Tài liệu Xuất khẩu cà phê của việt nam sang thị trường anh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG CƠ SỞ II TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---------***-------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh quốc tế XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG ANH Họ và tên sinh viên: Triệu Lệ Quân Mã sinh viên: 0852015220 Lớp: Anh 5 Khóa: 47 Người hướng dẫn khoa học: PGS., TS. Nguyễn Xuân Minh TP. HCM, tháng 4 năm 2012 MỤC LỤC Ý KIẾN CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU LỜI MỞ ĐẦU..........................................................................................................1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG ANH VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI ĐẦY MẠNH XUẤT KHẨU MẶT HÀNG CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG ANH....4 1.1. Giới thiệu về thị trường cà phê tại Anh..................................................4 1.1.1. Thị trường cà phê tại Anh..........................................................................4 1.1.2. Một số quy định về nhập khẩu cà phê vào thị trường Anh.......................9 1.2. Sự cần thiết phải đầy mạnh xuất khẩu mặt hàng cà phê của Việt Nam sang thị trường Anh...............................................................................................13 1.2.1. Lợi thế từ hoạt động sản xuất và xuất khẩu cà phê của Việt Nam..........13 1.2.2. Tiềm năng xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường Anh...........14 1.2.3. Quan hệ thương mại Việt Nam – Anh ....................................................14 1.3. Kinh nghiệm của Colombia về xuất khẩu cà phê sang thị trường Anh và bài học cho Việt Nam........................................................................................16 1.3.1. Lý do chọn Colombia..............................................................................16 1.3.2. Kinh nghiệm rút ra...................................................................................16 1.3.3. Bài học cho Việt Nam..............................................................................19 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG ANH GIAI ĐOẠN 2006 – 2011..................................................21 2.1. Tình hình xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường Anh giai đoạn 2006 – 2011....................................................................................................21 2.1.1. Khối lượng xuất khẩu..............................................................................21 2.1.2. Kim ngạch xuất khẩu...............................................................................23 2.1.3. Cơ cấu mặt hàng cà phê xuất khẩu..........................................................25 2.1.4. Chất lượng cà phê xuất khẩu...................................................................26 2.1.5. Giá cả xuất khẩu......................................................................................28 2.1.6. Kênh phân phối xuất khẩu.......................................................................30 2.1.7. Phương thức vận tải ................................................................................31 2.1.8. Hoạt động quảng bá và xúc tiến xuất khẩu.............................................31 2.1.9. Nguồn cung cà phê xuất khẩu tại Việt Nam............................................33 2.2. Đánh giá về thực trạng xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường Anh giai đoạn 2006 – 2011 .......................................................................38 2.2.1. Những thuận lợi và thành tựu đạt được...................................................38 2.2.2. Hạn chế và thách thức.............................................................................40 CHƯƠNG 3. ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG ANH GIAI ĐOẠN 2012 – 2016..................................................45 3.1. Cơ sở, quan điểm và mục tiêu đề xuất giải pháp.................................45 3.1.1. Cơ sở của việc đề xuất giải pháp.............................................................45 3.1.2. Quan điểm khi đề xuất giải pháp.............................................................50 3.1.3. Mục tiêu của giải pháp.............................................................................52 3.2. Các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường Anh giai đoạn 2012 – 2016 ...................................................................................52 3.2.1. Tăng cường liên kết bốn nhà...................................................................52 3.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của cà phê Việt Nam....55 3.2.3. Nhóm giải pháp ổn định nguồn cung hàng xuất khẩu............................63 3.2.4. Nhóm giải pháp đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại....................65 3.2.5. Nhóm giải pháp tăng cường sự quản lý và điều phối của Nhà nước và Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam đối với hoạt động sản xuất và xuất khẩu cà phê...............................................................................................................................68 KẾT LUẬN............................................................................................................71 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................73 Ý KIẾN CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT (Tiếng Việt) STT Từ viết tắt Nội dung 1 TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam 2 VICOFA Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT (Tiếng Anh) STT 1 Từ viết tắt CIF Nội dung Nghĩa tiếng Việt Cost, Insurance, and Giá thành, bảo hiểm, và Freight Cước phí 2 EU European Union Liên minh châu Âu 3 FAO Food and Agriculture Tổ chức Lương Nông Liên Organization hiệp quốc 4 FOB Free On Board Giao hàng tại lan can tàu 5 FNC The Colombian Coffee Liên đoàn Nông dân trồng Growers’ Federation cà phê quốc gia Colombia (La Federación Nacional de Cafeteros de Colombia) 6 7 GSP HACCP The Generalized System of Hệ thống Ưu đãi Thuế suất Preferences phổ cập Hazard Analysis and Hệ thống phân tích mối Critical Ccontrol Points nguy và điểm kiểm soát tới hạn 8 HS Harmonized Commodity Hệ thống điều hòa mô tả và Description and Coding mã hóa hàng hóa System 9 ICO International Coffee Tổ chức Cà phê Thế giới Organization 10 11 INCOTERMS ISO International Commerce Các điều khoản Terms thương mại quốc tế International Organization Tổ chức Quốc tế về tiêu for Standardization chuẩn hoá 12 ITC International Trade Centre Trung tâm Thương mại quốc tế 13 LIFFE London International Thị trường kỳ hạn quốc tế Financial Futures and Luân Đôn Options Exchange 14 OTA Ochratoxyn A Độc tố gây ung thư trong cà phê 15 RCA Revealed Comparative Lợi thế so sánh biểu hiện Advantage 16 17 SPS UKTI Sanitary and Phytosanitary Quy định về Biện pháp measures kiểm dịch động thực vật UK Trade & Investment Cơ quan thương mại và đầu tư Anh 18 WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU STT Bảng 1.1. Tên bảng biểu Cơ cấu mặt hàng cà phê nhập khẩu của Anh giai đoạn Trang 7 2006 – 2011 Bảng 1.2. Biểu thuế nhập khẩu cà phê của vương quốc Anh 10 Bảng 1.3. Chỉ số RCA của cà phê Việt Nam giai đoạn 2006 – 2011 13 Bảng 1.4. Số liệu thương mại giữa Việt Nam – Anh trong giai đoạn 14 2006 – 2011 Bảng 2.1. Khối lượng cà phê