Tài liệu XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VÀ BIẾN ĐỔI VĂN HOÁ TẠI ĐÔNG TÂN – ĐÔNG HƯNG – THÁI BÌNH

TR¦êNG §¹I HäC V¡N HO¸ Hμ NéI Khoa v¨n hãa häc -------------------- NGUYÔN THU HIỀN   XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VÀ BIẾN ĐỔI VĂN HOÁ TẠI ĐÔNG TÂN – ĐÔNG HƯNG – THÁI BÌNH NG¦êI h−íng dÉn khoa häc: TH.S HOμNG KIM THANH Hμ Néi - 2014 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Xuất khẩu lao động và biến đổi văn hóa tại Đông Tân-Đông Hưng-Thái Bình”, tôi đã nhận được sự chỉ bảo, giúp đỡ của nhiều cá nhân, tập thể. Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến ThS. Hoàng Kim Thanh- giảng viên đã trực tiếp hướng dẫn, quan tâm, giúp đỡ tận tình trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thiện khóa luận này. Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong khoa Văn hóa học, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội đã tận tình truyền đạt, trang bị cho tôi những kỹ năng và kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới UBND xã Đông Tân đã cung cấp cho tôi những thông tin giúp tôi có thể hoàn thành được đề tài nghiên cứu. Cảm ơn bà con nhân dân xã Đông Tân đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện khảo sát đề tài. Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện khóa luận, không thể tránh được những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy cô và bạn bè. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày…tháng…năm… Sinh viên Nguyễn Thu Hiền MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG CHỮ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 Chương 1: GIỚI THIỆU CHUNG .................................................................... 7 1.1 Các khái niệm.................................................................................................. 7 1.1.1Khái niệm văn hóa ...................................................................................... 7 1.1.2 Cơ sở về biến đổi văn hóa ........................................................................ 9 1.1.3 Khái niệm xuất khẩu lao động .............................................................. 15 1.2. Qúa trình phát triển của hoạt động XKLĐ tại Đông Tân-Đông HưngThái Bình ............................................................................................................ 18 1.2.1.Khái quát những nét cơ bản về đời sống văn hóa-xã hội tại Đông TânĐông Hưng-Thái Bình.................................................................................... 18 1.2.2 Hoạt động XKLĐ tại Đông Tân-Đông Hưng-Thái Bình ..................... 20 Chương 2: THỰC TRẠNG BIẾN ĐỔI VĂN HÓA DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG TẠI ĐÔNG TÂN- .............................................. 21 ĐÔNG HƯNG-THÁI BÌNH ............................................................................. 21 2.1 Những biểu hiện của sự biến đổi văn hóa tại Đông Tân-Đông Hưng-Thái Bình hiện nay ..................................................................................................... 21 2.1.1 Biến đổi trong mối quan hệ ứng xử của các thành viên trong gia đình ......................................................................................................................... 21 2.1.2 Sự thay đổi quan niệm về giới trong gia đình và ngoài xã hội ............ 26 2.1.3 Biến đổi nhu cầu văn hóa-giáo dục-giải trí .......................................... 31 2.1.4Biến đổi về phong tục,tập quán ,tín ngưỡng ......................................... 