Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Lý do pháp lý
Văn hoá ngày càng có vai trò quyết định trong sự phát triển của mỗi cá nhân
và cộng đồng. Văn hoá không những ảnh hưởng đến môi trường, phẩm chất đạo
đức của một tổ chức, mà còn tác động đến những hành vi, ứng xử đạo đức của tập
thể cán bộ, và nhân viên.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, ở nước ta, Thủ tướng Chính phủ đã ban
hành Qui chế văn hóa công sở tại các cơ quan hành chính Nhà nước (Ban hành kèm
theo Quyết định số 129/2007/QĐ-TTg ngày 2 tháng 8 năm 2007) nêu ra các
nguyên tắc thực hiện văn hóa công sở; mục đích thực hiện văn hoá công sở; các
điều cấm đối với nhân viên công sở; qui định về trang phục, giao tiếp và ứng xử
của cán bộ, công chức, viên chức khi thi hành nhiệm vụ, cũng như cách bài trí công
sở tại các cơ quan hành chính Nhà nước.
Đối với nhà trường phổ thông, xây dựng văn hoá nhà trường chính là cơ sở để
tạo nên môi trường học tập thân thiện, tích cực. Từ năm học 2008 – 2009, Bộ Giáo
dục và Đào tạo đã ban hành Chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT, ngày 22 tháng 7 năm
2008, phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích
cực” nhằm huy động sức mạnh tổng hợp của các lực lượng trong và ngoài nhà
trường để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, hiệu quả, phù hợp với
điều kiện của địa phương và đáp ứng nhu cầu xã hội; phát huy tính chủ động, tích
cực, sáng tạo của học sinh trong học tập và các hoạt động xã hội một cách phù hợp
và hiệu quả.
1.2. Lý do lý luận
Từ lâu, các nhà lý luận về quản lý đã chỉ ra rằng văn hóa tổ chức có tầm quan
trọng đặc biệt trong việc tạo nên ưu thế cạnh tranh của tổ chức. Nhiều nhà nghiên
cứu cho rằng văn hóa tổ chức là toàn bộ các giá trị, niềm tin, truyền thống và thói
quen có khả năng qui định hành vi của các thành viên trong tổ chức và mang lại
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
1
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
cho tổ chức một bản sắc riêng. Văn hóa tổ chức không phải là bất biến mà có thể
thay đổi theo thời gian và ngày càng phong phú hơn.
Nhóm nghiên cứu FOCUS (First Origanizational Cultural Unified Search) đưa
ra định nghĩa về văn hóa tổ chức như sau: Văn hóa tổ chức là tập hợp các giá trị cơ
bản, chuẩn mực đạo đức, phương tiện và các mẫu hành vi qui định cách thức
những người trong một tổ chức tương tác với nhau và đầu tư năng lực vào công
việc của mình và vào tổ chức hay cơ quan nói chung.
Xét về bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức hành chính - sư phạm mà văn
hoá nhà trường chính là linh hồn của tổ chức, tạo nên đời sống tâm lý, tinh thần cho
nhà trường. Chúng ta có thể hiểu: “văn hóa nhà trường là tập hợp các giá trị cơ
bản, chuẩn mực đạo đức, phương tiện và các mẫu hành vi qui định cách thức mà
cán bộ giáo viên, nhân viên và học sinh trong nhà trường tương tác với nhau và đầu
tư năng lực vào công việc của mình và vào việc thực hiện nhiệm vụ của nhà trường
nói chung” (“Tài liệu bồi dưỡng CBQL trường phổ thông”, trang 173).
Văn hoá nhà trường gồm phần nổi có thể nhìn thấy như khung cảnh
trường học, cách bài trí lớp học, logo, khẩu hiệu, biểu tượng, đồng phục, nghi
lễ… Văn hoá nhà trường còn gồm phần chìm như các giá trị, nhu cầu, cảm xúc
mong muốn cá nhân, các giả định ngầm được coi là những quy ước có tính bất
thành văn, có tính đương nhiên, tạo nên một mạch ngầm kết nối các thành viên
trong nhà trường, làm nền tảng cho các giá trị và các suy nghĩ, hành động của
họ…
Tác giả Pam Robbins Harvey B. Alvy cho rằng, văn hoá nhà trường phản ánh
thành viên tổ chức. Văn hoá là “ý thức” mà cá nhân hình thành trong thế giới
công việc của mình. Như vậy, văn hoá nhà trường được biểu hiện thông qua nhận
thức, hành vi và thái độ của các thành viên trong nhà trường đối với học sinh,
với đồng nghiệp, với các bên liên quan (cấp trên, chính quyền địa phương, cha
mẹ học sinh, các trường bạn…) và các vấn đề liên quan đến chức năng, nhiệm vụ
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
2
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
của nhà trường như quan niệm về chất lượng giáo dục, quan niệm về hợp tác và
cạnh tranh trong giáo dục... Văn hoá nhà trường còn thể hiện ở sự ứng xử với
môi trường tự nhiên, xã hội.
1.3. Lý do thực tiễn
Văn hoá nhà trường lành mạnh là một thứ tài sản lớn của nhà trường, góp
phần tạo động lực làm việc cho các thành viên trong tổ chức, khuyến khích sự
sáng tạo và đổi mới, khuyến khích giáo viên cải tiến phương pháp nâng cao chất
lượng dạy và học, khuyến khích đối thoại và hợp tác, chia sẻ quyền lực và nâng
cao tính tự chịu trách nhiệm của các thành viên.Bên cạnh đó, nó còn hỗ trợ điều
phối và kiểm soát, hạn chế tiêu cực và xung đột, nâng cao chất lượng các hoạt
động của nhà trường.Văn hoá nhà trường lành mạnh nuôi dưỡng bầu không khí
cởi mở, dân chủ, mỗi cán bộ giáo viên đều hiểu rõ trách nhiệm, tích cực tham
gia vào việc ra các quyết định dạy và học.Ở đó, con người được coi trọng, được
cổ vũ hoàn thành công việc và công nhận sự thành công của mỗi người. Đó là
điều mà bất kỳ nhà trường phổ thông nào cũng mong muốn phấn đấu đạt được.
