Tài liệu Xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại công ty tnhh đức dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG ---o0o--- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY TNHH ĐỨC DƢƠNG SINH VIÊN THỰC HIỆN : PHÙNG THỊ THANH MAI MÃ SINH VIÊN : A20732 CHUYÊN NGÀNH : QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ NỘI - 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG ---o0o--- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY TNHH ĐỨC DƢƠNG Giáo viên hƣớng dẫn : TH.S Lê Huyền Trang Sinh viên thực hiện : Phùng Thị Thanh Mai Mã sinh viên : A20732 Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh HÀ NỘI - 2015 Thang Long University Library LỜI CẢM ƠN Qua 4 năm học tập và rèn luyện tại Trường Đại Học Thăng Long đến nay, được sự chỉ bảo và giảng dạy nhiệt tình, giúp đỡ của quý thầy cô, đặc biệt là quý thầy cô Khoa Kinh Tế Quản Lý đã truyền đạt cho em những kiến thức về lý thuyết và thực hành trong suốt thời gian học ở trường. Và trong thời gian thực tập tại Công ty TNHH Đức Dương em đã có cơ hội áp dụng những kiến thức học ở trường vào thực tế ở công ty, đồng thời em cũng học hỏi được nhiều kinh nghiệm thực tế tại công ty. Cùng với nỗ lực của bản thân, em đã hoàn thành Khóa luận tốt nghiệp của mình. Từ những kết quả đạt được này, em xin chân thành cảm ơn: Quý thầy cô Trường Đại Học Thăng Long, đã truyền đạt cho em những kiến thức bổ ích trong thời gian quá. Đặc biệt là cô Lê Huyền Trang đã tận tình hướng dẫn em hoàn thành tốt bài luận văn tốt nghiệp này. Ban giám đốc Công ty TNHH Đức Dương đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong thời gian tực tập. Do kiến thức của em còn hạn hẹp nên không tránh khỏi những thiếu xót trong cách hiểu, lỗi trình bày. Em rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô để em học thêm được nhiều kinh nghiệm và đạt được kết quả tốt hơn. Em xin chân thành cảm ơn! LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Khóa luận tốt nghiệp này là do tự bản thân thực hiện có sự hỗ trợ của giáo viên hướng dẫn và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong Khóa luận là có nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này! Sinh viên (Chữ ký) Phùng Thị Thanh Mai Thang Long University Library MỤC LỤC Trang LỜI MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP VÀ XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP......................................................................... 1 1.1. Khái quát về văn hóa........................................................................................... 1 1.1.1. Khái niệm về văn hóa........................................................................................ 1 1.1.2. Các đặc trưng của văn hóa ............................................................................... 2 1.1.3. Vai trò của văn hóa trong sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội...................... 3 1.2. Khái quát về văn hóa doanh nghiệp .................................................................. 5 1.2.1. Khái niệm về văn hóa doanh nghiệp ................................................................ 5 1.2.2. Tác động của văn hóa doanh nghiệp tới sự phát triển của doanh nghiệp ..... 6 1.2.3. Đặc trưng của văn hóa doanh nghiệp.............................................................. 9 1.2.4. Các cấp độ văn hóa doanh nghiệp .................................................................11 1.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quy trình xây dựng văn hóa doanh nghiệp .......16 1.2.6. Quy trình xây dựng văn hóa doanh nghiệp ...................................................19 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY TNHH ĐỨC DƢƠNG..............................................................................22 2.1. Khái quát về Công ty TNHH Đức Dƣơng .......................................................22 2.1.1. Giới thiệu chung về Công ty TNHH Đức Dương ..........................................22 2.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của Công ty TNHH Đức Dương .........22 2.1.3. Các lĩnh vực kinh doanh ................................................................................24 2.1.4. Cơ cấu tổ chức và chức năng nhiệm vụ của các phòng ban của Công ty TNHH Đức Dương .......................................................................................................24 2.1.5. Đặc điểm nhân sự của công ty TNHH Đức Dương ......................................27 2.1.6. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty TNHH Đức Dương 2012-2014 ......................................................................................................................28 2.