35 2.2 Nguyên nhân dẫn đến sự biến đổi.............................................................. 37 Chương 3: NHẬN ĐỊNH VÀ MỘT VÀI KIẾN NGHỊ GÍUP CHO VIỆC DUNG HÒA GIỮA HOẠT ĐỘNG XKLĐ VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA TẠI ĐÔNG TÂN-ĐÔNG HƯNG-THÁI BÌNH HIỆN NAY ......................... 41 3.1 Đánh giá tác động của XKLĐ đến văn hóa địa bàn nghiên cứu ............ 41 3.1.1 Yếu tố tích cực ....................................................................................... 41 3.1.2 Yếu tố tiêu cực ........................................................................................ 42 3.2 Một số kiến nghị nhằm gìn giữ,bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa tại Đông Tân-Đông Hưng-Thái Bình trong giai đoạn hiện nay .................... 44 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 48 DANH MỤC BẢNG CHỮ VIẾT TẮT Chữ Viết tắt Chữ Viết đầy đủ -XKLĐ -Xuất khẩu lao động -BĐVH -Biến đổi văn hóa -NXB -Nhà xuất bản -FDI -Đầu tư trực tiếp nước ngoài 1   MỞ ĐẦU 1.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Việt Nam đã gia nhập tổ chức kinh tế thế giới WTO,đã và đang trong quá trình hội nhập kinh tê quốc tế một cách sâu rộng nên việc mở rộng quan hệ thương mại với các nước trên thế giới và trong khu vực là một điều tất yếu.Trong xã hội hiện đại,việc giao thông đã thông suốt tạo điều kiện cho con người dễ dàng di chuyển từ nước này sang nước khác.Tuy không nhộn nhịp như các ngành khoa học và công nghệ,lao động cũng là một yếu tố sản xuất ngày càng vượt biên giới tìm đến nơi có mức thù lao cao hơn. Việt Nam là một nước có tỷ lệ người trong độ tuổi lao động cao,theo số liệu của Tổng cục thống kê cho thấy, hiện nay,mỗi năm nước ta có khoảng 1,4-1,6 triệu người bổ sung và lực lượng lao động.Sự dồi dào của lực lượng này trên lý thuyết tạo ra cơ hội vàng cho sự phát triển kinh tế.Tuy nhiên,đây lại là một thách thức không hề nhỏ về sức ép việc làm cho người lao động.Bên cạnh đó,tình trạng đô thị hóa ngày càng mạnh,nông dân mất đất,không tìm được việc làm phù hợp, và phần lớn những người nông dân mất đất chủ yếu đang trong độ tuổi lao động.Nếu lực lượng lao động dồi dào này không có tư liệu sản xuất ,họ không thể làm ra của cải vật chất để nuôi sống chính họ, hậu quả sẽ kéo dài mãi về sau,trong khi nguồn nhân lực lại lãng phí.Giá trị tích lũy không có hoặc thấp, Nhà nước sẽ không đủ nguồn lực tài chính để chi trả cho phúc lợi xã hội khi “Dân số già”. Mặt khác,chủ trương của Đảng và Nhà nước ta hiện nay là dành nhiều nguồn lực cho việc xóa đói giảm nghèo.Cùng với đề án xóa đói giảm nghèo cho 61 huyện nghèo nhất nước của chính phủ.Bộ Lao động-Thương Binh-Xã hội cũng đang gấp rút hoàn thiện đề án hỗ trợ ,đẩy mạnh XKLĐ tại các 2   huyện nghèo.Vấn đề giải quyết việc làm không chỉ được thực hiện ở thị trường trong nước mà còn chú trọng phát triển ở cả các thị trường ngoài . Trong khi nguồn lao động của nước ta đang dôi dư thì nhiều quốc gia trên thế giới lại khan hiếm nguồn lao động như Nhật Bản,Hàn Quốc,vùng lãnh thổ Đài Loan,Ma Cao,hay nhiều nước thuộc khu vực trung đông.Việc luân chuyển nguồn lao động giữa các quốc gia vừa đảm bảo cho hoạt động sản xuất thông suốt vừa mang lại nguồn lợi nhuận,trước hết giúp ích cho đời sống người lao động mặt khác mang lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể cho nhà nước. Vì vậy XKLĐ hiện đang được quan tâm rất nhiều. Do hoàn cảnh lịch sử và những điều kiện riêng biệt,Việt Nam tham gia vào thị trường lao động quốc tế tương đối muộn so với các nước trong khu vực. Tuy tham gia