Tài liệu Xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô hoàng gia”

Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp TÓM LƢỢC Công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia hoạt động trong lĩnh vực buôn bán kinh doanh ô tô nhập khẩu, với tình hình kinh tế cạnh tranh nhƣ hiện nay công ty không khỏi đứng trƣớc những khó khăn. Để nâng cao sức mạnh cạnh tranh và phát triển bền vững công ty cần phải xây dựng cho mình một nền văn hóa doanh nghiệp mạnh từ những nhận định trên, và qua thời gian thực tập tại công ty em đã lựa chọn đề tài “xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia” luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan đề tài nghiên cứu: “ Xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia”. Trong chƣơng này luận văn đã khẳng định đƣợc tính cấp thiết nghiên cứu đề tài từ đó xác lập và tuyên bố vấn đề, các mục tiêu nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu và kết cấu luận văn. Chƣơng 2: Một số vấn đề lý luận cơ bản về xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp. Trong chƣơng 2 luận văn đã làm rõ một số lý thuyết về văn hóa, văn hóa doanh nghiệp, xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp. Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu và thực trạng xây dựng, phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. Vận dụng cơ sở lý thuyết đã xây dựng ở chƣơng 2 và qua các phƣơng pháp thu thập dữ liệu, phân tích dữ liệu luận văn đã phân tích thực trạng xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. Chƣơng 4: Các kết luận và đề xuất giải pháp nhằm xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. Luận văn tốt nghiệp i SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp Từ những thực trạng đã đƣợc phân tích ở chƣơng 3, chƣơng 4 đã rút ra những mặt thành công và hạn chế cũng nhƣ nguyên nhân của những mặt thành công, mặt hạn chế trong xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp công ty Hoàng Gia. Bên cạnh đó cũng dự báo đƣợc xu hƣớng phát triển và đề xuất một số giải pháp trong xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia trong thời gian tới. Luận văn tốt nghiệp ii SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp LỜI CẢM ƠN Trước tiên em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới Ban Giám Hiệu trường Đại Học Thương Mại đã tạo điều kiện cho em được học tập và nghiên cứu trong một môi trường chuyên nghiệp và năng động phát huy tinh thần ham học hỏi, sáng tạo của sinh viên Việt Nam. Em xin gửi lời cảm ơn tới Phòng Đào Tạo, các thầy cô giáo trường Đại học Thương Mại nói chung và các thầy cô giáo trong khoa quản trị doanh nghiệp nói riêng đã dạy dỗ em cũng như tập thể lớp K5HQ1C trong những năm học vừa qua. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS.TS.Nguyễn Thị Bích Loan đã tận tình hướng dẫn em hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn ban giám đốc, cùng tập thể cán bộ công nhân viên công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia đã nhiệt tình giúp đỡ em trong quá trình thực Luận văn tốt nghiệp iii SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp MỤC LỤC TÓM LƢỢC ..................................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................................iii MỤC LỤC ................................................................................................................. iv DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................... viii CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI "XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN Ô TÔ HOÀNG GIA ................................................................................................................................................... 1 1.1.Tính cấp thiết nghiên cứu đề tài. ........................................................................................ 1 1.2.Xác lập và tuyên bố vấn đề .................................................................................................. 2 1.3.Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................................. 2 1.4.Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................................ 3 1.5.Kết cấu luận văn ...................................................................................................................... 3 CHƢƠNG 2: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP .................................................................................................. 