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Đức Dƣơng.......................................................................................................29 2.2.1. Các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp ...............................................................29 2.2.2. Các yếu tố bên trong doanh nghiệp................................................................30 2.3. Phân tích thực trạng xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Đức Dƣơng ...................................................................................................................32 2.3.1. Nhận thức văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Đức Dương ...........33 2.3.2. Thực trạng quy trình xây dựng văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Đức Dương ...................................................................................................................34 2.4. Đánh giá chung về quy trình xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Đức Dƣơng.......................................................................................................50 2.4.1. Kết quả đạt được .............................................................................................50 2.4.2. Một số vấn đề còn tồn tại ................................................................................51 CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY TNHH ĐỨC DƢƠNG...........................53 3.1. Quan điểm định hƣớng xây dựng văn hóa doanh nghiệp cho Công ty TNHH Đức Dƣơng.......................................................................................................53 3.2. Một số giải pháp hoàn thiện quy trình xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Đức Dƣơng ........................................................................................54 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho lãnh đạo và cán bộ nhân viên ..............................54 3.2.2. Hoàn thiện định hình văn hóa doanh nghiệp ...............................................54 3.2.3. Nâng cao hoạt động triển khai để xây dựng văn hóa doanh nghiệp............61 3.2.4. Duy trì và thay đổi văn hóa .............................................................................63 3.3. Kiến nghị nhà nƣớc ...........................................................................................63 Thang Long University Library DANH MỤC VIẾT TẮT Ký hiệu viết tắt Tên đầy đủ BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế BĐS Bất động sản CBNV Cán bộ nhân viên DN Doanh nghiệp NXB Nhà xuất bản SXKD Sản xuất kinh doanh TNHH Trách nhiệm hữu hạn VHDN Văn hóa doanh nghiệp VH Văn hóa UBND Ủy ban nhân dân DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ, CÔNG THỨC Sơ đồ 1.1. Các cấp độ của văn hóa doanh nghiệp .........................................................11 Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức của Công ty TNHH Đức Dương .........................................24 Bảng 2.1. Cơ cấu lao động theo giới tính năm 2012 - 2014..........................................27 Bảng 2.2. Cơ cấu lao động theo trình độ tại năm 2012 - 2014......................................27 Bảng 2.3. Bảng kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2012 – 2014 của Công ty TNHH Đức Dương ........................................................................................................28 Bảng 2.4. Biểu hiện của 2 cấp độ văn hóa doanh nghiệp ..............................................34 Hình 2.1. Trụ sở của Công ty TNHH Đức Dương ........................................................35 Hình 2.2. Bàn tiếp tân ....................................................................................................36 Hình 2.3. Ghế chờ cho khách ........................................................................................36 Hình 2.4. Phòng Giám Đốc ...........................................................................................37 Hình 2.5. Phòng họp của công ty ..................................................................................37 Hình 2.6. Tòa nhà 4 tầng ...............................................................................................38 Hình 2.7. Phòng làm việc của nhân viên ở tòa nhà 4 tầng ............................................39 Hình 2.8. Dự án chợ dân sinh Hải Hà ...........................................................................40 Hình 2.9. Đồ bảo hộ lao động........................................................................................43 Bảng 2.6. Giờ làm việc của Công ty TNHH Đức Dương .............................................48 Thang Long University Library LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh toàn cầu hóa và xu thế hội nhập đang diễn ra mạnh mẽ, sự giao lưu giữa các nền văn hóa đa dạng, ảnh hưởng tới phong cách, thái độ làm việc của các doanh nghiệp. Vì vậy để hòa nhập và phát triển thành công, các quốc gia nói chung và các doanh nghiệp nói riêng phải tìm ra cho mình con đường và cách thức hội nhập đúng đắn. Để làm được điều này, việc quan trọng là cần nắm bắt được các yếu tố cơ bản trong hội nhập, để bắt kịp và phát triển theo xu hướng chung của thời đại. Không chỉ là vấn đề về thể chế