Bé C«ng Th−¬ng
Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i
---o0o---
§Ò TµI
X©y dùng quy tr×nh ®iÒu tra, thu thËp sè
liÖu, tÝnh to¸n vµ c«ng bè chØ sè gi¸ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh
doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n
lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i
M· sè:
§¬n vÞ chñ tr×: Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i
C¬ quan chñ qu¶n: Bé C«ng Th−¬ng
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TrÇn Xu©n Thµnh
7068
19/01/2009
Hµ Néi, th¸ng 11 n¨m 2008
Môc lôc
Table of Contents
PhÇn më ®Çu ...................................................................................................... 8
CH¦¥NG 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN C¥ B¶N....................................... 13
1.1. CHØ Sè GI¸ XUÊT NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I................................... 13
1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ............................................. 13
1.1.2. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu Th−¬ng m¹i............................. 13
1.1.2.1. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu th−¬ng m¹i....................... 13
1.1.2.2. Mét sè kh¸i niÖm liªn quan.......................................................... 14
1.2. CHØ Sè GI¸ XUÊT NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I §èI VíI ho¹t
®éng KINH DOANH XUÊT NHËP KHÈU vµ §IÒU HµNH QU¶N Lý nhµ
n−íc vÒ TH¦¥NG M¹I HIÖN NAY ................................................................. 15
1.2.1. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh 15
1.2.1.1. Nhu cÇu ®−îc th«ng tin ................................................................ 15
1.2.1.2. Th«ng tin lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt kinh
doanh ................................................................................................................. 15
1.2.1.3. BiÕn ®éng nhanh cña mÆt hµng, thÞ hiÕu tiªu dïng trªn thÞ tr−êng
thÕ giíi............................................................................................................... 15
1.2.2. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ®èi víi ®iÒu hµnh qu¶n lý nhµ
n−íc vÒ th−¬ng m¹i ............................................................................................... 15
1.2.2.1. C©n ®èi, ®iÒu hµnh xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu................................. 15
1.2.2.2. §iÒu tiÕt, x©y dùng chÝnh s¸ch mÆt hµng, thÞ tr−êng ................... 16
1.2.2.3. Ph©n tÝch, ph¸t hiÖn, t×m kiÕm nh÷ng mÆt hµng míi, cã triÓn väng
®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn phï hîp ....................................................... 16
1.2.2.4. §Þnh h−íng ®Çu t−, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh .................... 16
1.3. C¸c kh¸i niÖm vÒ thu thËp, tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt
nhËp khÈu .......................................................................................................... 16
1.3.1. Giíi thiÖu s¬ bé vÒ ®iÒu tra thèng kª gi¸ ............................................ 16
1.3.2. Dµn mÉu tæng thÓ ................................................................................ 18
1.3.3. Dµn mÉu ®¹i diÖn ................................................................................ 19
-2-
1.3.4. Lùa chän mÉu (c¸ch chän mÉu sau khi thiÕt kÕ xong dµn mÉu tæng
thÓ)......................................................................................................................... 20
1.3.5. Thu thËp gi¸......................................................................................... 20
1.3.6. Kh¸i niÖm vÒ quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸ ................................................ 20
KÕT LUËN ch−¬ng 1..................................................................................... 21
