Tài liệu Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hoá học nhằm nâng cao chất lượng dạy học phần phi kim lớp 10 trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH -------------------------- Lê Thị Thuỳ Anh XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HOÁ HỌC NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC PHẦN PHI KIM LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học hóa học Mã số : 60 14 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN THỊ HIỀN Thành phố Hồ Chí Minh – 2011 Lời cảm ơn 0B Em xin kính gởi lời cảm ơn chân thành nhất đến cô Nguyễn Thị Hiền và thầy Trịnh Văn Biều, thầy cô đã dành nhiều thời gian tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên em trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Ban chủ nhiệm, quý thầy cô trong khoa Hoá học và phòng sau đại học đã tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến tất cả quý thầy cô đã nhiệt tình giảng dạy và giúp đỡ chúng em trong suốt khoá học. Và một lần nữa xin chân thành cảm ơn các anh chị, bạn bè đồng nghiệp và các em học sinh đã tham gia và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Lê Thị Thuỳ Anh MỤC LỤC Lời cảm ơn ...................................................................................................................................... ii 0T T 0 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .................................................. 4 0T T 0 T 0 T 0 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ......................................................................................... 4 0T T 0 T 0 0T 1.2. Bài tập hóa học ................................................................................................................... 5 0T T 0 T 0 0T 1.2.1. Khái niệm bài tập hóa học ............................................................................................ 5 T 0 T 0 T 0 0T 1.2.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học đối với quá trình dạy học hóa học [4], [11], [40], T 0 T 0 T 0 [41], [42].................................................................................................................................. 5 T 0 1.2.3. Phân loại bài tập hóa học [4], [11], [41], [42] ............................................................... 6 T 0 T 0 T 0 T 0 1.2.4. Xây dựng bài tập trong dạy học hóa học ...................................................................... 9 T 0 T 0 T 0 T 0 1.2.4.1. Lựa chọn bài tập [11], [40], [41] ........................................................................... 9 T 0 T 0 0T T 0 1.2.4.2. Xây dựng bài tập hóa học mới ............................................................................ 10 T 0 T 0 0T T 0 1.2.4.3. Xây dựng hệ thống bài tập cho một giờ lên lớp [40], [47] ................................... 13 T 0 T 0 0T T 0 1.2.4.4. Sắp xếp hệ thống bài tập hóa học [40]................................................................. 14 T 0 T 0 0T T 0 1.2.5. Sử dụng bài tập trong dạy học hóa học [47] ............................................................... 15 T 0 T 0 T 0 T 0 1.2.5.1. Sử dụng bài tập khi truyền thụ kiến thức mới [3], [40], [47] ............................... 15 T 0 T 0 0T T 0 1.2.5.2. Sử dụng bài tập khi củng cố, hoàn thiện kiến thức, kỹ năng [40], [42], [47] ........ 16 T 0 T 0 0T T 0 1.2.5.3. Sử dụng bài tập khi kiểm tra – đánh giá .............................................................. 17 T 0 T 0 0T T 0 1.3. Thực trạng của việc sử dụng bài tập trong dạy học hoá học ở trường THPT ...................... 17 0T T 0 T 0 T 0 1.3.1. Mục đích và phương pháp khảo sát ............................................................................ 17 T 0 T 0 T 0 T 0 1.3.2. Kết quả khảo sát......................................................................................................... 18 T 0 T 0 T 0 0T Chương 2 : XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP NHẰM NÂNG CAO CHẤT 0T T 0 T 0 LƯỢNG DẠY HỌC PHẦN PHI KIM LỚP 10........................................................................... 25 T 0 2.1. Tổng quan về phần phi kim lớp 10 THPT ......................................................................... 25 0T T 0 T 0 T 0 2.1.1. Chương “Nhóm Halogen” .......................................................................................... 25 T 0 T 0 T 0 0T 2.1.1.1. Cấu trúc chương ................................................................................................. 25 T 0 T 0 0T 0T 2.1.1.2. Mục tiêu của chương .......................................................................................... 25 T 0 T 0 0T 0T 2.1.2. Chương “Oxi – Lưu huỳnh” ....................................................................................... 26 T 0 T 0 T 0 0T 2.1.2.1. Cấu trúc chương ................................................................................................. 26 T 0 T 0 0T 0T 2.1.2.2. Mục tiêu của chương .......................................................................................... 