chính trị, kinh tế hay sự thay đổi của khoa học kỹ thuật, mà còn là vấn đề nhận thức, quan điểm, phong cách,…tựu trung lại là vấn đề văn hóa và sự phát triển trong ý thức hệ của toàn xã hội. Xu thế phát triển chung hiện nay của nền kinh kế thế giới là đang tiến dần đến tầm cao của nền kinh tế tri thức, trong đó văn hóa đóng vai trò quan trọng. Nhìn chung, VHDN là toàn bộ những giá trị tinh thần mà doanh nghiệp tạo ra trong quá trình sản xuất kinh doanh, tác động tới tình cảm, lý trí và hành vi của các thành viên cũng như sự phát triển của văn hóa doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp đều có một nét văn hóa riêng, giúp phân biệt doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác. Với mỗi doanh nghiệp, văn hóa là một tài sản vô hình, một vũ khí cạnh tranh sắc bén và có ảnh hưởng mạnh mẽ tới hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như sự tồn tại và phát triển của văn hóa doanh nghiệp. VHDN tích cực sẽ giúp thu hút và giữ gìn nhân tài, gắn kết các thành viên trong doanh nghiệp, khơi dậy niềm tin, niềm tự hào về doanh nghiệp, tạo nên sức mạnh tinh thần phát huy khả năng sáng tạo của các nhân viên, giúp cho các hoạt động trong doanh nghiệp ổn định và giảm bớt rủi ro trong kinh doanh…Tóm lại, VHDN là chìa khóa của sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Chính vì vậy, việc xây dựng và phát triển VHDN là đòi hỏi tính cấp bách và là một trong những vấn đề trọng yếu mà doanh nghiệp cần quan tâm tới. Xây dựng và phát triển VHDN đang trở hành một xu hướng trên thế giới và được nâng tầm chiến lược trong nhiều doanh nghiệp. Tuy nhiên đối với nền kinh tế Việt Nam, khái niệm VHDN còn khá mới mẻ. Thực tế cho thấy thì đa số các doanh nghiệp ở nước ta còn chưa có sự quan tâm cũng như nhận thức đúng đắn về văn hóa doanh nghiệp, chưa thấy được vai trò, tầm quan trọng và sức mạnh của VHDN. Các doanh nghiệp ở nước ta đa phần đều có quy mô vừa và nhỏ, vốn kinh doanh còn hạn chế, cơ sở vật chất còn nghèo nàn, công nghệ lạc hậu nên việc cạnh tranh còn nhiều hạn chế. Trong nền kinh tế thị trường, để tồn buộc các doanh nghiệp phải lựa chọn con đường phát triển phù hợp. Xác định văn hóa doanh nghiệp là một nhân tố quan trọng trong sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, vấn đề đặt ra cho các doanh nghiệp là phải xây dựng cho mình một nền tảng văn hóa doanh nghiệp vững mạnh, tạo được lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp trên bước đường phát triển của mình. Công ty TNHH Đức Dương đã trải qua nhiều năm xây dựng và phát triển, nhưng công ty vẫn chưa xây dựng được những nét văn hóa riêng chính vì vậy em chọn đề tài: “Xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Đức Dương” làm đề tài nghiên cứu cho bài luận văn của mình. 2. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu  Mục đích: Đề xuất giải pháp để xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Đức Dương.  Nhiệm vụ nghiên cứu:  Hệ thống hóa cơ sở lý luận về văn hóa doanh nghiệp và quy trình xây dựng văn hóa doanh nghiệp.  Đánh giá được thực trạng xây dựng văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Đức Dương.  Đề xuất được một số giải pháp, nhằm hoàn thiện xây dựng văn hóa doanh nghiệp cho Công ty TNHH Đức Dương nói riêng và các doanh nghiệp Việt Nam nói chung. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu  Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài là xây dựng văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Đức Dương.  Phạm vi nghiên cứu đề tài:  Phạm vi không gian: Công ty TNHH Đức Dương  Phạm vi thời gian: 2012 - 2014 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng những phương pháp nghiên cứu cơ bản bao gồm: thu thập, phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kê, đánh giá…trên cơ sở số liệu, tài liệu của công ty. 5. Kết cấu khóa luận Ngoài phần mở đầu và kết luận, khóa luận gồm 3 phần: Phần 1. Cơ sở lý luận về Văn hóa doanh nghiệp và xây dựng văn hóa doanh nghiệp Phần 2. Thực trạng xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Đức Dƣơng Phần 3. Một số giải pháp để hoàn thiện xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Đức Dƣơng Thang Long University Library CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP VÀ XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP 1.1. Khái quát về văn hóa 1.1.1. Khái niệm về văn hóa Văn hóa là một lĩnh vực tồn tại và phát triển gắn liền với đời sống của nhân loại, là đặc trưng của con người, trên thế giới có rất nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa. Các khái niệm đó không giống nhau tùy theo cách hiểu rộng hẹp khác nhau, trong khi văn hóa là một lĩnh vực vô cùng rộng lớn, phong phú và phức tạp. Mặt khác, cũng như các lĩnh vực khoa học xã hội khác, ngành khoa học về văn hóa có tính chất lịch sử và phát triển xuyên suốt lịch sử loài người, từ văn hóa dân gian có văn tự và không có văn tự đến văn hóa chỉnh thể của các chế độ đương thời. Trong quá trình lịch sử đó nội dung và khái niệm của văn hóa cũng thay đổi