xuất khẩu vào thị trường Anh giai 21 đoạn 2006 – 2011 Bảng 2.2. Kim ngạch cà phê xuất khẩu vào thị trường Anh giai đoạn 23 2006 – 2011 Bảng 2.3. Cơ cấu mặt hàng cà phê xuất khẩu sang Anh giai đoạn 25 2006 – 2011 Bảng 2.4. Tiêu chuẩn phân loại cà phê nhân theo TCVN 4193:2005 27 Bảng 2.5. Diện tích và sản lượng cà phê Việt Nam trong giai đoạn 34 2006 – 2011 Bảng 3.1. Dự báo sản lượng cà phê của một số nước xuất khẩu 45 chính trên thế giới niên vụ 2011/2012 Biểu đồ 1.1. Khối lượng nhập khẩu mặt hàng cà phê của vương quốc 5 Anh giai đoạn 2006 – 2011 Biểu đồ 1.2. Kim ngạch nhập khẩu mặt hàng cà phê của vương quốc 6 Anh giai đoạn 2006 – 2011 Biểu đồ 1.3. Tỷ trọng kim ngạch nhập khẩu mặt hàng cà phê vào Anh 9 giai đoạn 2006 – 2011 Biểu đồ 2.1. Biến động giá cả cà phê thế giới giai đoạn 2006 – 2010 28 Biểu đồ 2.2. Giá xuất khẩu trung bình của Cà phê thô Việt Nam, niên 29 vụ 1990/1991 – 2010/2011 Biểu đồ 3.1. Lượng tiêu thụ cà phê tại Anh giai đoạn 2006 – 2010 49 Sơ đồ 2.1. Kênh phân phối cà phê tại thị trường Anh 30 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong bối cảnh Việt Nam gia nhập vào Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) năm 2007, tình hình thương mại của Việt Nam đã có nhiều thuận lợi và bước tiến rõ rệt. Đặc biệt, năm 2011 chứng kiến sự hồi phục của nền kinh tế thế giới nói chung, cũng như nền kinh tế Việt Nam nói riêng. Trong năm này, tổng trị giá xuất khẩu của Việt Nam đạt 96,91 tỷ USD, tăng 34,2% so với năm 2010 và vượt 22% so với kế hoạch đặt ra của năm 2011; trong đó, xuất khẩu cà phê Việt Nam đóng góp 2,75 tỷ USD, tăng 48,7% so với năm 2010. Theo số liệu thống kê của Tổng cục hải quan Việt Nam, cà phê là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ đạo, chiếm 20% trong tổng giá trị xuất khẩu nông sản của Việt Nam, đứng vị trí thứ ba sau mặt hàng gạo và cao su (Thống kê hải quan, 2012). Các thị trường xuất khẩu truyền thống của cà phê Việt nam như Hoa Kỳ, Đức, Bỉ và Italia đạt giá trị cao và có mức tăng trưởng khá ổn định qua các năm. Tuy nhiên, trong tình hình xuất khẩu cà phê Việt Nam bắt đầu có dấu hiệu bão hòa tại các thị trường này do sự cạnh tranh gay gắt với các thương hiệu cà phê lớn trên thế giới và các quy định khắt khe về hàng nhập khẩu cũng như vệ sinh an toàn thực phẩm tại các quốc gia này, điều cần thiết cho các nhà xuất khẩu Việt Nam hiện nay là định hướng xuất khẩu đến các thị trường mới hơn, có tiềm năng phát triển trong thời gian tới. Thị trường Anh là thị trường phát triển và là một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam tại Liên minh châu Âu. Trong những năm qua, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Anh có xu hướng không ngừng gia tăng; trong đó, cà phê là một trong những mặt hàng có tiềm năng lớn khi xuất khẩu sang thị trường này. Theo số liệu thu thập từ Tổ chức Cà phê thế giới, bình quân đầu người tại anh tiêu thụ khoảng 3 kg cà phê trong năm 2010. Hơn nữa, nhu cầu nhập khẩu cà phê của Anh là rất lớn do điều kiện tự nhiên tại quốc gia này không đáp ứng tốt cho việc canh tác cà phê. Hiện Anh đang nhập khẩu ròng về cà phê từ các quốc gia như Đức, Colombia, Brazil, Netherlands, và Việt Nam. Nhìn chung, thị trường Anh không tồn tại nhiều rào cản thương mại, ngoại trừ các luật lệ và quy định áp dụng chung cho các thành viên thuộc khối Liên minh châu Âu. Tuy nhiên, Anh đặc biệt chú trọng đến vấn đề chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, và bao gói, nhãn mác 2 cho hàng hóa nhập khẩu. Điều đáng mừng là Việt Nam cho đến nay chưa gặp phải nhiều vướng mắc từ những quy định nêu trên. Từ những đặc điểm nêu trên, thị trường Anh sẽ là một trong những thị trường mục tiêu đầy tiềm năng cho cà phê Việt Nam trong giai đoạn sắp tới. 2. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường Anh giai đoạn 2006 – 2011, từ đó đề ra giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường này giai đoạn 2012 – 2016. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là hoạt động xuất khẩu cà phê củaViệt Nam sang thị trường Anh. Phạm vi nghiên cứu: - Không gian: xuất khẩu cà phê từ Việt Nam sang Anh. - Thời gian: thực trạng xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường Anh trong giai đoạn 2006 – 2011 và giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu cà phê Việt Nam sang Anh trong giai đoạn 2012 – 2016. 4. Phương pháp nghiên cứu Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu phân tích, tổng hợp, diễn giải, thống kê, so sánh và đánh giá số liệu thứ cấp từ các sách báo, tạp chí, và Internet. 5. Kết cấu khóa luận Để đạt được mục đích nghiên cứu, ngoài mục lục, danh mục các từ viết tắt, danh mục bảng biểu, và danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận được thực hiện bao gồm 3 chương: - Chương 1: Tổng quan về xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường Anh và sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng cà phê của Việt Nam sang thị trường Anh. - Chương 2: Thực trạng xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường Anh giai đoạn 2006 – 2011. - Chương 3: Đẩy mạnh xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường Anh giai đoạn 2012 – 2016. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS., TS. Nguyễn Xuân Minh đã 3 tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian thực hiện khóa luận. Đồng thời, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến quý thầy giáo, cô giáo trường Đại học Ngoại thương đã tận tình giảng dạy trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại trường. Ý thức được tầm quan trọng của việc thực hiện khóa luận tốt nghiệp, tác giả đã chú ý đầu tư nghiêm túc để nghiên cứu và tìm hiểu. Tuy nhiên, do sự hạn chế về thời gian chuẩn bị, nguồn tài liệu tham khảo, năng lực chuyên môn cũng như kinh nghiệm thực tiễn nên khóa luận không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được những ý kiến của quý thầy cô giáo và người đọc để khóa luận được hoàn chỉnh hơn. Sinh viên thực hiện Triệu Lệ Quân 4 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG ANH VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI ĐẦY MẠNH MẶT HÀNG CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG ANH 1.1. Giới thiệu về thị trường cà phê tại Anh 1.1.1. Thị trường cà phê tại Anh 1.1.1.1. Tập quán và thị hiếu tiêu dùng Mặc dù cà phê xuất hiện tại Anh từ thế kỷ 16, nhưng người Anh chỉ chính thức biết đến loại thức uống này từ thập kỷ 50. Tuy nhiên, loại cà phê được bày bán trên thị trường bấy giờ hầu hết có chất lượng từ kém đến trung bình. Lý do chính cho việc thiếu thốn nguồn hàng cà phê chất lượng cao là do Anh vẫn còn một số hạn chế về thương mại bằng đồng đô la Mỹ; vì vậy, nguồn cà phê chủ yếu của Anh được nhập từ Brazil bằng phương thức hàng đổi hàng (Richard Clark, 1994, tr.1, 2). Văn hóa cà phê chính thức tồn tại ở Anh từ những năm cuối thập niên 80. Vào lúc này, người tiêu dùng Anh bắt đầu mua và thưởng thức những loại cà phê chất lượng cao, các loại cà phê hòa tan, và cà phê trở thành thức uống phổ biến khi họ gặp gỡ bạn bè sau giờ làm và những khi rảnh rỗi. Trong giai đoạn này, người dân Anh tiêu thụ cà phê rang là chính (Richard Clark, 1994, tr.4). Trong những thập kỉ vừa qua, mặc dù trà vẫn là thức uống chính của người dân nước Anh, nhưng sự thay đổi của thời đại đã khiến cà phê ngày càng được ưa chuộng và đã trở thành thức uống không thể thiếu tại các hộ gia đình, văn phòng làm việc ở Anh Quốc. Theo ước tính, người dân Anh