4 2.1. Một số khái niệm, định nghĩa cơ bản ............................................................................... 4 2.1.1. Khái niệm về văn hóa ....................................................................................................... 4 2.1.2. Khái niệm về văn hóa doanh nghiệp ............................................................................. 4 2.1.3. Khái niệm về xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp ................................. 5 2.2. Một số lý thuyết về văn hóa, văn hóa doanh nghiệp, xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp. .......................................................................................................................... 5 2.2.1. Văn hóa ................................................................................................................................. 5 2.2.2 Văn hóa doanh nghiệp ....................................................................................................... 7 2.3 Tổng quan tình hình khách thể nghiên cứu...................................................................... 8 2.4. Phân định nội dung vấn đề nghiên cứu của đề tài......................................................... 9 2.4.1. Các yếu tố cấu thành nên văn hóa doanh nghiệp ....................................................... 9 2.4.2 Nội dung trong xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp ............................. 12 2.4.3 Các nhân tố ảnh hƣởng đến xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp ...... 17 Luận văn tốt nghiệp iv SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ KẾT QUẢ PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN Ô TÔ HOÀNG GIA ............................................................... 20 3.1 Các phƣơng pháp nghiên cứu thực trang xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. ......................................................................... 20 3.1.1 Phƣơng pháp thu thập và xử lý giữ liệu sơ cấp. ........................................................ 20 3.1.2 Phƣơng pháp thu thập và xử lý dữ liệu thứ cấp. ....................................................... 21 3.2 Đánh giá tổng quan tình hình và ảnh hƣởng của các nhân tố đến việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần ôtô Hoàng Gia................................. 21 3.2.1 Giới thiệu tổng quan về công ty cổ phần ôtô Hoàng Gia. ...................................... 21 3.2.2 Đánh giá tổng quan tình hình xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần ôtô Hoàng Gia................................................................................................ 25 3.2.3 Phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến quá trình xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần ôtô Hoàng Gia. .............................................................. 26 3.3 Tổng hợp kết quả điều tra về thực trạng xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần ôtô Hoàng Gia. ........................................................................... 35 3.3.1 Sử lý các kết quả dữ liệu sơ cấp .................................................................................... 35 3.3.2 Vai trò của cấp lãnh đạo và ý thức của toàn thể cán bộ nhân viên trong việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp bền vững. .................................................. 36 3.3.3 Vai trò và tầm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp trong chiến lƣợc phát triển của công ty cổ phần ôtô Hoàng Gia. ............................................................................. 36 3.4 Kết quả phân tích các dữ liệu thứ cấp về xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. ........................................................................ 39 3.4.1 Tình hình hoạt động của doanh nghiệp trong những năm gần đây. ..................... 39 3.4.2 Thực trạng công tác xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần ôtô Hoàng Gia. .............................................................................................................. 40 3.4.3 Tình hình công tác tuyên truyên, giáo dục cán bộ công nhân viên trong việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia ........ 48 CHƢƠNG 4: CÁC KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN Ô TÔ HOÀNG GIA ...................................................................................................... 