theo. Đó là hiện thực khách quan. Tuy nhiên chúng ta có thể xem xét một vài khái niệm sau: Trong bản thảo “Nhật ký trong tù” năm 1943, Bác Hồ đã khẳng định: “Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu của đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”. (Hồ Chí Minh, toàn tập, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, tập 3). Bác chỉ rõ nội hàm của văn hóa, đồng thời, Bác phân tích và luôn nhấn mạnh mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa và cơ sở hạ tầng, văn hóa và kinh tế, chính trị, xã hội. Văn hóa là kiến trúc thượng tầng, nhưng khi cơ sở hạ tầng của xã hội kiến thiết rồi, lúc đó văn hóa mới đủ điều kiện phát triển được. Văn hóa là động lực phát triển kinh tế, phát triển xã hội. Văn hóa phải soi đường cho mọi người tiến tới. Theo nguyên tổng giám đốc UNESCO, Federico Mayer Zaragoza, đưa ra nhân dịp phát động “Thập kỷ thế giới phát triển văn hóa” năm 1988 – 1997: “Văn hóa phản ánh và thể hiện một cách thống nhất, sống động mọi mặt của cuộc sống đã diễn ra trong quá khứ, cũng như đang diễn ra trong hiện tại, qua hàng bao nhiêu thế kỷ nó đã cấu thành một hệ thống các giá trị, truyền thống, thẩm mỹ và lối sống mà dựa trên đó mỗi dân tộc khẳng định bản sắc riêng của mình”. Như vậy văn hóa có nghĩa là truyền thống lâu đời. Tóm lại, có rất nhiều khái niệm hay quan điểm khác nhau về văn hóa, tựu chung lại có thể hiểu văn hóa là hệ thống các giá trị được sản sinh ra trong xã hội nhất định, được đặc trưng bởi hình thái kinh tế xã hội nhất định, bao gồm cả giá trị vật chất và tinh thần. Văn hóa không phải là một yếu tố phi kinh tế, trái lại, văn hóa và kinh doanh lại có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau: văn hóa và kinh doanh đều có mục tiêu 1 chung là phục vụ con người, văn hóa là nguồn lực lớn cho kinh doanh, tuy nhiên mục tiêu ngắn hạn của văn hóa và kinh doanh lại có thể trái ngược nhau, nếu kinh doanh chỉ chạy theo lợi nhuận trước mắt thì sẽ gây tác hại cho văn hóa, xói mòn bản sắc văn hóa dân tộc, khi nền văn hóa mang những yếu tố không phù hợp sẽ kìm hãm, cản trở sự phát triển của kinh doanh. 1.1.2. Các đặc trưng của văn hóa Đặc trƣng đầu tiên là văn hóa có tính hệ thống Đặc trưng này cần để phân biệt hệ thống và tâp hợp; nó giúp phát hiện những mối liên hệ mật thiết giữa các hiện tượng, sự kiện thuộc một nền văn hóa; phát hiện các đặc trưng, những quy luật hình thành và phát triển của nó. Đặc trƣng quan trọng thứ hai của văn hóa là tính giá trị Văn hóa theo nghĩa đen nghĩa là “trở thành đẹp, thành có giá trị”. Tính giá trị cần để phân biệt giá trị với phi giá trị. Nó là thước đo mức độ nhân bản của xã hội và con người. Các giá trị văn hóa, theo mục đích có thể chia thành giá trị vật chất (phục vụ nhu cầu vật chất) và các giá trị tinh thần (phục vụ cho nhu cầu tinh thần); theo ý nghĩa có thể chia thành giá trị sử dụng, giá trị đạo đức và giá trị thẩm mĩ; theo thời gian có thể phân biệt các giá trị vĩnh cửu và giá trị nhất thời. Sự phân biệt các giá trị theo thời gian cho phép ta có cái nhìn biện chứng và khách quan trong việc đánh giá tính giá trị của sự vật, hiện tượng; tránh được những xu hướng cực đoan – phủ nhận sạch trơn hoặc tán dương hết lời. Đặc trƣng thứ ba của văn hóa là tính nhân sinh. Tính nhân sinh cho phép phân biệt văn hóa như một hiện tượng xã hội (do con người sáng tạo, nhân tạo) với các giá trị tự nhiên (thiên tạo). Văn hóa là cái tự nhiên được biến đổi bởi con người. Sự tác động của con người vào tự nhiên có thể mang tính vật chất hoặc tinh thần. Đặc trƣng cuối của văn hóa là tính lịch sử Nó cho phép phân biệt văn hóa như sản phẩm của một quá trình và được tích lũy qua nhiều thế hệ với văn minh như sản phẩm cuối cùng, chỉ ra trình độ phát triển của từng giai đoạn. Tính lịch sử tạo nên văn hóa một bề dày, một chiều sâu; nó buộc văn hóa thường xuyên tự điều chỉnh, tiến hành phân loại và phân bố lại các giá trị. Tính lịch sử được duy trì bằng truyền thống văn hóa. Truyền thống văn hóa là những giá trị tương đối ổn định (những kinh nghiệm tập thể) được tích lũy và tái tạo trong cộng đồng người qua không gian và thời gian, được đúc kết thành những khuôn mẫu xã hội và cố định dưới dạng ngôn ngữ, phong tục, tập quán, nghi lễ, luật pháp, dư luận… 2 Thang Long University Library 1.1.3. Vai trò của văn hóa trong sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội 1.1.3.1. Vai trò của văn hóa đối với phát triển kinh tế Thứ nhất: Văn hóa và kinh tế có mối quan hệ biện chứng với nhau Kinh tế là kết quả của văn hóa và văn hóa cũng là kết quả của kinh tế. Thực tiễn ngày càng cho thấy văn hóa không thể đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị. Văn hóa không chỉ là mục tiêu, động lực mà nằm ngay trong quá trình phát triển kinh tế. Mỗi nấc thang của tăng trưởng kinh tế, tạo ra bước phát triển mới về văn hóa; văn hóa phát triển lại thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Thứ hai: Văn hóa là nền tảng tinh thần xã hội, là động lực, mục tiêu phát triển kinh tế Văn hóa là mục