27 T 0 T 0 0T 0T 2.2. Những nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập phần phi kim lớp 10.................................... 28 0T T 0 T 0 T 0 2.3. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập phần phi kim lớp 10 ................................................. 28 0T T 0 T 0 T 0 2.4. Hệ thống bài tập phần phi kim lớp 10................................................................................ 29 0T T 0 T 0 T 0 2.4.1. Hệ thống bài tập chương “Nhóm Halogen” ................................................................ 30 T 0 T 0 T 0 T 0 2.4.2. Hệ thống bài tập chương “Oxi – Lưu huỳnh” ............................................................. 44 T 0 T 0 T 0 T 0 2.4.3. Một số bài tập tổng hợp phần phi kim lớp 10 ............................................................. 57 T 0 T 0 T 0 T 0 2.5. Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng bài tập trong dạy học phần phi kim lớp 10 (cơ 0T T 0 T 0 bản) 58 T 0 2.5.1. Xây dựng tốt hệ thống bài tập cho một giờ lên lớp ..................................................... 58 T 0 T 0 T 0 T 0 2.5.2. Xây dựng và sử dụng bài tập từng dạng từ đơn giản đến phức tạp .............................. 62 T 0 T 0 T 0 T 0 2.5.3. Xây dựng và sử dụng bài tập kết hợp nhiều yêu cầu từ dễ đến khó ............................. 64 T 0 T 0 T 0 T 0 2.5.4. Chú ý xây dựng và sử dụng một số dạng bài tập còn ít được quan tâm ....................... 66 T 0 T 0 T 0 T 0 2.5.5. Xây dựng và sử dụng bài tập tổng hợp ....................................................................... 73 T 0 T 0 T 0 T 0 2.5.6. Hướng dẫn và rèn cho học sinh thói quen và kỹ năng phân tích đề, định hướng giải T 0 T 0 T 0 quyết vấn đề bài tập đưa ra..................................................................................................... 74 0T 2.5.7. Sử dụng bài tập dưới nhiều hình thức làm tăng hứng thú học tập và phát triển toàn diện T 0 T 0 T 0 77 HS T 0 2.5.8. Tăng cường sử dụng bài tập trong tất cả các khâu của quá trình dạy học .................... 80 T 0 T 0 T 0 T 0 2.5.8.1. Sử dụng bài tập để mở đầu bài giảng .................................................................. 81 T 0 T 0 0T T 0 2.5.8.2. Sử dụng bài tập trong quá trình nghiên cứu và hình thành kiến thức ................... 82 T 0 T 0 0T T 0 2.5.8.3. Sử dụng bài tập khi củng cố và rèn luyện kiến thức, kỹ năng .............................. 84 T 0 T 0 0T T 0 2.5.8.4. Sử dụng bài tập khi ôn tập, hệ thống hóa kiến thức ............................................. 85 T 0 T 0 0T T 0 2.5.8.5. Sử dụng bài tập khi kiểm tra, đánh giá ................................................................ 85 T 0 T 0 0T T 0 2.6. Một số lưu ý khi sử dụng hệ thống bài tập phần phi kim lớp 10 ........................................ 88 0T T 0 T 0 T 0 Chương 3 : THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................................................ 91 0T T 0 T 0 T 0 3.1. Mục đích thực nghiệm ...................................................................................................... 91 0T T 0 T 0 0T 3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm .................................................................................... 91 0T T 0 T 0 T 0 3.3. Tiến hành thực nghiệm...................................................................................................... 91 0T T 0 T 0 0T 3.3.1. Chuẩn bị thực nghiệm ................................................................................................ 91 T 0 T 0 T 0 0T 3.3.2. Tiến hành hoạt động dạy học trên lớp ........................................................................ 92 T 0 T 0 T 0 T 0 3.3.3. Đánh giá kết quả học tập ............................................................................................ 92 T 0 T 0 T 0 0T 3.4. Kết quả thực nghiệm ......................................................................................................... 93 0T T 0 T 0 0T 3.4.1. Kết quả thực nghiệm chương 5 “Nhóm Halogen” ...................................................... 93 T 0 T 0 T 0 T 0 3.4.1.1. Kết quả bài kiểm tra 1 ......................................................................................... 93 T 0 T 0 0T 0T 3.4.1.2. Kết quả bài kiểm tra 2 ......................................................................................... 95 T 0 T 0 0T 0T 3.4.1.3. Kết quả bài kiểm tra 3 ......................................................................................... 96 T 0 T 0 0T 0T 3.4.1.4. Kết quả bài kiểm tra 4 ......................................................................................... 98 T 0 T 0 0T 0T 3.4.1.5. Tổng hợp kết quả 4 bài kiểm tra .......................................................................... 99 T 0 T 0 0T T 0 3.4.2. Kết quả thực nghiệm chương 6 “Oxi, Lưu huỳnh” ................................................... 100 T 0 T 0 T 0 T 0 3.4.2.1. Kết quả bài kiểm tra 5 ....................................................................................... 100 T 0 T 0 0T 0T 3.4.2.2. Kết quả bài kiểm tra 6 ....................................................................................... 