sắc của điều kiện kinh tế, xã hội, nền giáo dục nói chung và giáo dục Đại học nói riêng của Việt Nam cũng có những thay đổi đáng kể về chất và lượng. Năm 1987, Việt Nam có 101 trường Đại học, Cao đẳng, đến năm 2000 con số này là 178 trường. Như vậy sau 13 năm đã có thêm 77 trường Đại học và Cao đẳng ra đời. Tính đến tháng 9/2009 con số này là 412 trường, tăng 234 trường so với thời điểm năm 2000. Cùng với sự gia tăng của số trường, số lượng sinh viên cũng tăng mạnh từ 162,5 nghìn (2000) lên 222,7 nghìn (2008), đội ngũ giáo viên, các Giáo sư, Phó Giáo sư cũng tăng gấp 3 lần so với thời điểm 1987. Năm 1997 tỷ lệ sinh viên/1 vạn dân là 80 đến năm 2009 con số này đạt 195 [3]. Bên cạnh đó, chất lượng giáo dục Đại học Việt Nam cũng đã có những thay đổi tích cực theo hướng tiên tiến, hiện đại, đáp ứng theo nhu cầu xã hội. Sinh viên đã và đang được tiếp cận với nhiều phương pháp dạy học mới, vị trí trung tâm trong hoạt động giảng dạy đã và đang được chuyển từ người dạy sang người học thay thế dần cho phương pháp dạy và học truyền thống. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu thì giáo dục Đại học vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề bất cập liên quan tới chất lượng giáo dục mà nguyên nhân chủ yếu là do Việt Nam chưa có được một công cụ giám sát, đánh giá chất lượng giáo dục Đại học mang tính phổ quát và được thừa nhận rộng rãi. Khi chất lượng đào tạo của giáo dục Đại học đang bỏ ngỏ thì vấn đề về đầu ra ở bậc đại học càng nhận được sự quan tâm của dư luận xã hội. Việc làm của sinh viên (SV) sau khi tốt nghiệp là một trong những chỉ báo quan trọng để 2 đánh giá chất lượng hoạt động đào tạo của các trường đại học. Mỗi năm nước ta có khoảng 240 nghìn sinh viên tốt nghiệp ra trường, tuy nhiên không phải tất cả đều xin được việc làm phù hợp mặc dù đã được đào tạo khá bài bản trong các đơn vị đào tạo. Cho đến nay, theo đánh giá của nhiều chuyên gia thì giáo dục đại học ở Việt Nam về cơ bản vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của xã hội về chất lượng đầu ra, do đó nguồn nhân lực mà các trường đại học cung cấp cho thị trường lao động vẫn còn khá non nớt. Và câu chuyện thích ứng của sản phẩm đào tạo đối với thị trường lao động vẫn được đặt ra cho các trường đại học ở Việt Nam trong nhiều năm qua. Có một thực trạng khá phổ biến đó là phần lớn sinh viên sau khi ra trường phải đối mặt với tình trạng thất nghiệp hoặc rất khó khăn khi tìm việc làm bởi không đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng. Vậy vấn đề đặt ra ở đây là làm thế nào để sinh viên khi ra trường thích ứng được ngay với môi trường công việc và có thể vận dụng tốt các kiến thức chuyên ngành đã được học. Có rất nhiều nhóm kỹ năng mà một người lao động tri thức cần có. Tuy nhiên đâu là các kỹ năng chính mà các nhà tuyển dụng Việt Nam đang yêu cầu đối với nhóm ứng viên mới tốt nghiệp đại học? Với mục đích đánh giá lại những tiêu chí trong yêu cầu tuyển dụng của thị trường lao động đối với sinh viên mới tốt nghiệp ra trường, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu “Yêu cầu của nhà tuyển dụng về những kỹ năng cơ bản đối với sinh viên tốt nghiệp Đại học” (Nghiên cứu các thông tin tuyển dụng trên trang vietnamworks). Kết quả của nghiên cứu sẽ giúp các sinh viên có định hướng tốt hơn