Bản thân tôi quan tâm đến vấn đề xây dựng văn hoá nhà trường bởi tôi ý
thức được tầm quan trọng của việc vun trồng, nuôi dưỡng văn hoá nhà trường
lành mạnh mà những lãnh đạo qua các thời kỳ của đơn vị tôi đã dày công vun
đắp từ nhiều năm nay.Bên cạnh đó, cùng với sự phát triển của thời đại, môi
trường văn hoá của nhà trường chúng tôi cũng đang không ngừng thay đổi. Tôi
nhận thấy cần phải có sự nhìn nhận cũng như đánh giá thường xuyên, để kịp thời
điều chỉnh những biểu hiện phản văn hoá, tiếp tục vun trồng văn hoá tích cực,
lành mạnh, góp phần nâng cao uy tín và “thương hiệu” của nhà trường, xây dựng
nhà trường phát triển ổn định, bền vững.
Tuy nhiên, đâu đó ở một số trường vẫn còn những hiện tượng mất đoàn
kết, chia bè rẽ phái trong cơ quan tạo nên bầu không khí căng thẳng. Điều này đã
ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục học sinh.
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
3
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
Từ những lý do trên đây, người viết chọn đề tài “Biện pháp xây dựng văn
hoá nhà trường tại trường THPT Chu Văn An” làm sáng kiến kinh nghiệm với
mong muốn ứng dụng những kiến thức đã học ở trường Cán bộ Quản lý Thành
phố Hồ Chí Minh vào tình hình thực tiễn của cơ quan, góp phần vun trồng và
xây dựng văn hoá nhà trường lành mạnh, tích cực.
2. Thực trạng hoạt động xây dựng văn hoá nhà trường tại trường THPT Chu
Văn An
2.1. Giới thiệu khái quát về trường THPT Chu Văn An
Trường trung học phổ thông Chu văn An thuộc địa phận khối 4 - Thị trấn La Hà
- Huyện Tư Nghĩa – Tỉnh Quảng Ngãi, được thành lập theo quyết định 1320 của
UBND tỉnh Quảng Ngãi vào ngày 7 tháng 3 năm 1993. Qua 18 năm hình thành và
phát triển với loại hình Bán Công trường đã từng bước đi lên. Đến ngày 1 tháng 8
năm 2011 được UBND Tỉnh Quảng Ngãi kí Quyết định lên trường công lập.
Học sinh của trường đến từ nhiều xã, xa nhất là xã Nghĩa Hiệp, Nghĩa Mỹ cách
trường từ 25 đến 30km. Phần lớn học sinh là con em nông dân đời sống còn gặp
nhiều khó khăn.
Năm học 2014-2015 trường có 1137 học sinh, 30 lớp. Chi bộ trường có 18 Đảng
viên, trực thuộc Huyện uỷ Tư nghĩa. Nhiều năm liền đạt chi bộ trong sạch vững
mạnh .Lãnh đạo trường : 04 ( 1 Hiệu trưởng, 3 hiệu phó) Số tổ : 09 ( có tổ ghép 1
số môn). Cán bộ giáo viên, công nhân viên: 81 người đạt chuẩn theo qui định của
ngành ( có 4 giáo viên đạt trên chuẩn). Khuôn viên nhà trường rộng khoảng 8.000
m2 , đang được tiếp tục mở rộng thêm 8.000m2 trong năm tới. Cơ sở vật chất
tương đối đầy đủ ( Phòng học, phòng thực hành bộ môn, phòng làm việc, thư viện
chuẩn...) tạo điều kiện học tập tốt nhất cho học sinh.
Với chủ đề năm học : “ Tiếp tục đổi mới quản lí, nâng cao chất lượng giáo dục”.
Ngay từ đầu năm học , nhà trường đã xây dựng kế hoạch hoạt động trong suốt 37
tuần ( dựa trên kế hoạch của Sở GD-ĐT Quảng Ngãi ). Các tổ chức đoàn thể được
kiện toàn, phân công nhiệm vụ và quyền hạn.Từng bộ phận có kế hoạch riêng, giao
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
4
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
ước thi đua trong suốt năm học được theo dõi, đánh giá của ban giám hiệu nhà
trường.
Năm học 2013-2014 vừa qua trường đã đạt được nhiều thành tích:Trường tiên
tiến xuất sắc, chi bộ trong sạch vững mạnh, 100% cán bộ giáo viên đạt lao động
tiên tiến, 17 chiến sĩ thi đua cơ sở, 01 chiến sĩ thi đua cấp tỉnh. Các tổ chuyên môn
đều được giấy khen.
Đa số học sinh đều ngoan, chăm chỉ, có ý thức học tập. Tuy nhiên còn một bộ
phận không nhỏ học sinh yếu, chây lười, thường xuyên vi phạm nội qui trường lớp.
Số học sinh này chủ yếu ở lớp 10 do điểm tuyển đầu vào thấp, các em học yếu,
không tiếp thu được kiến thức mới dẫn đến chán nản, quậy phá.
2.2. Thực trạng hoạt động xây dựng văn hoá nhà trường tại trường THPT
Chu Văn An
Qua khảo sát tình hình hoạt động của nhà trường, người viết nhận thấy về
mặt bề nổi, đơn vị tương đối định hình được nét văn hoá nhà trường theo các tiêu
chuẩn của đơn vị văn minh, nhà trường văn hoá, đảm bảo các tiêu chuẩn của trường
học xanh sạch đẹp.
