LuËn v¨n tèt nghiÖp
Lêi më ®Çu
G¹o lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng thuéc nhãm hµng l-¬ng thùc, ®-îc
s¶n xuÊt vµ tiªu dïng chñ yÕu ë Ch©u ¸. Còng nh- c¸c mÆt hµng l-¬ng thùc
kh¸c, ChÝnh phñ c¸c n-íc lu«n cã chÝnh s¸ch vµ khuyÕn khÝch t¨ng cung
trong n-íc ®Ó ®¶m b¶o an ninh l-¬ng thùc. Do vËy, khèi l-îng g¹o trao ®æi
chiÕm kho¶ng 6 – 7% so víi s¶n l-îng s¶n xuÊt cña thÕ giíi. Trong th-¬ng
m¹i thÕ giíi, khèi l-îng vµ gi¸ trÞ bu«n b¸n mÆt hµng g¹o ë møc t-¬ng
®-¬ng víi lóa m× vµ chiÕm tû träng nhá so víi tæng gi¸ trÞ th-¬ng m¹i hµng
hãa.
S¶n xuÊt lóa g¹o ë ViÖt Nam kÓ tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi,
s¶n l-îng lóa g¹o ®· gia t¨ng nhanh chãng. Trong 10 n¨m (1991 – 2001),
b×nh qu©n diÖn tÝch t¨ng 1,73%/n¨m, n¨ng suÊt t¨ng 3,2%/n¨m vµ s¶n l-îng
t¨ng 5%/n¨m. ViÖt Nam tõ mét n-íc thiÕu l-¬ng thùc trë thµnh n-íc xuÊt
khÈu g¹o hµng ®Çu thÕ giíi, chiÕm kho¶ng 17% l-îng g¹o xuÊt khÈu toµn
cÇu. HiÖn nay, theo møc kim ng¹ch xuÊt khÈu, g¹o ®-îc xem lµ mét trong
nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu n¨m
2002 ®¹t 726 triÖu USD, t¨ng h¬n 3 lÇn so víi n¨m 1991 vµ chiÕm 4,4% tæng
gi¸ trÞ xuÊt khÈu (kÓ c¶ xuÊt khÈu dÇu th«).
Tuy nhiªn, s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu lóa g¹o ë ViÖt Nam vÉn ch-a hoµn
toµn lµ mét lùa chän h-íng vÒ xuÊt khÈu. D- cung g¹o kh«ng ph¶i b¾t nguån
tõ yªu cÇu t¨ng c-êng xuÊt khÈu mµ chñ yÕu tõ chÝnh s¸ch an ninh l-¬ng
thùc. Do vËy trong s¶n xuÊt lóa g¹o tõ tr-íc ®Õn nay, ViÖt Nam vÉn chñ yÕu
chó träng ®Õn n¨ng suÊt mµ Ýt quan t©m ®Õn c¸c gièng g¹o ngon cã gi¸ trÞ
xuÊt khÈu cao (nh÷ng gièng g¹o th-êng cho n¨ng suÊt thÊp).
C¨n cø vµo t×nh h×nh vµ yªu cÇu thùc tiÔn, viÖc khai th¸c triÖt ®Ó h¬n
n÷a nh÷ng tiÒm n¨ng to lín cña ®Êt n-íc trong s¶n xuÊt còng nh- t×m kiÕm
c¸ch thøc tiÕp cËn thÞ tr-êng, gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn thÞ phÇn mÆt hµng g¹o
cã hiÖu qña tèi -u lu«n lµ vÊn ®Ò ®ßi hái sù nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt.
ChÝnh v× vËy, em ®± chän ®Ò t¯i “Thùc tr³ng s°n xuÊt v¯ biÖn ph²p ®Èy
m³nh xuÊt khÈu g³o ra thÞ trêng thÕ giíi” ®Ó b°o vÖ luËn v¨n ng¯y ra
tr-êng.
KÕt cÊu luËn v¨n: ngoµi më ®Çu vµ kÕt luËn , chia thµnh 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng I: C¬ së khoa häc cña viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ xuÊt
khÈu g¹o
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam
trong thêi gian qua.
Ch-¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong thêi gian
tíi.
1
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ch-¬ng I
c¬ së khoa häc cña viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt
vµ xuÊt khÈu g¹o
I. VÞ trÝ cña lóa g¹o trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ ViÖt Nam
1. Lóa g¹o trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi
Theo ®µ ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ,
nhu cÇu cña con ng-êi ngµy cµng phong phó, ®a d¹ng. Tuy nhiªn, nhu cÇu vÒ
¨n vµ mÆc vÉn lµ nhu cÇu cÇn thiÕt h¬n c¶, trong ®ã nhu cÇu vÒ ¨n uèng l¹i
®ãng vai trß sè mét trong ®êi sèng hµng ngµy. Bëi vËy, l-¬ng thùc trë thµnh
yÕu tè ®-îc chó träng hµng ®Çu. Thùc tÕ trong nhiÒu thËp kû qua, thÕ giíi
lu«n quan t©m, lo l¾ng ®Õn vÊn ®Ò l-¬ng thùc nh- mét ®Ò tµi thêi sù cÊp
b¸ch. NhiÒu s¸ch b¸o, nhiÒu tæ chøc vµ c¸ nh©n, nhiÒu cuéc héi th¶o quèc
gia vµ quèc tÕ th-êng xuyªn ®Ò cËp ®Õn ch-¬ng tr×nh an ninh l-¬ng thùc
quèc gia vµ toµn cÇu. L-¬ng thùc lu«n lµ mèi quan t©m lín cña c¶ nh©n lo¹i,
do nguy c¬ n¹n ®ãi nghiªm träng ®ang ®e däa nhiÒu d©n téc. Theo sè liÖu
cña Liªn Hîp Quèc, hiÖn nay trªn thÕ giíi cã kho¶ng trªn 800 triªu ng-êi ë
nh÷ng n-íc nghÌo, nhÊt lµ ë Ch©u Phi th-êng xuyªn bÞ thiÕu l-¬ng thùc,
trong ®ã kho¶ng 200 triÖu lµ trÎ em. Trung b×nh hµng n¨m trªn thÕ giíi cã
kho¶ng 13 triÖu trÎ em d-íi 5 tuæi do thiÕu dinh d-ìng tèi thiÓu v× n¹n ®ãi
nghiªm träng. Do ®ã, Héi nghÞ Dinh d-ìng Quèc tÕ ®· ®i ®Õn kÕt luËn r»ng:
gi¶i quyÕt kÞp thêi vÊn ®Ò l-¬ng thùc lµ trung t©m cña mäi cè g¾ng hiÖn nay
®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Theo thèng kª n«ng nghiÖp cña FAO, c¸c lo¹i
c©y l-¬ng thùc ®-îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô trªn thÕ giíi bao gåm tr-íc hÕt lµ 5
lo¹i cô thÓ: lóa g¹o, lóa m×, ng«, lóa m¹ch vµ kª… Trong ®ã lóa g¹o vµ lóa
m× lµ 2 lo¹i ®-îc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng nhiÒu nhÊt. Víi nhu cÇu trung b×nh
hiÖn nay trªn thÕ giíi cã thÓ duy tr× sù sèng cho kho¶ng 3.008 triÖu ng-êi,
chiÕm gÇn 53% d©n sè thÕ giíi. Tuy s¶n l-îng lóa g¹o thÊp h¬n lóa m× mét
chót, nh-ng c¨n cø vµo tû lÖ h- hao trong kh©u thu ho¹ch, l-u th«ng vµ chÕ
biÕn, c¨n cø vµo gi¸ trÞ dinh d-ìng cña mçi lo¹i, riªng lóa g¹o ®ang nu«I
sèng h¬n mét nöa d©n sè trªn thÕ giíi. GÇn nöa d©n sè cßn l¹i ®-îc ®¶m b¶o
b»ng lóa m× vµ c¸c lo¹i l-¬ng thùc kh¸c.
§iÒu nµy chØ râ vÞ trÝ cña lóa g¹o trong c¬ cÊu l-¬ng thùc thÕ giíi vµ
trong ®êi sèng kinh tÕ quèc tÕ.
2. VÞ trÝ cña lóa g¹o trong nÒn kinh tÕ n-íc ViÖt Nam
ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n-íc cã nghÒ truyÒn thèng trång lóa
n-íc cæ x-a nhÊt thÕ giíi. N«ng nghiÖp trång lóa võa ®¶m b¶o an ninh l-¬ng
thùc quèc gia, võa lµ c¬ së kinh tÕ sèng cßn cña ®Êt n-íc. D©n sè n-íc ta
2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
®Õn nay h¬n 80 triÖu ng-êi, trong ®ã d©n sè ë n«ng th«n chiÕm gÇn 80% vµ
lùc l-îng lao ®éng trong nghÒ trång lóa chiÕm 72% lùc l-îng lao ®éng c¶
n-íc. §iÒu ®ã cho thÊy lÜnh vùc n«ng nghiÖp trång lóa thu hót ®¹i bé phËn
lùc l-îng lao ®éng c¶ n-íc, ®ãng vai trß rÊt lín trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Bªn c¹nh ®ã, -u thÕ lín cña nghÒ trång lóa cßn thÓ hiÖn râ ë diÖn tÝch
canh t¸c trong tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp còng nh- tæng diÖn tÝch trång
c©y l-¬ng thùc. Ngµnh trång trät chiÕm 4/5 diÖn tÝch ®Êt canh t¸c trong khi
®ã lóa gi÷ vÞ trÝ ®éc t«n, gÇn 85% diÖn tÝch l-¬ng thùc.
Nh- vËy bªn c¹nh sù thu hót vÒ nguån lùc con ng-êi th× sù thu hót
nguån lùc ®Êt ®ai còng l¹i kh¼ng ®Þnh râ vÞ trÝ cña lóa g¹o trong nÒn kinh tÕ
quèc d©n.
XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ®ã, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta lu«n nhÊn m¹nh vÞ trÝ
cña lóa g¹o ViÖt Nam: lóa g¹o ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh vÊn ®Ò cung cÊp
l-¬ng thùc cho c¶ n-íc vµ chi phèi s©u s¾c sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. Tõ
®ã, ChÝnh phñ ®· ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi chung vµ
lóa g¹o nãi riªng, nh-: chÝnh s¸ch ®Çu t- vËt chÊt kü thuËt thÝch ®¸ng vÒ thuû
lîi, gièng lóa, th©m canh, qu¶ng canh lóa qua tõng thêi kú. Lóa g¹o ®· ®-îc
®-a vµo 2 trong 3 ch-¬ng tr×nh kinh tÕ lín cña quèc gia (nh- v¨n kiÖn §¹i
héi §¶ng toµn quèc th¸ng 12/1986 ®· nªu). Nhê ®ã, tõ n¨m 1989 ®Õn nay
kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ®· kh«ng ngõng t¨ng, mang l¹i nguån thu ngo¹i tÖ
lín gãp phÇn kh«ng nhá cho c«ng cuéc ®æi míi vµ x©y dùng ®Êt n-íc. Còng
do thùc hiÖn thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh l-¬ng thùc, ViÖt Nam ®· biÕn tõ n-íc
nhËp l-¬ng thùc hµng n¨m kho¶ng 1 triÖu tÊn thµnh n-íc xuÊt khÈu 3- 4
triÖu tÊn g¹o hµng n¨m.
II. nhu cÇu g¹o cña thÞ tr-êng g¹o thÕ giíi
1. T×nh h×nh tiªu thô g¹o cña thÕ giíi
G¹o lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng thiÕt yÕu, Ýt phô thuéc vµo thu nhËp
cña c¸c hé gia ®×nh. Do ®ã, khèi l-îng g¹o tiªu thô chØ t¨ng ë mét sè n-íc
®ang ph¸t triÓn hoÆc kÐm ph¸t triÓn do t¨ng d©n sè vµ møc tiªu dïng g¹o ë
c¸c n-íc ®ã cßn thiÕu.
Nh×n chung, khèi l-îng tiªu dïng g¹o ®· ë møc b·o hoµ ë c¸c n-íc
ph¸t triÓn. Theo thèng kª cña Bé N«ng nghiÖp Mü (USDA), møc tiªu thô
g¹o toµn cÇu tõ n¨m 1998 – 2002 chØ t¨ng 5,5%, tõ 387,145 triÖu tÊn n¨m
1998/1999 lªn 408,764 triÖu tÊn n¨m 2002/2003, trong ®ã khu vùc B¾c Mü
còng t¨ng 1,1%, ch©u Mü La Tinh t¨ng 8,9%, EU t¨ng 5,3%, C¸c n-íc
thuéc Liªn X« cò t¨ng 15,2%, Trung §«ng t¨ng 15,7%, B¾c Phi t¨ng 18,7%,
c¸c n-íc Ch©u Phi t¨ng 27,1%, Nam ¸ t¨ng 5,9%, c¸c n-íc Ch©u ¸ kh¸c
t¨ng 3,4%, Ch©u óc gi¶m 14,7%vµ c¸c n-íc thuéc §«ng ¢u gi¶m 2,2%.
Theo ®¸nh gi¸ chung, møc tiªu thô g¹o tÝnh theo ®Çu ng-êi trªn thÕ
giíi lµ 58% kg/ng-êi/n¨m. T¹i c¸c n-íc ViÔn §«ng, ch©u ¸ hiÖn nay æn
3
LuËn v¨n tèt nghiÖp
®Þnh ë møc 95 kg/ng-êi/n¨m, Trung Quèc lµ 94kg/ng-êi/n¨m, Ên §é lµ
76kg/ng-êi/n¨m, cËn §«ng vµ Ch©u ¸ lµ 20kg/ng-êi/n¨m, Ch©u Phi lµ
17kg/ng-êi/n¨m, Mü La Tinh lµ 26kg/ng-êi/n¨m, Mü lµ 19,7kg/ng-êi/n¨m,
Th¸i Lan lµ 106kg/ng-êi/n¨m.
G¹o chñ yÕu ®-îc tiªu dïng ë ch©u ¸, chiÕm kho¶ng gÇn 90% l-îng
g¹o tiªu thô trªn toµn thÕ giíi, trong ®ã Nam ¸ chiÕm kho¶ng 29%. Tû träng
tiªu thô g¹o ë c¸c khu vùc kh¸c t-¬ng ®èi thÊp : ch©u Mü chiÕm kho¶ng 5%,
ch©u Phi 4,3%, SNG (Liªn X« cò) vµ §«ng ¢u 0,4%, Trung §«ng 1,7% vµ
EU Lµ 0,6%.
B¶ng 1: S¶n l-îng g¹o tiªu thô trªn thÕ giíi theo n-íc
(quy g¹o xay theo niªn vô)
Stt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
C¸c n-íc
B¨ngladÐt
Brazil
Myanmar
Trung Quèc
Ên §é
Indonesia
Iran
Ai CËp
NhËt B¶n
B¾c TriÒu Tiªn
Hµn Quèc
Philippines
Nam Phi
§µi Loan
Th¸i Lan
ViÖt Nam
EU
C¸c n-íc kh¸c
Mü
Tæng thÕ giíi
1998/99
21.854
7.950
9.350
133.570
81.154
35.033
2.775
2.771
9.100
1.559
5.021
8.000
525
1.325
8.900
15.763
2.113
36.795
3.587
387.145
§¬n vÞ: ngµn tÊn
1999/00
2000/01
2001/02
2002/03
23.766
24.958
25.553
26.700
8.025
8.050
8.075
8.100
9.500
9.700
9.900
10.100
133.763
134.356
134.581 134.800
82.670
75.851
87.831
82.500
35.400
35.887
36.358
36.790
2.850
2.925
3.000
3.075
2.856
3.015
3.150
3.275
9.450
9.000
9.000
8.975
2.000
1.837
2.004
1.800
4.986
5.000
5.100
5.100
8.400
8.750
8.900
9.105
535
550
600
650
1.315
1.199
1.150
1.150
9.300
9.348
9.767
9.922
16.771
17.250
17.400
17.600
2.190
2.207
2.215
2.225
40.888
41.998
42.336
43.051
3.846
3.676
3.880
3.846
398.511
395.547
410.800 408.764
Nguån : FAS, USDA, th¸ng 5 n¨m 2003
2. T×nh h×nh xuÊt – nhËp khÈu g¹o trªn thÕ giíi
2.1.T×nh h×nh nhËp khÈu g¹o
Theo dù b¸o cña USDA(Bé N«ng NghiÖp Hoa Kú), l-îng g¹o nhËp
khÈu toµn cÇu n¨m 2003 sÏ ®¹t møc 26,8 triÖu tÊn, gi¶m 5% so víi 28,1 triÖu
tÊn n¨m 2002 do nhu cÇu nhËp khÈu tõ nhiÒu n-íc nhËp khÈu chÝnh do s¶n
l-îng néi ®Þa t¨ng vµ chÝnh phñ c¸c n-íc khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trong n-íc
b¾ng nhiÒu biÖn ph¸p nh- trî cÊp, trî gi¸, gi¶m gi¸ vËt t- n«ng nghiÖp vµ hç
trî kü thuËt…
4
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Còng theo dù b¸o trªn, niªn vô 2002/2003, s¶n l-îng g¹o nhËp khÈu
toµn cÇu -íc tÝnh kho¶ng 26,334 triÖu tÊn. Nhu cÇu nhËp khÈu g¹o chñ yÕu
lµ ë c¸c n-íc Ch©u Phi, Trung §«ng vµ Ch©u ¸, trong ®ã nhËp khÈu g¹o ë
c¸c n-íc Ch©u Phi vµ Trung §«ng chiÕm ®Õn 42% tæng l-îng g¹o nhËp
khÈu toµn cÇu. Trong khi ®ã, Ch©u ¸ s¶n xuÊt ®Õn trªn 90% l-îng g¹o trªn
thÕ giíi nh-ng chØ nhËp khÈu kho¶ng 34% tæng l-îng g¹o nhËp khÈu toµn
cÇu. Trong n¨m 2003, s¶n l-îng g¹o nhËp khÈu cña Iran, Banglades, EU,
Arapsaudi, Trung Quèc, Nga sÏ t¨ng, c¸c n-íc Indonesia, Ir¾c, Senegal vµ
Brazil gi¶m.
Theo thèng kª cña USDA, n-íc nhËp khÈu g¹o lín nhÊt thÕ giíi lµ
Indonesia víi møc nhËp khÈu lµ 3,5 triÖu tÊn niªn vô 2002/2003, thø hai lµ
Nigeria nhËp khÈu 1,5 triÖu tÊn tiÕp ®Õn lµ Philipin lµ 1,2 triÖu tÊn, Ir¾c 1,1
triÖu tÊn, Iran 1 triÖu tÊn vµ Trung Quèc 1 triÖu tÊn.
Trung Quèc dù tÝnh sÏ nhËp khÈu kho¶ng 300.000 tÊn g¹o trong n¨m
2003, t¨ng 7,5 ngµn tÊn so víi n¨m 2002. PhÇn lín g¹o nhËp khÈu cña Trung
Quèc lµ lo¹i g¹o th¬m cña Th¸i Lan ®Ó tiªu dïng cho ng-êi cã thu nhËp cao
cña thµnh phè. Theo cam kÕt víi WTO, Trung Quèc ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ
quan ®èi víi mÆt hµng g¹o. ThuÕ nhËp khÈu trong h¹n ng¹ch t-¬ng ®èi thÊp,
1% ®èi víi hµng th«, kh«ng qu¸ 10% ®èi víi g¹o xay x¸t, thuÕ ngoµi h¹n
ng¹ch lµ 80%, sau ®ã gi¶m xuèng 40% vµo n¨m 2004.
Theo USDA, Trung §«ng nhËp khÈu kho¶ng 4,71 triÖu tÊn g¹o t¨ng
11% so víi n¨m 2002. Khu vùc nµy hµng n¨m nhËp khÈu kho¶ng 2/3 l-îng
g¹o tiªu dïng cña m×nh do khu vùc nµy rÊt khã më réng s¶n xuÊt. §©y lµ thÞ
tr-êng lín nhÊt thÕ giíi vÒ c¸c lo¹i g¹o chÊt l-îng cao nh- g¹o ph¬i mét
phÇn, g¹o h¹t dµi cao cÊp, basmati. C¸c n-íc Iran, Ir¾c, ArapSaudi lµ nh÷ng
n-íc nhËp khÈu lín nhÊt, cßn c¸c n-íc nh- Thæ NhÜ Kú, Jordani nhËp khÈu
Ýt h¬n chñ yÕu lµ lo¹i g¹o Japonica.