CH¦¥NG 2: THùC TR¹NG QUY TR×NH THU THËP GI¸ hµng hãa
xuÊt khÈu, nhËp khÈu Vµ TÝNH CHØ Sè GI¸ hµng hãa xuÊt
khÈu, nhËp khÈu hiÖn nay ...................................................................... 22
2.1. THùC TR¹NG QUY TR×NH THU THËP GI¸ XUÊT khÈu, NHËP
KHÈU CñA TæNG CôC THèNG K£ HIÖN NAY............................................. 22
2.2.1. CÊu tróc cña chØ sè gi¸ ........................................................................ 22
2.1.2. ThiÕt kÕ dµn mÉu ................................................................................. 22
2.1.2.1 Dµn mÉu tæng thÓ .......................................................................... 22
2.1.2.2. Dµn mÉu ®¹i diÖn ......................................................................... 23
2.1.3. Lùa chän mÉu (c¸ch chän mÉu sau khi thiÕt kÕ xong dµn mÉu tæng
thÓ)......................................................................................................................... 25
2.1.3.1. Giai ®o¹n 1: Lùa chän mÉu nhãm - mÆt hµng c¬ së vµ mÆt hµng
thu thËp gi¸ ........................................................................................................ 25
2.1.3.2. Giai ®o¹n 2: Lùa chän mÉu doanh nghiÖp ®¹i diÖn ..................... 27
2.1.3.3. BiÓu mÉu ®iÒu tra ......................................................................... 28
2.1.4. Thu thËp gi¸......................................................................................... 28
2.1.5. B¶o d−ìng mÉu vµ chu kú chän mÉu ®iÒu tra ..................................... 29
2.1.5.1. B¶o d−ìng mÉu............................................................................. 29
2.1.5.2. Chu kú chän mÉu ®iÒu tra ............................................................ 31
2.1.5.3. §iÒu tra gi¸................................................................................... 31
2.2. THùC TR¹NG QUY TR×NH TÝNH CHØ Sè GI¸ XUÊT khÈu, NHËP
KHÈU CñA TæNG CôC THèNG K£ HIÖN NAY............................................. 32
2.2.1. Quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸...................................................................... 32
2.2.2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ sè gi¸ ................................................................ 32
2.3. NhËn xÐt vÒ thùc tr¹ng thu thËp, tÝnh to¸n vµ c«ng bè
chØ sè gi¸ cña Tæng côc Thèng kª hiÖn nay ................................... 34
2.3.1. VÒ quy tr×nh thu thËp gi¸..................................................................... 34
-3-
2.3.2. VÒ quy tr×nh tÝnh to¸n chØ sè gi¸......................................................... 35
2.3.3. VÒ c«ng bè chØ sè gi¸.......................................................................... 35
2.4. NH÷NG ®Æc ®iÓm MíI TRONG QUY TR×NH THU THËP GI¸ hµng
hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu Vµ TÝNH CHØ Sè GI¸ XUÊT khÈu,
NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I, SO VíI QUY TR×NH CñA TæNG CôC THèNG
K£ HIÖN NAY ....................................................................................................... 35
2.4.1. Yªu cÇu míi trong quy tr×nh thu thËp gi¸ ........................................... 35
2.4.1.1. VÒ ph©n tæ hÖ thèng chØ sè gi¸..................................................... 35
2.4.1.2. VÒ quy tr×nh thu thËp gi¸ ............................................................. 35
2.4.1.3. VÒ ®ång tiÒn tÝnh chØ sè gi¸ ......................................................... 36
2.4.1.4. VÒ c«ng bè chØ sè gi¸................................................................... 37
2.4.2. Yªu cÇu míi trong quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸........................................ 37
KÕT LUËN ch−¬ng 2..................................................................................... 37
CH¦¥NG 3: QUY TR×NH THU THËP GI¸ hµng hãa xuÊt khÈu,
nhËp khÈu Vµ TÝNH CHØ Sè GI¸ XUÊT khÈu, NHËP KHÈU