Cơ sở vật chất của nhà trường nhìn chung tương đối đầy đủ, cảnh quan
thoáng mát, khuôn viên sân trường sạch đẹp, có bồn hoa, cây cảnh, được nhân viên,
giáo viên và học sinh thay phiên chăm sóc. Phòng học có trang trí khẩu hiệu từng
lớp. Các phòng hiệu bộ bố trí khoa học, thuận tiện cho các bộ phận trao đổi giải
quyết công việc. Có khu vực niêm yết công khai các thủ tục hành chính, quy định
tiếp dân, hướng dẫn qui trình làm việc, lịch làm việc và kế hoạch của các bộ
phận…
Nhà trường chú trọng công tác giáo dục niềm tin, chú trọng các nghi lễ
truyền thống, giữ gìn phong tục của tổ tiên, tinh thần tôn sư trọng đạo, hiếu kính
với mẹ cha. Hàng năm lấy ngày 7-3 làm ngày truyền thống của nhà trường, tổ chức
các hoạt động sinh hoạt văn hoá, lễ hội dân gian. Cuối năm tổ chức nghi lễ cúng tất
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
5
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
niên. Trước khi ra trường, học sinh lớp 12 được tổ chức lễ tri ân và trưởng thành để
bày tỏ lòng biết ơn đối với cha mẹ và thầy cô.
Công tác tương thân tương ái giúp đỡ đồng nghiệp gặp khó khăn được chú
trọng vun đắp. Ngoài việc thăm viếng các dịp hiếu hỷ, trong năm vừa qua cán bộ,
giáo viên và học sinh của nhà trường đã tổ chức quyên góp tổng cộng 5 đợt giúp đỡ
giáo viên và học sinh gặp khó khăn đột xuất với tổng số tiền thu được 10.385.000
đồng.
Tích cực hưởng ứng phong trào “xây dựng trường học thân thiện, học sinh
tích cực”, nhà trường đề cao khẩu hiệu “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương tự học
và sáng tạo”, “Thanh niên năng động, sáng tạo, học tập vì ngày mai lập thân lập
nghiệp”. Trong giao tiếp, ứng xử hàng ngày, ngôn ngữ giữa thầy và trò mang tính
chuẩn mực, cách xưng hô giữa trò với trò thể hiện được sự thân thiện, hồn nhiên.
Cán bộ giáo viên có đồng phục riêng của nhà trường, lấy màu xanh làm màu chủ
đạo, giáo viên lên lớp giờ chính khoá phải mặc áo dài, học sinh nữ mặc áo dài trắng
tất cả các giờ học chính khoá trong tuần.
Hàng năm, các hoạt động truyền thống của nhà trường được duy trì thường
xuyên (như lễ thành lập trường 7/3, hoạt động Văn hoá – văn nghệ, TDTT, Sân
chơi thanh niên theo chủ điểm hàng quý, hàng tháng, hàng tuần…)
Theo thời gian, nhiều giá trị đã được cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh
nhà trường thừa nhận và tôn trọng như: việc đề cao các giá trị nhân văn, sự trung
thực và tôn trọng, tính kỷ luật, tính ổn định, tính thực chất trong công tác và hiệu
quả dạy học. Một số giá trị mà giáo viên, nhân viên mong muốn xây dựng và đạt
được trong thời gian sắp tới đó là sự dân chủ, sự đổi mới, tinh thần hợp tác, chia sẻ
trong công việc.
Về những giả định ngầm, bước đầu khảo sát có nhiều ý kiến khác nhau,
người viết nhận thấy một trong những yếu tố được đa số cán bộ giáo viên thừa nhận
đó là khi họ có niềm tin về một môi trường giáo dục lành mạnh, với người lãnh đạo
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
6
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
không tham nhũng, hết mình vì tập thể, biết tôn trọng nhân viên, họ sẽ cố gắng làm
việc và cống hiến cho nhà trường.
Theo nhận định của người viết, việc xây dựng văn hoá nhà trường tại trường
THPT Chu văn An trong nhiều năm qua luôn được các thế hệ lãnh đạo nhà trường
chú tâm vun trồng, sau nhiều năm đã cơ bản định hình thành nền nếp. Diện mạo
nhà trường thay đổi theo thời gian, chất lượng giáo dục toàn diện không ngừng
được cải thiện, các hoạt động văn hoá văn nghệ thể dục thể thao đạt được nhiều
thành tích, nhà trường thực sự trở thành một trong những đơn vị văn hoá của địa
phương, nơi học tập và trưởng thành của nhiều thế hệ con em trên huyện nhà.
2.3. Những biểu hiện văn hoá tích cực và tiêu cực tại trường THPT Chu Văn
An
Biểu hiện văn hoá tích cực: Từ thực tế xây dựng văn hoá nhà trường đã nêu
trên, người viết nhận thấy trường THPT Chu Văn An có nhiều biểu hiện văn hoá
tích cực, cụ thể:
- Bầu không khí tương đối cởi mở, dân chủ, hợp tác, tin cậy và tôn trọng lẫn
nhau; lãnh đạo điều hành nhà trường hoạt động hiệu quả, công khai, minh bạch.
Các tổ chức đoàn thể phát huy tốt vai trò của mình.