muộn nhưng không có nghĩa những tác động bên ngoài không có ảnh hưởng đến các lĩnh vực trong nước,trong đó văn hóa cũng không nằm ngoài quy luật trên.XKLĐ đồng nghĩa với việc một lượng người mang văn hóa từ đất nước này sang đất nước khác,đồng thời tiếp thu những yếu tố văn hóa mới mang về đất nước của họ,tạo nên sự biến đổi văn hóa.Quá trình này diễn ra âm ỉ và lâu dài. Đông Tân là một xã có tỷ lệ người xuất khẩu lao động khá cao với thị trường XKLĐ tương đối phong phú.Từ những năm đầu,khi đất nước bắt đầu tiến hành chủ trương đưa lao động Việt ra nước ngoài,tại xã đã có nhiều con em rời quê hương đi làm ăn .Hiện nay,bên cạnh nghề làm nông thì XKLĐ được coi là nguồn thu nhập kinh tế chủ yếu của xã.Do lượng người XKLĐ lớn nên biểu hiện biến đổi văn hóa của vùng khá rõ nét,đi đôi với bộ mặt nông thôn có những sự đổi thay,vì thế tôi lựa chọn địa phương này để tiến hành nghiên cứu về sự BĐVH tại vùng XKLĐ. 3   Đề tài “Xuất khẩu lao động và biến đổi văn hóa tại Đông Tân-Đông Hưng-Thái Bình”được triển khai nhằm phác họa những nét cơ bản về bộ mặt đời sống nông thôn thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế,những mặt hạn chế,những mặt tích cực để đẩy mạnh những giá trị văn hóa tốt đẹp ,cũng như bài trừ những tác động xấu ảnh hưởng không tốt đến đời sống văn hóa địa phương. 2.TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Trong những năm qua, đã có nhiều tác giả quan tâm và nghiên cứu về đề tài xuất khẩu lao động. Có thể kể đến những công trình nghiên cứu tiêu biểu như những luận án tiến sỹ kinh tế của : -Nguyễn Lương Trào (1990) :Mở rộng và nâng cao hiệu quả việc đưa lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài -Trần văn Hằng (1995), Các giải pháp nhằm đổi mới quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động trong giai đoạn 1995-2010 - Luận án tiến sỹ; Nguyễn Đình Thiện (2000): Một số vấn đề xuất khẩu lao động của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay - Luận văn thạc sỹ kinh tế chính trị; Lưu Văn Hưng (2005): Xuất khẩu lao động của Việt Nam sang khu vực Đông Bắc á - Thực trạng và giải pháp - Luận văn thạc sỹ Kinh tế chính trị:Võ Thị Tuyết Mai : Vai trò của nhà nước đối với xuất khẩu lao động kinh nghiệm của một số nước và vận dụng vào Việt Nam - Luận án tốt nghiệp: Nguyễn Thị Thu Thảo: Xuất khẩu lao động Việt Nam sang Trung Đông 4   Ngoài ra còn có một số bài nghiên cứu đăng trên các tạp chí, trong đó có thể kể đến: -Nguyễn Lương Phương (2002) : Hoạt động xuất khẩu lao động và chuyên gia và những giải pháp pháp lý trong tình hình mới – Tạp chí những vấn đề kinh tế thế giới – Số 1(75) - Nguyễn Thị Hằng (2003), Đẩy mạnh xuất khẩu lao động khu vực nông thôn, góp phần xóa đói giảm nghèo - Tạp chí Cộng sản Số 4 – 5 -Phạm Thị Khanh (2004) Phát triển thị trường xuất khẩu lao động của Việt Nam trong điều kiện hội nhập quốc tế – Tạp chí Nghiên cứu kinh tế – Số 314 Các công trình nghiên cứu nói trên đã tiếp cận vấn đề lao động ở nhiều khía cạnh khác nhau, trong đó chủ yếu tập trung phân tích và đánh giá tình hình xuất khẩu lao động của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, việc khai thác khía cạnh văn hóa trong hoạt động XKLĐ vẫn chưa được quan tâm,Hiện tại đây vẫn là vấn đề còn bỏ ngỏ,cần sự vào cuộc các nhà nghiên cứu để đưa định hướng đưa hoạt động xuất khẩu vào tiến trình hiện đại hóa cũng như quảng bá văn hóa Việt ra thế giới. 3.MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1. Mục đích Mục đích của đề tài này là đi sâu tìm hiểu sự biến đổi văn hóa đi đôi với hoạt động XKLĐ,qua