51 Luận văn tốt nghiệp v SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp 4.1 Các kết luận và phát hiện qua nghiên cứu thực trạng xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia ............................................................ 51 4.1.1 Kết luận về thành công và nguyên nhân thành công ............................................... 51 4.1.2 Kết luận về tồn tại và nguyên nhân của tồn tại ......................................................... 53 4.2 Dự báo triển vọng và quan điểm xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần ôtô Hoàng Gia................................................................................................ 55 4.2.1 Dự báo triển vọng. ............................................................................................................ 55 4.2.2 Quan điểm xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia ...................................................................................................................................... 57 4.3 Các đề xuất, kiến nghị xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần ôtô Hoàng Gia. .............................................................................................................. 60 4.3.1 Đề xuất một số giải pháp xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty. ........................................................................................................................................... 61 4.3.2 Kiến nghị với nhà nƣớc. .................................................................................................. 63 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................... 1 PHỤ LỤC 1 ..................................................................................................................................... 2 Luận văn tốt nghiệp vi SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp DANH MỤC BẢNG Bảng 3.2: Bảng đánh giá khỏang cách mức độ quyền uy ................................................. 27 Bảng 3.3: Bảng điều tra xu hƣớng cá nhân ........................................................................... 28 DANH MỤC HÌNH VẼ Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý ........................................................................... 23 Luận văn tốt nghiệp vii SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên đầy đủ VHDN Văn hóa doanh nghiệp WTO The world trade organization STC Sáng tác Companny HOANGGIAAUTO Công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia PDI Personnel Decisions International Luận văn tốt nghiệp viii SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI "XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN Ô TÔ HOÀNG GIA" 1.1. Tính cấp thiết nghiên cứu đề tài. Cùng với sự phát triển không ngừng của nền kinh tế xã hội trong nƣớc là sự hội nhập, giao lƣu hợp tác kinh tế giữa các khu vực, các quốc gia trên toàn thế giới. Đặc biệt là từ khi Việt Nam chính thức gia nhập WTO từ ngày 01/01/2007 đã mang lại cho các doanh nghiệp Việt Nam rất nhiều cơ hội, bên cạnh đó cũng đặt các doanh nghiệp đứng trƣớc sự cạnh tranh gay gắt với những đối thủ đến từ khắp nơi trên thế giới. Các doanh nghiệp sẽ vấp phải rất nhiều những khó khăn về: Trình độ quản lý, nguồn vốn, công nghệ, giá thành, nhân tài…Vậy làm thế nào để các doanh nghiệp trong nƣớc xây dựng lợi thế cạnh tranh của riêng mình, làm thế nào để tạo dựng uy thế, để tồn tại và phát triển trong môi trƣờng cạnh tranh khốc liệt, nắm lấy cơ hội, vƣợt qua thách thức để có thể đạt đƣợc hiệu quả kinh tế cao nhất. Muốn vậy các doanh nghiệp cần phải chọn con đƣờng hội nhập cũng nhƣ đặt ra đƣợc chiến lƣợc kinh doanh đúng đắn, phải quan tâm tới các vấn đề thuộc môi trƣờng kinh tế, chính trị, luật pháp, khoa học kỹ thuật…Bên cạnh đó thì việc tạo lập một nền văn hóa mang bản sắc riêng của doanh nghiệp cũng vô cùng quan trọng vì: Một quốc gia không thể tồn tại và phát triển nếu không bảo tồn, gìn giữ đƣợc nền văn hóa truyền thống của mình. Một gia đình sẽ không thể đầm ấm, sum vầy và đóng góp tích cực cho xã hội nếu không có gia phong, gia giáo. Cũng vậy một doanh nghiệp sẽ không thể có một sự nghiệp lâu dài, bền vững nếu không có một nền văn hóa đặc thù hoặc tệ hơn, môi trƣờng văn hóa của doanh nghiệp lại là một bầu không khí căng thẳng, ức chế và đầy rẫy những bất công. Bất cứ một doanh nghiệp nào nếu thiếu yếu tố văn hóa, ngôn ngữ, tƣ liệu, thông tin nói chung đƣợc gọi là tri thức thì doanh nghiệp đó khó có thể