- Chia sẻ quyền lực, trao quyền, khuyến khích tính tự chịu trách nhiệm; các
phó hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn phần lớn đều thấy được vai trò và trách
nhiệm của mình khi được Hiệu trưởng giao quyền; mỗi cán bộ, giáo viên đều biết
rõ công việc mình phải làm, tích cực tham gia vào việc ra các quyết định dạy và
học;
- Coi trọng con người, cổ vũ sự nỗ lực hoàn thành công việc và công nhận sự
thành công của mỗi người; chú trọng tính sáng tạo và đổi mới; khuyến khích đối
thoại và hợp tác, làm việc nhóm;
- Khuyến khích giáo viên cải tiến phương pháp nâng cao chất lượng dạy và
học; giáo viên được khuyến khích tham gia đóng góp ý kiến trong mọi hoạt động
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
7
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
của nhà trường; học sinh được khuyến khích bày tỏ ý kiến (cả về phương pháp
giảng dạy và giáo dục của giáo viên), được lãnh đạo nhà trường lắng nghe và giải
quyết kịp thời những yêu cầu chính đáng;
- Công tác trao đổi chuyên môn được tăng cường; giáo viên quan tâm đến chất
lượng và hiệu quả giảng dạy, học tập;
- Nhà trường thể hiện sự quan tâm, có mối quan hệ hợp tác chặt chẽ, lôi kéo
cộng đồng cùng tham gia giải quyết những vấn đề của giáo dục, đặc biệt trong việc
giáo dục những học sinh chậm tiến, học sinh vi phạm kỷ luật.
Nguyên nhân của những biểu hiện tích cực nói trên là:
Nhà trường thường xuyên nhận được sự quan tâm chỉ đạo của Sở giáo dục,
sự hỗ trợ từ phía chính quyền địa phương và hội cha mẹ học sinh cũng như các
mạnh thường quân và các doanh nghiệp đóng trên địa bàn của Huyện.
Ban giám hiệu nhà trường có sự đoàn kết, nhất trí, hỗ trợ nhau cùng làm
việc, phát huy được điểm mạnh của từng cá nhân, giúp đỡ nhau khắc phục những
hạn chế yếu kém. Hiệu trưởng đồng thời là phó Bí thư chi bộ nhà trường đã phát
huy tốt vai trò lãnh đạo và quản lý của mình. Công tác kiểm tra, giám sát được tiến
hành thường xuyên; các quy định, quy chế được xây dựng chặt chẽ, tạo được sự
thống nhất cao trong tập thể.
Đội ngũ giáo viên phần lớn có ý thức trách nhiệm, với trên 60% là lực lượng
trẻ được đào tạo chính quy, trong đó một bộ phận không nhỏ là con em lớn lên tại
địa phương, có sự gắn bó với nhà trường và quê hương, có ý thức trách nhiệm trong
việc phát huy truyền thống và xây dựng nhà trường phát triển. Đội ngũ giáo viên
lớn tuổi, có kinh nghiệm của nhà trường phần lớn đều là những giáo viên gương
mẫu, có tác phong chuẩn mực, gắn bó với nhà trường nhiều năm liền, có sức ảnh
hưởng đối với thế hệ giáo viên trẻ.
Bên cạnh những yếu tố tích cực, nhà trường vẫn còn những biểu hiện tiêu
cực, không lành mạnh (phi văn hoá), cụ thể là:
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
8
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
- Một số giáo viên thiếu sự cởi mở, ít gần gũi học sinh, không thấu hiểu tâm tư
nguyện vọng của học sinh; thiếu sự động viên khuyến khích, chưa phát huy tính
tích cực, sáng tạo của học sinh trong học tập, còn áp đặt kiến thức cho học sinh một
cách chủ quan; có giáo viên thường xuyên trách mắng học sinh vì các em không có
sự tiến bộ, khiến cho học sinh mặc cảm, chán học và bỏ học; có giáo viên sử dụng
hình thức trách phạt thiếu tính sư phạm như chép phạt quá nhiều, phạt tiền học sinh
chậm tiến bộ để gây quỹ lớp;
- Trong nội bộ giáo viên đôi lúc vẫn còn hiện tượng thiếu sự hợp tác, thiếu sự
chia sẻ học hỏi lẫn nhau; một bộ phận giáo viên thiếu chủ động trong công việc;
còn hiện tượng việc ai nấy làm, thiếu sự hỗ trợ cho nhau; một số giáo viên chưa
tích cực tham gia các hoạt động văn hoá xã hội;
- Còn xảy ra hiện tượng gian lận trong thi cử; tình trạng bạo lực học đường
vẫn còn, trong đó có hiện tượng học sinh gây gỗ đánh nhau với các thế lực bên
ngoài nhà trường;
- Một bộ phận học sinh đua đòi ăn chơi, còn những biểu lệch lạc về giới tính
theo phong trào, sống thiếu niềm tin, không có lý tưởng, lười lao động;
- Còn hiện tượng thiếu ý thức bảo vệ của công, bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ
sinh cá nhân; một số lớp học còn hiện tượng viết vẽ bẩn, khạc nhổ bữa bãi, vứt bã
kẹo cao su không đúng nơi quy định, không tiết kiệm điện; hút thuốc trong nhà
trường …
Nguyên nhân của những tồn tại yếu kém là:
Tâm lý lứa tuổi học sinh trong giai đoạn hiện nay có sự biến chuyển phức
tạp, ảnh hưởng từ nhiều nguồn khác nhau, việc giáo dục gia đình đôi lúc không
được các bậc cha mẹ quan tâm đúng mức. Nhiều gia đình có tâm lý “khoán trắng”
việc giáo dục học sinh cho nhà trường. Một bộ phận không nhỏ học sinh có nhận
thức kém, ý thức kỷ luật chưa cao, một vài em bị lôi kéo xúi giục, dính vào các mối
quan hệ nguy hiểm, phức tạp.
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
9
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
Nhà trường đôi lúc chưa chú trọng công tác bồi dưỡng giáo viên, đặc biệt là
bồi dưỡng những kiến thức về tâm lý sư phạm, kỹ năng xử lý các tình huống phát
sinh trong dạy học. Đôi lúc vì chú tâm quá nhiều đến chất lượng học tập mà xem
nhẹ việc giáo dục đạo đức cũng như công tác xây dựng văn hoá nhà trường.
Chất lượng đầu vào của học sinh thấp, năng lực tiếp thu của học sinh còn hạn
chế, số lượng học sinh yếu kém còn cao. Một số giáo viên năng lực chuyên môn
yếu, chậm đổi mới phương pháp giảng dạy, gặp nhiều khó khăn trong quá trình
tương tác với học sinh.