TH¦¥NG M¹I ...................................................................................................... 38
3.1. QUY TR×NH THU THËP GI¸ ................................................................... 38
3.1.1. ThiÕt kÕ dµn mÉu ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp khÈu .................................... 38
3.1.1.1. Dµn mÉu tæng thÓ ......................................................................... 39
3.1.1.2. Ph−¬ng ph¸p thiÕt kÕ dµn mÉu tæng thÓ ....................................... 39
3.1.1.3. Dµn mÉu ®¹i diÖn ......................................................................... 41
3.1.1.4. Ph−¬ng ph¸p chän dµn mÉu ®¹i diÖn ........................................... 42
3.1.2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh vµ quyÒn sè cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu...................... 52
3.1.2.1. Ph−¬ng ph¸p tÝnh hµng th¸ng....................................................... 52
3.1.2.2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh tham kh¶o, 10 ngµy/lÇn:.................................. 58
3.1.2.3. QuyÒn sè cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu...................................... 59
3.1.3. VÒ xö lÝ c¸c bÊt th−êng trong tÝnh chØ sè gi¸ ...................................... 59
3.1.3.1. VÊn ®Ò mÆt hµng thay ®æi chÊt l−îng .......................................... 59
3.1.3.2. VÊn ®Ò mÆt hµng ®éc nhÊt............................................................ 59
3.1.3.3. VÊn ®Ò mÆt hµng v¾ng mÆt do thêi vô vµ mÆt hµng kh«ng xuÊt
hiÖn liªn tôc kh¸c............................................................................................... 60
-4-
3.1.3.4. VÊn ®Ò tÝnh gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña mét hµng ho¸ cña c«ng ty
xuyªn quèc gia .................................................................................................. 60
3.1.3.5. VÊn ®Ò tÝnh gi¸ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong tµi kho¶n quèc gia .. 60
3.1.4. B¶o d−ìng mÉu vµ chu kú chän mÉu ®iÒu tra ..................................... 61
3.1.4.1. B¶o d−ìng mÉu............................................................................. 61
3.1.4.2. Chu kú chän mÉu ®iÒu tra ............................................................ 62
3.2. QUY TR×NH TÝNH CHØ Sè GI¸ ............................................................... 63
3.2.1. §iÒu tra thu thËp th«ng tin vÒ gi¸ xuÊt khÈu vµ gi¸ nhËp khÈu hµng ho¸
cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu so s¸nh ®−îc ...................................... 64
3.2.2. Thu thËp th«ng tin vµ tÝnh to¸n quyÒn sè, tøc lµ tÝnh quyÒn sè kú b¸o
c¸o cña chØ sè gi¸ th¸ng b¸o theo c«ng thøc Pasche (pnqn): ................................ 64
3.2.3. LËp b¶ng gi¸ b×nh qu©n ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt-nhËp khÈu: ................... 65
3.2.4. ThiÕt lËp quyÒn sè kú b¸o c¸o:............................................................ 73
3.2.5. TÝnh chØ sè gi¸:.................................................................................... 75
3.2.5.1. TÝnh chØ sè gi¸ theo c«ng thøc Laspeyre...................................... 75
3.2.5.2. TÝnh chØ sè gi¸ theo c«ng thøc Pasche ......................................... 76
3.2.5.3. TÝnh chØ sè gi¸ theo c«ng thøc Fisher .......................................... 77
3.2.6. Thêi gian tÝnh to¸n vµ c«ng bè sè liÖu chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu
th−¬ng m¹i............................................................................................................. 77
3.3. Quy tr×nh c«ng bè chØ sè gi¸....................................................... 77
3.3.1. H×nh thøc c«ng bè ............................................................................... 77
3.3.2. Néi dung c«ng bè sè liÖu .................................................................... 77