Dù b¸o nhËp khÈu g¹o cña khu vùc CËn Sahara vµ Nam Phi lµ 6,2 triÖu
tÊn trong n¨m 2003 gi¶m 3% so víi n¨m 2002 vµ gi¶m 4% so víi møc kû
lôc n¨m 2001 lµ 6,4 triÖu tÊn.
NhËp khÈu cña Ch©u Mü La Tinh vµ Caribe lµ 2,75 triÖu tÊn n¨m
2003, gi¶m chót Ýt so víi n¨m 2002. T×nh h×nh nhËp khÈu cña khu vùc nµy
phô thuéc rÊt nhiÒu vµo hiÖn t-îng thêi tiÕt, ®ã lµ El Nino, n¨m 1998 l-îng
g¹o nhËp khÈu cña khu vùc ®¹t møc kû lôc lµ 3,65 triÖu tÊn.
5
LuËn v¨n tèt nghiÖp
B¶ng 2: NhËp khÈu g¹o thÕ giíi theo n-íc (quy g¹o xay)
§¬n vÞ: ngh×n tÊn
1999
1.220
781
248
178
38
600
431
125
300
235
75
3.729
1313
779
633
159
137
617
342
950
88
116
1.000
580
750
621
421
514
200
321
40
75
Bangladesh
Brazil
Canada
Trung Quèc
C«l«mbia
Cèt®ivoa
Cuba
Ghana
Guinea
Haiti
Honduras
In®«nªsia
Iran
Ir¾c
NhËt
TriÒu Tiªn
Hµn Quèc
Malysia
Mªhic«
Nigªria
Nicaragua
Pªru
Philippin
Nga
Arap xª ót
Sªnªgal
Singapore
Nam Phi
Syria
Thæ NhÜ Kú
Uzbªkistan
C¸c tiÓu v-¬ng quèc ¶ rËp
thèng nhÊt
Yªmen
217
EU
784
§«ng ¢u
361
Mü
358
Tæng thÕ giíi
24.941
Nguån: FAS, USDA, th¸ng 5 n¨m 2003
2000
638
700
250
278
60
450
415
186
275
245
80
1.500
1.100
1.247
656
400
151
596
415
1.250
60
86
900
400
992
589
354
523
150
309
30
75
2001
402
673
262
267
163
654
481
368
325
250
96
1.500
765
959
680
537
99
633
388
1.906
117
62
1.175
247
1.053
874
444
572
172
231
142
75
2002
311
548
237
305
31
700
538
350
300
305
103
3.500
964
1.178
616
654
148
480
530
1.822
106
33
1.180
406
938
858
358
800
204
342
65
80
2003
500
1.000
250
300
75
650
600
250
300
300
80
3.500
1.000
1.100
650
300
150
500
550
1.500
75
40
1.200
350
950
750
375
650
150
250
100
80
210
852
343
308
22.846
202
923
381
413
24.442
210
875
364
419
27.922
250
875
379
390
26.334
2.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi
S¶n l-îng thãc n¨m 2002 gi¶m sÏ lµm gi¶m cung xuÊt khÈu cña Ên
§é vµ óc trong n¨m 2003. Do ®ã, søc Ðp c¹nh tranh gi¶m ®i tõ Ên §é sÏ
khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña Th¸i Lan vµ ViÖt Nam t¨ng lªn. XuÊt khÈu còng
cã triÓn väng t¨ng lªn tõ Ai CËp, Pakixtan vµ Mü, trong khi xuÊt khÈu cña
Trung Quèc duy tr× ë møc 2,25 triÖu tÊn n¨m 2003.
6
LuËn v¨n tèt nghiÖp
B¶ng 3: xuÊt khÈu g¹o cña thÕ giíi (quy g¹o xay)
§¬n vÞ: Ngh×n tÊn
1999
2000
2001
2002
2003
674
32
363
233
200
¸c hen ti na
667
617
618
360
300
óc
Myanmar
57
159
670
1.002
600
Trung Quèc
2.708
2.951
1.847
1.963
2.250
Ai CËp
320
500
705
473
500
Guyana
252
167
175
150
175
2.752
1.449
1.936
6.650
4.000
Ên §é
Pakistan
1.838
2.026
2.417
1.603
1.400
Th¸i Lan
6.679
6.549
7.521
7.245
7.500
Uruguay
681
642
806
526
650
ViÖt Nam
4.555
3.370
3.528
3.245
4000
EU
348
308
264
350
475
C¸c n-íc kh¸c 766
929
1.051
831
734
Mü
2.644
2.847
2.541
3.291
3.550
Tæng thÕ giíi 24.941
22.846
24.442
27.922
26.334
Nguån: FAS, USDA, th¸ng 5 n¨m 2003
Theo USDA, xuÊt khÈu g¹o toµn ®¹t 24,9 triÖu tÊn n¨m 1999, 22,8
triÖu tÊn n¨m 2000, 24,4 triÖu tÊn n¨m 2001, 27,9 triÖu tÊn n¨m 2002 vµ -íc
®¹t 26,3 triÖu tÊn n¨m 2003.
2.3 DiÔn biÕn gi¸ g¹o trªn thÞ tr-êng thÕ giíi
Trªn thÞ tr-êng thÕ giíi, gi¸ g¹o ®· liªn tôc sôt gi¶m tõ n¨m 1998 vµ
lu«n duy tr× ë møc thÊp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Theo sè liÖu cña FAO,
diÔn biÕn gi¸ xuÊt khÈu cña mét sè lo¹i g¹o chÝnh trong giai ®o¹n 1998 –
th¸ng 3/2003, nh- sau:
Theo sè liÖu vÒ chØ sè gi¸ cña FAO, gi¸ xuÊt khÈu cña hÇu hÕt c¸c lo¹i
g¹o ®Òu gi¶m trªn 25% so víi møc gi¸ trung b×nh cña c¸c n¨m 1998 –
2000, trong ®ã g¹o Japonica cã chØ sè gi¸ gi¶m lín nhÊt, 34% trong giai
®o¹n 2000 – 3/2003.
MÆc dï ®· cã dÊu hiÖu cho thÊy gi¸ g¹o trªn thÞ tr-êng b¾t ®Çu phôc
håi, nh-ng triÓn väng gi¸ g¹o trong thêi gian tíi vÉn phô thuéc vµo nhiÒu
yÕu tè khã x¸c ®Þnh nh- diÔn biÕn chÝnh trÞ ë Trung §«ng, nhu cÇu vµ chÝnh
s¸ch nhËp khÈu cña c¸c n-íc Ch©u Phi…MÆt kh¸c, nhu cÇu nhËp khÈu trong
n¨m 2003 cã xu h-íng gi¶m ®i tõ nhiÒu n-íc nhËp khÈu chÝnh nhIndonesia, Philippin, Iran… sÏ lµ nh÷ng yÕu tè lµm c¶n trë gi¸ g¹o t¨ng trë
l¹i trong thêi gian tíi.
7
LuËn v¨n tèt nghiÖp
3. Dù b¸o triÓn väng thÞ tr-êng g¹o tíi n¨m 2010
3.1 TriÓn väng tiªu thô
Theo dù b¸o cña USDA, tæng møc tiªu thô g¹o cña thÕ giíi ®Õn n¨m
2010 lµ 439.324 ngµn tÊn. Tèc ®é t¨ng tr-ëng tiªu thô g¹o b×nh qu©n tõ nay
®Õn n¨m 2010 lµ 0,9%/n¨m, trong ®ã sè l-îng g¹o dïng lµm thùc phÈm lµ
399.023 ngµn tÊn, sö dông lµm thùc phÈm víi møc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ
1%/n¨m.
Dù b¸o tiªu thô g¹o theo nhãm n-íc: tæng møc tiªu thô cña c¸c n-íc
®ang ph¸t triÓn sÏ t¨ng kho¶ng 1%/n¨m vµ t¹i c¸c n-íc ph¸t triÓn chØ t¨ng
0,5%/n¨m. Dù b¸o tiªu thô g¹o theo môc ®Ých sö dông: tiªu dïng g¹o nhthùc phÈm t¹i c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn sÏ t¨ng b×nh qu©n 1,1%/n¨m cßn t¹i
c¸c n-íc ph¸t triÓn lµ 0,3%/n¨m.
NÕu xÐt vÒ c¬ cÊu tiªu thô theo ®Çu ng-êi th× Myanmar cã møc tiªu
thô theo ®Çu ng-êi cao nhÊt ®¹t 183,8kg/ng-êi/n¨m vµo n¨m 2010, tiÕp ®Õn
lµ Campuchia víi 166kg/ng-êi/n¨m, thø 3 lµ Indonesia lµ 158kg/ng-êi/n¨m.
3.2 TriÓn väng bu«n b¸n g¹o trªn thÞ tr-êng thÕ giíi
Theo dù b¸o míi nhÊt cña Bé N«ng NghiÖp Mü (USDA), bu«n b¸n
g¹o toµn cÇu dù b¸o sÏ t¨ng b×nh qu©n 2,4%/n¨m trong giai ®o¹n 2003 –
2012. Tíi n¨m 2012, bu«n b¸n g¹o dù b¸o sÏ ®¹t trªn 33 triÖu tÊn, t¨ng 25%
so víi møc kû lôc ®¹t trong n¨m 1998.
*NhËp khÈu:
G¹o h¹t dµi (Indica) sÏ chiÕm tû träng lín trong tæng l-îng giao dÞch
g¹o toµn cÇu. C¸c n-íc nhËp khÈu g¹o chñ yÕu lµ c¸c n-íc Ch©u ¸, Trung
§«ng, CËn Sahara Ch©u Phi vµ Mü La Tinh, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn Indonesia,
iran, ir¾c, Philippin vµ ArËp-xª-ót sÏ vÉn lµ nh÷ng n-íc nhËp khÈu g¹o h¹t
dµi chñ yÕu.