Quốc tiêu thụ 70 triệu ly cà phê mỗi ngày. Theo báo cáo của Tổ chức Cà phê Thế giới (ICO), tính theo bình quân đầu người năm 2010, mỗi người dân nước Anh tiêu thụ đến 3kg cà phê, chủ yếu là cà phê hòa tan. Cà phê hiện nay vẫn đóng vai trò là loại thức uống công nghiệp. Đối với người Anh, họ chủ yếu vẫn giữ thói quen pha thức uống tại nhà. Tuy nhiên, sự ra đời của các máy pha cà phê thế hệ mới đã góp phần làm cho việc pha cà phê tại nhà trở nên dễ dàng hơn, và vì vậy, lượng tiêu dùng cà phê rang xay cũng có xu hướng tăng trong những năm qua (International Coffee Council, 2011, tr.11, 12). Nằm trong khu vực các nước có nền kinh tế phát triển, người tiêu dùng Anh thuộc nhóm những người tiêu dùng khó tính. Họ có yêu cầu cao về chất lượng cà 5 phê, và quan tâm đặc biệt đến vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, cũng như các vấn đề về nhãn mác sản phẩm hay bảo vệ môi trường; hơn nữa, để thay đổi thói quen và tư duy tiêu dùng của họ là một việc hết sức khó khăn (The Guardian News, 2011). 1.1.1.2. Khối lượng nhập khẩu Biểu đồ 1.1. Khối lượng nhập khẩu mặt hàng cà phê của vương quốc Anh giai đoạn 2006 – 2011 (Đơn vị tính: tấn) 200000 180000 170588 178522 173681 160000 140000 120000 100000 Khối lượng nhập khẩu 80000 60000 40000 20000 0 157308 2006 147507 2007 165731 2008 2009 2010 2011 (Nguồn:Tác giả tổng hợp từ số liệu thương mại giữa các nước của Tổng cục Thống kê Liên hiệp quốc) Anh là một trong những nước tiêu thụ và nhập khẩu cà phê khối lượng lớn trên thế giới. Mặc dù khối lượng nhập khẩu có nhiều biến động nhưng nhìn chung có xu hướng tăng trưởng qua các năm. Năm 2007, khối lượng cà phê nhập khẩu của Anh giảm 6,23% so với năm 2006 do giá cà phê thế giới tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, thị trường cà phê nhanh chóng hồi phục trong giai đoạn 2007 – 2010. Theo đó, khối lượng cà phê các loại nhập khẩu tại Anh tăng từ 2,93% đến 12,35%. Trong đó, năm 2008 và năm 2009 lần lượt có tỷ lệ tăng ở mức tương đối cao nhất và thấp nhất so với năm trước tính cho cả giai đoạn. Năm 2011, lượng nhập khẩu cà phê tại Anh có 6 xu hướng giảm nhẹ so với năm trước; trên thực tế, con số này dừng lại ở mức 2,71%. 1.1.1.3. Kim ngạch nhập khẩu Biểu đồ 1.2. Kim ngạch nhập khẩu mặt hàng cà phê của vương quốc Anh giai đoạn 2006 – 2011 (Đơn vị tính: 1000 USD) 1200000 952858 1000000 800000 630257 600000 420404 400000 595435 684007 Kim ngạch nhập khẩu 484128 200000 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 (Nguồn: Tác giả tổng hợp từ số liệu thương mại giữa các nước của Tổng cục Thống kê Liên hiệp quốc giai đoạn 2006 – 2011) Kim ngạch nhập khẩu mặt hàng cà phê các loại tại Anh có xu hướng tăng giảm không ổn định trong giai đoạn 2006 – 2011, chủ yếu do ảnh hưởng bởi giá cà phê trên thế giới. Trong giai đoạn 2006 – 2007, tuy khối lượng nhập khẩu tại Anh có xu hướng giảm, nhưng giá cà phê trên thế giới tăng đáng kể khiến cho kim ngạch nhập khẩu mặt hàng này tăng tương ứng 15,16%, và kim ngạch nhập khẩu cà phê vào Anh tiếp tục tăng 30,18% trong giai đoạn 2007 – 2008. Tuy nhiên, một lần nữa, giá cà phê trên thế giới đã tác động đến kim ngạch nhập khẩu cà phê tại quốc gia này, khiến kim ngạch nhập khẩu giảm 5,52% trong giai đoạn 2008 – 2009 tương ứng với sự sụt giảm về giá, mặc dù khối lượng nhập khẩu vẫn trên đà tăng trưởng. Trong giai đoạn 2009 – 2010, kim ngạch nhập khẩu tăng 14,88% là kết quả của việc tăng lên đồng thời của khối lượng nhập khẩu và giá cà phê trên thế giới. Năm 2011 là năm bội thu của ngành cà phê thế giới do sản lượng và giá cả tăng cao. Mặc dù 7 lượng cà phê nhập khẩu vào Anh trong năm này có dấu hiệu giảm sút, nhưng kim ngạch nhập khẩu tăng lên mạnh mẽ, vượt 39,31% so với năm trước. 