tiêu của kinh tế, vì phát triển kinh tế để phát triển con người. Xây dựng và phát triển kinh tế phải nhằm mục tiêu xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, con người được hạnh phúc và phát triển toàn diện. Vì vậy, văn hóa đóng vai trò là mục tiêu trước mắt và lâu dài của sự phát triển kinh tế. Văn hóa ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế trước hết vì nó là nền tảng tinh thần, động lực và thông qua mục tiêu cứu cánh mà nó đặt ra cho tất cả chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế: Mọi kế hoạch phát triển kinh tế đều phải hướng đến mục tiêu cao nhất là đảm bảo yêu cầu cơ bản nhất là bảo vệ con người, phục vụ con người, nâng cao chất lượng cuộc sống con người. Bất cứ chính sách, biện pháp kinh tế nào về sản xuất, luu thông hay phân phối, về giá, lương, sản phẩm hàng hóa đều phải thực hiện mục tiêu cao nhất đó yêu cầu cơ bản đó, tức là vì chính lợi ích của con người. Để kinh tế bền vững phải có một mô hình tăng trưởng xuất phát từ văn hóa và bằng tố chất văn hóa, đó là nguồn nhân lực chất lượng cao. Bằng nguồn tài nguyên quý nhất, vốn quý nhất là con người, chúng ta có thể làm chủ được khoa học và công nghệ, tạo ra sức mạnh tác động vào hoạt động kinh tế theo chiều sức mạnh thúc đẩy. Thứ ba: Văn hóa thúc đẩy kinh tế tăng trƣởng ổn định Văn hóa phát triển tương xứng là cơ sở cho phát triển kinh tế một cách toàn diện. Văn hóa và tăng trưởng kinh tế là mối quan hệ đa chiều. Mỗi chiều cạnh của quan hệ này có thể phát huy khả năng của mình, nhưng các chiều cạnh đó lại có mối quan hệ mật thiết với nhau, cùng lúc phát huy nhiều năng lực khác nhau. Với luận điểm này, văn hóa thể hiện trước hết thông qua chức năng xây dựng con người, bồi dưỡng nguồn lực con người về trí tuệ và tâm hồn, năng lực, sự thành thạo, tài năng, đạo đức, nhân cách, lối sống của cá nhân và cộng đồng. Chính vì thế mà văn hóa sẽ là điều kiện 3 không thể thiếu để thúc đẩy kinh tế phát triển ổn định. Thiếu một nền tảng tinh thần tiến bộ, lành mạnh sẽ không có sự phát triển kinh tế bền vững. 1.1.3.2. Vai trò của văn hóa đối với phát triển xã hội Thứ nhất: Hệ giá trị văn hóa điều tiết, cải biến sự phát triển của xã hội Điều tiết xã hội: Với hệ giá trị tốt đẹp chân thiện mỹ của mình, văn hóa luôn làm tròn trách nhiệm của mình đối với việc điều tiết sự vận hành của xã hội. Cải biến xã hội: Ứng với nó là văn hóa chính trị, văn hóa pháp quyền, văn hóa quản lý xã hội, văn hóa dân chủ, văn hóa công dân, văn hóa giao tiếp, văn hóa ứng xử, văn hóa đối thoại, văn hóa lối sống và nếp sống, văn hóa giáo dục, văn hóa môi trường… Văn hóa góp phần giữ ổn định xã hội trong giai đoạn phát triển bền vững hiện nay. Điều quan trọng nhất khi nói văn hóa là nền tảng tinh thần bởi văn hóa có chức năng định hình các giá trị, chuẩn mực trong đời sống xã hội, chi phối các hành vi của mỗi người và toàn xã hội. Với tính lịch sử, các giá trị, chuẩn mực đó được truyền bá, lưu giữ, chắt lọc và phát triển trong tiến trình lịch sử của dân tộc, trở thành hệ thống các giá trị đặc trưng cho một dân tộc, bao gồm chính trị, đạo đức, luật pháp, khoa học, văn học, nghệ thuật, các thể chế, thiết chế văn hóa, tập quán, lối sống, tạo nên cái cốt, cái hồn, bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc. Thứ hai: Văn hóa là nguồn lực mạnh mẽ cho sự phát triển xã hội Chìa khóa của sự phát triển, cũng như phát triển bền vững bao gồm những nhân tố như: Nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, nguồn vốn, nguồn khoa học công nghệ, nguồn lực con người, trong đó nguồn lực con người đóng vai trò chủ chốt. Định hướng Chiến lược phát triển bền vững ở Việt Nam đã nêu lên 8 nguyên tắc chính cần thực hiện trong quá trình phát triển, thì nguyên tắc đầu tiên được nêu ra là con người, nguồn lực con người có vai trò quyết định, đây là chìa khoá của mọi chìa khoá. Con người là trung tâm của phát triển bền vững. Đáp ứng ngày càng đầy đủ hơn nhu cầu vật chất và tinh thần của mọi tầng lớp nhân dân, xây dựng đất nước giàu mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh là nguyên tắc quán triệt nhất quán trong mọi giai đoạn phát triển. Vì vậy có thể nhận thấy việc xây dựng con người mới, có đủ phẩm chất, năng lực đạo đức, vừa hồng vừa chuyên là rất cần thiết trong quá trình phát triển bền vững. Thứ ba: Hệ Giá trị văn hóa tốt đẹp của văn hóa tác động mạnh đến quá trình phát triển xã hội trong giai đoạn phát triển bền vững. Sức mạnh đại đoàn kết dân tộc để thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Tinh thần nhân văn nhân đạo xây dựng một xã hội toàn diện hơn. 4 Thang Long University Library 1.2. Khái quát về văn hóa doanh nghiệp 1.2.1. Khái niệm về văn hóa doanh nghiệp Trong những năm gần đây, khái niệm văn hóa doanh nghiệp ngày càng được sử dụng phổ biến, vấn đề văn hóa doanh nghiệp không chỉ được giới nghiên cứu quan tâm mà vấn đề này cũng thu hút quan tâm đặc biệt của các nhà quản trị doanh nghiệp. Một doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp có quy mô lớn, là một tập hợp những con người khác nhau về trình độ chuyên môn, trình độ văn hóa, mức độ nhận thức, quan hệ xã hội, vùng miền địa lý, tư tưởng văn hóa…chính sự khác nhau này tạo ra một môi trường làm việc đa dạng và phức tạp. Bên cạnh đó, với sự cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế thị trường và xu hướng toàn cầu hóa, buộc doanh nghiệp để tồn tại và phát triển phải liên tục tìm tòi những cái mới. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải xây dựng và duy trì một nề nếp văn hóa đặc thù để phát huy năng lực và thúc đẩy sự đóng góp của tất cả mọi người và đạt được mục tiêu chung của tổ chức – đó là Văn hóa doanh nghiệp. Cho đến nay, có nhiều quan điểm khác nhau về văn hóa doanh nghiệp. Tựu chung lại có những quan điểm sau: Theo Kotter, J.P & Heskett, J.L, “Văn hóa thể hiện tổng hợp các giá trị và cách hành xử phụ thuộc lẫn nhau phổ biến trong doanh nghiệp và có xu hướng tự lưu truyền, thường trong thời gian dài”. Theo William, A. Dobson, P. & Walter, M. “Văn hóa doanh nghiệp là những niềm tin, thái độ và giá trị tồn tại phổ biến và tương đối ổn định trong doanh nghiệp”. Theo chuyên gia người Mỹ Edgar H. Schein: “Văn hóa doanh nghiệp là tổng thể những thủ pháp và quy tắc mà các thành viên của doanh nghiệp thu nhận trong quá trình giải quyết vấn đề thích ứng bên ngoài và thống nhất bên trong doanh nghiệp”. Những quy tắc và thủ pháp này là yếu tố khởi nguồn trong việc các nhân viên lựa chọn phương thức hành động, phân tích và ra quyết định thích hợp. Các thành viên của doanh nghiệp không đắn đo suy nghĩ về ý nghĩa của những quy tắc và thủ pháp ấy, mà coi chúng là đúng đắn ngay từ đầu. Theo ông Georges de Saite Marie – chuyên gia người pháp về văn hóa doanh nghiệp vừa và nhỏ, đưa ra một định nghĩa như sau: “Văn hóa doanh nghiệp là tổng hợp các giá trị, các biểu tượng, huyền thoại, nghi thức, các điều cấm kị, các quan điểm triết học và đạo đức tạo thành nền móng sâu xa của doanh nghiệp”. Có thể thấy định nghĩa này chỉ mới tóm gọn những nhân tố cấu thành Văn hóa doanh nghiệp chứ chưa đề cập đến mối quan hệ qua lại bên trong doanh nghiệp. 5 Theo PGS.TS. Dương Thị Liễu trong Giáo trình Văn hóa kinh doanh: “ Văn hóa doanh nghiệp là toàn bộ những nhân tố văn hóa được doanh nghiệp chọn lọc, sử dụng và biểu hiện trong hoạt động kinh doanh, tạo nên bản sắc kinh doanh của doanh nghiệp đó”. Tóm lại, có thể hiểu văn hóa doanh nghiệp là: Văn hóa doanh nghiệp là toàn bộ các giá trị văn hóa được gây dựng nên trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, trở thành các giá trị, các quan niệm và tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động doanh nghiệp ấy và chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và hành vi của các thành viên của doanh nghiệp trong việc theo đuổi và thực hiện các mục đích chung. 1.2.2. Tác động của văn hóa doanh nghiệp tới sự phát triển của doanh nghiệp 1.2.2.1. Tác động tích cực của văn hóa doanh nghiệp Việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp có vị trí và vai trò rất quan trọng trong sự phát triển của mỗi doanh nghiệp, bởi bất kỳ một doanh nghiệp nào nếu thiếu đi yếu tố văn hóa, ngôn ngữ, tư liệu, thông tin nói chung được gọi là tri thức thì doanh nghiệp đó khó có thể đứng vững và tồn tại được. Nó được thể hiểu cụ thể ở các khía cạnh sau: Xây dựng văn hóa doanh nghiệp giúp cho doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh Bởi vì khi văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ sẽ tạo nên sự thống nhất, giảm thiểu sự rủi ro, tăng cường sự phối hợp giám sát, thúc đẩy động cơ làm việc của mọi thành viên, tăng hiệu suất và hiệu quả của doanh nghiệp, từ đó tăng được sức mạnh cạnh tranh và khả năng thành công của doanh nghiệp trên thị trường. Tính hiệu quả của doanh nghiệp phụ thuộc rất lớn vào văn hóa doanh nghiệp. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến việc hình thành mục tiêu, chiến lược và chính sách, nó tạo ra định hướng có tính chất chiến lược cho bản thân doanh nghiệp, đồng thời cũng tạo thuận lợi cho việc thực hiện thành công chiến lược đã lựa chọn của doanh nghiệp. Môi trường văn hóa doanh nghiệp còn có ý nghĩa tác động quyết định đến tinh thần, thái độ, động cơ lao động của các thành viên và việc sử dụng đội ngũ lao động và các yếu tố khác. Tạo bản sắc riêng cho doanh nghiệp Việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp sẽ giúp cho doanh nghiệp khẳng định được tên tuổi của mình và để nhận biết được sự khác nhau giữa doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác. Sự khác biệt đó được thể hiện ở những giá trị tài sản vô hình của mỗi doanh nghiệp như: sự trung thành của mỗi nhân viên, bầu không khí làm việc của mỗi doanh nghiệp, đẩy nhanh tiến độ trong quá trình thảo luận và ra 6 Thang Long University Library quyết định quản lý, sự tin tưởng của nhân viên vào các quyết định, chính sách của doanh nghiệp… Xây dựng văn hóa phù hợp giúp doanh nghiệp tạo khả năng thích ứng cao với môi trƣờng Mọi yếu tố xã hội, khoa học công nghệ, khả năng của con người