đứng vững và tồn tại đƣợc. Trong khuynh hƣớng xã hội ngày nay thì một trong các nguồn lực của doanh nghiệp là con ngƣời mà văn hóa doanh nghiệp là cái liên kết và nhân lên Luận văn tốt nghiệp 1 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp rất nhiều lần các giá trị của từng nguồn lực riêng lẻ. Một văn hóa doanh nghiệp mạnh sẽ gắn kết các thành viên, khơi dậy niềm tự hào doanh nghiệp, tạo nên sức mạnh tinh thần, phát huy khả năng sáng tạo của các nhân viên, giúp cho hoạt động doanh nghiệp diễn ra trôi chảy, quá trình hoạt động kinh doanh thuận lợi. Những năm gần đây nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã quan tâm đến việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp, thậm chí có những doanh nghiệp đã không tiếc tiền mời công ty nƣớc ngoài vào hoạch định văn hóa doanh nghiệp cho công ty mình. Học tập văn hóa doanh nghiệp tiên tiến nƣớc ngoài đã trở thành tƣ duy mới của các nhà doanh nghiệp Việt Nam. Công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia mặc dù chƣa có lịch sử hình thành và phát triển lâu dài, nhƣng đã rất chú trọng, quan tâm và đầu tƣ để từng bƣớc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp, tạo lập đƣợc nền văn hóa mang bản sắc riêng của mình. Trong quá trình xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia đã đạt đƣợc những thành công nhất định nhƣng vẫn còn có mặt hạn chế cần khắc phục. Vì vậy việc nghiên cứu, củng cố, xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty đƣợc coi là một vấn đề mang tính cấp thiết, quan trọng và cần đƣợc ban lãnh đạo quan tâm hơn nữa. 1.2. Xác lập và tuyên bố vấn đề Nhận thấy đƣợc tầm quan trọng cũng nhƣ tính cấp thiết của việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp trong các doanh nghiệp thƣơng mại, và qua thời gian tìm hiểu hoạt động kinh doanh, bộ máy quản lý, môi trƣờng làm việc, quan hệ giữa các đồng nghiệp, sự liên minh với đối tác, tinh thần làm việc và cống hiến của cán bộ công nhân viên công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia em đã quyết định chọn đề tài: “ Xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia”. 1.3. Mục tiêu nghiên cứu - Làm rõ một số lý luận cơ bản về xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp. - Phân tích thực trạng xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. Luận văn tốt nghiệp 2 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp - Đề xuất một số giải pháp xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. 1.4. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung nghiên cứu: Đề xuất giải pháp xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. Về không gian: Nghiên cứu tại đơn vị thực tập, Công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia, trụ sở chính: Văn phòng giao dịch 307, 17T2, Hoàng Đạo Thúy, Trung Hòa, Nhân Chính, Hà Nội. Tel: 84-4-62862888. Về thời gian: Đề tài nghiên cứu thực trạng xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia từ năm 2008 đến năm 2010, và đề xuất một số giải pháp nhằm xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp mạnh đến năm 2015. 1.5. Kết cấu luận văn Ngoài phần tóm lƣợc, lời cảm ơn, danh mục bảng biểu, tài liệu tham khảo và phụ lục luận văn gồm bốn chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan đề tài nghiên cứu: “ Xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia”. Chƣơng 2: Một số vấn đề lý luận cơ bản về xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp. Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu và thực trạng xây dựng, phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. Chƣơng 4: Các kết luận và đề xuất giải pháp nhằm xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. Luận văn tốt nghiệp 3 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp CHƢƠNG 2: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP 2.1. Một số khái niệm, định nghĩa cơ bản 2.1.1. Khái niệm về văn hóa Văn hóa là một khái niệm mang nội hàm rộng lớn, nó liên quan đến mọi mặt của cuộc sống, con ngƣời và do vậy có rất nhiều cách hiểu khác nhau.Trong cuộc sống hàng ngày văn hóa thƣờng đƣợc hiểu là văn học, nghệ thuật nhƣ thơ ca, mỹ thuật, sân khấu, phim ảnh…Hay là cách sống nhƣ phong cách ăn mặc, ăn uống, cƣ xử, các đức tin và tri thức đƣợc tiếp nhận…Mỗi ngƣời nhìn nhận văn hóa dƣới một góc độ khác nhau.Vì vậy việc có nhiều khái niệm văn hóa khác nhau không có gì đáng ngạc nhiên, trái lại càng làm cho vấn đề đƣợc hiểu biết một cách phong phú và toàn diện hơn. Nhƣ vậy: Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình [8 ]. 