*XuÊt khÈu:
Th¸i Lan vµ ViÖt Nam, hai n-íc ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu g¹o h¹t dµi,
dù b¸o sÏ chiÕm kho¶ng 44% trong tæng l-îng g¹o xuÊt khÈu toµn c©ï. N¨ng
suÊt t¨ng trong khi møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ng-êi trªn thÞ tr-êng néi ®Þa
cã xu h-íng gi¶m ®i sÏ t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng nguån cung xuÊt khÈu cña hai
n-íc nµy.
Ên §é vÉn duy tr× lµ n-íc xuÊt khÈu g¹o lín tõ gi÷a thËp niªn 90 mÆc
dï g¹o xuÊt khÈu cña Ên §é chñ yÕu lµ g¹o h¹t dµi chÊt l-îng thÊp, gao cao
cÊp basmati chØ chiÕm mét tû träng nhá trong tæng l-îng xuÊt khÈu g¹o cña
n-íc nµy.
XuÊt khÈu g¹o cña Trung Quèc – n-íc ®øng thø 5 thÕ giíi vÒ xuÊt
khÈu g¹o – chØ t¨ng nhÑ trong nh÷ng n¨m tíi do Trung Quèc chuyÓn tõ s¶n
xuÊt g¹o cÊp thÊp sang c¸c lo¹i g¹o cã chÊt l-îng cao nh-ng n¨ng suÊt thÊp
8
LuËn v¨n tèt nghiÖp
®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng lªn vÒ lo¹i g¹o nµy tõ thÞ tr-êng néi ®Þa còng nhthÞ tr-êng xuÊt khÈu.
MÆc dï nguån thu tõ xuÊt khÈu g¹o chiÕm vÞ trÝ quan träng trong
nguån thu ngo¹i tÖ cña Pakixtan, nh-ng nh÷ng khã kh¨n vÒ nguån n-íc t-íi
còng nh- c¬ së h¹ tÇng ng¨n c¶n Paxkitan t¨ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o,
lµm l-îng xuÊt khÈu cña n-íc nµy, sau khi t¨ng nhÑ, l¹i gi¶m xuèng møc 2,4
triÖu tÊn, t-¬ng ®-¬ng víi møc xuÊt khÈu n¨m 2000..
III. Sù cÇn thiÕt ph¶I xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam
1. Lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o
1.1 §iÒu kiÖn ®Êt ®ai
§Êt ®ai lµ t- liÖu s¶n xuÊt quan träng hµng ®Çu cña canh t¸c lóa g¹o.
§é ph× nhiªu cña ®Êt chi phèi s©u s¾c kh¶ n¨ng th©m canh vµ gi¸ thµnh s¶n
phÈm.. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn c¶ n-íc cã trªn 33,1 triÖu ha, trong ®ã ®Êt
giµnh ®Ó trång lóa kho¶ng 4,3 triÖu ha, chiÕm trªn 13% diÖn tÝch ®Êt c¶
n-íc, b×nh qu©n ®Êt theo ®Çu ng-êi cña n-íc ta tuy thÊp nh-ng quü ®Êt cã
kh¶ n¨ng trång lóa l¹i chiÕm tû lÖ cao trong ®Êt cã kh¶ n¨ng n«ng nghiÖp.
Theo kh¶o s¸t cña ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp thuéc Bé N«ng
nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, ®Êt cã kh¶ n¨ng n«ng nghiÖp n-íc ta cã trªn
10 triÖu ha, trong ®ã ®Êt cã kh¶ n¨ng trång lóa lµ 8,5 triÖu ha.
Nh- vËy tµi nguyªn ®Êt ®ai cña n-íc ta cã lîi thÕ ®ång thêi cho c¶
h-íng th©m canh vµ qu¶ng canh nh»m t¨ng nhanh s¶n l-îng lóa.
1.2 KhÝ hËu
Tµi nguyªn khÝ hËu ®ãng vai trß quan träng trong hÖ sinh th¸i, cung
cÊp nguån n¨ng l-îng vµ c¸c yÕu tè kh¸c nh- ®é Èm vµ giã m-a. KhÝ hËu
cña n-íc ta cã ®iÒu kiÖn lý t-ëng ®èi víi c©y lóa do cã sù kÕt hîp chÆt chÏ
gi÷a c¸c yÕu tè trªn. Nghiªn cøu c¸c yÕu tè vÒ ®IÒu kiÖn sinh th¸I cho thÊy
râ thªm, kh«ng ph¶i v« cí mµ c©y lóa lµ c©y b¶n ®Þa cña ViÖt Nam víi lÞch
sö nhiÒu ngµn n¨m cua nghÒ trång lóa. §Æc biÖt ë 2 vùa lóa chÝnh (§ång
b»ng Nam Bé vµ §ång b»ng B¾c Bé), cã chÕ ®é th©m canh vµ lu©n canh tèi
-u ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng lîi thÕ ®ã.
1.3. N-íc t-íi tiªu
TµI nguyªn n-íc rÊt dåi dµo còng lµ mét lîi thÕ næi bËt cña nghÒ
trång lóa ë ViÖt Nam. Sè ngµy m-a lý t-ëng 120-140 ngµy/n¨m ë hai ®ång
b»ng lín kh«ng chØ cung cÊp cho lóa nguån n-¬c trêi quý gi¸ mµ cßn ®ång
thêi båi bæ cho lóa nguån ph©n ®¹m thiªn nhiªn dÔ hÊp thô nhÊt mµ n-íc vµ
®¹m nh©n t¹o kh«ng thÓ so s¸nh. Cïng víi n-íc m-a trêi, dßng ch¶y mÆt
cßn s¶n sinh trªn l·nh thæ n-íc ta kho¶ng 300 tØ m n-íc. Ngoµi ra, hÖ
thèng thuû lîi n-íc ta, víi 10% ng©n s¸ch Nhµ n-íc ®Çu t- hµng n¨m ®· ®¹t
®-îc thµnh qña b-íc ®Çu ®¸ng mõng. Cã thÓ nãi, n-íc, nguån tµi s¶n thiªn
nhiªn vèn quý gi¸, céng thªm sù chó träng ph¸t thuû lîi h¬n n÷a cña Nhµ
9
LuËn v¨n tèt nghiÖp
n-íc trong thêi gian qua, lµ yÕu tè rÊt c¬ b¶n thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu
g¹o t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
1.4. Nh©n lùc
YÕu tè nh©n lùc kh«ng chØ cã -u thÕ lín vÒ sè l-îng nh©n lùc mµ cßn
cã -u thÕ lín vÒ chÊt l-îng, vÒ sù tinh th«ng, am hiÓu nghÒ trång lóa. LÞch
sö s¶n xuÊt lóa cña ViÖt Nam ®· tr¶i qua h¬n 6000 n¨m kÓ tõ th-ë céng
®ång nguyªn thuû ng-êi ViÖt cho ®Õn khi ra ®êi nhµ n-íc V¨n Lang vµ cho
tíi nay, ®· ®-îc c¸c thÕ hÖ ®óc rót vµ ®Ó l¹i nhiÒu tri thøc, kinh nghiÖm quÝ
b¸u. Kho tµng kinh nghiÖm ®ã thùc sù lµ mét lîi thÕ ®Æc biÖt, nã cho phÐp
khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng lîi thÕ th«ng th-êng cña c¸c tµI s¶n thiªn nhiªn nhtµI s¶n ®Êt, tµi s¶n n-íc, tµI s¶n khÝ hËu.
1.5. §Þa lý vµ c¶ng khÈu
HÇu hÕt khèi l-îng g¹o trong bu«n b¸n quèc tÕ bÊy l©u th-êng ®-îc
vËn chuyÓn b»ng ®-êng biÓn. So víi c¸c ph-¬ng thøc vËn t¶i quèc tÕ b»ng
®-êng s¾t, ®-êng hµng kh«ng, vËn t¶i biÓn quèc tÕ th-êng ®¶m b¶o tiÖn lîi,
th«ng dông v× cã møc c-íc phÝ rÎ h¬n. Do vËy, riªng ph-¬ng thøc nµy ®·
chiÕm kho¶ng trªn 80% bu«n b¸n quèc tÕ. ViÖt Nam cã vÞ trÝ giao th«ng
®-êng biÓn rÊt thuËn lîi. HÖ thèng c¶ng biÓn ViÖt Nam nãi chung ®Òu n»m
gÇn s¸t ®-êng hµng h¶i quèc tÕ vµ cã thÓ hµnh tr×nh theo tÊt c¶ c¸c tuyÕn ®i
§«ng B¾c ¸, §«ng Nam ¸, Th¸i B×nh D-¬ng, Trung CËn §«ng, Ch©u ¢u,
Ch©u Mü… Tõ c¶ng Sµi Gßn ®Õn ®-êng hµng h¶I quèc tÕ th-êng chØ hÕt 3
giê hµnh tr×nh víi 40 h¶i lý. Tõ c¶ng Sµi Gßn, nÕu xuÊt khÈu g¹o ®i
Singapore th-êng hÕt 2 ngµy hµnh tr×nh, NhËt: 6 ngµy,Indonesia: 3 ngµy,
Hµn Quèc: 5 ngµy, Hång K«ng : 1 ngµy, Ph¸p: 25 ngµy, Hµ Lan: 34 ngµy,
Anh: 35 ngµy, Mü (Los Angelss): 25 ngµy.
Tãm l¹i, ViÖt Nam cã nhiÒu lîi thÕ c¬ b¶n trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu
g¹o.