3.3.3. M« h×nh ph©n tÝch chØ sè gi¸............................................................... 78
3.3.3.1. NhËn ®Þnh chung t×nh h×nh gi¸ xuÊt khÈu th¸ng b¸o c¸o............. 78
3.3.3.2. C¸c yÕu tè gi¸ ¶nh h−ëng tíi biÕn ®éng gi¸ chung...................... 80
3.3.3.3. Ph©n tÝch mèi t−¬ng quan gi÷a chØ sè gi¸ xuÊt khÈu vµ chØ sè gi¸
nhËp khÈu: ......................................................................................................... 84
KÕt luËn ............................................................................................................ 85
Tµi liÖu tham kh¶o .................................................................................... 87
-5-
Danh môc c¸c b¶ng
Tªn b¶ng
Trang
B¶ng 3.1: Dµn mÉu tæng thÓ gép
B¶ng 3.2: Dµn mÉu tæng mÆt hµng lÊy gi¸
B¶ng 3.3: Lùa chän mÉu nhãm hµng/mÆt hµng c¬ së
B¶ng 3.4: Lùa chän mÉu n−íc xuÊt-nhËp khÈu ®¹i diÖn
B¶ng 3.5: Lùa chän mÉu ®¬n vÞ xuÊt-nhËp khÈu ®¹i diÖn
B¶ng 3.6: Dµn mÉu ®¹i diÖn cña 3 lo¹i mÉu
B¶ng 3.7: Danh môc mÆt hµng lÊy gi¸ ®¹i diÖn
B¶ng 3.8: C¸c chØ tiªu dµn mÉu ®iÒu tra
B¶ng 3.9: ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu cµ phª th¸ng b¸o c¸o so th¸ng tr−íc
B¶ng 3.10: Tr−êng hîp l−îng vµ gi¸ cña hai ký kh«ng ®æi, nh−ng kú b¸o c¸o thiÕu
mÉu gi¸
B¶ng 3.11: Danh s¸ch mÉu gi¸ kh«ng thay ®æi gi÷a c¸c kú tÝnh to¸n
B¶ng 3.12: B¶ng gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n chung c¶ n−íc
B¶ng 3.13: B¶ng gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n gi¸ thuÇn tuý c¶ n−íc
B¶ng 3.14: B¶ng gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n c¶ n−íc ¶nh h−ëng biÕn ®éng gi¸ n−íc
xuÊt khÈu
B¶ng 3.15: B¶ng gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n c¶ n−íc ¶nh h−ëng biÕn ®éng gi¸ ®¬n vÞ
xuÊt khÈu
B¶ng 3.16: B¶ng gi¸ nhËp khÈu b×nh qu©n chung c¶ n−íc
B¶ng 3.17: B¶ng gi¸ nhËp khÈu thuÇn tuý b×nh qu©n c¶ n−íc
B¶ng 3.18: QuyÒn sè nhãm hµng ®¹i diÖn theo ph©n tæ HS 6 sè, HS 4 sè vµ theo HS 2 sè
B¶ng 3.19: ChØ sè gi¸ xuÊt chung-LH
B¶ng 3.20: ChØ sè gi¸ xuÊt chung-T12=100
B¶ng 3.21: ChØ sè gi¸ thuÇn tuý-LH
B¶ng 3.22: ChØ sè gi¸ xuÊt thuÇn tuý-T12-07=100
B¶ng 3.23: ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu ¶nh h−ëng biÕn ®éng n−íc xuÊt khÈu tíi-T.tr =100
B¶ng 3.24: ChØ sè gi¸ xuÊt ¶nh h−−ëng n−−íc xk-T12-07=100
B¶ng 3.25: ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu ¶nh h−ëng biÕn ®éng ®¬n vÞ xuÊt khÈu-T.tr =100
B¶ng 3.26: ChØ sè gi¸ xuÊt ¶nh h−ëng ®¬n vÞ xuÊt khÈu-T12-07=100
39
40
43
43
44
45
46
50
50
51
52
65
66
67
69
70
72
74
78
79
79
80
81
82
82
83
Danh môc c¸c H×nh
Tªn h×nh
Trang
H×nh 3.1: Quy tr×nh thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, tÝnh to¸n vµ c«ng bè chØ
sè gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu
H×nh 3.2: §å thÞ t−¬ng quan gi÷a 4 lo¹i chØ sè gi¸ xuÊt khÈu:
H×nh 3.3: §å thÞ t−¬ng quan gi÷a 2 lo¹i chØ sè gi¸ nhËp khÈu:
-6-
63
83
84
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t
Tªn viÕt t¾t
Gi¶i thÝch
CSG
ChØ sè gi¸
HS
Danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam
XNK
XuÊt nhËp khÈu
XK
XuÊt khÈu
NK
NhËp khÈu
GDP
Tæng s¶n l−îng quèc néi (Gross Domestic Product)
MPI
ChØ sè gi¸ nhËp khÈu (Import Price Index)
XPI
ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu (Export Price Index)
FOB
§iÒu kiÖn giao hµng lªn boong tµu (Free On Board)
CIF
§iÒu kiÖn giao hµng gåm c¶ c−íc vËn t¶i cïng phÝ b¶o hiÓm (Cost,
Insurance and Freight)
USD
§ång §« la Mü
VN§
§ång ViÖt Nam
§VT
§¬n vÞ tÝnh
TTR
Th¸ng tr−íc
TBC
Th¸ng b¸o c¸o
KH
Danh môc c«ng t¸c kÕ ho¹ch
VCPC
Danh môc s¶n phÈm chñ yÕu ViÖt Nam
SITC
Danh môc th−¬ng m¹i quèc tÕ
VISIC
HÖ thèng ngµnh kinh tÕ quèc d©n ViÖt Nam
BPM5
Danh môc CÈm nang c¸n c©n thanh to¸n më réng lÇn 5- IMF
-7-
PhÇn më ®Çu
1. Tªn ®Ò tµi:
X©y dùng quy tr×nh ®iÒu tra, thu thËp sè liÖu, tÝnh to¸n vµ c«ng bè chØ sè
gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh
nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i.