Đời sống của một bộ phận giáo viên mới ra trường còn gặp nhiều khó khăn,
chưa thực sự ổn định để an tâm công tác.
Giải pháp: Trước những biểu hiện của văn hoá nêu trên, nhà trường cũng đã
đề ra một số giải pháp nhằm khuyến khích, nuôi dưỡng văn hoá tích cực, lành
mạnh; hạn chế các biểu hiện văn hoá tiêu cực, cụ thể là:
Chấn chỉnh ngay các biểu hiện văn hoá chưa tích cực, nhắc nhở rút kinh
ngiệm những trường hợp giáo viên sử dụng các biện pháp giáo dục phản văn hoá;
tăng cường công tác phê bình và tự phê bình, tập thể giáo viên mạnh dạn góp ý cho
lãnh đạo nhà trường về những hành vi nóng nảy.
Chỉ đạo bộ phận kỷ luật và giáo viên chủ nhiệm tăng cường giáo dục đạo đức
cho học sinh, thường xuyên kiểm tra, giám sát các hoạt động bảo vệ môi trường,
giữ gìn vệ sinh lớp học.
Phát động phong trào thi đua trang trí phòng học sạch đẹp, khen thưởng,
tuyên dương, nhân rộng các điển hình tiêu biểu. Xử lý nghiêm khắc đối với các
hành vi thiếu ý thức bảo vệ môi trường, lớp học (trừ điểm thi đua của lớp, phê bình
trước cờ, xét hạnh kiểm học sinh hàng tuần, tháng).
Xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá,
khuyến khích giáo viên ứng dụng CNTT vào giảng dạy, thu hút học sinh qua từng
bài giảng. Chỉ đạo tổ bộ môn tăng cường dự giờ thăm lớp, kiểm tra chặt chẽ hoạt
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
10
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
động giảng dạy của giáo viên. Đổi mới hình thức sinh hoạt tổ chuyên môn, kết hợp
sinh hoạt chuyên môn và hoạt động thao giảng, khuyến khích giáo viên trao đổi,
chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn.
Quan tâm đến các hoạt động văn hoá trong trường học, tổ chức các hoạt
động văn hoá, văn nghệ có ý nghĩa thiết thực. Hỗ trợ Công đoàn và Đoàn thanh
niên về cơ sở vật chất và kinh phí để tổ chức các hoạt động văn hoá cho giáo viên
và học sinh.
2.4. Kinh nghiệm thực tế liên quan đến việc xây dựng văn hoá nhà trường
Việc xây dựng văn hoá nhà trường liên quan đến nhiều mảng công tác của
đơn vị, với kinh nghiệm công tác từ khi được bổ nhiệm làm Phó Hiệu trưởng, phụ
trách công tác thi đua - kỷ luật - phong trào, rồi chuyển sang phụ trách công tác
khác, người viết xin được nêu ra đây một vài tình huống mà bản thân đã tham gia
giải quyết, có lúc thành công và cũng có khi còn thất bại, từ đó thấy rằng để xây
dựng, vun trồng văn hoá nhà trường tích cực, lành mạnh đòi hỏi mỗi nhà trường
phải tiến hành đồng bộ rất nhiều giải pháp.
Tình huống 1: tổ chức tham quan du lịch cho giáo viên
Đối với trường THPT Chu Văn An, việc tham quan du lịch cho giáo viên
nhiều năm trước đây rất it được thực hiện, bởi nguồn thu của nhà trường hạn chế,
kinh phí tổ chức lại quá lớn, phần đông giáo viên có nhiều kế hoạc riêng trong hè,
rất khó tập hợp lực lượng, lãnh đạo nhà trường thường bận việc vào thời gian hè,
không mặn mà với chuyện tham quan du lịch. Đã từng có ý kiến đề xuất Công đoàn
tổ chức, nhưng bàn tính nhiều lần rồi cũng không giải quyết được các vướng mắc
đã nêu.
Trên cương vị Phó Hiệu trưởng phụ trách hoạt động thi đua, phong trào, tôi
bày tỏ sự ủng hộ đối với hoạt động này và đề xuất với BCH Công đoàn thực hiện
giải pháp trước mắt là tổ chức các hoạt động tham quan dã trong tỉnh. Từ những
hoạt động được tổ chức chu đáo và bước đầu tạo được bầu không khí thân thiện,
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
11
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
cởi mở trong tập thể sư phạm, BCH Công đoàn đã mạnh dạn xây dựng kế hoạch
du lịch hè cho giáo viên. Tôi đã chủ động tham mưu cho Hiệu trưởng, phân tích
những yếu tố tích cực của hoạt động, tạo được sự đồng thuận trong ban giám hiệu.
Nhà trường đã quyết định hỗ trợ một phần kinh phí cho chuyến tham quan. Tôi đã
tham gia cùng BCH công đoàn xây dựng kế hoạch chi tiết cho chuyến đi, chọn thời
điểm thích hợp để các giáo viên ở xa có thể kết hợp tham quan và thăm người thân,
lại tránh được một số hoạt động hè của trường để Ban giám hiệu có thể cùng tham
dự.
Năm học 2011 – 2012, lần đầu tiên nhà trường tổ chức cho giáo viên đi du
lịch, số lượng không nhiều nhưng bước đầu tạo được hiệu quả tích cực, giáo viên
có thêm nhiều kỷ niệm chung, phấn chấn hơn trong công việc, tỏ ra gắn bó hơn với
các hoạt động của nhà trường. Một số giáo viên trước đây ít thân thiện, nay qua các
hoạt động chung đã tỏ ra tích cực hơn, hoà đồng hơn.