102 T 0 T 0 0T 0T 3.4.2.3. Kết quả bài kiểm tra 7 ....................................................................................... 103 T 0 T 0 0T 0T 3.4.2.4. Kết quả bài kiểm tra 8 ....................................................................................... 105 T 0 T 0 0T 0T 3.4.2.5. Kết quả tổng hợp 4 bài kiểm tra ........................................................................ 107 T 0 T 0 0T T 0 3.4.3. Kết quả tổng hợp các bài kiểm tra ............................................................................ 108 T 0 T 0 T 0 T 0 3.4.4. Phân tích kết quả thực nghiệm ................................................................................. 110 T 0 T 0 T 0 T 0 3.4.4.1. Phân tích định lượng ......................................................................................... 110 T 0 T 0 0T 0T 3.4.4.2. Phân tích định tính ............................................................................................ 110 T 0 PHỤ LỤC T 0 0T 0T DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BTHH : bài tập hóa học Dd : dung dịch ĐC : đối chứng ĐHQG : đại học quốc gia ĐHSP : đại học Sư phạm đktc : điều kiện tiêu chuẩn đpdd : điện phân dung dịch đpnc : điện phân nóng chảy G : giỏi GV : giáo viên HS : học sinh K : khá Nxb : nhà xuất bản PPDH : phương pháp dạy học Pưhh : phản ứng hóa học SBT (sbt) : sách bài tập SGK (sgk) : sách giáo khoa TB : trung bình TCHH (tchh) : tính chất hóa học THCS : trung học cơ sở THPT : trung học phổ thông Tp. : thành phố TN : thực nghiệm YK : yếu kém DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Những dạng bài tập GV sử dụng khi dạy phần phi kim – Hoá học 10 ............................. 18 U 0T T 0 U Bảng 1.2: Mục đích và tính hiệu quả của việc sử dụng BTHH ........................................................ 19 U 0T T 0 U Bảng 1.3: Những khó khăn GV gặp phải khi sử dụng bài tập hoá học ............................................ 19 U 0T T 0 U Bảng 1.4: Những biện pháp GV giúp HS nâng cao kỹ năng giải và vận dụng kiến thức qua BTHH 20 U 0T T 0 U Bảng 1.5: Tỉ lệ bài tập GV tự xây dựng trong hệ thống bài tập của một chương ............................. 21 U 0T T 0 U Bảng 1.6: Những khó khăn của học sinh khi làm bài tập hoá học ................................................... 22 U 0T T 0 U Bảng 3.1: Các lớp thực nghiệm và đối chứng ................................................................................. 91 U 0T T 0 U Bảng 3.2: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm tra 1............................................. 94 U 0T T 0 U Bảng 3.3: Phân loại kết quả bài kiểm tra 1 (%) .............................................................................. 94 U 0T T 0 U Bảng 3.4: Các tham số thống kê bài kiểm tra 1............................................................................... 94 U 0T T 0 U Bảng 3.5: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm tra 2............................................. 95 U 0T T 0 U Bảng 3.6: Phân loại kết quả bài kiểm tra 2 (%) .............................................................................. 95 U 0T T 0 U Bảng 3.7: Các tham số thống kê bài kiểm tra 2............................................................................... 95 U 0T T 0 U Bảng 3.8: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm tra 3............................................. 96 U 0T T 0 U Bảng 3.9: Phân loại kết quả bài kiểm tra 3 (%) .............................................................................. 96 U 0T T 0 U Bảng 3.10: Các tham số thống kê bài kiểm tra 3............................................................................. 97 U 0T T 0 U Bảng 3.11: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm tra 4 ........................................... 98 U 0T T 0 U Bảng 3.12: Phân loại kết quả bài kiểm tra 4 (%) ............................................................................ 98 U 0T T 0 U Bảng 3.13: Các tham số thống kê bài kiểm tra 4............................................................................. 98 U 0T T 0 U Bảng 3.14: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích 4 bài kiểm tra chương 5 ........................... 99 U 0T T 0 U Bảng 3.15: Phân loại kết quả 4 bài kiểm tra chương 5 (%) ............................................................ 99 U 0T T 0 U Bảng 3.16: Các tham số thống kê 4 bài kiểm tra chương 5 ............................................................. 99 U 0T T 0 U Bảng 3.17: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm tra 5 ......................................... 100 U 0T T 0 U Bảng 3.18: Phân loại kết quả bài kiểm tra 5 (%) .......................................................................... 101 U 0T T 0 U Bảng 3.19: Các tham số thống kê bài kiểm tra 5........................................................................... 101 U 0T T 0 U Bảng 3.20: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm tra 6 ......................................... 