đang thay đổi theo từng giờ, từng phút và một doanh nghiệp tốt hôm nay nhưng chưa chắc tốt trong tương lai nếu không có sự định hướng cho những sự thích ứng đó ngay từ bây giờ. Quan trọng hơn, hoạt động của các doanh nghiệp sẽ bị tụt hậu nhiều hơn nữa nếu không tiến hành một cuộc cách mạng cho việc xây dựng và đổi mới văn hóa trong phạm vi doanh nghiệp ngay trong hiện tại. Văn hóa doanh nghiệp tạo nên giá trị tinh thần cho toàn thể nhân viên Sống trong một môi trường văn hóa lành mạnh với sự quan tâm thỏa đáng của các cấp lãnh đạo sẽ làm cho mọi người cảm thấy lạc quan và cống hiến hết mình cho mục tiêu của doanh nghiệp. Người ta không chỉ suốt đời lao động vì lý do chỉ để tồn tại mà họ còn có thể thấy được ý nghĩa của bản thân qua những đóng góp cho cộng đồng xã hội. Trong một tập thể tốt sẽ là một cơ hội cho mọi người có thể học tập lẫn nhau và mang lại nhiều giá trị về tinh thần. Giá trị đó sẽ khích lệ khả năng làm việc hết mình của các thành viên đối với mục tiêu của doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp tạo sức hút cho doanh nghiệp Văn hóa doanh nghiệp chính là hình ảnh về một doanh nghiệp và tạo nên sự khác biệt với doanh nghiệp khác. Qua văn hóa doanh nghiệp ta sẽ cảm nhận rằng hoạt động của doanh nghiệp đó là mạnh hay yếu. Doanh nghiệp muốn có được nhiều tiềm năng khách hàng, thu hút các hợp đồng kinh tế và nhiều cơ hội liên doanh liên kết với các đối tác hay không thì cần phải có một môi trường văn hóa doanh nghiệp tốt mới có thể tạo được lòng tin với khách hàng và các đối tác trong kinh doanh. Văn hóa doanh nghiệp tạo sự gắn kết, giảm xung đột giữa các thành viên trong doanh nghiệp Văn hóa doanh nghiệp gắn kết, tạo sự đồng thuận của các nhân viên thông qua hệ thống các giá trị chuẩn mực chung từ đó tạo ra nguồn lực giúp doanh nghiệp phát triển và tạo ra lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp giúp điều phối và kiểm soát Văn hóa doanh nghiệp điều phối và kiểm soát hành vi các nhân bằng các câu chuyện, truyền thuyết; các chuẩn mực, thủ tục, quy trình, quy tắc…Khi phải ra một quyết định phức tạp, văn hóa doanh nghiệp giúp ta thu hẹp phạm vi các lựa chọn phải xem xét. 7 Văn hóa doanh nghiệp tạo động lực làm việc cho các thành viên Văn hóa doanh nghiệp giúp nhân viên thấy rõ mục tiêu, định hướng và bản chất công việc, hiểu được đống góp của họ có ý nghĩa thế nào tới thành công của doanh nghiệp. Điều này càng có ý nghĩa khi tình trạng “chảy máu chất xám” đang phổ biến. Lương và thu nhập chỉ là một phần của động lực làm việc, khi thu nhập đạt đến một mức nào đó, người ta sẵn sàng đánh đổi chọn mức thu nhập thấp hơn để được làm việc ở một môi trường hòa đồng, thoải mái, được đồng nghiệp tôn trọng. Văn hóa doanh nghiệp giúp thu hút và giữ chân nhân tài Thù lao vật chất gồm tiền lương, tiền thưởng và phúc lợi đã từng là yếu tố quan trọng nhất, ảnh hưởng quyết định đến việc thu hút và giữ chân người giỏi cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, hiện nay người lao động bắt đầu có nhận thức khác, sau khi thỏa mãn các nhu cầu vật chất họ bắt đầu có xu hướng thỏa mãn nhiều hơn ở các bậc cao hơn như giao tiếp, nhu cầu được tôn trọng và tự hoàn thiện mình. Văn hóa doanh nghiệp giúp họ thỏa mãn những nhu cầu này, vì vậy khi văn hóa doanh nghiệp mạnh, nhân viên sẽ cảm nhận được bầu không khí làm việc than thiện, cởi mở và chuyên nghiệp, hiểu được mục tiêu của doanh nghiệp, từ đó tự định hướng mục tiêu cá nhân nên họ trung thành và gắn bó lâu dài hơn với doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp giúp tăng cƣờng sự sáng tạo và đổi mới cho nhân viên Quan tâm tới xây dựng văn hóa doanh nghiệp thì sẽ giúp nhân viên có thêm động lực để góp ý tưởng mới cho công ty. Nhân viên được tự chủ trong công việc và họ có hướng đi và mục tiêu của riêng mình, mục tiêu ấy gắn liền với mục tiêu của doanh nghiệp, mặt khác người lao động có xu hướng gắn bó lâu dài với doanh nghiệp. Vì vậy người lao động được khuyến khích để tích cực làm việc, đưa ra nhiều sáng kiến cải tiến và đổi mới cho doanh nghiệp. 1.2.2.2. Tác động tiêu cực của văn hóa doanh nghiệp Bên cạnh những tác động tích cực, văn hóa doanh nghiệp cũng tạo ra một số tác động tiêu cực cho doanh nghiệp. Cụ thể có một số tác động tiêu cực là: Văn hóa doanh nghiệp ngăn cản sự thay đổi Văn hóa doanh nghiệp có thể sẽ tạo ra một lực cản đối với những mong muốn thay đổi để thúc đẩy hiệu quả của doanh nghiệp. Điều này sẽ xuất hiện trong một môi trường năng động, thay đổi nhanh chóng và văn hóa doanh nghiệp lúc đó trở thành lực cản đối với sự thay đổi. Văn hóa doanh nghiệp ngăn cản tính đa dạng của doanh nghiệp Việc tuyển dụng những thành viên mới có nguồn gốc đa dạng về kinh nghiệm, xuất xứ, dân tộc hay trình độ văn hóa dường như làm giảm bớt những giá trị văn hóa 8 Thang Long University Library mà mọi thành viên của doanh nghiệp đang cố gắng để phù hợp và đáp ứng. Văn hóa doanh nghiệp vì vậy có thể tạo ra rào cản sức mạnh đa dạng mà những người với những kinh nghiệm khác nhau muốn đóng góp cho doanh nghiệp. 