2. Sù cÇn thiÕt ph¶i xuÊt khÈu g¹o ®èi víi ViÖt Nam
Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ vÒ tiÒm n¨ng trong s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn s¶n
xuÊt lóa g¹o ®Ó xuÊt khÈu, th× sù cÇn thiÕt ph¶i xuÊt khÈu g¹o ®èi víi ViÖt
Nam cã thÓ qui tô vµo nh÷ng lÏ c¬ b¶n sau ®©y:
2.1 TÝch luü vèn cho sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n-íc
Môc tiªu chñ yÕu sù nghiÖp ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta hiÖn
nay lµ c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n-íc. Do vËy, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu
nãi chung lµ ®ßi hái cÊp b¸ch nh»m t¨ng ngo¹i tÖ, gi¶i quyÕt vèn cho c«ng
nghiÖp hãa. Tr-íc t×nh h×nh ®ã, lóa g¹o ®· ®ét ph¸ v-¬n lªn ®Ó gi÷ vÞ trÝ mÆt
hµng xuÊt khÈu lín cña n-íc ta. Trong suèt 13 n¨m qua (1991 – 2003),
riªng kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ®· ®¹t trªn 8 tû USD…Con sè ®ã ®· nãi râ sù
cÇn thiÕt cña viÖc xuÊt khÈu g¹o ®èi víi c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ cña ®Êt
n-íc.
10
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ngoµi ra h-íng ®· ®Æt ra lµ 3 ch-¬ng tr×nh kinh tÕ – ch-¬ng tr×nh
l-¬ng thùc thùc phÈm, ch-¬ng tr×nh xuÊt khÈu, ch-¬ng tr×nh hµng tiªu dïng
®-îc ®Ò ra tõ §¹i héi 6 ph¶i cã sù kÕt hîp chÆt chÏ nh»m h-íng c«ng nghiÖp
hãa, n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ®êi sèng ng-êi d©n n©ng cao tr-íc hÕt lµ vÒ ¨n.
§©y lµ chiÕn l-îc nh»m ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn con ng-êi X· héi chñ nghÜa.
2.2 C¶i thiÖn ®êi sèng, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nh©n d©n
§èi víi mçi quèc gia, viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ néi dung lín
thuéc chiÕn l-îc ph¸t triÓn con ng-êi ®Ó thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c chiÕn l-îc
kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n-íc.
D©n sè n-íc ta víi 80% d©n sè tËp trung ë n«ng th«n, phÇn lín sinh
sèng b»ng s¶n xuÊt lóa g¹o vµ trång c©y l-¬ng thùc. Trong khi ®ã, ®êi sèng
ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ. §êi sèng cña ng-êi n«ng
d©n cßn thÊp, xÐt c¶ vÒ møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi, ®iÒu kiÖn vËt
chÊt vµ c¬ së h¹ tÇng v..v… Víi t×nh tr¹ng ®ã th× viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa
g¹o vµ xuÊt khÈu g¹o ®Ó n©ng cao thu nhËp cho n«ng d©n gãp phÇn x©y
dùng n«ng th«n ngµy mét giµu m¹nh lµ ®iÒu thËt sù cÇn thiÕt.
2.3 Ph¸t huy lîi thÕ trong n-íc
S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam cã nh÷ng lîi thÕ c¬ b¶n nhlîi thÕ vÒ ®Êt ®ai, khÝ hËu, n-íc t-íi tiªu, nguån nh©n lùc, vÞ trÝ ®Þa lý vµ
c¶ng khÈu. Mét chiÕn l-îc ®óng ®¾n nhÊt ph¶i lµ chiÕn l-îc khai th¸c triÖt
®Ó nhÊt c¸c lîi thÕ. ChÝnh nh÷ng lîi thÕ ®ã ®· lµm cho s¶n l-îng lóa t¨ng
®Òu ®Æn trong nh÷ng n¨m qua. Qua nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n ®· nªu ë trªn, chóng
ta thÊy râ sù cÇn thiÕt ph¶i xuÊt khÈu g¹o còng nh- tÝnh ®óng ®¾n cña ®Þnh
h-íng xuÊt khÈu g¹o lµ tÊt lÏ dÜ ngÉu.
2.4 Kh¾c phôc c¸c hËu qña cña thêi gian chiÕn tranh ®Ó l¹i
N-íc ta ph¶i ®èi mÆt víi cuéc chiÕn tranh ¸c liÖt vµ kÐo dµi chèng
thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü. Suèt 30 n¨m cã chiÕn tranh, ®Êt n-íc bÞ chia
c¾t vµ chiÕm ®ãng, §¶ng vµ ChÝnh phñ ta kh«ng cã ®IÒu kiÖn l·nh ®¹o toµn
bé ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¶ n-íc thèng nhÊt. §iÒu kiÖn khÝ hËu thiªn nhiªn
thuËn lîi vµ ®Êt ®ai mµu mì ë nhiÒu vïng ch-a khai ph¸ ®Æt ra nhiÖm vô
biÕn §BSCL vµ nhiÒu vïng kh¸c cña ®Êt n-íc thµnh vïng ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp ®Ó thùc hiÖn 3 ch-¬ng tr×nh kinh tÕ, æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n. §©y
l¯ chiÕn lîc quan träng “n«ng nghiÖp l¯ mÆt trËn h¯ng ®Çu” cña nh÷ng n¨m
70 - ®Çu 90, lÊy n«ng nghiÖp lµ c¬ së ban ®Çu t¹o vèn cho c«ng nghiÖp hãa.
11
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ch-¬ng II
Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña
viÖt nam trong thêi gian qua.
I. T×nh h×nh s¶n xuÊt trong n-íc
1. T×nh h×nh vµ triÓn väng s¶n xuÊt
Trong giai ®o¹n 1992 – 1997, diÖn tÝch trång lóa t¨ng b×nh qu©n
1,85%, n¨ng suÊt t¨ng b×nh qu©n 3,10%/n¨m vµ s¶n l-îng t¨ng b×nh qu©n
4,97%/n¨m. Trong giai ®o¹n tiÕp theo (1997 – 2002), mÆc dï diÖn tÝch
trång lóa chØ t¨ng 1,05%/n¨m, nh-ng do n¨ng suÊt t¨ng cao h¬n so víi giai
®o¹n tr-íc, ®¹t 3,25%/n¨m, nªn s¶n l-îng lóa c¶ n¨m vÉn ®¹t tèc ®é t¨ng
4,3%/n¨m. B¶ng 4 cho thÊy c¸c sè liÖu cô thÓ vÒ diÖn tÝch, n¨ng suÊt vµ s¶n
l-îng lóa qua c¸c n¨m. Nh- vËy, trong giai ®o¹n 1992 – 1997, kho¶ng trªn
60% møc t¨ng tr-ëng s¶n l-îng lóa lµ do t¨ng n¨ng suÊt vµ trong giai ®o¹n
1997 – 2002 lµ kho¶ng 75%.
B¶ng 4: T×nh h×nh s¶n xuÊt lóa ë ViÖt Nam
N¨m
DiÖn tÝch lóa c¶
N¨ng suÊt
S¶n l-îng
n¨m
1000 ha % t¨ng
T¹/ha
% t¨ng
1000 tÊn % t¨ng
1991
6.302,8
31,1
19.621,9
1992
6.475,3 102,7
33,3
107,1
21.590,4 110,0
1993
6.559,4 101,3
34,8
104,4
22.836,5 105,8
1994
6.598,6 100,6
35,7
102,4
23.528,2 103,0
1995
6.765,6 102,5
36,9
103,4
24.963,7 106,1
1996
7.003,8 103,5
37,7
102,1
26.396,6 105,7
1997
7.099,7 101,4
38,8
102,8
27.523,9 104,3
1998
7.362,7 103,7
39,6
102,1
29.145,5 105,9
1999
7.648,1 103,9
41,0
103,6
31.393,8 107,7
2000
7.665,4 100,2
42,4
103,3
32.529,4 103,6
2001
7.484,2 97,6
42,7
100,6
31.970,0 98,3
2002
7.485,0 100,0
45,5
106,6
34.000,0 106,4
Nguån: Tæng côc Thèng kª
N¨m 2002, s¶n l-îng lóa cña ViÖt Nam ®· ®¹t 34 triÖu tÊn, t¨ng 15,2
triÖu tÊn (80% so víi n¨m 1989, ®¹t tèc ®é t¨ng 6,43%/n¨m). Trong khi ®o,
tèc ®é t¨ng d©n sè cña ViÖt Nam cïng thêi kú chØ lµ 1,9%/n¨m, nªn s¶n l-în
l-¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng-êi t¨ng tõ 324,4kg/ng-êi n¨m 1990 lªn
12
LuËn v¨n tèt nghiÖp
372kg/ng-êi n¨m 1995 vµ 435kg/ng-êi n¨m 2002, nh-ng møc s¶n l-îng
b×nh qu©n cao nhÊt ®¹t ®-îc vµo n¨m 2000 lµ 455kg/ng-êi.
2. ThÞ tr-êng lóa, g¹o ViÖt Nam
2.1 S¶n xuÊt vµ cung øng lóa, g¹o
Tham gia vµo s¶n xuÊt lóa ë ViÖt Nam cã tíi 70% sè hé c¶ n-íc, hay
84% sè hé ë khu vùc n«ng th«n. Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt ph©n
bè réng, qui m« nhá vµ yªu cÇu ®¶m b¶o tiªu dïng l-¬ng thùc trong c¸c hé
gia ®×nh, nªn tû lÖ sè hé cã b¸n lóa chØ chiÕm kho¶ng 60%. NÕu xÐt theo
vïng s¶n xuÊt, th× §BSCL cã tû lÖ sè hé b¸n lóa chiÕm kho¶ng 76% (cao
nhÊt trong c¶ n-íc).
2.2 Tiªu dïng vµ mua lóa, g¹o
ChØ cã kho¶ng 98% sè hé gia ®×nh ë khu vùc thµnh thÞ vµ3/4 sè hé gia
®×nh ë khu vùc n«ng th«n ph¶i mua g¹o trªn thÞ tr-êng. Trong khu vùc n«ng
th«n, th× §BSCL cã tû lÖ sè hé mua g¹o cao nhÊt, chiÕm kho¶ng 89%. NÕu
xÐt theo nhãm thu nhËp, th× trong nhãm hé giµu, tû lÖ sè hé mua g¹o trªn thÞ
tr-êng cao h¬n so víi nhãm thu nhËp thÊp. B×nh qu©n l-îng g¹o mua trong
mét n¨m cña mét hé gia ®×nh lµ trªn 300kg, b×nh qu©n cao nhÊt lµ ë vïng
§BSCL (350kg/hé/n¨m) vµ thÊp nhÊt lµ ë vïng §BSH (100kg/hé/n¨m).