2.1.2. Khái niệm về văn hóa doanh nghiệp Văn hóa là một giá trị cộng đồng mà doanh nghiệp cũng là một cộng đồng, một tập thể. Vì vậy doanh nghiệp cũng phải có văn hóa riêng của nó, văn hóa doanh nghiệp xác lập nên một hệ thống các giá trị( dƣới dạng vật thể và phi vật thể ), đƣợc toàn thể những ngƣời trong doanh nghiệp chia sẻ, chấp nhận và ứng xử theo các giá trị đó để đạt đƣợc mục tiêu của doanh nghiệp. Hệ thống này trở thành động lực chủ yếu nhất thúc đẩy mọi ngƣời làm việc, là hạt nhân liên kết mọi ngƣời trong doanh nghiệp với nhau, liên kết giữa doanh nghiệp với xã hội. Bằng các phƣơng pháp nghiên cứu khác nhau, các nhìn nhận và lý giải khác nhau mà các học giả, các nhà nghiên cứu các doanh nhân đã đƣa ra rất nhiều khái niệm khác nhau về văn hóa doanh nghiệp. Trong luận văn này văn hóa doanh nghiệp đƣợc tiếp cận dƣới góc độ sau: Văn hóa doanh nghiệp là toàn bộ các giá trị vật chất Luận văn tốt nghiệp 4 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp và tinh thần được gây dựng nên trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, trở thành các giá trị, các quan niệm tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của doanh nghiệp và chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và hành vi của mọi thành viên của doanh nghiệp trong việc theo đuổi và thực hiện các mục đích [18]. 2.1.3. Khái niệm về xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp Qua nghiên cứu các tài liệu về văn hóa, văn hóa doanh nghiệp, xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp luận văn xin tiếp cận khái niệm về xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp nhƣ sau: Xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp là biểu hiện của sự phát triển cao hơn về chất đối với các doanh nghiệp, nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn những yêu cầu mới, cao hơn của tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Là quá trình phát hiện, sáng tạo ra những yếu tố mới cấu thành nên văn hóa doanh nghiệp. Đồng thời vận dụng mọi nguồn lực thích hợp để các yếu tố ấy trở thành giá trị vật chất và tinh thần của doanh nghiệp. 2.2. Một số lý thuyết về văn hóa, văn hóa doanh nghiệp, xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp. 2.2.1. Văn hóa Văn hóa là một phạm trù tồn tại và phản ánh các mặt của đời sống nhân loại là đặc trƣng riêng của cộng đồng loài ngƣời. Trong lịch sử loài ngƣời, xuất phát từ những cách tiếp cận khác nhau, đã có rất nhiều định nghĩa về văn hóa. Dƣới đây là một số định nghĩa văn hóa hay đƣợc sử dụng: Theo nhà nhân chủng học E.B.Tylor đƣa ra: “ Văn hóa doanh nghiệp là một tổng thể phức tạp bao gồm các kiến thức, tín ngƣỡng, nghệ thuật, đạo đức, luật lệ, phong tục và toàn bộ những kỹ năng, thói quen mà con ngƣời đạt đƣợc với tƣ cách là thành viên của một xã hội” [1]. Theo Unesco đã đƣa ra một quan điểm dễ hiểu hơn và tiệm cận gần hơn đến bản chất của văn hóa, đƣợc nhiều ngƣời tán thành: “Văn hóa phản ánh và thể hiện một cách tổng quát, sống động mọi mặt của cuộc sống(của mỗi cá nhân và mỗi cộng Luận văn tốt nghiệp 5 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp đồng ) đã diễn ra trong quá khứ, cũng nhƣ đang diễn ra trong hiện tại, qua hàng bao nhiêu thế kỷ nó đã cấu thành một hệ thống các giá trị, truyền thống, thẩm mỹ và lối sống và dựa trên đó từng dân tộc khẳng định bản sắc riêng của mình”[18]. Theo Hồ Chí Minh: Vì lẽ sinh tồn cũng nhƣ vì mục đích cuộc sống , loài ngƣời mới phát minh và sáng tạo ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn hóa học nghề, những công cụ trong sinh hoạt hàng ngày về ăn, mặc ở và các phƣơng tiện, phƣơng thức sinh hoạt cùng với toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa: “ Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phƣơng thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài ngƣời đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu của đời sống và đòi hỏi của sinh tồn”[11]. Theo giáo sƣ Trần Ngọc Thêm: “ Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con ngƣời sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tƣơng tác giữa con ngƣời với môi trƣờng tự nhiên và xã hội của mình”[8]. Hoặc theo một nhóm học giả phƣơng Tây: “ Văn hóa là một khuân mẫu tích hợp các hành vi của con ngƣời bao gồm suy nghĩ, lời nói, hành động và các vật dụng phụ thuộc vào khả năng của con ngƣời để học hỏi và chuyển đạt tri thức cho các thế hệ kế tiếp” [16]. Từ các quan điểm trên ta rút ra một kết luận chung nhất: Mỗi