Từ đó, hoạt động tham quan du lịch trở thành một hoạt động hàng năm của
nhà trường. Nguyên nhân của thành công này xuất phát từ sự ủng hộ của Ban giám
hiệu, việc xây dựng kế hoạch chu đáo của Công đoàn và sự đồng thuận của tập thể
giáo viên. Qua đây, có thể thấy rằng, việc tạo bầu không khí thân thiện, cởi mở
trong tập thể sư phạm là một trong các biện pháp quan trọng nhằm xây dựng văn
hoá nhà trường tích cực, lành mạnh.
Tình huống 2: người thầy nghiêm khắc
Thầy A dạy Toán nổi tiếng là người nghiêm khắc và khó tính, giữa học kỳ
được phân vào dạy thay cô M nghỉ hộ sản ở lớp 12A5, một lớp có nhiều học sinh
học yếu. Được một tháng thì Ban giám hiệu nhận được đơn kiến nghị của lớp xin
đổi giáo viên bộ môn. Trong đơn nói rằng thầy A vào lớp rất ít dạy dỗ, mà phần lớn
thời gian kiểm tra xem học trò có làm bài ở nhà không rồi lấy đó làm cái cớ để la
mắng các em cho đến hết tiết. Giáo viên A giải thích là vì học sinh lười học nên
phải nghiêm khắc để các em tiến bộ, trước đây học sinh quen với việc cô M dễ tính
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
12
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
nên giờ phản ứng với thầy như vậy. Ban giám hiệu ghi nhận, tìm hiểu sự việc rồi
tiến hành hoà giải giữa thầy và trò, giải thích để học sinh hiểu thầy hơn, động viên
giáo viên dùng phương pháp mềm dẻo để kích thích học sinh học tập. Mọi việc tạm
lắng xuống. Đến hết học kỳ 1, lớp 12A5 có 2 học sinh bỏ học, BGH yêu cầu giáo
viên chủ nhiệm (GVCN) tìm hiểu lý do, động viên các em đi học lại. GVCN báo
cáo lại là do lực học quá yếu nên các em chán học, bỏ học đi làm. Cô giáo cũng cho
biết là trong số đó có học sinh T tâm sự với cô là em không muốn trở lại trường học
nữa, vì mỗi lần tới tiết Toán của thầy A là em bị ức chế, em cảm thấy thầy có ác
cảm với mình, em học yếu môn Toán, thường xuyên bị thầy kiểm tra rồi la mắng,
tiết nào thầy cũng kêu lên bảng làm bài, e không làm được bị thầy phê bình nặng
lời rồi các bạn trong lớp cũng bị vạ lây. Việc lớp xin đổi giáo viên không được
chấp thuận khiến các em cảm thấy nặng nề hơn, vì sau đó thầy vẫn không thay đổi
thái độ với lớp mà còn có phần ác cảm với lớp hơn.
Kết quả này cho thấy nhà trường đã không thành công trong việc giải quyết
tình huống căng thẳng giữa thầy và trò của lớp 12A5. Nguyên nhân là BGH nhà
trường một phần vị nể vì thầy A dù sao cũng là một giáo viên có trình độ chuyên
môn khá tốt, có nhiều đóng góp cho trường. Tuy nhiên thầy A đã chọn biện pháp
giáo dục chưa phù hợp với đối tượng học sinh có năng lực tiếp thu còn hạn chế,
chưa tạo được không khí thân thiện trong lớp học để các em có động lực vươn lên,
thái độ cư xử của thầy đôi lúc còn biểu hiện phản văn hoá, thiếu tính giáo dục. Tình
huống này cho thấy nhà trường cần phải chú trọng tạo dựng môi trường học đường
an toàn, thân thiện trước hết là trong mối quan hệ tương tác hàng ngày giữa giáo
viên và học sinh thông qua các giờ lên lớp.
Từ những phân tích trên đây, có thể xác định một số biện pháp cơ bản để
vun trồng nuôi dưỡng văn hoá nhà trường lành mạnh, cụ thể như sau:
- Xây dựng bầu không khí dân chủ: cởi mở, hợp tác, cùng chia sẻ hỗ trợ lẫn
nhau; mọi người đều được tôn trọng và có cơ hội thể hiện, phát triển các khả năng
của mình;
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
13
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
- Xây dựng và chia sẻ tầm nhìn, mục tiêu cũng như các giá trị mà nhà trường
mong muốn đạt được cho toàn thể cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh hiểu rõ và
đồng thuận.
- Xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá, khen thưởng hợp lý, đảm bảo sự công
bằng, trung thực, khách quan, thúc đẩy mọi người nỗ lực làm việc;
- Xây dựng môi trường học đường thân thiện, an toàn; xây dựng các mối quan
hệ tốt đẹp giữa thầy – trò, giữa trò – trò; giữa cán bộ giáo viên với nhau (trong đó
có các nhà quản lý giáo dục với cán bộ giáo viên) theo các chuẩn mực chung của xã
hội và những quy định riêng của ngành giáo dục, của nhà trường;
- Lên án, loại bỏ những biểu hiện phi văn hoá (văn hóa tiêu cực, không lành
mạnh) trong nhà trường;
- Xây dựng các qui tắc ứng xử giữa các thành viên trong nhà trường và giữa
các thành viên của nhà trường với môi trường xung quanh (môi trường tự nhiên và
môi trường xã hội).