đó thấy được sự tác động của hoạt động XKLĐ lên đời sống văn hóa tại Đông Tân-Đông Hưng-Thái Bình.Thông qua việc tìm hiểu nghiên cứu sự biến đổi văn hóa tại địa phương rút ra kinh nghiệm cho 5   việc xây dựng chính sách văn hóa phù hợp với thực tế khách quanthời kỳ hội nhập quốc tế. 3.2. Nhiêm vụ Từ mục đích nghiên cứu trên,nhiệm vụ của đề tài là khảo sát thực tế,tìm hiểu nguyên,đánh giá ảnh hưởng của XKLĐ đến đời sống văn hóa xã Đông Tân. Tìm ra giải pháp nhằm phát huy những mặt tích cực,hạn chế mặt tiêu cực dưới tác động của XKLĐ đến đời sống văn hóa địa bàn nghiên cứu. 4.ĐỐI TƯỢNG,PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4.1. Đối tượng Đề tài nghiên cứu sự biến đổi văn hóa gắn với hoạt động xuất khẩu lao động nên đối tượng chủ yếu của đề tài là: Thực trạng của hoạt động XKLĐ Tác động của hoạt động XKLĐ đến sự biến đổi văn hóa tại Đông TânĐông Hưng-Thái Bình. 4.2.Phạm vi nghiên cứu Về diện vấn đề nghiên cứu, do thị trường lao động xuất khẩu khá rộng nên đề tài chỉ tập trung nghiên hình thức xuất khẩu lao động trực tiếp -Về không gian: địa bàn xã Đông Tân-Đông Hưng-Thái Bình. Về thời gian : Tính từ thời điểm năm 1999 đến tháng 6 năm 2014 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Phương pháp nghiên cứu thực địa trong đó sử dụng ba phương pháp chính: quan sát,phỏng vấn sâu,bảng hỏi. Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp Phương pháp phân tích,so sánh,tổng hợp 6   6.BỐ CỤC CỦA KHÓA LUẬN Ngoài Mở đầu (6 trang), Kết luận (1 trang), Tài liệu tham khảo (1 trang), Chú thích và Phụ lục (15 trang), nội dung chính của Luận văn được chia làm 03 chương: Chương 1: GIỚI THIỆU CHUNG Chương 2: : THỰC TRẠNG BIẾN ĐỔI VĂN HÓA DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG TẠI ĐÔNG TÂN-ĐÔNG HƯNG-THÁI BÌNH Chương 3: : NHẬN ĐỊNH VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ GÍUP CHO VIỆC DUNG HÒA GIỮA HOẠT ĐỘNG XKLĐ VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA TẠI ĐÔNG TÂN-ĐÔNG HƯNG-THÁI BÌNH HIỆN NAY 7   Chương 1: GIỚI THIỆU CHUNG 1.1Các khái niệm 1.1.1Khái niệm văn hóa Từ "văn hóa" có nhiều nghĩa, nó được dùng để chỉ những khái niệm có nội hàm hết sức khác nhau. Trong tiếng Việt, văn hóa được dùng theo nghĩa thông dụng để chỉ học thức (trình độ văn hóa), lối sống (nếp sống văn hóa); theo nghĩa chuyên biệt để chỉ trình độ văn minh của một giai đoạn (văn hóa Đông Sơn),... "Đề cương về văn hóa Việt Nam" của Đảng Cộng sản Đông Dương năm 1943 đã xếp văn hóa bên cạnh kinh tế, chính trị và xem nó bao gồm cả tư tưởng, học thuật (= khoa học, giáo dục), nghệ thuật. Ủy ban UNESCO của Liên hiệp quốc thì xếp văn hóa bên cạnh khoa học và giáo dục, tức là đặt hai lĩnh vực này ra ngoài khái niệm văn hóa. Federico Mayor, Tổng giám đốc UNESCO, cho biết: "Đối với một số người, văn hóa chỉ bao gồm những kiệt tác trong các lĩnh vực tư duy và sáng tạo; đối với những người khác, văn hóa bao gồm tất cả những gì làm cho dân tộc này khác với dân tộc khác, từ những sản phẩm tinh vi hiện đại nhất cho đến tín ngưỡng, phong tục, tập quán, lối sống và lao động. Cách hiểu thứ hai này đã được cộng đồng quốc tế chấp nhận tại Hội nghị liên chính phủ về các chính sách văn hóa họp năm 1970 tại Venise". Chính với cách hiểu rộng này, VĂN HÓA mới là đối tượng đích thực của VĂN HÓA HỌC. Trong các công trình nghiên cứu, ngay cả với một cách hiểu cũng đã có rất nhiều định nghĩa khác nhau. Với đề tài “Xuất khẩu lao động và biến đổi văn hóa tại Đông Tân-Đông Hưng-Thái Bình” chúng tôi sử dụng một số định nghĩa về văn hóa của một số nhà nghiên cứu: 8   