1.2.3. Đặc trưng của văn hóa doanh nghiệp Đặc trƣng đầu tiên là văn hóa có tính tập quán Hệ thống các giá trị của văn hóa doanh nghiệp sẽ quy định những hành vi được chấp nhận hay không được chấp nhận trong một hoạt động hay môi trường kinh doanh cụ thể. Có những tập quán kinh doanh đẹp tồn tại như một sự khẳng định những nét độc đáo đó là tập quán chăm lo đến đời sống riêng tư của người lao động. Tuy nhiên, cũng có những tập quán không dễ gì cảm thông ngay như tập quán đàm phán hay ký kết hợp đồng ở một số nước, đặc biệt ở Việt Nam. Đặc trƣng thứ hai của văn hóa doanh nghiệp là tính cộng đồng Kinh doanh bao gồm một hệ thống các hoạt động có tính chất đặc trưng với mục tiêu là lợi nhuận của chủ và các nhu cầu được đáp ứng của khách, kinh doanh không thể tồn tại do chính bản thân nó mà phải dựa vào sự tạo dựng, tác động qua lại và củng cố của mọi thành viên tham gia trong quá trình hoạt động. Do đó văn hóa doanh nghiệp sẽ là quy ước chung cho các thành viên trong cộng đồng kinh doanh. Văn hóa doanh nghiệp bao gồm những giá trị, những lề thói, những tập tục…mà các thành viên trong cộng đồng cùng tuân theo một cách tự nhiên, không cần phải ép buộc. Đặc trƣng thứ ba của văn hóa doanh nghiệp là tính dân tộc Tính dân tộc là đặc trưng tất yếu của văn hóa doanh nghiệp, vì bản thân văn hóa doanh nghiệp là một tiểu văn hóa nằm trong văn hóa dân tộc và mỗi chủ thể kinh doanh đều thuộc về một dân tộc cụ thể với một phần nhân cách tuân theo các giá trị của văn hóa dân tộc. Khi các giá trị của văn hóa dân tộc được thẩm thấu vào tất cả các hoạt động kinh doanh sẽ tạo nên nếp suy nghĩ và cảm nhận chung của những người làm kinh doanh trong cùng một dân tộc. Đặc trƣng thứ tƣ của văn hóa doanh nghiệp là tính chủ quan Văn hóa doanh nghiệp là sự thể hiện quan điểm, phương hướng, chiến lược và cách thức tiến hành kinh doanh của một chủ thể kinh doanh cụ thể. Tính chủ quan của văn hóa doanh nghiệp được thể hiện thông qua việc các chủ thể khác nhau sẽ có những suy nghĩ, đánh giá khác nhau về cùng một sự việc và hiện tượng kinh doanh. Đặc trƣng thứ năm của văn hóa doanh nghiệp là tính khách quan Mặc dù văn hóa doanh nghiệp là sự thể hiện quan điểm chủ quan của từng chủ thể kinh doanh, nhưng do được hình thành trong cả một quá trình với sự tác động của nhất nhiều nhân tố bên ngoài như xã hội, lịch sử, hội nhập… nên văn hóa doanh 9 nghiệp tồn tại khách quan ngay cả với chính chủ thể kinh doanh. Có những giá trị của văn hóa doanh nghiệp buộc chủ thể kinh doanh phải chấp nhận nó chứ không thể biến đổi chúng theo ý muốn chủ quan của mình. Đặc trƣng thứ sáu của văn hóa doanh nghiệp là tính học hỏi Có những giá trị của văn hóa doanh nghiệp không thuộc về văn hóa dân tộc hay văn hóa xã hội và cũng không phải do các nhà lãnh đạo sáng lập ra. Những giá trị đó có thể được hình thành từ kinh nghiệm khi xử lý các vấn đề, từ kết quả của quá trình nghiên cứu thị trường, nghiên cứu đối thủ cạnh tranh, hoặc được tiếp nhận trong quá trình giao lưu với nền văn hóa khác… Tất cả các giá trị nêu đó được tạo nên là bởi tính học hỏi của văn hóa doanh nghiệp. Như vậy, ngoài những giá trị được kế thừa từ văn hóa dân tộc và xã hội, tính học hỏi sẽ giúp văn hóa doanh nghiệp có được những giá trị tốt đẹp từ những chủ thể và những nền văn hóa khác. Đặc trƣng thứ bảy của văn hóa doanh nghiệp là tính tiến hóa Kinh doanh rất sôi động và luôn luôn thay đổi, do đó, văn hóa doanh nghiệp với tư cách là bản sắc của chủ thể kinh doanh cũng luôn tự điều chỉnh cho phù hợp với trình độ kinh doanh và tình hình mới. Đặc biệt, trong thời đại hội nhập, việc giao thoa với các sắc thái kinh doanh của các chủ thể khác nhằm trao đổi và tiếp thu các giá trị tiến bộ là điều tất yếu. Đặc trƣng thứ tám của văn hóa doanh nghiệp là tính kế thừa Cũng giống như văn hóa, văn hóa doanh nghiệp là sự tích tụ cả tất cả các hoàn cảnh. Trong quá trình kinh doanh, mỗi thế hệ sẽ cộng thêm các đặc trưng riêng biệt của mình vào hệ thống văn hóa doanh nghiệp trước khi truyền lại cho thế hệ sau. Thời gian qua đi, những cái cũ có thể bị loại trừ nhưng sự sàng lọc và tích tụ qua thời gian sẽ làm cho các giá trị của văn hóa doanh nghiệp trở nên giàu có, phong phú và tình khiết hơn. Đặc trƣng thứ chín của văn hóa doanh nghiệp là tính nhân sinh Tập hợp một nhóm người cùng làm việc với nhau trong tổ chức sẽ hình thành nên những thói quen, đặc trưng của đơn vị đó. Do đó, văn hóa doanh nghiệp có thể hình thành một cách “tự giác” hay “ tự phát”. Theo thời gian những thói quen này sẽ dần càng rõ ràng hơn và hình thành ra “cá tính” của đơn vị. Nên một doanh nghiệp, dù muốn hay không, đều sẽ dần hình thành văn hóa tổ chức. Văn hóa doanh nghiệp khi hình thành một cách tự phát có thể phù hợp với mong muốn và mục tiêu phát triển của tổ chức hoặc không. Chủ động đào tạo ra những giá trị văn hóa mong muốn là điều cần thiết nếu doanh nghiệp muốn văn hóa thực sự phục vụ cho định hướng phát triển chung, góp phần tạo nên sức mạnh cạnh tranh. 10 Thang Long University Library