- Hiệu trưởng chia sẻ quyền lực, mạnh dạn trao quyền cho giáo viên trong đó
đề cao vai trò lãnh đạo hoạt động dạy và học của giáo viên; nhưng đồng thời cũng
cần tăng cường dự giờ, trao đổi với giáo viên đứng lớp về cách dạy và học nhằm tư
vấn, thúc đẩy giáo viên tiến bộ;
- Khuyến khích và tích cực ủng hộ sự đổi mới, sự sáng tạo để giáo viên phát
triển tối đa khả năng của họ;
- Coi trọng việc đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn để không ngừng phát triển đội ngũ;
thúc đẩy sự đối thoại, trao đổi chuyên môn và chia sẻ kinh nghiệm; khuyến khích
giáo viên tích cực hợp tác với đồng nghiệp trong và ngoài trường;
- Hiệu trưởng thường xuyên trau dồi kỹ năng giao tiếp; xây dựng phong cách
lãnh đạo dân chủ, tăng cường đối thoại, lắng nghe tất cả mọi người; luôn học hỏi để
đổi mới và nâng cao uy tín của mình trong nhà trường;
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
14
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
- Khuyến khích phụ huynh học sinh tham gia vào các hoạt động giáo dục của
trường và làm cho phụ huynh hiểu rõ vai trò của họ;
3. Các kế hoạch hành động nhằm xây dựng văn hoá nhà trường tại đơn vị
Trên cương vị Phó Hiệu trưởng, để góp phần xây dựng văn hoá nhà trường
tích cực, lành mạnh, tôi xây dựng kế hoạch hành động thực hiện trong thời gian
một tháng, ba tháng và sáu tháng tới như sau:
3.1. Các hoạt động dự kiến thực hiện trong 1 tháng tới
Thời
Tên công
Mục đích/
Người/
Điều kiện/
Dự kiến
Hướng
gian
việc
Kết quả
đơn vị/
Phương tiện
rủi ro,
khắc phục
cần đạt
tổ chức
thực hiện
khó
phối
khăn,
hợp
cản trở
Tuần
- Xác
- Gọi tên
- Hiệu
- Sử dụng
- Thời
- Khéo léo
1+ 2
định các
được các giá
trưởng
tài liệu Bồi
gian các
lồng ghép
giá trị cốt
trị cụ thể;
và các
dưỡng cán
cuộc
nội dung
lõi làm cơ - Xác định
Phó
bộ quản lý
họp
liên quan
sở cho
được trách
Hiệu
không
đến cuộc
thành
nhiệm của
trưởng
cho
họp, trình
công của
bản thân;
- Các tổ truyền qua
phép
bày ngắn
văn hoá
- Làm cho
trưởng
các cuộc
gọn, nêu
nhà
các thành
chuyên
họp chủ
vấn đề để
trường
viên chủ chốt
môn
chốt, lồng
tác động
- Tuyên
hiểu được ý
- Công
ghép trong
truyền
- Một số
nghĩa của các
đoàn,
lúc thảo
các giá trị giá trị cốt lõi
thành
Đoàn
cốt lõi
đối với sự
thanh
trong đội
luận các chủ viên
đề giáo dục. không
thành công
niên
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
- Tuyên
quan
15
đến các
thành viên.
- Tranh thủ
sự ủng hộ
của số
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
ngũ chủ
của nhà
chốt
trường
tâm.
đông
Tuần Chỉ đạo
- Học sinh
- Hiệu
- Tài liệu
- Đề thi
- Tăng
3+4
được ôn tập
trưởng
Chuẩn kiến
không
cường vai
kỳ thi học chu đáo;
và các
thức, kỹ
đáp ứng
trò của các
kỳ 2
- Đề thi đảm
Phó
năng các bộ các mức
tổ trưởng
nghiêm
bảo chuẩn
Hiệu
môn
độ cơ
chuyên
túc
kiến thức và
trưởng
- Công văn
bản;
môn.
kỹ năng, phân - Các tổ hướng dẫn
- Sao in
Thành lập
loại được
trưởng
của Sở;
thiếu đề; các nhóm
trình độ học
chuyên
- Các bảng
tư vấn
sinh;
môn
kế hoạch tổ
chuyên
- Đảm bảo
- Công
chức thi,
môn giúp
các khâu ra
đoàn,
bảng phân
ban giám
đề, duyệt đề,
Đoàn
công nhiệm
hiệu duyệt
in ấn đề
thanh
vụ, lịch thi,
nghiêm túc,
niên
Bảng hiệu
chất lượng,
- Giáo
lệnh trống;
bảo mật;
viên,
- Văn phòng
- Giáo viên
nhân
phẩm, vật
có ý thức
viên
dụng, cơ sở
trách nhiệm
- Học
vật chất
khi có sự
trong coi thi;
sinh
phục vụ kỳ
cố thiếu
- Rèn luyện
- Phụ
thi;
kỹ năng phối
huynh
- Bản cam
hợp làm việc,
học
kết thực
thành thạo
sinh
hiện kỳ thi
tổ chức
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
16
- Xảy ra
tình
trạng
gian lận
trong thi
cử;
đề.
- Nhắc nhở
bộ phận
văn phòng
sẵn sàng
bổ sung
- Giáo
đề;
viên coi
- Quán
thi
triệt kỹ
không
nhiệm vụ
đúng
của giáo
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
các kỹ thuật
nghiêm túc
giờ;
viên, thảo
coi kiểm tra
của HS;
luận các
trắc nghiệm;
- Giáo viên
sai sót có
- Ngăn ngừa
và học sinh
thể mắc
các hành vi
được truyền
phải để
gian lận trong
thông chu
GV chú ý;
thi cử;
đáo, hiểu rõ
- Xử lý
trách nhiệm
khéo léo,
của mình
nghiêm túc
các trường
hợp vi
phạm.