1.1.1.4. Cơ cấu mặt hàng cà phê nhập khẩu Mặt hàng cà phê nhập khẩu tại Anh bao gồm 5 loại, được phân chia theo Hệ thống mã HS năm 2007, trong đó quy định: 090111: Cà phê chưa rang, chưa khử chất cafein. 090112: Cà phê chưa rang, đã khử chất cafein. 090121: Cà phê rang, chưa khử chất cafein. 090122: Cà phê rang, đã khử chất cafein. 090190: Loại khác. Bảng 1.1. Cơ cấu mặt hàng cà phê nhập khẩu của Anh giai đoạn 2006 – 2011 (Đơn vị tình: tấn, %) Mã HS Cơ cấu 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Khối lượng 115.213 113.481 117.645 123.739 133.253 141.159 Tỷ trọng 73,24 76,93 70,99 72,54 74,64 81,27 Khối lượng 2.953 3.557 4.000 4.121 4.733 4.608 Tỷ trọng 1,88 2,41 2,41 2,42 2,65 2,65 Khối lượng 36.726 28.345 42.006 40.634 36.552 25.460 Tỷ trọng 23,35 19,22 25,35 23,82 20,47 14,66 Khối lượng 2.166 1.788 1.552 2.001 1.362 1.859 Tỷ trọng 1,38 1,21 0,94 1,17 0,76 1,07 Khối lượng 251 336 529 93 2.623 595 Tỷ trọng 0,16 0,23 0,32 0,05 1,47 0,34 Tổng Khối lượng 157.309 147.507 165.732 170.588 178.523 173.681 cộng Tỷ trọng 100 100 100 100 100 100 090111 090112 090121 090122 090190 (Nguồn:Tác giả tổng hợp từ số liệu thương mại giữa các nước của Tổng cục Thống kê Liên hiệp quốc giai đoạn 2006 – 2011) Nhìn chung, cơ cấu mặt hàng cà phê nhập khẩu tại Anh giai đoạn 2006 – 2011 thay đổi không đáng kể, chủ yếu là nhập cà phê dưới dạng thô, chưa qua chế biến hoặc chỉ qua chế biến đơn giản. Sản phẩm đầu ra đến với người tiêu dùng thường thông qua các nhà máy rang xay, các cửa hàng bán lẻ, hoặc các siêu thị. Các loại cà 8 phê chưa khử chất cafein chiếm hơn 95% tỷ trọng nhập khẩu của Anh trong giai đoạn này; cụ thể, loại cà phê chưa rang, chưa khử chất cafein chiếm hơn 70% và loại cà phê rang, chưa khử chất cafein chiếm từ 14,66% đến 23,35% trong tỷ trọng nhập khẩu cà phê của Anh trong thời gian từ năm 2006 đến năm 2011. Trong khi đó, loại cà phê chưa rang, đã khử chất cafein chỉ chiếm trung bình 2% tỷ trọng nhập khẩu của Anh. Mặt khác, loại cà phê rang, đã khử chất cafein và các dạng khác của cà phê cũng chỉ đóng góp dưới 1,5% tỷ trọng nhập khẩu đối với từng loại mặt hàng trong giai đoạn 2006 – 2011. Ngoại trừ khối lượng nhập khẩu loại cà phê chưa rang, đã khử chất cafein có xu hướng tăng dần qua các năm, các loại cà phê còn loại có xu hướng tăng giảm không ổn định; tuy nhiên, không làm thay đổi cơ cấu chung trong giai đoạn 2006 – 2011. Ngoài ra, Việt nam cũng có xuất khẩu mặt hàng cà phê hòa tan sang thị trường Anh; tuy nhiên, lượng xuất khẩu này chiếm tỷ trọng không đáng kể trong tổng khối lượng cà phê xuất khẩu từ Việt Nam sang Anh. 1.1.1.5. Nguồn cung cà phê trên thị trường Anh Do điều kiện tự nhiên không phù hợp với việc trồng trọt, mặt hàng cà phê phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng và cả cho mục đích tái xuất khẩu ở Anh chủ yếu vẫn là nhập khẩu từ các nước sản xuất và xuất khẩu như Colombia, Brazil, Việt Nam, Indonesia… và các nước nhập khẩu để tái xuất như Đức, Netherlands, Italia… Trong đó, Đức đứng đầu trong danh sách các nhà xuất khẩu cà phê sang Anh, chiếm 13,3%, do vị trí địa lý thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa. Hơn nữa, Liên minh châu Âu có chính sách giảm rào cản, và thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh doanh giữa các nước thành viên để tăng sức cạnh tranh chung của toàn khối. Ba nhà xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới cũng có mặt trong danh sách 5 đối tác xuất khẩu cà phê lớn nhất của Anh, theo đó, kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam chiếm 8,61% tỷ trọng. Nếu theo đuổi chính sách đầu tư và phát triển ngành cà phê hợp lý, Việt nam hoàn toàn có khả năng thăng hạng trong thời gian tới. Biểu đồ 1.3. Tỷ trọng kim