trong việc trang bị các nhóm kỹ năng phù hợp với yêu cầu của nhà tuyển dụng. Mặt khác nó cũng cung cấp các thông tin tham khảo quan trọng cho các đơn vị đào tạo trong quá trình thiết kế chương trình đào tạo gắn với thực tiễn nhu cầu xã hội và nhu cầu học của sinh viên. Kết quả của nghiên cứu cũng có nhiều hữu ích cho các nhà tuyển dụng trong việc thiết kế chương trình tuyển dụng, đào tạo, huấn luyện và phát triển nhân viên của mình. 3 2. Ý nghĩa khoa học, ý nghĩa thực tiễn. 2.1 Ý nghĩa khoa học. Về phương diện khoa học, chất lượng đầu ra của giáo dục Đại học luôn nhận được sự quan tâm của nhiều ngành khoa học trong đó xã hội học nghiên cứu vấn đề này trên nhiều chiều cạnh, góc độ tiếp cận khác nhau để tìm ra bản chất của vấn đề. Nghiên cứu này sử dụng cách tiếp cận từ góc độ thị trường lao động để tìm hiểu, nhìn nhận và giải thích, coi sản phẩm của giáo dục là một loại hàng hóa được làm ra nhằm đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng (ở đây là thỏa mãn yêu cầu của các tổ chức, doanh nghiệp và nhà tuyển dụng). Thông qua việc phân tích những đánh giá của nhà tuyển dụng về những kỹ năng thực tế của sinh viên cũng như yêu cầu của nhà tuyển dụng về những kỹ năng cơ bản đối với sinh viên tốt nghiệp Đại học, nghiên cứu góp phần làm sáng tỏ các lý thuyết xã hội học như lý thuyết nhu cầu, lý thuyết lựa chọn hợp lý,… cũng như áp dụng, chứng minh các quan điểm của xã hội học giáo dục, xã hội học lao động,… 2.2 Ý nghĩa thực tiễn. - Nghiên cứu góp phần cung cấp các dữ liệu về nhu cầu của thị trường lao động về những kỹ năng của sinh viên tốt nghiệp đại học, làm cơ sở cho các trường đại học thiết kế chương trình đào tạo gắn với thực tiễn lao động. - Nghiên cứu còn giúp sinh viên có định hướng trong việc trang bị các kỹ năng cần thiết để đáp ứng yêu cầu tuyển dụng. - Kết quả nghiên cứu còn là thông tin tham khảo cho các nhà tuyển dụng trong việc thiết kế chương trình tuyển dụng, huấn luyện, đào tạo và phát triển nhân viên của mình. 4 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu. 3.1. Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu hướng đến làm rõ những yêu cầu của nhà tuyển dụng về các kỹ năng cơ bản đối với sinh viên tốt nghiệp đại học, qua đó cung cấp cho Giáo dục Đại học có được định hướng tốt hơn trong việc hoạch định chương trình đào tạo phù hợp, nhằm đào tạo cho sinh viên những kỹ năng cần thiết đáp ứng nhu cầu của nhà tuyển dụng cũng như thị trường lao động. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Làm rõ yêu cầu của nhà tuyển dụng về những kỹ năng cơ bản đối với sinh viên tốt nghiệp Đại học và sự khác nhau trong yêu cầu đó theo từng vị trí tuyển dụng và loại hình tổ chức, doanh nghiệp. - Làm rõ sự đánh giá của nhà tuyển dụng về sinh viên tốt nghiệp Đại học về những kỹ năng đáp ứng yêu cầu công việc. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao các kỹ năng cần thiết cho sinh viên đáp ứng yêu cầu của nhà tuyển dụng lao động. 4. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu : 4.1. Khách thể nghiên cứu : Các mẫu quảng cáo tuyển dụng trên trang tuyển dụng vietnamworks.com. 4.2. Đối tượng nghiên cứu : Yêu cầu của nhà tuyển dụng về các kỹ năng đối với sinh viên tốt nghiệp Đại học. 4.3. Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu các mẫu quảng cáo tuyển dụng trên trang vietnamwork.com trong năm 2011. 