một quốc gia, một cộng đồng, một dân tộc hay một tầng lớp xã hội đều có văn hóa riêng của mình. Văn hóa tồn tại trong mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế, chính trị, pháp luật, xã hội, nghệ thuật. Văn hóa sinh ra cùng với con ngƣời, có mặt trong bất cứ hoạt động nào của con ngƣời, đƣợc đúc kết lan truyền, chia sẻ từ đời này sang đời khác, văn hóa đƣợc truyền bá rộng rãi trong các cộng đồng xã hội và có sự giao thoa văn hóa giữa các vùng miền, quốc gia khác nhau. Văn hóa có nhiều khía cạnh khác liên quan chặt chẽ đến nhau, tùy theo từng mục đích nghiên cứu mà ta nên tiếp cận ở góc độ nào. Luận văn tốt nghiệp 6 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp 2.2.2 Văn hóa doanh nghiệp Hiện nay văn hóa doanh nghiệp đƣợc tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau, từ đó xuất hiện nhiều khái niệm khác nhau, dƣới đây luận văn xin tiếp cận một số quan điểm, khái niệm thƣờng gặp sau: Theo E.H.Schein nhà xã hội học ngƣời Mỹ đã đƣa ra định nghĩa: “ Văn hóa doanh nghiệp là tổng thể những giải pháp và quy tắc giải quyết vấn đề thích ứng bên ngoài và thống nhất bên trong các nhân viên, những quy tắc đã tỏ ra hữu hiệu trong quá khứ và vấn đề cấp thiết trong hiện tại. Những quy tắc và những giải pháp này là yếu tố khởi nguồn trong việc các nhân viên lựa chọn phƣơng thức hành động, phân tích và ra quyết định thích hợp. Các thành viên trong tổ chức, doanh nghiệp không đắn đo suy nghĩ về ý nghĩa của những quy tắc và thủ pháp ấy, mà coi chúng là đúng đắn ngay từ đầu”[17]. Văn hóa doanh nghiệp là hệ thống các ý nghĩa, giá trị, niềm tin chủ đạo, nhận thức và phƣơng pháp tƣ duy đƣợc mọi thành viên trong tổ chức đồng thuận và có ảnh hƣởng ở phạm vi rộng đến cách thức hành động của các thành viên, đó là tổng hợp những quan niệm chung mà các thành viên trong công ty học đƣợc trong quá trình giải quyết các vấn đề nội bộ và xử lý các vấn đề với môi trƣờng xung quanh. Điều đó có nghĩa là tất cả các thành viên đều gắn bó với nhau bởi những tiêu chí chung trong hoạt động kinh doanh. Chức năng chủ yếu của văn hóa doanh nghiệp là tạo nên sự thống nhất của mọi thành viên trong doanh nghiệp. Ngoài ra, văn hóa doanh nghiệp còn đảm bảo sự hài hòa giữa lợi ích tập thể và lợi ích cá nhân và giúp cho mỗi cá nhân thực hiện vai trò của mình theo định hƣớng chung của doanh nghiệp. Nhìn chung văn hóa doanh nghiệp đông viên nghị lực và ý chí của các thành viên trong doanh nghiệp và hƣớng tinh thần đó vào việc phấn đấu cho mục đích của doanh nghiệp. Theo Georges de Saite Mairie chuyên gia pháp về doanh nghiệp vừa và nhỏ “ văn hóa doanh nghiệp là tổng hợp các giá trị, biểu tƣợng, huyền thoại, nghi thức, các Luận văn tốt nghiệp 7 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp điều cấm kị, các quan điểm triết học, đạo đức tạo thành nền móng sâu xa của doanh nghiệp”[17] Theo TS.Tạ Thị Linh: “ Văn hóa doanh nghiệp là tài sản, là nét đẹp thu hút con ngƣời từ cách ứng xử thong qua các mối quan hệ có liên quan tới kinh doanh, nó là linh hồn cho sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp”[3]. Bà Linh đã đề cập đến ba mối quan hệ cơ bản trong văn hóa doanh nghiệp: Mối quan hệ trong nội bộ công ty, mối quan hệ với khách hàng và mối quan hệ khác ngoài doanh nghiệp. Điểm nổi bật của các doanh nghiệp thành công là có cách đối xử đẹp với khách hàng, với chính quyền và với cả cộng đồng bằng nền văn hóa riêng biệt. Theo các tài liệu nghiên cứu trong nƣớc: “ Văn hóa doanh nghiệp là trạng thái tinh thần và vật chất đặc sắc của một doanh nghiệp đƣợc tạo nên bởi hoạt động quản lý và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong một điều kiện lịch sử xã hội nhất định”[17]. Mặc dù có rất nhiều khái niệm khác nhau về văn hóa doanh nghiệp nhƣng các khái niệm đó đều có một điểm chung là đều khẳng định văn hóa doanh nghiệp thuộc phạm trù tinh thần, thể hiện sự phát triển ở bậc cao hơn của doanh nghiệp. Nhƣ vậy, văn hoá doanh nghiệp không chỉ là một cái gì mang tính ngẫu nhiên mà nó đƣợc hình thành trong quá trình hoạt động kinh doanh thực tiễn, trong quá trình liên hệ, tác động qua lại, nhƣ một giải pháp cho vấn đề môi trƣờng bên trong và bên ngoài đặt ra cho doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp thể hiện đƣợc những nhu cầu, mục đích và phƣơng hƣớng hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, tạo cho doanh nghiệp có đƣợc màu sắc riêng, tức là nhân cách hóa doanh nghiệp đó. Văn hóa doanh nghiệp là cơ sở của toàn bộ chủ trƣơng, biện pháp cụ thể trong sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, chi phối kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. 