102 U 0T T 0 U Bảng 3.21: Phân loại kết quả bài kiểm tra 6 (%) .......................................................................... 102 U 0T T 0 U Bảng 3.22: Các tham số thống kê bài kiểm tra 6........................................................................... 102 U 0T T 0 U Bảng 3.23: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích bài kiểm tra 7 ......................................... 103 U 0T T 0 U Bảng 3.24: Phân loại kết quả bài kiểm tra 7 (%) .......................................................................... 104 U 0T T 0 U Bảng 3.25: Các tham số thống kê bài kiểm tra 7........................................................................... 104 U 0T T 0 U Bảng 3.26: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích và bài kiểm tra 8 .................................... 105 U 0T T 0 U Bảng 3.27: Phân loại kết quả bài kiểm tra 8 (%) .......................................................................... 105 U 0T T 0 U Bảng 3.28: Các tham số thống kê bài kiểm tra 8........................................................................... 105 U 0T T 0 U Bảng 3.29: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích 4 bài kiểm tra chương 6 ......................... 107 U 0T T 0 U Bảng 3.30: Phân loại kết quả 4 bài kiểm tra chương 6 (%) .......................................................... 107 U 0T T 0 U Bảng 3.31: Các tham số thống kê 4 bài kiểm tra chương 6 ........................................................... 107 U 0T T 0 U Bảng 3.32: Phân phối tần số, tần suất, tần suất luỹ tích 8 bài kiểm tra ......................................... 108 U 0T T 0 U Bảng 3.33: Phân loại kết quả 8 bài kiểm tra (%) .......................................................................... 108 U 0T T 0 U Bảng 3.34: Các tham số thống kê 8 bài kiểm tra........................................................................... 109 U 0T T 0 U DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1: Đồ thị đường luỹ tích kết quả bài kiểm tra 1 ................................................................... 94 U 0T T 0 U Hình 3.2: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả bài kiểm tra 1 ........................................................... 95 U 0T T 0 U Hình 3.3: Đồ thị đường luỹ tích kết quả bài kiểm tra 2 ................................................................... 96 U 0T T 0 U Hình 3.4: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả bài kiểm tra 2 ........................................................... 96 U 0T T 0 U Hình 3.5: Đồ thị đường luỹ tích kết quả bài kiểm tra 3 ................................................................... 97 U 0T T 0 U Hình 3.6: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả bài kiểm tra 3 ........................................................... 97 U 0T T 0 U Hình 3.7: Đồ thị đường luỹ tích kết quả bài kiểm tra 4 ................................................................... 98 U 0T T 0 U Hình 3.8: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả bài kiểm tra 4 ........................................................... 99 U 0T T 0 U Hình 3.9: Đồ thị đường luỹ tích kết quả 4 bài kiểm tra chương 5 ................................................. 100 U 0T T 0 U Hình 3.10: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả 4 bài kiểm tra chương 5 ........................................ 100 U 0T T 0 U Hình 3.11: Đồ thị đường luỹ tích kết quả bài kiểm tra 5 ............................................................... 101 U 0T T 0 U Hình 3.12: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả bài kiểm tra 5 ....................................................... 102 U 0T T 0 U Hình 3.13: Đồ thị đường luỹ tích kết quả bài kiểm tra 6 ............................................................... 103 U 0T T 0 U Hình 3.14: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả bài kiểm tra 6 ....................................................... 103 U 0T T 0 U Hình 3.15: Đồ thị đường luỹ tích kết quả bài kiểm tra 7 ............................................................... 104 U 0T T 0 U Hình 3.16: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả bài kiểm tra 7 ....................................................... 105 U 0T T 0 U Hình 3.17: Đồ thị đường luỹ tích kết quả bài kiểm tra 8 ............................................................... 106 U 0T T 0 U Hình 3.18: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả bài kiểm tra 8 ....................................................... 106 U 0T T 0 U Hình 3.19: Đồ thị đường luỹ tích kết quả 4 bài kiểm tra chương 6................................................ 108 U 0T T 0 U Hình 3.20: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả 4 bài kiểm tra chương 6 ........................................ 108 U 0T T 0 U Hình 3.21: Đồ thị đường luỹ tích kết quả 8 bài kiểm tra ............................................................... 109 U 0T T 0 U Hình 3.22: Biểu đồ phân loại HS theo kết quả điểm 8 bài kiểm tra ............................................... 109 U 0T T 0 U