5 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp thu thập thông tin 5.1.1. Phương pháp phân tích tài liệu - Phương pháp phân tích nội dung: Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích nội dung thông qua việc thu thập thông tin trên tài liệu thứ cấp, mã hoá, nhập liệu và phân tích thông tin. Nghiên cứu được tiến hành với 300 mẫu quảng cáo tuyển dụng đáp ứng mục tiêu nghiên cứu. Các mẫu quảng cáo là khách thể của nghiên cứu cần đảm bảo các tiêu chí sau đây : - Tuyển dụng nhân viên tốt nghiệp đại học. - Các yêu cầu tuyển dụng nêu rõ các kỹ năng cần có đối với các vị trí tuyển dụng. Ưu điểm của phương pháp này là đảm bảo được tính khách quan của thông tin thu được so với một số phương pháp khác như phỏng vấn sâu hay trưng cầu ý kiến. Đặc điểm mẫu nghiên cứu: Loại hình công ty: Loại hình công ty Tần suất Tỷ lệ (%) Cổ phần 102 34,0 Nước ngoài 61 20,3 TNHH 94 31,3 Liên doanh 43 14,3 6 - Các vị trí tuyển dụng: Vị trí tuyển dụng Tần suất Tỷ lệ (%) Hành chính/nhân sự 82 27,3 Dịch vụ khách hàng 79 26,3 Kỹ sư/kiến trúc sư/ xây dựng 61 20,3 Tài chính/Kế toán 78 26,0 Sở dĩ trong mẫu nghiên cứu về loại hình doanh nghiệp chỉ xuất hiện 4 nhóm doanh nghiệp là doanh nghiệp nước ngoài, trách nhiệm hữu hạn, cổ phần và liên doanh mà không có các doanh nghiệp nhà nước là bởi lẽ phần lớn các doanh nghiệp, đơn vị nhà nước thường không đăng tin trên báo khi có nhu cầu tuyển dụng hoặc một bộ phận doanh nghiệp nhà nước đã được chuyển đổi thành công ty cổ phần. Do đó, việc các doanh nghiệp nhà nước không xuất hiện trong mẫu nghiên cứu được coi là hợp lý. Về vị trí tuyển dụng, 4 vị trí được lựa chọn được coi là đại diện cho 4 nhóm ngành cơ bản hiện nay đó là xã hội, kinh tế, kỹ thuật và dịch vụ với cơ cấu mẫu tương đối đồng đều. Ngoài ra, nghiên cứu này còn sử dụng các nguồn tài liệu khác như sách, báo, tạp chí, tài liệu trên mạng Internet… nhằm bổ sung thêm các thông tin chứng minh cho giả thuyết nghiên cứu. - Phương pháp phân tích số liệu thứ cấp: Một phần số liệu của luận văn này được khai thác từ bộ số liệu của dự án: Đánh giá chất lượng giáo dục bậc Đại học ở Việt Nam (Cách tiếp cận từ thị trường lao động) được Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tiến hành trong 2 năm 20092010. Dự án này đã thực hiện 900 bảng hỏi cho 4 nhóm đối tượng, trong đó cụ thể là 30 bảng hỏi cho nhóm chuyên gia nghiên cứu giáo dục, 120 bảng hỏi cho 7 nhóm sử dụng lao động, 390 bảng hỏi cho nhóm sinh viên và 360 bảng hỏi cho nhóm người lao động. Để đáp ứng các mục tiêu của luận văn, tác giả đã khai thác bộ số liệu của 3 nhóm đối tượng là nhóm sử dụng lao động, nhóm sinh viên và nhóm người lao động. Trong dự án này, tác giả đã được tham gia với tư cách là thành viên nghiên cứu, trực tiếp tham gia vào quá trình xây dựng bộ công cụ cũng như quá trình khảo sát thu thập thông tin và viết các báo cáo chuyên đề cho dự án. Vì vậy có thể nắm rõ các mục tiêu cũng như các kết quả của dự án, từ đó có điều kiện thu thập thêm các thông tin định tính phục vụ cho luận văn của mình. 5.1.2. Phương pháp phỏng vấn sâu: Phương pháp này được tiến hành với một số nhà tuyển dụng tại các tổ chức, doanh nghiệp nhằm tìm hiểu sự đánh giá của các nhà tuyển dụng về các kỹ năng thực tế của sinh