2.3 Tổng quan tình hình khách thể nghiên cứu Từ những năm trƣớc đã có rất nhiều những công trình nghiên cứu về văn hóa doanh nghiệp trong đó có các công trình tiêu biểu sau: Luận văn tốt nghiệp 8 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp Thứ nhất: “ Xây dựng và phát triển một số giá trị văn hóa doanh nghiệp điển hình ở công ty TNHH Hòa Bình” (luận văn tốt nghiệp), do sinh viên Nguyễn Thanh Hùng thực hiện năm 2007. Luận văn đã nghiên cứu về việc xây dựng và phát triển một số giá trị văn hóa doanh nghiệp điển hình tại công ty TNHH Hòa Bình. Thứ hai: “Xây dựng một số giá trị văn hóa doanh nghiệp điển hình ở trung tâm thong tin di động KVI” (luận văn tốt nghiệp), do sinh viên Trần Thị Liên Trang thực hiện năm 2007. Luận văn đã nghiên cứu về việc xây dựng một số giá trị văn hóa điển hình tại trung tâm thong tin di động KVI. Thứ ba: “ Xây dựng một số giá trị văn hóa nổi bật tại công ty TNHH thƣơng mại và dịch vụ Đức Thành” (luận văn tốt nghiệp), do sinh viên Mai Thị Dung thực hiện, năm 2007. Luận văn đã nghiên cứu về việc xây dựng một số giá trị văn hóa doanh nghiệp nổi bật tại công ty TNHH thƣơng mại và dịch vụ Đức Thành. Thứ tư: “ Phát triển một số giá trị văn hóa doanh nghiệp điển hình của văn phòng công ty TNHH sản xuất và thƣơng mại Hƣng Phát” (luận văn tốt nghiệp), do sinh viên Vũ Thị Ngọc thực hiện 2009. Luận văn đã nghiên cứu về việc phát triển một số giá trị văn hóa điển hình của văn phòng công ty TNHH sản xuất và thƣơng mại Hƣng Phát. Theo khảo sát thì hiện nay vẫn chƣa có công trình nào nghiên cứu về việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần ô tô Hoàng Gia. 2.4. Phân định nội dung vấn đề nghiên cứu của đề tài 2.4.1. Các yếu tố cấu thành nên văn hóa doanh nghiệp Một số quan điểm đã chia văn hóa doanh nghiệp thành hai yếu tố cơ bản: Là yếu tố văn hóa doanh nghiệp hữu hình là những gì mọi ngƣời có thể dễ dàng nhìn thấy, nghe thấy, sờ thấy. Những yếu tố văn hóa doanh nghiệp vô hình là những giá trị thầm kín hơn nằm sâu bên trong tổ chức mà mỗi thành viên và những ngƣời hữu quan có thể cảm nhận đƣợc. Thứ nhất: Yếu tố văn hóa doanh nghiệp hữu hình. Luận văn tốt nghiệp 9 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp Đặc điểm kiến trúc: Bao gồm kiến trúc ngoại thất và thiết kế nội thất, nó là một giá trị văn hóa rất quan trọng, vì tại mỗi doanh nghiệp điều đầu tiên mà khách hàng và đối tác cảm nhận đƣợc khi đến làm việc là kiến trúc công ty, nó thể hiện hình ảnh và bộ mặt của công ty trong những mối giao tiếp xã hội. Hiện nay những công ty thành đạt hay đang phát triển muốn gây ấn tƣợng đối với mọi ngƣời về sự khác biệt, thành công và sức mạnh của họ bằng những công trình kiến trúc đặc biệt và đồ sộ, đó chính là biểu tƣợng hình ảnh, thể hiện tính cách và bản sắc riêng của công ty. Bên cạnh đó những thiết kế nội thất nhƣ tiêu chuẩn về màu sắc, kiểu dáng, mặt bằng làm việc, bàn ghế, phòng làm việc, lối đi và kể các chi tiết nhỏ nhƣ cây cảnh, vị trí sọt rác, các thiết bị trong phòng vệ sinh…tất cả đều đƣợc thiết kế sao cho tiện ích dễ sử dụng, tạo ấn tƣợng thân quen thể hiện thiện trí và sự quan tâm. Nghi lễ, các hoạt động tập thể của doanh nghiệp: Đây là một trong những giá trị văn hóa điển hình của doanh nghiệp đƣợc chuẩn bị kỹ lƣỡng từ trƣớc dƣới hình thức các hoạt động, sự kiện văn hóa-xã hội chính thức, nghiêm trang, tình cảm và tự nguyện tham gia đƣợc tổ chức định kỳ hay bất thƣờng nhằm thắt chặt mối quan hệ trong doanh nghiệp và thƣờng đƣợc tổ chức vì lợi ích của những ngƣời tham dự. Có bốn loại nghi lễ cơ bản: Nghi lễ chuyển giao (khai mạc, bổ nhiệm thành viên mới chức vụ mới, lễ ra mắt…), nghi lễ mang tính chất củng cố (phát phần thƣởng, tuyên dƣơng trong các cuộc thi lao động giỏi…), Nghi lễ nhắc nhở (sinh hoạt văn hóa, chuyên môn, khoa học…), nghi lễ liên kết (lễ hội, liên hoan, giao lƣu văn nghệ, thể thao, tổ chức sự kiện…). Thương hiệu: là tập các dấu hiệu để phân biệt hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp này với hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp khác. Là hình tƣợng về một loại, một nhóm hàng hóa, dịch vụ hoặc về doanh nghiệp trong tâm trí khách hàng. Biểu tượng: Là một thứ gì đó, biểu thị một cái gì đó không phải là chính nó và có tác dụng giúp cho mọi ngƣời nhận ra hay hiểu đƣợc thứ mà nó biểu thị. Một biểu tƣợng khác lạ hay là một tác phẩm sáng tạo đƣợc thiết kế để thể hiện về