Định nghĩa văn hóa của G/S Đào Duy Anh “ Văn hóa chỉ chung tất cả các phương tiện sinh hoạt" Định nghĩa ngắn gọn nhưng nêu lên tính thực tiễn của văn hóa.Văn hóa luôn gắn liền với đời sống xã hội,biểu hiện qua các phương tiện sinh hoạt đảm bảo nhu cầu sinh hoạt của con người.Khi các phương tiện sinh hoạt thay đổi nó sẽ làm biến đổi văn hóa. Bên cạnh đó,định nghĩa văn hóa của giáo sư Trần Ngọc Thêm phát triển từ định nghĩa của nhà nhân E.B.Taylor : “Văn hoá là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích luỹ qua quá trình hoạt động thực tiễn” đã khái quát văn hóa dưới cái nhìn văn hóa gắn với giá trị.Các giá trị đó được biểu hiện thông qua hai yếu tố cấu thành văn hóa đó là vật chất và tinh thần,biến đổi văn hóa chính là biến đổi giá trị vật chất,tinh thần làm thay đổi cơ bản bộ mặt của đời sống xã hội. Hai khái niệm văn hóa như trên xét ở góc độ định nghĩa đã giải quyết được câu hỏi được đặt ra: Văn hóa là gì?.Tuy nhiên để áp dụng vào nghiên cứu cụ thể các biến đổi văn hóa trong quá trình diễn ra hoạt động XKLĐ chúng ta có thể tham khảo định nghĩa của GS-TS Hoàng Vinh: “Văn hóa là toàn bộ sáng tạo của con người,tích lũy lại trong quá trình hoạt động thực tiễn,hoạt động xã hội,được đúc kết thành hệ giá trị và chuẩn mực xã hội,biểu hiện thông qua vốn di sản văn hóa,hệ tư tưởng văn hóa của cộng đồng người.Hệ giá trị xã hội là một thành tố cốt lõi làm nên bản sắc riêng của cộng đồng xã hội,họ có khả năng chi phối đời sống tâm lý và mọi hoạt động của những người sống trong cộng đồng xã hội.” [5,tr43] Định nghĩa của giáo sư Hoàng Vinh là định nghĩa khá đầy đủ về văn hóa,nêu bật được cốt lõi của văn hóa nằm ở các giá trị và chuẩn mực xã hội.Bản chất của BĐVH chính là biến đổi về các giá trị và các chuẩn mực xã 9   hội đang chiếm lĩnh cộng đồng và chi phối các thành viên nằm trong cộng đồng đó. 1.1.2 Cơ sở về biến đổi văn hóa Các lý thuyết về biến đổi văn hóa được hình thành chủ yếu dựa trên các lý thuyết về biến đổi xã hội được các học giả phương Tây xây dựng trong ngành nhân học và xã hội học, ở đó biến đổi xã hội là một quá trình qua đó cáckhuôn mẫu của các hành vi xã hội, các quan hệ xã hội, các thiết chế xã hội và các hệ thống phân tầng xã hội được thay đổi theo thời gian. Với quan điểm này, văn hóa là một bộ phận của đời sống xã hội, cũng tự không ngừng biến đổi. Sự ổn định chỉ là sự ổn định của bề ngoài, còn thực tế nó không ngừng thay đổi bên trong bản thân nó. Bất cứ xã hội nào và bất cứ nền văn hóa nào, cho dù nó có bảo thủ và cổ truyền đến đâu chăng nữa cũng luôn biến đổi; sự biến đổi trong xã hội hiện đại ngày càng rõ hơn, nhanh hơn. Mọi cái đều biến đổi và xã hội cũng giống như các hiện thực khách quan khác, không ngừng vận động và thay đổi, với một thực trạng đứng yên trong sự vận động liên tục. Biến đổi xã hội là hiện tượng phổ biến, nhưng nó diễn ra không giống nhau giữa các xã hội; với những khác biệt về phạm vi, thời gian và hệ quả. Đó là một quá trình mang tính chủ động của các lực lượng trong xã hội hay mang tính phi kế hoạch, nghĩa là đó là một tiến trình tự nhiên, khách quan. Thường thì có sự phân chia giữa biến đối vĩ mô và vi mô, để chỉ những tầm mức biến đổi khác khau trong đời sống xã hội. Khái niệm biến đổi là một thuật ngữ không chỉ định hướng giá trị mà thể hiện một sự mô phỏng của một nền văn hóa hay cấu trúc xã hội hiện hữu, không hàm nghĩa là một phán quyết giá trị chứ không phải là một lời tường thuật về một sự kiện hay hiện tượng xã hội.   10 Các ngành nhân học và xã hội học khi xem xét đến sự phát triển của xã hội, đã