viên, qua đó thấy được mức độ cung của thị trường lao động. Bên cạnh đó, phương pháp này còn được tiến hành với một số sinh viên đã tốt nghiệp đại học nhằm tìm hiểu sự tự đánh giá của sinh viên về các kỹ năng cơ bản đáp ứng yêu cầu công việc. Dự kiến nghiên cứu sẽ thực hiện 10 phỏng vấn sâu với 2 đối tượng này. 5.2. Phương pháp xử lý thông tin Thông tin định lượng được xử lý bằng chương trình SPSS. 6. Giả thuyết nghiên cứu. - Đa số nhà tuyển dụng đều chú trọng tới những kỹ năng đáp ứng nhu cầu thực tiễn công việc của sinh viên tốt nghiệp Đại học như kỹ năng liên quan đến trình độ chuyên môn, nhóm kỹ năng mềm và nhóm kỹ năng về quản lý. - Có sự khác biệt nhất định trong yêu cầu của nhà tuyển dụng về các kỹ năng đối với từng vị trí tuyển dụng, ngành nghề và loại hình tổ chức, doanh nghiệp. - Nhìn chung nhà tuyển dụng đánh giá chưa cao về các kỹ năng thực tế của sinh viên tốt nghiệp Đại học. 8 7. Khung lý thuyết. Điều kiện Kinh tế - Xã hội Đặc điểm của loại hình tổ chức, doanh nghiệp Sinh viên tốt nghiệp đại học Nhu cầu tuyển dụng (cầu) Thị trường lao động (cung) Yêu cầu của nhà tuyển dụng về các kỹ năng cơ bản Kỹ năng liên quan đến trình độ chuyên môn Kỹ năng mềm Kỹ năng về quản lý Đánh giá của nhà tuyển dụng về những kỹ năng thực tế của người lao động có trình độ Đại học 9 PHẦN NỘI DUNG CHÍNH CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Cơ sở lý luận 1.1.1. Phương pháp luận Chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử đóng vai trò nền tảng, là cơ sở phương pháp luận cho toàn bộ quá trình nghiên cứu. Từ quan điểm duy vật biện chứng, nguyên tắc về sự phát triển của các sự vật hiện tượng được áp dụng để lý giải các vấn đề trong nghiên cứu. Hoạt động học tập của mỗi con người trải qua nhiều giai đoạn khác nhau. Đối với sinh viên, sau khi tốt nghiệp đại học sẽ là quá trình đi tìm việc làm và vào làm việc tại các tổ chức, cơ quan hay các doanh nghiệp. Trong hệ thống xã hội tồn tại các nhóm xã hội, các tổ chức có mối liên hệ mật thiết với nhau. Do đó khi tìm hiểu về yêu cầu của các nhà tuyển dụng về các kỹ năng cơ bản đối với sinh viên tốt nghiệp đại học chúng tối đã đặt nó trong mối tương quan với bối cảnh xã hội cũng như hoạt động đào tạo của các trường đại học và nhu cầu thực tiễn của xã hội. Xuất phát từ quan điểm duy vật lịch sử, nguyên tắc lịch sử cụ thể, khách quan toàn diện luôn được quan tâm vận dụng và tuân thủ một cách chặt chẽ. Để tìm hiểu vấn đề nghiên cứu một cách chân thực và chính xác nhất chúng ta không được áp đặt những ý chí chủ quan, nóng vội, phiến diện mà phải tìm hiểu một cách khách quan, đặt vấn đề nghiên cứu vào thời điểm lịch sử cụ thể và thực tế. Soi vào đề tài nghiên cứu yêu cầu của các nhà tuyển dụng về những kỹ năng cơ bản đối với sinh viên tốt nghiệp đại học chúng tôi đã lấy chủ nghĩa duy vật lịch sử làm cơ sở phương pháp luận cho suốt quá trình nghiên cứu. Đặt những yêu cầu của các nhà tuyển dụng và khả năng đáp 10 ứng thực tế của sinh viên vào bối cảnh hiện nay có thể thấy sở dĩ còn có sự chênh lệch nhất định trong yêu cầu của các nhà tuyển dụng với khả năng thực tế của sinh viên là do những bất cập trong quá trình quản lý chất lượng giáo dục ở nước ta hiện nay. 1.1.2. Lý thuyết xã hội học 1.1.2.1. Lý thuyết sự lựa chọn hợp lý của George Homans [10]. George Homans (1910 – 1989), nhà xã hội học người Mỹ, một trong các tác giả của lý thuyết trao đổi xã hội, nổi tiếng với chủ trương đưa con người trở lại xã hội học. Trong các lý thuyết của mình Homans đưa ra mô hình lựa chọn duy lý của hành vi cá nhân trên cơ sở những nguyên tắc cơ bản đã được khái quát thành các định đề sau:  Định đề phần thưởng: đối với tất cả các hành động của con người, hành động nào càng thường xuyên được khen thưởng thì càng có khả năng được lặp lại.  