ngạch nhập khẩu mặt hàng cà phê vào Anh giai đoạn 2006 – 2011 9 (Đơn vị tính: %) Đức; 13.46% Các quốc gia khác; 21.77% Honduras; 2.75% Belgium; 4.66% Colombia; 13.30% Switzerland; 4.88% Brazil; 10.68% Indonesia; 5.04% Netherlands; 8.63% Italy; 6.23% Việt Nam; 8.61% (Nguồn:Tác giả tổng hợp từ số liệu thương mại giữa các nước của Tổng cục Thống kê Liên hiệp quốc giai đoạn 2006 – 2011) 1.1.2. Một số quy định về nhập khẩu cà phê vào thị trường Anh 1.1.2.1. Hàng rào thuế quan Ngoài biểu thuế áp dụng chung cho hàng hóa nhập khẩu từ các nước không phải là thành viên Liên minh châu Âu (EU), hiện nay, Anh cũng áp dụng Hệ thống Ưu đãi Thuế suất phổ cập (GSP) cho một số mặt hàng có xuất xứ từ các nước đang và kém phát triển. Theo đó, mặt hàng cà phê xuất khẩu của Việt Nam được hưởng ưu đãi theo mức GSP tiêu chuẩn, có hiệu lực đến ngày 31 tháng 12 năm 2013. Do đó, thuế suất áp dụng cho cà phê nhập khẩu từ Việt Nam sẽ thấp hơn so với mức thuế thông thường áp dụng cho mặt hàng này. Hơn nữa, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu cà phê thô sang Anh – mặt hàng mà hầu như không chịu sự tác động của thuế nhập khẩu. Chính điều này đã giúp gia tăng năng lực cạnh tranh của cà phê Việt Nam. Bảng 1.2. Biểu thuế nhập khẩu cà phê của vương quốc Anh (Đơn vị tính: %) 10 Mã HS Mô tả Thuế suất Thuế ưu thông thường đãi GSP 0 0 090111 Cà phê chưa rang, chưa khử chất cafein 090112 Cà phê chưa rang, đã khử chất cafein 8.3 4.8 090021 Cà phê rang, chưa khử chất cafein 7.5 2.6 090122 Cà phê rang, đã khử chất cafein 9 3.1 09019010 Vỏ quả và vỏ lụa cà phê 0 0 09019090 Các chất thay thế có chứa cà phê 11.5 8 (Nguồn:European Commission Taxation and Customs Union, TARIC measure information, 2011) 1.1.2.2. Hàng rào phi thuế quan Quy định về tiêu chuẩn chất lượng Cũng như các nhà nhập khẩu khác trong khối EU, vương quốc Anh áp dụng hệ thống quản lý ISO cho hầu hết các mặt hàng nhập khẩu. Hệ thống quản lý chất lượng này được Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế (ISO) xây dựng nhằm giúp cho các quốc gia nâng cao việc quản lý chất lượng sản phẩm vả đảm bảo duy trì sự đồng nhất về chất lượng sản phẩm cung cấp cho người tiêu dùng trên thế giới. Hiện nay, hàng hóa nhập khẩu vào Anh cần đáp ứng được các yêu cầu theo tiêu chuẩn ISO 9000:2005 hiện hành. Ngoài ra, Anh hiện nay cũng áp dụng tiêu chuẩn ISO 10470:2004 cho mặt hàng cà phê chưa rang. Theo ISO 10470:2004, chất lượng cà phê được quyết định dựa trên khối lượng hạt lỗi có trong cà phê gồm hạt đen, hạt nâu và hạt vỡ. Theo đó, quy chuẩn TCVN 4193: 2005 của Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với các hệ thống tiêu chuẩn đã nêu. Hơn nữa, vấn đề môi trường cũng là một trong những tiêu chuẩn đặt ra cho các nhà xuất khẩu cà phê vào thị trường Anh khi yêu cầu về cà phê có Chứng nhận ngày càng trở nên phổ biến như: Organic (Chứng nhận cà phê được trồng hữu cơ, thân thiện với môi trường), 4C hay UTZ Certified (Bộ nguyên tắc sản xuất và chế biến cà phê theo phương pháp bền vững). Các tiêu chuẩn này tuy không bắt buộc nhưng sẽ trở thành ưu thế của các nhà xuất khẩu cà phê trên thế giới (International Trade Centre, 2010). 11 Quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm Là một thị trường tương đối khó tính trong nhóm thị trường EU, vương quốc Anh đặc biệt chú trọng đến vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm nhằm bảo vệ sức khỏe và lợi ích cho người tiêu dùng của quốc gia này. Theo đó, các nhà nhập khẩu Anh quy định chặt chẽ về việc nhập khẩu hàng hóa tuân thủ nghiêm ngặt quy định SPS về Biện pháp kiểm dịch động thực vật của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) áp dụng cho các quốc gia thành viên. Hàng hóa nhập khẩu vào Anh phải được