II. T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam
1. T×nh h×nh xuÊt khÈu
Tõ n¨m 1989 ®Õn nay, 14 n¨m liªn tôc, ViÖt Nam ®-îc xem lµ mét
thÕ lùc chñ yÕu trªn thÞ tr-êng g¹o thÕ giíi víi sè l-îng vµ chÊt l-îng ngµy
cµng t¨ng. Trong giai ®o¹n (1992 – 1997), xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam
t¨ng b×nh qu©n 12,94%/n¨m vÒ l-îng vµ 15,80%/n¨m vÒ trÞ gi¸. MÆc dï
trong giai ®o¹n gÇn ®©y (1997 – 2002), xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®· cã
dÊu hiÖu t¨ng chËm l¹i. §iÒu nµy cã nguyªn nh©n tõ sù suy gi¶m gi¸ chung
trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. Tuy nhiªn, n¨m 1999 ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu 4,5
triÖu tÊn g¹o, víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t 1,025 tû USD, so víi n¨m 1989, l-îng
t¨ng gÊp 3,2 lÇn vµ gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n t¨ng 1,11 lÇn vµ gi¸ trÞ t¨ng gÊp
3,53 lÇn. N¨m 2000, xuÊt khÈu 3,5 triÖu tÊn, do khã kh¨n vÒ thÞ tr-êng vµ
gi¸ c¶ gi¶m, n¨m 2001 xuÊt 3,7 triÖu tÊn vµ n¨m 2002 xuÊt 3,2 triÖu tÊn.
N¨m 2003 cã thÓ ®¹t gÇn 4 triÖu tÊn mÆc dï gÆp mét sè khã kh¨n thiªn tai
h¹n h¸n. Dù tr÷ l-¬ng thùc quèc gia thùc hiÖn ®Çy ®ñ lµm cho an toµn l-¬ng
thùc ®-îc b¶o ®¶m.
13
LuËn v¨n tèt nghiÖp
B¶ng 5: T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 1991 – 2003
N¨m
S¶n l-îng g¹o
(1000 kg)
1033
1946
1722
1983
1988
3003
3575
3730
4508
3476
3729
3240
Kim ngh¹ch
xuÊt khÈu
(TriÖu USD)
234
418
362
424
530
855
870
1024
1025
672
619
726
GÝa b×nh qu©n
1 tÊn
(USD)
227
215
210
214
267
285
243
275
227
192
165
224
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Dù b¸o
3700
780
234
2003
Nguån : Niªn gi¸m Thèng kª ViÖt Nam
TÝnh chung 14 n¨m, n-íc ta ®· cung cÊp cho thÞ tr-êng g¹o thÕ giíi
gÇn 40 triÖu tÊn, b×nh qu©n 2,70 triÖu tÊn/n¨m vµ tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu g¹o
®¹t trªn 8 tû USD, b×nh qu©n 572 triÖu USD/n¨m. N¨m 2003, mÆc dï thÞ
tr-êng Ir¾c cã biÕn ®éng, nh-ng c¸c thÞ tr-êng míi ®· më ra nh- Iran,
Lib¨ng, Xi-ri, Ch©u Phi, xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam vÉn ë møc cao. KÕ
ho¹ch xuÊt khÈu 3,2 triÖu tÊn g¹o n¨m 2003 ®· hoµn toµn cã thÓ ®¹t hoÆc
v-ît tíi gÇn 4 triÖu tÊn.
Bªn c¹nh sù t¨ng tr-ëng vÒ khèi l-îng g¹o, chÊt l-îng g¹o xuÊt khÈu
cña ViÖt Nam còng ngµy cµng ®-îc n©ng cao. ChÊt l-îng g¹o ngon vµ chÊt
l-îng chÕ biÕn (ph©n theo tû lÖ tÊm) ®¹t chØ tiªu ®Ò ra. Trong nh÷ng n¨m
®Çu xuÊt khÈu g¹o, tû lÖ g¹o chÊt l-îng trung b×nh, víi tû lÖ tÊm cao trªn
25% chiÕm ®Õn 80 – 90%, nªn søc c¹nh tranh kÐm, gi¸ c¶ thÊp. Nguyªn
nh©n chñ yÕu lµ ®Çu t- vµo lÜnh vùc xay s¸t, ®¸nh bãng ch-a ®-îc quan t©m
®óng møc. Trang thiÕt bÞ míi, c«ng nghÖ míi ®i ®«i víi t¹o gièng lóa ®· t¹o
®IÒu kiÖn xuÊt khÈu g¹o 5% tÊm t¨ng lªn râ rÖt nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh,
t¨ng gi¸ b¸n trung b×nh lªn ®ang kÓ.
14
LuËn v¨n tèt nghiÖp
B¶ng 6: Tû lÖ mét sè lo¹i g¹o xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam
Lo¹i
ThÞ phÇn%
25% tÊm
37,90
5% tÊm
26,56
15% tÊm
15,50
10% tÊm
13,11
TÊm
5,30
NÕp vµ g¹o th¬m
1,46
C¸c lo¹i kh¸c
1,17
Nguån: Niªn gi¸m Thèng kª ViÖt Nam
Gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng ®-îc t¨ng dÇn cïng víi xu
h-íng t¨ng cña chÊt l-îng g¹o vµ quan hÖ cung – cÇu cña thÞ tr-êng lóa
g¹o thÕ giíi. Gi¸ g¹o xuÊt khÈu b×nh qu©n 4 n¨m 1995 – 1998 lµ 269
USD/tÊn, t¨ng 61 USD/tÊn so víi gi¸ b×nh qu©n 6 n¨m tr-íc ®ã (1989 –
1994). Kho¶ng c¸ch gi÷a gi¸ g¹o ViÖt Nam víi gi¸ g¹o Th¸i Lan ®· gi¶m
dÇn: tõ 40 – 55 USD/tÊn nh÷ng n¨m 1989 – 1994 xuèng 20 – 25
USD/tÊn nh÷ng n¨m 1995 – 2000. Nh×n chung, gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt
Nam hiÖn nay vÉn cßn thÊp so víi mÆt b»ng chung cña thÕ giíi.
2. C¬ cÊu thÞ tr-êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam
ThÞ tr-êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ngµy cµng ®-îc më réng.
N¨m 1991, g¹o ViÖt Nam míi xuÊt khÈu sang trªn 20 n-íc, b-íc sang n¨m
1993 – 1994 t¨ng lªn trªn 50 n-íc, vµ hiÖn nay ®· xuÊt khÈu ®Õn trªn 80
n-íc vµ cã mÆt ë c¶ 5 ch©u lôc. Trong ®ã, thÞ tr-êng nhËp khÈu chÝnh cña
g¹o ViÖt Nam lµ c¸c n-íc Ch©u ¸ víi 29 n-íc, Ch©u ¢u 29 n-íc, Ch©u Mü
17 n-íc, Ch©u Phi 16 n-íc va Ch©u §¹i D-¬ng 3 n-íc. Trong ®ã, Ch©u ¸ vµ
Ch©u Phi lµ 2 thÞ tr-êng nhËp khÈu g¹o lín nhÊt cña ViÖt Nam. Giai ®o¹n
1991 – 2000 hai thÞ tr-êng µy chiÕm tû lÖ t-¬ng øng lµ 58,8% va 18,8%.
C¸c thÞ tr-êng nhËp khÈu víi l-îng lín vµ æn ®Þnh la Philippine, In®«nªsia,
Malaysia, Ir¾c. C¸c n-íc Singapore, Thuþ Sü, Hµ Lan vµ Mü nhËp khÈu g¹o
cña ta chñ yÕu lµ ®Ó t¸i xuÊt.
3. Mét sè n-íc nhËp khÈu g¹o lín cña ViÖt Nam
Indonesia: Trong 5 n¨m trë l¹i ®©y, In®«nªsia ®· nhËp khÈu g¹o cña
Th¸i Lan, ViÖt Nam, Mü, Myanma vµ §µi Loan. ChÝnh phñ Indonesia chñ
yÕu nhËp khÈu g¹o 25% tÊm. N¨m 1999 nhËp 1804 ngµn tÊn (40%) vµ 2001
chØ cßn 350 ngµn tÊn (14%), n¨m 2002 lµ 744,0 ngµn tÊn.
Philippine: Hµng n¨m, g¹o ViÖt Nam chiÕm 40 – 60% tæng l-îng
g¹o nhËp khÈu cña n-íc nµy.N¨m 2000, ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Philippine
15
LuËn v¨n tèt nghiÖp
370 ngµn tÊn (trªn thùc tÕ lµ 530 ngµn tÊn v× mét sè c«ng ty n-íc ngoµi nhËp
khÈu g¹o cña ViÖt Nam råi xuÊt sang ®©y).
Malaysia: NhËp khÈu g¹o cña Th¸i Lan, ViÖt Nam, Trung Quèc,
Myanma, Mü, Ên §é, víi gi¸ trÞ 36,52 triÖu USD.
Singapore: N¨m 1999, ®· nhËp khÈu 112 ngµn tÊn g¹o cña ViÖt Nam,
n¨m 2000 lµ 221 ngµn tÊn, 260 ngµn tÊn trong n¨m 2001 vµ 97,36 ngµn tÊn
n¨m 2002.
Irac: Hµng n¨m, Ir¾c nhËp khÈu g¹o chñ yÕu tõ ViÖt Nam lo¹i g¹o 5%
tÊm – kho¶ng 500 ngµn tÊn, ®©y lµ thÞ tr-êng nhËp khÈu g¹o cña ViÖt Nam
t-¬ng ®èi æn ®Þnh vµ cã gi¸ trÞ cao song còng gÆp nhiÒu khã kh¨n nhÊt lµ
t×nh h×nh chÝnh trÞ kh«ng æn ®Þnh (n¨m 2002, Ir¾c nhËp cña ViÖt Nam
876,37 ngµn tÊn g¹o, víi trÞ gi¸ 276,17 triÖu USD).