Định đề kích thích: nếu một (nhóm) kích thích nào trước đây đã từng khiến cho một hành động nào đấy được khen thưởng thì một (nhóm) kích thích mới càng giống với kích thích đó bao nhiêu thì càng có khả năng làm cho làm cho hành động tương tự trước đây được lặp lại bấy nhiêu.  Định đề giá trị: Kết quả của hành động càng có giá trị cao đối với chủ thể bao nhiêu thì chủ thể đó càng có xu hướng thực hiện hành động đó bấy nhiêu. Và khi thấy mối lợi đủ lớn thì cá nhân sẽ sẵn sàng bỏ ra nhiều “chi phí” vật chất và tinh thần để đạt được nó.  Định đề duy lý: Cá nhân sẽ lựa chọn hành động nào mà giá trị của kết quả hành động đó và khả năng đạt được kết quả đó là lớn nhất.  Định đề giá trị suy giảm (nhàm chán): Càng thường xuyên nhận được một phần thưởng nào đó bao nhiêu thì giá trị của nó càng giảm đi bấy nhiêu đối với chủ thể hành động. 11  Định đề mong đợi: nếu sự mong đợi của con người được thực hiện thì người ta sẽ hài lòng, còn nếu không được thực hiện thì cá nhân sẽ bực tức, không hài lòng. Như vậy, có thể thấy rằng con người là một động vật duy lý, trước khi thực hiện hành động con người quan tâm nhiều nhất tới vấn đề lợi ích và phần thưởng, và thường xuyên tìm cách cân đối vấn đề này làm sao khi thực hiện hành động này có thể đem lại phần thưởng cao nhất. Sự xem xét, tính toán này không chỉ căn cứ vào khả năng của chủ thể mà còn căn cứ vào những giá trị, chuẩn mực. Lý thuyết sự lựa chọn hợp lý của Homans có thể giúp chúng ta lý giải một cách hợp lý việc nhà tuyển dụng đưa ra những yêu cầu về các kỹ năng cơ bản đối với các ứng viên nhằm đáp ứng yêu cầu của từng vị trí công việc và loại hình tổ chức doanh nghiệp. 1.1.2.2. Lý thuyết Thang bậc nhu cầu của Abraham Maslow [36]. Nhà tâm lý học Abraham Maslow (1908-1970) được xem như một trong những người tiên phong trong trường phái Tâm lý học nhân văn (humanistic psychology). Năm 1943, ông đã phát triển một trong các lý thuyết mà tầm ảnh hưởng của nó được thừa nhận rộng rãi và được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Đó là lý thuyết về Thang bậc nhu cầu (Hierarchy of Needs) của con người. Trong lý thuyết này, ông sắp xếp các nhu cầu của con người theo một hệ thống trật tự cấp bậc, trong đó, các nhu cầu ở mức độ cao hơn muốn xuất hiện thì các nhu cầu ở mức độ thấp hơn phải được thỏa mãn trước. Bậc thang nhu cầu cơ bản của Maslow được tóm lại bằng những ý chính như sau:  Nhu cầu sinh lý: Đây là những nhu cầu sinh học. Chúng bao gồm nhu cầu khí thở, thực phẩm, nước, và cơ thể có nhiệt độ tương đối ổn định. 12 Đây là những nhu cầu mạnh mẽ nhất, bởi vì nếu một người bị tước đoạt tất cả các nhu cầu trên, thì nhu cầu về sinh học sẽ là cái đầu tiên con người tìm kiếm để sống còn.  