2. §¬n vÞ thùc hiÖn:
Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i - Bé C«ng Th−¬ng
3. Tªn chñ nhiÖm ®Ò tµi:
TrÇn Xu©n Thµnh
Sè ®iÖn tho¹i CQ: 043.2192875
4. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu:
Giai ®o¹n 2001 - 2005, t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc ®¹t trung b×nh
17,4%/n¨m, cao h¬n 1,3% so víi môc tiªu ®Ò ra trong ChiÕn l−îc xuÊt khÈu thêi kú
2001 - 2010. Tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh cña GDP cïng thêi kú lµ 7,5%.
Tû träng ®ãng gãp cña t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP ®· t¨ng
dÇn ®Òu trong 5 n¨m qua, tõ møc 54,61% trong n¨m 2001 lªn ®Õn 67,6% trong n¨m
2005. Nh− vËy, b×nh qu©n tû träng ®ãng gãp cña t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu vµo t¨ng
tr−ëng GDP trong giai ®o¹n 2001 - 2005 ®¹t xÊp xØ 60,9%/n¨m, cao h¬n 5,9% so
víi môc tiªu ®Ò ra cho c¶ thêi kú 2001 - 2010. §ãng gãp cña xuÊt khÈu vµo t¨ng
tr−ëng GDP 5 n¨m võa qua lµ rÊt lín.
N¨m 2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n−íc ®¹t 15 tû USD; n¨m 2005 ®¹t
h¬n 32,44 tû USD, t¨ng h¬n 2,16 lÇn. Sè liÖu cña thêi k× 2001 - 2005 cho thÊy r»ng:
ë møc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ 6,89 - 8,4% møc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu th−êng
ph¶i cao gÊp h¬n hai lÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Tû lÖ nµy thÓ hiÖn cô thÓ ë møc 2,32
lÇn trong giai ®o¹n võa qua.
§Ó ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cao, hai yÕu tè c¬ b¶n lµ khèi l−îng,
c¬ cÊu hµng hµng hãa xuÊt khÈu vµ gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu. Gi¸ xuÊt khÈu nhiÒu mÆt
hµng t¨ng cao ®· gãp phÇn duy tr× møc t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cao thêi kú 2001 -8-
2005, ®Æc biÖt lµ n¨m 2005 vµ n¨m 2006. Gi¸ xuÊt khÈu t¨ng khuyÕn khÝch xuÊt
khÈu, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng ho¸ xuÊt
khÈu, t¨ng hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, trùc tiÕp thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt; kÓ c¶
nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc liªn quan trùc tiÕp gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ. Gi¸ xuÊt
khÈu gi¶m lµ nh÷ng tÝn hiÖu th«ng b¸o trùc tiÕp, cô thÓ kh«ng chØ vÒ hiÖu qu¶ s¶n
xuÊt, kinh doanh cña l« hµng, mÆt hµng mµ cßn lµ c¬ së cña ®Þnh h−íng kinh doanh,
®Þnh h−íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh trong trung vµ dµi h¹n.
Gi¸ nhËp khÈu t¨ng, gi¶m phô thuéc chñ yÕu vµo thÞ tr−êng thÕ giíi. §èi víi
hµng ho¸ lµ nguyªn, nhiªn, vËt liÖu chñ yÕu, c¬ b¶n phôc vô s¶n xuÊt (kÓ c¶ s¶n
xuÊt hµng xuÊt khÈu) vµ ®êi sèng, khi gi¸ c¶ t¨ng, gi¶m kh«ng chØ ¶nh h−ëng trùc
tiÕp tíi hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu mµ cßn cã t¸c ®éng
x· héi s©u s¾c, kh«ng chØ ¶nh h−ëng trong ng¾n h¹n mµ cßn t¸c ®éng trong c¶
trung vµ dµi h¹n.
Gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cßn phô thuéc trùc tiÕp vµo tõng thÞ tr−êng xuÊt
nhËp khÈu (xuÊt nhËp khÈu). Theo dâi vµ n¾m b¾t ®−îc nh÷ng kh¸c biÖt nµy lµ yÕu
tè rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp;
®ång thêi ®©y cßn lµ tÝn hiÖu quan träng phôc vô cho c«ng t¸c ®iÒu hµnh, qu¶n lý
Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i.
§èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ kinh tÕ - th−¬ng m¹i, viÖc n¾m b¾t
®−îc diÔn biÕn cña gi¸ xuÊt nhËp khÈu mét c¸ch hÖ thèng vµ nhanh chãng sÏ lµ
nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng hiÖn ®¹i, nhÊt lµ trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang h−íng vÒ xuÊt
khÈu, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë møc ®é s©u h¬n vµ ®ang tÝch cùc phÊn ®Êu ®Ó duy
tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao.