đưa ra một số lý thuyết để giải thích tại sao biến đổi xã hội lại xảy ra và dự đoán những biến đổi sẽ diễn ra trong tương lai. Một số cách tiếp cận chủ yếu về biến đổi xã hội thường được xem xét đến là: (1) Cách tiếp cận theo chu kỳ: Trong lịch sử loài người, sự hiểu biết về chukỳ của những biến đổi xã hội đã ăn sâu vào ý nghĩ của con người, chu kỳ của tự nhiên, mặt trời mọc và lặn, quy luật bốn mùa thay đổi của một năm và sự lặp lại của tự nhiên, đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến những khái niệm, nhận thức của con người về sự biến đổi xã hội. Nhân loại hiểu rằng, lịch sử được lặp lại mãi trong những chu kỳ không bao giờ kết thúc. Các nhà khoa học và sử học trước đây nhìn chung đều phản đối những tư tưởng này, mặc dù họ cho rằng các xã hội có những chu kỳ sống của nó, và mỗi xã hội được sinh ra trưởng thành, rồi sau đó biến mất. Một số nhà lý thuyết, như Amold Toybee lại có quan điểm tương tự, nhưng ông phản đối "sự không thể tránh được"của sự suy tàn và cho rằng "những nỗ lực được tạo nên bởi con người có thể cho phép văn minh hóa đối với sự sống". Trong khi đó Pitirim Sorokin lại đưa ra lý thuyết chu kỳ về sự biến đổi với một bước tiến xa hơn, và cho rằng sự văn minh hóa được dao động trong ba kiểu của "những trạng thái tâm lý" ho ặc rộng hơn - kiểu hệ tư tưởng, kiểu cảm giác và kiểu lý tưởng trong tất cả các hệ thống văn hóa, sự biến đổi xuất hiện khi mô hình cụ thể của suy nghĩ nắm được giới hạn logic của nó. (2) Các quan điểm tiến hóa: với hai mô hình kinh điển và quan điểm tiến hóa mới. Mô hình kinh điểnlà những mô hình được lấy từ khoa học sinh học, đã giành được vị trí ở thế kỷ XIX, nhiều nhà xã hội học đã tán thành với lý thuyết phổ biến được gọi là sự tiến hóa một chiều, sự tiến hóa theo lộ trình dọc, chỉ tiến về phía trước chứ không lùi hoặc đi ngược về phía sau cho rằng tất cả các hình thức sống, tất cả các xã hội đều tiến hóa từ những hình thứcđơn giản 11   đến phức tạp, với mỗi hình thức sau xa hơn những hình thức trước nó, với các học giả như Auguste Comte, Herbert Spencer, Émile Durkhem. Thế kỷ XX, những mô hình ở thế kỷ trước đã mô tả biến đổi xã hội như là sự tiếp tục và không thể thay đổi được thay thế bằng cái nhìn tinh tế hơn. Những lý thuyết tiến hóa mới, hiểu biết về các xã hội khác nhau tùy thuộc vào mức độ phức tạp của xã hội và qua thời gian một khuynh hướng chung đi tới sự khác biệt xã hội (kinh tế, gia đình, tôn giáo, chính trị,...) trở thành sự phân chia và khác biệt giữa các thành phần trong một xã hội tổng thể. Không giống như các nhà nghiên cứu lý thuyết tiến hóa ở thế kỷ XIX, các nhà lý thuyết tiến hóa mới không mô tả một hình thức của xã hội như là một sự tuyệt đối, cũng không khẳng định rằng, các xã hội không thể tiến hóa tới một vài thực trạng cao hơn. (3) Quan điểm xung đột: với một học giả tiêu biểu là Karl Marx, với quan điểm các xã hội phải chuyển đổi để tồn tại và ông không nhấn mạnh rằng kinh tế phục vụ như là sự thành lập cho trật tự xã hội. Được xếp vào các nhà lý thuyết theo chủ nghĩa xung đột đối kháng, Marx đã triển khai một lý thuyết tiến hóa về sự biến đổi xã hội. Dựa vào sự thay đổi liên tục trong kỹ thuật mà các xã hội tiến từ đơn giản đến phức tạp. Ở mỗi một trạng thái, một xã hội tiềm ẩn những điều kiện tự hủy diệt, và những điều kiện này cuối cùng sẽ dẫn đến sự biến đổi và đưa xã hội vào trạng thái tiếp sau đó. Karl Marx có cái nhìn về quá trìnhhiện đại hóa rất khác biệt với những nhà tư tưởng xã hội khác, bởi lẽ Marx nhấn mạnh tầm quan trọng của mâu thuẫn xã hội. Marx cho rằng