Nhu cầu an toàn: Khi tất cả các nhu cầu sinh học được thỏa mãn và không còn làm cho con người lo lắng, bận tâm, thì cái nhu cầu cho sự an toản có thể phát sinh. Người lớn có ít nhận thức về nhu cầu an toàn, ngoại trừ trong trường hợp xẩy ra tình trạng khẩn cấp hoặc thời kỳ xáo trộn trong cơ cấu xã hội (đối với trường hợp bạo loạn lan rộng, chiến tranh). Trẻ em thường tỏ ra các dấu hiệu cần phải có được sự bảo bọc, chở che, an toàn từ những người lớn.  Nhu cầu tình cảm, tình yêu và được nhìn nhận: Khi nhu cầu về an toàn và sinh học được đáp ứng, cái nhu cầu kế tiếp tiếp là nhu cầu tình cảm, tình yêu và được nhìn nhận xuất hiện. Maslow nói rằng con người luôn tìm cách vượt qua cảm giác cô đơn và xa lánh. Điều này liên quan đến cả tình cảm cho và nhận tình yêu, và ý thức thuộc về lẫn nhau.  Nhu cầu cần được tôn trọng: Khi ba loại nhu cầu đầu tiên được thỏa mãn, nhu cầu lòng tự trọng có thể phát sinh. Điều này liên quan đến lòng tự trọng mà con người tạo ta cho mình và cả lòng tự trọng mà họ nhận được từ người khác. Con người luôn cần có một nhu cầu về lòng tự trọng được duy trì, vững chắc, ở mức độ cao, và cần có sự tôn trọng từ người khác nữa. Khi những nhu cầu này được thỏa mãn, con người cảm thấy tự tin chính mình và cảm thấy mình có giá trị như là một con người trên thế giới, không thua gì ai cả. Nếu không được như thế, khi những nhu cầu này mất đi, con người cảm thấy kém cỏi, yếu đuối, bất lực và vô giá trị.  Nhu cầu tự chứng tỏ mình: Khi tất cả các nhu cầu nói trên được thỏa mãn, thì nhu cầu muốn hiện thực hóa, tự chứng tỏ bản thân xuất hiện. Maslow 13 mô tả việc tự chứng tỏ bản thân như là nhu cầu vốn dĩ của con người và họ có khả làm được điều đó, có nghĩa họ được "sinh ra là để thể hiện chính mình." Maslow nói, "Một nhạc sĩ phải sáng tác âm nhạc, một nghệ sĩ phải biết vẽ, và một nhà thơ phải làm thơ." Các nhu cầu này làm cho con cảm thấy luôn trăn trở làm sao cho mình thể hiện được chính mình. Con người có nhu cầu tự hiện thực bản thân mình - nghĩa là làm sao cho những khả năng của mình phát triển và đạt được nhiều kết quả. Lý thuyết “các thứ bậc nhu cầu” thường được biểu diễn như một kim tự tháp, với mức độ thấp hơn đại diện cho các nhu cầu thấp hơn, và điểm trên cùng đại diện cho sự cần thiết phải tự hiện thực bản thân. Maslow tin rằng lý do duy nhất mà con người sẽ không biến chuyển được theo hướng tự hiện thực bản thân mình là bởi vì các trở ngại cản trở họ trong hoàn cảnh xã hội. Lý thuyết nhu cầu giúp ta lý giải một cách hợp lý yêu cầu của nhà tuyển dụng về các nhóm kỹ năng cần thiết đối với sinh viên tốt nghiệp Đại học theo thứ tự cấp bậc từ thấp đến cao, từ các kỹ năng cơ bản đến các kỹ năng tổng hợp và phức tạp hơn. Theo đó, yêu cầu của nhà tuyển dụng được nâng cao dần từ nhóm kỹ năng liên quan đến trình độ chuyên môn là những kỹ năng nền tảng sinh viên được trang bị trong quá trình học đến những kỹ năng thể hiện khả năng riêng biệt và đòi hỏi sự rèn luyện, tự đào tạo của sinh viên như kỹ năng mềm, kỹ năng về quản lý. Các nhóm kỹ năng này sẽ liên tục vận động, thay đổi theo mức độ cao dần nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về hiệu quả công việc của các tổ chức, doanh nghiệp và nhà tuyển dụng. 1.1.3. Khái niệm công cụ  Yêu cầu [37]: Trong thuật ngữ kỹ thuật và kinh tế, yêu cầu là một đòi hỏi được tài liệu hóa về các chức năng và đặc điểm của một sản phẩm hoặc một dịch vụ. 14