Do yªu cÇu th«ng tin vÒ gi¸ c¶, thÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu ngµy cµng cao, ®¸p
øng kÞp thêi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu.
HiÖn nay, Tæng côc Thèng kª ®· ®−îc ChÝnh phñ giao nhiÖm vô tÝnh to¸n chØ
sè gi¸ nãi chung, trong ®ã cã chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu. Tuy nhiªn, hÖ thèng sè
liÖu thèng kª vÒ chØ sè gi¸ cña Tæng côc Thèng kª chñ yÕu ®Ó phôc vô ®iÒu hµnh vÜ
m«. V× vËy, Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i ®· nghiªn cøu vÒ chØ
sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i (®· ®−îc nghiªn cøu trong ®Ò tµi “Nghiªn
cøu chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i”) nh»m phôc vô hiÖu
qu¶ h¬n cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ
th−¬ng m¹i.
ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i cã nh÷ng kh¸c biÖt c¬ b¶n so víi
chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Tæng côc Thèng kª nh− sau:
-9-
- Ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè gi¸ thuéc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i tíi biÕn ®éng chung cña
gi¸ c¶, bao gåm thÞ tr−êng/nguån hµng xuÊt nhËp khÈu; mÆt hµng/nhãm hµng xuÊt
nhËp khÈu; ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu...
- TÝnh thêi gian linh ho¹t. Cã thÓ tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng
m¹i theo kú 10 ngµy, 15 ngµy, th¸ng, quý, n¨m. ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu
cña Tæng côc Thèng kª chØ tÝnh theo quý, v× vËy, kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu
ngµy cµng cao cña ho¹t ®éng th−¬ng m¹i xuÊt nhËp khÈu.
- TÝnh ph¸t sinh míi c¸c nh©n tè tÝch cùc cña thÞ tr−êng qua gi¸ c¶ (nh− lµ mÆt
hµng bÞ thÞ tr−êng lo¹i bá, mÆt hµng míi, sù biÕn ®éng cña c¸c thÞ tr−êng, nguån
hµng xuÊt nhËp khÈu...).
- Khèi l−îng mÆt hµng lÊy gi¸ quan s¸t vµ khèi l−îng ®¬n vÞ cã xuÊt nhËp
khÈu quan s¸t (cì mÉu ®iÒu tra) lín, ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn vµ më réng, b¸m
s¸t t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu. §èi víi chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Tæng côc
Thèng kª, ®−îc biÕt dµn mÉu ®iÒu tra hiÖn nay cßn kh¸ nhá.
Trªn c¬ së so s¸nh nh÷ng kh¸c biÖt c¬ b¶n nµy, cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng chØ
sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu phï hîp víi xu h−íng vËn ®éng nhanh, liªn tôc cña
ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, cã tÝnh th−¬ng m¹i cao, cã tÝnh vÜ m«, cã tÝnh ®¹i diÖn
cao, phôc vô kÞp thêi cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ qu¶n lý Nhµ
n−íc vÒ th−¬ng m¹i. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn ®Þnh trªn ®©y, rÊt cÇn “X©y dùng
quy tr×nh ®iÒu tra, thu thËp sè liÖu, tÝnh to¸n vµ c«ng bè chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,
nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh
qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i”.
5. T×nh h×nh nghiªn cøu trong, ngoµi n−íc:
§Õn nay, ViÖt Nam vÉn ch−a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu khoa häc nµo ®−îc
c«ng bè, tÝnh ®−îc chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu mét c¸ch chi tiÕt vµ sö dông nã phôc
vô cô thÓ, trùc tiÕp cho viÖc ®iÒu hµnh kinh doanh còng nh− qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ
th−¬ng m¹i.
XuÊt ph¸t tõ ®ßi hái thùc tÕ, Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i
®· nghiªn cøu vÒ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i qua ®Ò tµi “Nghiªn
cøu chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i”. §Ò tµi nµy ®· nghiªn
cøu ®−îc nh÷ng yÕu tè h×nh thµnh nªn chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i
vµ ®Ò xuÊt nhiÖm vô, nh−ng ch−a ®i s©u vµo c«ng t¸c thu thËp gi¸, tÝnh to¸n, c«ng
bè chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i.