xã hội hiện đại đồng nghĩa với xã hội tư bản, một hệ thống kinh tế được sản sinh do đấu tranh giai cấp vào cuối thời kỳtrung cổ. Giai cấp tư sản nắm giữ hệ thống sản xuất mới do cuộc cách mạng công nghiệp đem lại và đã thành công trong việc thay thế giai cấp quý tộc. Karl Marx cũng không phủ nhận rằng sự hình thành tính hiện đại có liên quan đến sự suy 12   tàn của cộng đồng có quy mô nhỏ, đến sự phân công lao động gia tăng và sự xuất hiện của thế giới duy lý. Marx cho rằng, cả ba yếu tố này đều cần thiết cho việc phát triển chủ nghĩa tư bản. Chính chủ nghĩa tư bản đã kéo theo những người nông dân từ vùng nông thôn về các đô thị với hệ thống thị trường không ngừng phát triển. Sự chuyên môn hóa là cơ sở cho sự vận hành các xí nghiệp; tính duy lý thể hiện rõ trong xã hội tư bản. Ông tin rằng mẫu thuẫn xã hội trong xã hội tư bản sẽ đem lại một cuộc cách mạng xã hội, và rồi theo quyluật tiến hóa, xã hội này sẽ được thay thế bằng một xã hội khác công bằng hơn, nhân đạo hơn. (4) Quan điểm hiện đại về biến đổi xã hội: Các nhà nhân học và xã hội học ngày nay cho rằng sự tương tác phức tạp của nhiều yếu tố -cả yếu tố bên trong và yếu tốbên ngoài của nhiều yếu tố -tạo nên sự biến đổi. Mặc dù trong những hoàn cảnh xã hội và lịch sử nhất định, các yếu tố cụ thể đôi lúc có thể ảnh hưởng nhiều hơn những yếu tố khác. Những yếu tố được các nhà lý thuyết hiện đại quan tâm khi xem xét về biến đổi xã hội, như: môi trường vật chất, kỹ thuật -công nghệ, dân số, giao lưu… Các lý thuyết hiện đại hóa, lý thuyết hệ thống thế giới, lý thuyết phụ thuộc là những tiếp cận mới trong quan điểm hiện đại về biến đổi xã hội, ở đó, các nhà khoa học đã đưa ra những cách lý giải đa diện hơn trong bối cảnh toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ, các thành tựu khoa học công nghệ phát triển, thế giới ngày càng phụ thuộc nhau. Lần đầu tiên, các nhà khoa học đã thừa nhận các yếu tố phi vật chất, vô hình cũng có thể làm biến đổi mạnh mẽ các xã hội và nền văn hóa, như tư tưởng, quản lý xã hội… Tính hiện đại là một thuật ngữ xuyên suốt trong quan điểm hiện đại về sự biến đổi, Ví dụ, trong lý thuyết hệ thống xã hội, Parsons coi tiểu hệ thống văn hóa là hệ thống có nhiều thông tin nhất và nó kiểm sát các tiểu hệ thống khác. Các nhà nhân học và xã hội học đều cho rằng, tư tưởng có thể giúp cho xã hội giữ nguyên trạng thái hoặc có thể kích 13   thích sự biến đổi xã hội nếu những niềm tin và chuẩn mực xã hội không còn phù hợp với nhu cầu củaxã hội. Văn hóa được biến đổi là do các yếu tố chính trị, kinh tế và xã hội khác, cũng như nó phụ thuộc vào các yếu tố tự nhiên và sinh thái khác. Biến đổi văn hoá đã được đề cập đến trong các khoa học xã hội như một chủ đề trọng tâm của thế kỷ XX và XXI.Trên nền tảng lý thuyết mang tính khái quát hóa cao như ở trên, với các nghiên cứu về từng hiện tượng văn hóa cụ thể, đã có những triển khai để xây dựng các khung lý thuyết để làm cơ sở cho các nghiên cứu thực địa. Xem xét sự biến đổi văn hóa trong thời kỳ XKLĐ, nổi lên một tiếp cận coi tiến trình biến đổi văn hóa phụ thuộc vào các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội. Tiến trình này lại mang tính đặc thù của từng khu vực, cộng đồng dân cư. Sự biến đổi kinh tế xã hội và những thay đổi về hành chính, đất đai, chính sách nông nghiệp… là những tiền đề trực tiếp tác động đến biến đổi văn hóa, với các tác giảnhư Tô Duy Hợp, Nguyễn Văn Chính, Lương Hồng Quang, Nguyễn Thị Phương Châm và nhiều tác giả khác. Cuốn sách Biến đổi văn hóa ở các làng quê hiện nay của Nguyễn Thị Phương Châm là