Ngoµi c¸c n-íc kÓ trªn g¹o ViÖt Nam cßn xuÊt khÈu sang c¸c n-íc
kh¸c ë Ch©u ¢u, kÓ c¶ xuÊt khÈu sang Trung Quèc qua ®-êng tiÓu ng¹ch
biªn giíi.
Do g¹o cã tiÒm n¨ng nªn th¸ng 10/2003 ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· gióp
nh©n d©n Ir¾c kh¾c phôc khã kh¨n do Mü g©y chiÕn vµ chiÕm ®ãng 5000 tÊn
g¹o. Tõ n-íc nhËn viÖn trî tr-íc ®©y, ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn thµnh n-íc
gióp, hç trî n-íc kh¸c trong ho¹n n¹n theo ch-¬ng tr×nh cña Liªn Hîp
Quèc.
4. Dù b¸o xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam trong thêi gian tíi
ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu c¬ héi t¨ng s¶n l-îng vµ chÊt l-îng g¹o xuÊt
khÈu. NÕu ViÖt Nam tËn dông ®-îc c¬ héi nhu cÇu thÞ tr-êng t¨ng lªn (trong
khi c¸c n-íc cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o nhMyanma, Pakistan vµ Camphuchia cßn ®ang chËm h¬n trong n©ng cao hiÖu
qu¶ ®Çu t- s¶n xuÊt vµ t×m c¸ch më réng thÞ tr-êng), ®ång thêi, t¨ng c-êng
cã hiÖu qña ¸p dông c¸c kü thuËt míi trong s¶n xuÊt ®i ®«i víi c¶i thiÖn c¬
chÕ chÝnh s¸ch vµ ph-¬ng thøc xóc tiÕn th-¬ng m¹i, ®uæi kÞp Th¸i Lan,
Trung Quèc vµ Ên ®é trong c¹nh tranh xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr-êng míi më,
ViÖt Nam sÏ cã thÓ më réng xuÊt khÈu trªn c¶ hai thÞ tr-êng g¹o phÈm cÊp
cao vµ chÊt l-îng g¹o trung b×nh.
Víi xu thÕ phat triÓn cña ®Êt n-íc, t-¬ng quan víi t×nh h×nh thÞ tr-êng
vµ c¸c n-íc c¹nh tranh xuÊt khÈu cã thÓ nhËn ®Þnh chung: ViÖt Nam vÉn lµ
mét trong c¸c n-íc cã nhiÒu kh¶ n¨ng vµ n»m trong 4 n-íc xuÊt khÈu g¹o
lín nhÊt trªn thÕ giíi trong vßng 10 n¨m tíi. Dù b¸o, trong bèi c¶nh c¹nh
tranh b¸m ®uæi m¹nh mÏ gi÷a c¸c n-íc, t¨ng thªm thÞ phÇn xuÊt khÈu trong
thêi gian tíi lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi ViÖt Nam. Mét sè nhµ kinh
tÕ cho r»ng, tiÕp tôc gi÷ ®-îc thÞ phÇn nh- hiÖn nay ë c¸c khu vùc thÞ tr-êng
nhËp khÈu g¹o cña ViÖt Nam lµ kh¶ n¨ng diÔn ra cao nhÊt, theo ®ã, xuÊt
khÈu g¹o ViÖt Nam sÏ ®¹t 4,61 triÖu tÊn/n¨m trong thêi kú 2001 – 2005 vµ
16
LuËn v¨n tèt nghiÖp
5,42 triÖu tÊn/n¨m trong thêi kú 2006 – 2010 ThÞ tr-êng quan träng cña
g¹o ViÖt Nam vÉn lµ Ch©u Phi, hµng n¨m cã thÓ xuÊt vµo 1,9 – 2,7 triÖu tÊn
g¹o, Ch©u ¸ lµ 1,3 – 1,5 triÖu tÊn, tiÕp theo lµ khu vùc Mü La Tinh vµ
Caribª cã thÓ xuÊt vµo mçi n¨m 0,5 – 0,9 triÖu tÊn.
B¶ng 7: Dù b¸o thÞ tr-êng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam giai ®o¹n
2001 - 2010
§¬n vÞ: Ngh×n tÊn
ThÞ tr-êng
2001 – 2005
2006 – 2010
1.570
1.490
Ch©u ¸
Ch©u Phi
2.190
2.730
620
880
Mü La Tinh Caribª
Khu vùc cßn l¹i
230
320
Tæng
4.610
5.420
Nguån: Nghiªn cøu kinh tÕ sè 284
III. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam
1.ChÊt l-îng g¹o xuÊt khÈu
ChÊt l-îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· ®-îc c¶I thiÖn t-¬ng ®èi
Ên t-îng trong h¬n mét thËp kû qua. Tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu g¹o 5% tÊm ®·
t¨ng nhanh h¬n so víi tèc ®é t¨ng tr-ëng xuÊt khÈu chung vµ hiÖn ®· chiÕm
26,56% tæng l-îng g¹o xuÊt khÈu. §©y lµ kÕt qña cña qu¸ tr×nh ®Çu t- c¶I
tiÕn c«ng nghÖ trong kh©u chÕ biÕn vµ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan. Tuy nhiªn,
nh×n chung chÊt l-îng g¹o xuÊt khÈu vÉn cßn ë møc thÊp nªn ¶nh h-ëng lín
®Õn gi¸ b¸n vµ thÞ tr-êng trong xuÊt khÈu.
2.YÕu tè mïa vô trong xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam
Do tÝnh mïa vô cña s¶n xuÊt lóa, nªn xuÊt khÈu g¹o còng mang ®Ëm
tÝnh mïa vô. Thêi ®iÓm tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9 lµ kho¶ng thêi gian xuÊt khÈu
g¹o chñ yÕu cña ViÖt Nam (cïng víi thêi ®IÓm thu ho¹ch §«ng Xu©n vµ HÌ
Thu). §ång thêi, kho¶ng thêi gian th¸ng 1, th¸ng 2 lµ thêi ®iÓm xuÊt khÈu
g¹o thÊp nhÊt cña ViÖt Nam.
3. Gi¸ c¶ (gi¸ trong n-íc vµ gi¸ xu©t khÈu)
Chi phÝ s¶n xuÊt lóa ë ViÖt Nam cã lîi thÕ h¬n nhiÒu so víi Th¸i Lan:
chi phÝ lao ®éng b»ng 1/3, tû lÖ diÖn tÝch ®-îc t-íi gÊp 2 lÇn, hÖ sè quay
vßng ®Êt gÊp 1,33 lÇn, n¨ng suÊt gÊp 1,5 lÇn, c¸c chØ tiªu liªn quan vÒ gi¸ vËt
t- ®Çu vµo b»ng 50% - 80% chi phÝ cña Th¸i Lan. Do vËy chi phÝ s¶n xuÊt
lóa g¹o cña ViÖt Nam b×nh qu©n tõ 90 – 110 USD/tÊn, ®Æc biÖt vô §«ng
Xu©n 2002 gi¸ thµnh s¶n xuÊt lóa ë §ång b»ng s«ng Cöu Long chØ cã 920
17
LuËn v¨n tèt nghiÖp
– 1000 ®ång/kg, trong khi chi phÝ cña Th¸i Lan lµ 120 – 150 USD/tÊn (tû
gi¸ 35bat/USD).
Tuy nhiªn, chªnh lÖch gi÷a gi¸ g¹o trong n-íc vµ gi¸ giao t¹i c¶ng l¹i
kh¸ lín do chi phÝ dÞch vô xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam cao. §iÒu ®ã xuÊt
ph¸t tõ sù yÕu kÐm cña hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, vËn t¶i, bèc dì. Chi phÝ bèc
dì xÕp hµng vµ chi phÝ t¹i c¶ng Sµi Gßn cao chiÕm 1,6% gi¸ xuÊt khÈu, ë
Th¸i Lan chi phÝ nµy b»ng 1/2 ViÖt Nam, tèc ®é bèc dì chËm so víi Th¸i
Lan 6 lÇn, lµm tèn thªm 6000/ngµy. MÆt kh¸c, theo kÕt qña ®iÒu tra ViÖn
C«ng nghÖ sau thu ho¹ch vµ tæng côc thèng kª 1995 cho thÊy tæn thÊt sau
thu ho¹ch ë n-íc ta cao: ë kh©u thu ho¹ch lµ 1,3 – 1,7%, vËn chuyÓn lµ 1,2
–1,5%, ®Ëp tuèt lµ 1,4 – 1,8%, ph¬i sÊy lµ 1,9 – 2,1%, b¶o qu¶n 3,0 –
3,4%, xay x¸t chÕ biÕn lµ 4,1 –4,5%. MÆt kh¸c, tæng tæn thÊt lªn ®Õn 12 –
15%, ®ång nghÜa víi gi¸ thµnh bÞ ®Èy lªn t-¬ng ®-¬ng.
Bªn c¹nh nh÷ng yÕu kÐm cña hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng lµm t¨ng chi phÝ
dÞch vô xuÊt khÈu, mèi quan hÖ gi÷a gi¸ trong n-íc vµ gi¸ giao t¹i cangr nµy
cßn lµ mét tham sè ph¶n ¸nh tÝnh hiÖu qña thÊp cña hÖ thèng marketing lóa
g¹o.
4. Bao gãi, quy c¸ch, mÉu m· s¶n phÈm xuÊt khÈu
Mét sè yªu cÇu c¬ b¶n vÒ g¹o xuÊt khÈu: chiÒu dµi h¹t g¹o ®¹t 7mm,
tû lÖ chiÒu dµi/chiÒu réng lín h¬n, h¹t g¹o ph¶i trong, ®iÓm b¹c bông cho
phÐp tõ 0 – 1mm vµ mét sè tiªu chuÈn kh¸c nh-: tû lÖ tÊm, tû lÖ h¹t hÈm,
h¹t ®á, tû lÖ b¹c bông, tû lÖ thãc, ®é bãng v..v… Tuy nhiªn, g¹o ViÖt Nam
hÇu nh- ch-a ®¸p øng c¸c yªu cÇu trªn.