3.2. Các hoạt động dự kiến thực hiện trong 3 tháng tới
Thời
Tên
Mục đích/
Người/
Điều kiện/
Dự kiến
Hướng khắc
gian
công
Kết quả
đơn vị/
Phương tiện
rủi ro,
phục
việc
cần đạt
tổ chức
thực hiện
khó
Tháng
Chỉ
phối
khăn,
hợp
cản trở
- Đảm bảo
- Ban
- Thông tư
- Thời
việc đánh
giám
58/2011/TT
gian vào công tác
công
giá được
hiệu;
-BGDĐT;
điểm
tác
chính xác,
- Các tổ
- Khung kế
quá gấp; nhiều thời
đánh
công bằng,
trưởng,
hoạch thời
- GV
giá
khách quan; nhóm
gian của Sở; vào
chất
- GV thực
trưởng
- Kế hoạch
lượng
hiện kế
chuyên
đánh giá xếp sai; thay - Kiểm tra
học
hoạch đánh
môn;
loại học
9/2014 đạo
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
17
điểm
sổ; làm
- Sắp xếp các
khác, dành
gian cho
công tác làm
điểm;
giám sát chặt
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
sinh
giá đúng
- Giáo
sinh cuối
việc
chẽ việc
cuối
tiến độ;
viên;
năm;
không
nhập điểm,
năm
- Cung cấp
- Học
- Hướng dẫn đúng
kết quả
sinh;
công tác
phản hồi
- Phụ
đánh giá lên - Cho
công tác tư
đáng tin cậy huynh.
điểm của
điểm
tưởng cho
cho học
nhà trường;
khống,
GV, học sinh
sinh và phụ
- Đảm bảo
nâng
và phụ
huynh;
GV và học
điểm;
huynh;
- GV biết
sinh hiểu
- Phụ
- Xử lí
cách sử
được văn
huynh
nghiêm các
dụng kết
hoá đánh
và học
hiện tượng
quả đánh
giá.
sinh xin
tiêu cực.
giá để điều
tiến độ;
tính điểm;
- Làm tốt
điểm.
chỉnh quá
trình dạy
học;
Tháng
Bồi
- Giáo viên
- BGH
- Tài liệu về
- Một số - Khuyến
10+11 dưỡng
hiểu được
- Các tổ
các phương
GV thụ
khích GV
năm
cho
tác dụng
trưởng,
pháp dạy
động
cùng tham
2014
giáo
của các
nhóm
học tích
trong
gia các hoạt
viên
phương
trưởng
cực;
học tập;
động nhóm
một số
pháp dạy
chuyên
- Chương
- GV
của khoá tập
phương học tích
môn;
trình tập
bày tỏ
huấn;
pháp
cực; nắm
- Giáo
huấn;
sự e
- Trao đổi về
dạy
- Báo cáo
ngại đối những mong
học
được một số viên.
kỹ thuật dạy
phát
học tích cực
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
viên có năng với việc
18
muốn, lắng
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
huy
(động não,
lực;
đổi mới
nghe các đề
tính
thảo luận
- Quỹ thời
phương
xuất của GV
tích
nhóm, phản
gian cho
pháp
trong việc
phép.
dạy học. đổi mới
cực của hồi tích
học
cực);
phương pháp
sinh
- Hứng thú
dạy học;
học hỏi và
- Khuyến
tích cực ứng
khích GV
dụng vào
tìm thêm các
hoạt động
biện pháp
giảng dạy
mới để tổ
theo đặc thù
chức dạy học
bộ môn.
tích cực.
3.3. Các hoạt động dự kiến thực hiện trong 6 tháng tới (Tháng 12/2014 đến
tháng 5/2015)
Thời
Tên
Mục đích/ Kết Người/
gian
công
quả
việc
cần đạt
Điều kiện/
Dự kiến
Hướng khắc
đơn vị/
Phương tiện
khó
phục
tổ
thực hiện
khăn,
chức
cản trở
phối
hợp
Tháng
Chỉ
- Tăng cường
- BGH
- Tuân thủ
- 1 số
- Giải thích
12/201
đạo
giao quyền,
- Các
các văn bản
GV đòi
để GV hiểu
4
công
chia sẻ trách
tổ
pháp quy;
hỏi
được vị trí,
tác
nhiệm;
trưởng, công văn
quyền
trách nhiệm
phân
- Đảm bảo
nhóm
lợi quá
của mình;
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
hướng dẫn
19
Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng văn hóa nhà trường
công
công bằng,
trưởng
của Sở GD;
nhiều;
giáo
khách quan;
chuyên - GV được đề - GV
viên
hài hoà lợi ích môn;
xuất nguyện
bức xúc
xúc của GV,
giảng
và nguyện
- Giáo
vọng của
vì cảm
trình Hiệu
dạy
vọng của học
viên;
mình;
thấy
trưởng ra
sinh và GV;
- Học
- Học sinh có không
- Tạo bầu
sinh.
cơ hội đề
công
cuối cùng
không khí dân
xuất nguyện
bằng, tỏ
nếu các tổ
chủ, cởi mở;
vọng được
ra chống không thống
- GV và HS
GV nào
đối;
nhất được;
cảm thấy được
giảng dạy;
- Không
- Bàn bạc
tôn trọng,
- Tôn trọng
dung
với tổ trưởng
thoải mái và
nguyên tắc
hoà
điều chỉnh
chuẩn bị tốt
dân chủ tập
được với nếu cảm
tâm thế để bắt
trung;
nguyện
thấy ảnh
đầu năm học
- Vai trò
vọng
hưởng lớn
mới.
quyết định
của học
đến lợi ích
cuối cùng của sinh
- Lắng nghe
những bức
quyết định
của học sinh.
Hiệu trưởng.
Từ
Xây
- Bộ quy tắc
-BGH; - Tài liệu về
tháng
dựng
đảm bảo đáp
- GV,
xây dựng văn nhiều
thời gian
1/2015
bộ
ứng các yêu
nhân
hoá nhà
thời
tiến hành
đến
quy
cầu trong việc
viên và trường;
gian;
hợp lí;
tháng
tắc
thực hiện ứng
học
- Kế hoạch,
- GV và
- Tăng
3/2015
ứng
xử có văn hoá; sinh.
kinh phí tổ
học sinh cường kiểm
xử
- GV và HS
chức;
không
tra tiến độ
văn
tham gia vào
- Truyền
tích cực
thực hiện;
Người thực hiện: Tạ Ngọc Trí
20
- Tốn
- Lựa chọn
- Xem thêm -