Trªn thÕ giíi, chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ®· ®−îc nghiªn cøu vµ vËn dông trong
mét kho¶ng thêi gian dµi. §èi víi Liªn hîp quèc, môc ®Ých cña cuéc ®iÒu tra gi¸
xuÊt nhËp khÈu lµ ®Ó thu thËp gi¸ c¶ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó tÝnh
- 10 -
chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu. Theo thuêng lÖ, chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu kh«ng nh÷ng
phôc vô cho gi¶m ph¸t kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu mµ cßn phôc vô nhiÒu h¬n cho
viÖc qu¶n lý gi¸ c¶, ph©n tÝch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch thÞ tr−êng. §èi víi Hoa k×, ®·
x©y dùng hoµn thiÖn ChØ sè gi¸ nhËp khÈu (Import Price Index - MPI) vµ ChØ sè gi¸
xuÊt khÈu (Export Price Index - XPI) vÒ hµng hãa vµ dÞch vô, phôc vô hiÖu qu¶ cho
c«ng t¸c qu¶n lý tÇm vÜ m« cña n−íc nµy. MPI vµ XPI bao gåm nh÷ng thay ®æi vÒ
gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt nhËp khÈu gi÷a Mü vµ c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi.
C¸c sè liÖu thèng kª nµy ®−îc c«ng bè thµnh nhiÒu b¶ng biÓu kh¸c nhau (theo môc
®Ých sö dông vµ nghiªn cøu), trong ®ã ph©n lo¹i chi tiÕt tíi tõng nhãm hµng vµ mÆt
hµng cô thÓ (vÝ dô nh− ®−êng ¨n, rau, hoa qu¶, thùc phÈm, thÞt, thñy s¶n chÕ biÕn
vµ ®ãng hép, r−îu, hµng dÖt may, da giµy, s¶n phÈm gç, giÊy, c¸c lo¹i nguyªn
nhiªn vËt liÖu, ho¸ chÊt...). Sè liÖu thèng kª cña Mü còng c«ng bè cho biÕt vÒ
nh÷ng thay ®æi gi¸ hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt nhËp khÈu gi÷a Mü víi tõng khu vùc
thÞ tr−êng cô thÓ (vÝ dô nh− víi c¸c n−íc ph¸t triÓn, víi Cana®a, Mªhic«, EU, c¸c
n−íc Mü la tinh, NhËt B¶n, Trung Quèc, c¸c n−íc NICs ch©u ¸, ASEAN, c¸c n−íc
CËn §«ng ch©u ¸...), (tham kh¶o chi tiÕt t¹i trang web Bé Lao ®éng Mü:
http://www.bls.gov/mxp/home.htm#overview). §ång thêi, c¬ së d÷ liÖu nµy lu«n
®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn, ®Þnh kú c«ng bè 1 th¸ng 1 lÇn, hç trî ®¾c lùc cho c¸c
doanh nghiÖp cña n−íc nµy ho¹t ®éng trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. T¹i c¸c n−íc
kh¸c nh− ¤xtr©ylia, Cana®a, NhËt B¶n... viÖc x©y dùng vµ c«ng bè chØ sè gi¸ còng
cã nhiÒu ®iÓm kh¸c víi ë ViÖt Nam, tuú thuéc nhiÒu yÕu tè; trong ®ã cã 1 yÕu tè c¬
b¶n lµ ®iÒu kiÖn kÜ thuËt vµ thu thËp sè liÖu thuËn lîi h¬n ë ViÖt Nam. C¸c n−íc cã
Ngo¹i th−¬ng ph¸t triÓn vµ cã nÒn khoa häc tiªn tiÕn th−êng c«ng bè chØ sè gi¸ 1
th¸ng 1 lÇn. ViÖc nghiªn cøu vµ vËn dông nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c n−íc ph¸t
triÓn vµo thùc tiÔn n−íc ta lµ rÊt quan träng, ®¸p øng yªu cÇu cÊp thiÕt trong ®iÒu
hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
6. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
- §¸nh gi¸ øng dông cña hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu do Tæng côc
Thèng kª x©y dùng vµ c«ng bè hiÖn nay phôc vô trùc tiÕp, cô thÓ ho¹t ®éng xuÊt
nhËp khÈu vµ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ
th−¬ng m¹i;
- T×m hiÓu ph©n tÝch yªu cÇu míi vÒ chØ sè gi¸ vµ xu h−íng øng dông chØ sè
gi¸ xuÊt nhËp khÈu trong kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i vµ
®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i hiÖn nay.