hình tƣợng của một tổ chức, một doanh nghiệp bằng ngôn ngữ nghệ thuật phổ thông. Các Luận văn tốt nghiệp 10 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp biểu tƣợng vật chất này thƣờng có sức mạnh rất lớn vì chúng hƣớng sự chú ý của ngƣời thấy nó vào một vài chi tiết hay điểm nhấn cụ thể có thể diễn đạt đƣợc những giá trị chủ đạo mà tổ chức doanh nghiệp muốn tạo ấn tƣợng, lƣu lại hay truyền đạt cho ngƣời thấy nó. Khẩu Hiệu: Là cách diễn đạt cô đọng nhất triết lý hoạt động, kinh doanh của một công ty, nó đƣợc coi nhƣ là một vũ khí quảng cáo, tiếp thị, xây dựng thƣơng hiệu và cạnh tranh vô cùng quan trọng. Khẩu hiệu là hình thức dễ nhập tâm, không chỉ đƣợc nhân viên mà cả khách hàng và nhiều ngƣời khác cũng thƣờng xuyên nhắc tới. Vì vậy khẩu hiệu thƣờng rất đơn giản dễ nhớ và cũng có tác dụng khích lệ tinh thần lao động của các thành viên trong doanh nghiệp. Thứ hai: Yếu tố văn hóa doanh nghiệp vô hình Triết lý kinh doanh: Thể hiện hình ảnh của doanh nghiệp trong ngành và trong xã hội. Nó có ý nghĩa nhƣ mục tiêu phát triển, xuyên suốt, có ý nghĩa định hƣớng cho doanh nghiệp trong cả một thời kỳ phát triển rất dài. Thông qua triết lý kinh doanh doanh nghiệp tôn vinh một hệ giá trị chủ đạo xác định nền tảng cho sự phát triển, gắn kết mọi ngƣời và làm cho khách hàng biết đến doanh nghiệp. Hiểu theo một cách khác, triết lý kinh doanh của doanh nghiệp là một tín điều, nhắc nhở các thành viên về tinh thần, giá trị xã hội nhân văn xuyên suốt mọi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đó. Triết lý kinh doanh là kim chỉ nam trong sự nghiệp làm giàu của doanh nghiệp mà luôn nhận đƣợc sự ủng hộ, cộng hƣởng của khách hàng, của xã hội. Triết lý kinh doanh kinh doanh là sự liên hệ giữa doanh nghiệp với môi trƣờng kinh doanh bên ngoài, là sứ mệnh nhiệm vụ và phƣơng thức thực hiện sứ mệnh của doanh nghiệp, là mục tiêu và phƣơng thức đạt mục tiêu của doanh nghiệp. Triết lý kinh doanh là đặc trƣng riêng của mỗi doanh nghiệp và do các thành viên trong doanh nghiệp sáng tạo ra. Nó trở thành quan niệm ăn sâu vào tiềm thức của mỗi thành viên và định hƣớng cho hoạt động của các thành viên, vì vậy triết lý kinh Luận văn tốt nghiệp 11 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C Trường Đại học Thương Mại Khoa Quản trị doanh nghiệp doanh trở thành giá trị văn hóa vô hình điển hình trong doanh nghiệp phải có thời gian hình thành và truyền từ đời này sang đời khác. Giá trị, niềm tin và thái độ của các thành viên trong doanh nghiệp: Giá trị là khái niệm liên quan đến chuẩn mực đạo đức và cho biết con ngƣời cần phải làm gì, nhƣ một doanh nghiệp đánh giá cao tính trung thực nhất quán và sự cởi mở cho rằng cần hành động một cách thật thà, kiên định và thẳng thắn. Còn niềm tin là đề cập đến mọi ngƣời cho rằng làm thế nào là đúng, làm thế nào là sai.Thực tế, hai khái niệm này rất khó tách rời vì trong niềm tin luôn chứa đựng các giá trị. Thái độ là chất gắn kết niềm tin với giá trị thông qua tình cảm, nó là thói quen tƣ duy theo kinh nghiệm để phản ứng theo một cách thức nhất quán mong muốn hoặc không mong muốn đối với các sự vật hiện tƣợng. Nhƣ vậy thái độ luôn cần đến những phán xét dựa trên cảm giác, tình cảm. Mặt khác thái độ đƣợc hình thành theo thời gian từ những phán xét và những khuôn mẫu điển hình thay vì những sự kiện cụ thể. Thái độ của con ngƣời là tƣơng đối ổn định và có những ảnh hƣởng lâu dài đến động cơ của ngƣời lao động. Giá trị, niềm tin hay thái độ đều đƣợc hình thành trong quá trình phát triển của doanh nghiệp. Chúng đƣợc các thành viên chấp nhận và có ảnh hƣởng sâu sắc đến việc ra quyết định của từng ngƣời. Là một trong các giá trị văn hóa mà doanh nghiệp cần quan tâm. Lịch sử phát triển và truyền thống văn hóa là nền tảng cho sự hình thành và phát triển văn hóa trong doanh nghiệp, thông qua sự hình thành và lịch sử phát triển của doanh nghiệp chúng ta hiểu đƣợc đầy đủ quá trình hình thành, vận động và thay đổi của các giá trị văn hóa trong doanh nghiệp, những nguyên nhân và ảnh hƣởng của chúng tới quá trình vận động và thay đổi của văn hóa trong tổ chức. 2.4.2 Nội dung trong xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp a) Nguyên tắc xây dựng văn hóa doanh nghiệp Để xây dựng văn hóa doanh nghiệp vững mạnh, trƣớc hết lãnh đạo phải là tấm gƣơng về văn hóa doanh nghiệp. Tuy lãnh đạo có vai trò quyết định trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp, nhƣng nền văn hóa trong mỗi doanh nghiệp phải do Luận văn tốt nghiệp 12 SV: Phạm Thị Sen _ HQ1C