chứng nhận đáp ứng tiêu chuẩn HACCP – hệ thống quản lý vấn đề an toàn thực phẩm thông qua hệ thống phân tích, xác định và tổ chức kiểm soát các mối nguy trọng yếu trong quá trình sản xuất và chế biến thực phẩm – để đảm bảo chất lượng sản phẩm được quản lý chặt chẽ trong quá trình sản xuất theo quy định EC 852/2004. Ngoài ra, các loại mặt hàng trên thị trường Anh còn chịu sự ràng buộc của các nguyên tắc chung và yêu cầu của luật thực phẩm theo quy định EC 178/2002 và các văn bản khác quy định mức dư lượng hóa chất tối đa cho phép trong thực phẩm (Digby Gascoine, Lê Thanh Hòa và Nguyễn Tử Cương, 2009, tr.7). Năm 2005, Ủy ban châu Âu đã ban hành văn bản EC No.123/2005, thay thế cho văn bản EC No.466/2001 trước đây quy định về ngưỡng Ochratoxyn A (OTA) tối đa trong cà phê, áp dụng cho các quốc gia thành viên của Liên minh châu Âu, trong đó có Anh kể từ ngày 1 tháng 4 năm 2005. Hiện nay, Ochratoxyn A (OTA) được biết như một loại nấm mốc có khả năng gây ung thư cho con người; theo đó, hàm lượng Ochratoxyn tối đa được phép có trong cà phê nhân rang là 5 phần tỷ, và trong cà phê hòa tan là 10 phần tỷ (International Coffee Organization, 2005). Quy định về bao gói và nhãn mác Vương quốc Anh cũng là một trong những quốc gia có quy định khắt khe về vấn đề bao gói và nhãn mác của hàng hóa nhập khẩu. Theo đó, tất cả hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt đối với những hàng hóa không có xuất xứ từ châu Âu, phải có nhãn mác gắn với mặt hàng tương ứng và phải ghi rõ nguồn gốc, cân nặng, kích thước và thành phần cấu tạo của sản phẩm nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Trong trường hợp nhãn mác không thể gắn hoặc đóng dấu trực tiếp trên sản phẩm thì thông tin hàng hóa phải được thể hiện rõ trên phiếu đóng gói đi kèm hoặc ghi trên tờ giấy riêng để giải thích thông tin về hàng hóa. Riêng đối với mặt hàng cà 12 phê đã qua chế biến như cà phê rang xay, cà phê hòa tan, hay cà phê đóng lon, nhãn mác gắn với hàng hóa phải thể hiện đầy đủ tên sản phẩm, nhãn mác, danh mục thành phẩm, thành phần, trọng lượng tịnh, thời gian và cách sử dụng, địa chỉ của nước sản xuất hoặc nơi sản xuất, cùng với các điều kiện bảo quản sản phẩm, mã số và mã vạch để nhận dạng lô hàng. Các quy định về bao gói và nhãn mác chủ yếu được quy định trong các văn bản sau: Directives 2000/13/EEC on the Labeling, Presentation and Advertising of Foodstuffs, 90/496/EEC Directive on Nutrition Labeling of Foodstuffs (Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Bắc Giang, 2011). Quy định về chứng từ nhập khẩu Thủ tục và hồ sơ nhập khẩu cà phê vào thị trường Anh nhìn chung vẫn tuân theo các quy định của Liên minh châu Âu (EU) về nhập khẩu hàng hóa. Bộ hồ sơ xuất trình khi nhập khẩu bao gồm chứng từ hàng hóa và chứng từ thương mại, chi tiết như sau: + Hoá đơn thương mại; + Vận đơn đường biển hoặc đường hàng không; + Phiếu đóng gói; + Tờ khai thuế; + Các chứng từ bảo hiểm; + Giấy chứng nhận xuất xứ, Giấy chứng nhận vệ sinh dịch tễ, các chứng từ và giấy chứng nhận khác (nếu có). Do những yêu cầu khắt khe về chất lượng và bao gói, nhãn mác hàng hóa nhập khẩu, Giấy chứng nhận xuất xứ và Phiếu đóng gói hàng hóa nhập khẩu là yêu cầu bắt buộc khi xuất khẩu hàng hóa sang Anh và phải chi tiết, phù hợp với yêu cầu của các nhà nhập khẩu. Trong một số trường hợp, Anh còn yêu cầu xuất trình Giấy chứng nhận vệ sinh dịch tễ hoặc các giấy chứng nhận về chất lượng khi tiến hành thông quan. Ngoài ra, tất cả chứng từ dùng để thông quan nhập khẩu đều phải viết bằng tiếng Anh để thuận tiện cho quá trình thông quan được thực hiện nhanh chóng (Võ Trúc Phương, 2010). 1.2. Sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng cà phê của Việt Nam sang thị trường Anh