Ngoµi c¸c yÕu tè ®-îc nªu trªn, th× bao b× xuÊt khÈu ViÖt Nam còng
ch-a ®¶m b¶o yªu cÇu: chÊt l-îng bao b× kh«ng ®Òu, mËt ®é sîi thÊp, ®é bÒn
sîi thÊp, ®-êng kh©u hai bªn láng lÎo, ®ãng miÖng ch-a ch¾c ch¾n nªn khi
vËn chuyÓn rÊt dÔ bÞ vì vµ khã b¶o qu¶n. TÊt c¶ c¸c nguyªn nh©n trªn khiÕn
cho g¹o ViÖt Nam kh«ng ®¸p øng ®-îc c¸c yªu cÇu vÒ mÉu m· cña thÞ
tr-êng, lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lóa g¹o ViÖt Nam so víi Th¸i Lan
vµ Mü.
5. TiÕp cËn tÝn dông xuÊt khÈu
Nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc tiÕp cËn tÝn dông cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt
khÈu ViÖt Nam hiÖn nay ®-îc xem nh- mét trë ng¹i quan träng nhÊt trong
viÖc t¨ng tr-ëng xuÊt khÈu cña c¸c nhµ xuÊt khÈu chñ yÕu.
C¸c c¬ quan cung cÊp tÝn dông chñ yÕu cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt
khÈu g¹o cña ViÖt Nam lµ Ng©n hµng N«ng nghiÖp ViÖt Nam, Ng©n hµng
Th-¬ng m¹i ViÖt Nam vµ Ng©n hµng Ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam. C¸c c¬ quan
nµy chØ cÊp tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp sau khi ®· cã hîp ®ång xuÊt
khÈu. V× vËy, nÕu kh«ng ®-îc cÊp tÝn dông kÞp thêi, nhµ xuÊt khÈu sÏ kh«ng
thÓ mua ®-îc g¹o xuÊt khÈu theo hîp ®ång vµ cã thÓ cßn bÞ ph¹p do kh«ng
18
LuËn v¨n tèt nghiÖp
thùc hiÖn ®óng hîp ®ång. C¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ë §NB vµ §BSCL ®Òu
cho r»ng tiÕp cËn tÝn dông hiÖn nay cßn nhiÒu h¹n chÕ, th«ng th-êng Ng©n
hµng chØ ®¸p øng ®-îc 1/3 nhu cÇu vay cña doanh nghiÖp.
6. KiÓm tra chÊt l-îng tr-íc khi xuÊt khÈu
C¬ quan kiÓm tra chÊt l-îng hµng xuÊt khÈu (®èi víi c¸c s¶n phÈm
n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp) quan träng nhÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ
VINACONTROL. §èi víi mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu, VINACONTROL kiÓm
tra tíi 95% tæng l-îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Quy tr×nh kiÓm tra cña
VINACONTROL gåm 3 b-íc: (1) kiÓm tra chÊt l-îng g¹o trong kho cña
nhµ xuÊt khÈu; (2) kiÓm tra chÊt l-îng g¹o t¹i n¬i xÕp hµng chê xuÊt khÈu;
(3) kiÓm tra chÊt l-îng g¹o tr-íc khi giao hµng, chi phÝ kiÓm tra chÊt l-îng
g¹o lµ 0,3USD/tÊn.
7. VËn chuyÓn tµu biÓn
VËn chuyÓn g¹o xuÊt khÈu lµ dÞch vô ®¾t ®á ë ViÖt Nam do thiÕt bÞ
c¶ng l¹c hËu, n¨ng lùc bèc xÕp thÊp, lÖ phÝ c¶ng cao vµ n¨ng lùc vËn t¶i
thÊp…
Do n¨ng lùc vËn t¶i biÓn thÊp, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu sö
dông ph-¬ng thøc xuÊt khÈu FOB (sö dông tµu vËn t¶i n-íc ngoµi), chØ cã
nh÷ng l« hµng xuÊt khÈu theo ký kÕt cña ChÝnh phñ míi sö dông tµu cña c¸c
c«ng ty tµu biÓn trong n-íc.
Trong sè c¸c c¶ng biÓn cña ViÖt Nam th× l-îng g¹o xuÊt khÈu th«ng
qua c¶ng Sµi Gßn chiÕm tíi 70%. §iÒu nµy kh«ng chØ xuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ gÇn
gòi cña c¶ng víi nguån hµng xuÊt khÈu chÝnh, mµ cßn tõ møc c-íc phÝ vËn
t¶i biÓn tõ c¶ng Sµi Gßn th-êng thÊp h¬n c¶ng H¶i Phßng vµ c¶ng §µ N½ng.
Tuy nhiªn, møc phÝ c¶ng cña c¶ng Sµi Gßn l¹i cao h¬n.
8. Ho¹t ®éng tiÕp cËn thÞ tr-êng
PhÇn lín quan hÖ giao dÞch bu«n b¸n g¹o th-êng ®-îc ng-êi mua
n-íc ngoµi hoÆc lµ trùc tiÕp, hoÆc lµ th«ng qua c¬ quan ChÝnh phñ. C¸c
doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam ch-a chñ ®éng t×m kiÕm thÞ tr-êng: ch-a
cã ®-îc c¸c h¬p ®ång lín æn ®Þnh. C¸c hîp ®ång chñ yÕu lµ c¸c hîp ®ång
ChÝnh phñ chiÕm 1/2 l-îng g¹o xuÊt khÈu.
Ho¹t ®éng cña HiÖp héi XuÊt nhËp khÈu l-¬ng thùc ViÖt Nam trong
viÖc cung cÊp th«ng tin vÒ gi¸ c¶, thÞ tr-êng ch-a cã hiÖu qña. MÆt kh¸c, do
g¹o lµ nguån an ninh l-¬ng thùc quèc gia nªn Nhµ n-íc qu¶n lý ho¹t ®éng
xuÊt khÈu b»ng viÖc cÊp QUOTA nªn c¸c doanh nghiÖp còng kh«ng chñ
®éng trong viÖc ký hîp ®ång.
C¸c ho¹t ®éng hç trî xóc tiÕn xuÊt khÈu g¹o còng ch-a ®-îc quan t©m
®Çy ®ñ, ch-a tËn dông ®-îc c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin, v¨n phßng ®¹i diÖn,
c¬ quan tham t¸n, ng-êi ViÖt Nam ë n-íc ngoµi … ®Ó tæ chøc tuyªn truyÒn,
qu¶ng b¸ g¹o ViÖt Nam ®Õn ng-êi tiªu dïng. §èi víi thÞ tr-êng cã nhu cÇu
19
LuËn v¨n tèt nghiÖp
lín vÒ g¹o cã phÈm cÊp thÊp nh- Ch©u Phi, chóng ta l¹i ch-a xuÊt khÈu trùc
tiÕp do ta ch-a cã chÝnh s¸ch tÝn dông hç trî ban trong thanh to¸n. ë c¸c thÞ
tr-êng cã søc mua lín ®ßi hái chÊt l-îng cao , g¹o cña ta còng ch-a tiÕp cËn
®-îc.
Nh×n chung ho¹t ®éng tiÕp cËn thÞ tr-êng cña doanh nghiÖp ®-îc giao
xuÊt khÈu cña chóng ta ch-a xøng ®¸ng víi tiÒm n¨ng vµ vÞ trÝ n-íc xuÊt
khÈu g¹o thø 2 thÕ giíi lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam.
IV. Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu còng nhc¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña
ViÖt Nam
1. §iÓm m¹nh
ViÖt Nam ®· trë thµnh mét thÕ lùc chñ yÕu trªnt thÞ tr-êng g¹o thÕ
giíi.
S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o lµ mét trong nh÷ng h-íng -u tiªn ph¸t triÓn
cña ChÝnh Phñ kh«ng chØ xuÊt ph¸t tõ chÝnh s¸ch an ninh l-¬ng thùc quèc
gia mµ cßn lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cã lîi thÕ cña ViÖt Nam hiÖn nay.
§iÒu kiÖn thiªn nhiªn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c©y lóa, chi phÝ
nguån lùc néi ®Þa thÊp.
ChÝnh s¸ch c¬ cÊu l¹i gièng lóa ®ang ®-îc quan t©m h¬n vµ b-íc ®Çu
®· ®em l¹i hiÖu qña, n©ng cao n¨ng suÊt lóa. ViÖt Nam hoµn toµn cã tiÒm
n¨ng vÒ ph¸t triÓn g¹o chÊt l-îng cao.
T¨ng tr-ëng xuÊt khÈu g¹o ch-a v-ît qu¸ ng-ìng an toµn l-¬ng thùc
quèc gia do møc t¨ng tr-ëng s¶n l-îng cao.
Bªn c¹nh c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc, nhiÒu doanh nghiÖp t- nh©n ®·
tham gia vµo thÞ tr-êng s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu g¹o vµ ®· cã Ýt nhiÒu
kinh nghiÖm xuÊt khÈu g¹o.
2. §iÓm yÕu
ThÞ tr-êng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam chñ yÕu lµ thÞ tr-êng cã møc thu
nhËp trung b×nh vµ thÊp, chØ tiªu thô g¹o cã chÊt l-îng trung b×nh vµ thÊp.
DiÖn tÝch s¶n xuÊt réng lín, nh-ng qui m« s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng
d©n thÊp, chñ yÕu sö dông c¸c lao ®éng kh«ng chuyªn nghiÖp, møc ®Çu tvµo c¸c thiÕt bÞ s¶n xuÊt trong ph¹m vi hé thÊp.
ViÖc c¬ cÊu l¹i gièng lóa cho chÊt l-îng cao míi chØ ë giai ®o¹n khëi
®éng vµ diÔn ra kh¸ chËm ch¹p.
Tæn thÊt ë kh©u thu ho¹ch lóa lín lµm gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt.
Kh©u chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu cßn nhiÒu khã kh¨n c¶ vÒ møc c«ng
suÊt, tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ møc ®é lÉn lo¹i cña nguån lóa nguyªn liÖu.
C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n kÐm ph¸t triÓn, chi phi vËn chuyÓn cao lµm
gia t¨ng gi¸ thµnh phÈm.
M«i tr-êng, ®iÒu kiÖn tiÕp c©nj th«ng tin thÞ tr-êng vµ c«ng nghÖ cßn yÕu.
20
- Xem thêm -
.PDF 
35 
37406 
96 