một trong sốnhững công trình nghiên cứu về chủ đề này. Tác giả đã đưa ra một mô hình phân tích. Sự biến đổi đầu tiên và quan trọng nhất làm nên diện mạo mới ở nông thôn hiện nay là do biến đổi về nghề nghiệp. Từ sự chuyển đổi nghề nghiệp đến những tác động của quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa đ ã làm cho đời sống xã hội của dân cư ba làng có những thay đổi nhanh chóng. Từ nền tảng này, tác giả đi vào trả lời cho câu hỏi chính của vấn đề quan tâm, đó là văn hóa làng xã đang biến đổi như thế nào trong quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa hiện nay? Để trả 14   lời cho câu hỏi này tác giả đã tập trung phân tích trong bốn lĩnh vực chủ yếu: (1) Không gian và cảnh quan làng (2) Di tích, tín ngưỡng và lễhội (3) Phong tục tập quán (4) Sựtiếp cận thông tin và các loại hình giải trí. Hệ quả của sự biến đổi này là: (1) Không gian của làng nay đã rất khác không gian của làng xưa: mởhơn, thoáng đạt hơn, nhiều sựgiao lưu hơn, tính chất công nghiệp, đô thị đã thểhiện rõ và ăn sâu vào trong cả nếp nghĩvà lối sống của dân làng; (2) Di tích, lễhội, tín ngưỡng đều được đưa trởlại với vai trò đặc biệt của chúng trong đời sống tâm linh bằng nhiều hình thức khác nhau như trùng tu lại di tích, dựng lại các lễhội, thực hành và phát triển tín ngưỡng; (3) Các phong tục tập quán có sự đan xen và giao lưu rõ rệt giữa làng và phố, hiện đại và truyền thống; (4) Tiếp cận thông tin và đa dạng hóa các loại hình giải trí, đặc biệt là sự cố kết người dân theo mạng lưới quan hệvà lợi ích trong làng, là những biểu hiệnnổi bật của sựbiến đổi và hình thành những yếu tốvăn hóa mới ởba làng quê này. Hệ quả của quá trình biến đổi trên là: (1) Phục hồi văn hóa truyền thống trong bối cảnh làng quê hiện đại (2) Nhu cầu hướng về văn hóa tâm linh của dân làng thời hiện đại (3) Xuất hiện những “tệ nạn” mới. Quá trình phục hồi văn hóa truyền thống ở các làng quê hiện nay đi cùng với quá trình tái cấu trúc, lựa chọn và 15   biến đổi các yếu tố văn hóa truyền thống trong bối cảnh làng quê hiện đại. Quá trình phục hồi văn hóa và tái cấu trúc văn hóa truyền thống trong xã hội hiện đại ở các làng quê cũng đang đặt ra hàng loạt các vấn đề bất cập như: môi trường, không gian sống, hoạt động sản xuất, đất đai, mối quan hệ giữa nhà nước và cộng đồng dân cư. Đây là một trong những nghiên cứu điển hình về biến đổi của các cộng đồng dân cư nông thôn trong bối cảnh công nghiệp hóa ở nước ta hiện nay, gợi ý nhiều cho tác giả luận án những ý tưởng về lý thuyết nghiên cứu. Đối với các cộng đồng dân cư có hoạt động XKLĐ về mặt lý luận, cần phải giải quyết các câu hỏi lớn sau: (1) xác định được các yếu tố tác động, trong đó lớn nhất là biến đổi về nghề nghiệp và sự biến động cơ cấu dân cư bởi sự di dân của một bộ phận dân nhập cư đã ảnh hưởng như thế nào đến đời sống văn hóa? (2) Trong bối cảnh đó, các hình thái văn hóa truyền thống và văn hóa mới đã tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau ra sao; (3) Trước các biến đổi này, cần xác lập những mô hình quản lý văn hóa thích hợp nào để đáp ứng với tiến trình biến đổi này. 1.1.3 Khái niệm xuất khẩu lao động Xuất khẩu lao động là hoạt động mua-bán hàng hóa sức lao động nội địa cho người sử dụng lao động nước ngoài. Người sử dụng lao động nước ngoài ở đây chính là chính phủ nước ngoài hay cơ quan, tổ chức kinh tế nước ngoài có nhu cầu sử dụng lao động trong nước. +Hàng hóa sức lao động nội địa : là muốn nói tới lực lượng lao độngtrong nước sẵn sàng cung cấp sức lao động của mình cho người sử dụng lao động nước ngoài.