- Nghiªn cøu quy tr×nh thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu tõ c¸c nguån tõ
doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, tõ c¬ së d÷ liÖu thèng kª hµng hãa xuÊt
nhËp khÈu cña Tæng côc H¶i quan. TÝnh to¸n thö nghiÖm chØ sè gi¸ xuÊt khÈu,
nhËp khÈu cña mét sè nhãm hµng, mÆt hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Ph©n tÝch nh÷ng
chiÕt suÊt tõ c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n nµy.
- 11 -
7. §èi t−îng nghiªn cøu:
- C¸c yÕu tè tham gia trong x©y dùng vµ h×nh thµnh chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu
cña ViÖt Nam; sù thay ®æi cña c¸c yÕu tè ®ã trong thêi kú 2001 - 2005.
- Nhu cÇu sö dông chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ
n−íc vÒ th−¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu (bao gåm c¸c
tiªu chÝ cÇn cung cÊp, ®Þnh kú cung cÊp, møc ®é chi tiÕt trong c¸c nhãm hµng ho¸
cÇn thèng kª...).
- HÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i tÝnh to¸n thö nghiÖm.
8. Ph¹m vi nghiªn cøu:
- VÒ thêi gian: Nghiªn cøu c¸ch tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu thêi kú
2001 - 2005 (cã tham kh¶o trong thêi kú 1991 - 2000), phèi hîp víi Tæng côc
Thèng kª nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cho hµng hãa
xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam.
- VÒ kh«ng gian: trªn ph¹m vi c¶ n−íc.
- VÒ lÜnh vùc: tËp trung vµo c¸c lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu chñ lùc, hµng hãa xuÊt
khÈu míi, hµng hãa xuÊt khÈu cã kim ng¹ch t¨ng tr−ëng nhanh vµ hµng ho¸ nhËp khÈu
thiÕt yÕu cña ViÖt Nam; c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu, thÞ tr−êng nhËp khÈu träng ®iÓm.
9. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu:
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¸c ph−¬ng ph¸p chñ ®¹o ®−îc sö dông lµ ph−¬ng
ph¸p ph©n tÝch, ph−¬ng ph¸p thèng kª, so s¸nh vµ duy vËt biÖn chøng. Ngoµi ra, ®Ò
tµi cßn sö dông tæng hîp mét sè ph−¬ng ph¸p kh¸c nh− ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t, ®iÒu
tra, ph−¬ng ph¸p thèng kª ®iÓn h×nh vµ ph−¬ng ph¸p chuyªn gia.
Sö dông c«ng cô hç trî lµ c«ng nghÖ th«ng tin víi c¸c ch−¬ng tr×nh phÇn mÒm
®Æc thï cho c¬ së d÷ liÖu thèng kª, ph©n tÝch, dù b¸o.
10. Néi dung nghiªn cøu:
Ngoµi lêi më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc, néi dung
chñ yÕu cña ®Ò tµi ®−îc tr×nh bµy trong 3 ch−¬ng:
Ch−¬ng I:
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n
Ch−¬ng II:
Thùc tr¹ng quy tr×nh thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ tÝnh chØ
sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu hiÖn nay
Ch−¬ng III:
Quy tr×nh thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i
- 12 -
CH¦¥NG 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN C¥ B¶N
1.1. CHØ Sè GI¸ XUÊT NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I
1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu
Gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ (gi¸ c¶ hµng ho¸)
th−êng ®−îc gäi t¾t lµ gi¸ hµng ho¸.
ChØ sè gi¸ lµ chØ sè chØ tiªu chÊt l−îng biÓu hiÖn quan hÖ so s¸nh gi÷a gi¸ c¶
cña hai thêi gian hoÆc hai ®Þa ®iÓm kh¸c nhau.
ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÕ giíi nãi chung lµ chØ
sè ph¶n ¶nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô qua
mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
C¬ quan thèng kª cña Liªn hiÖp quèc ®· ®−a ra nh÷ng chuÈn mùc vµ nh÷ng
giíi thiÖu, h−íng dÉn nh− lµ mét tiªu chuÈn mÉu; tõ ®ã c¸c n−íc trong Liªn hiÖp
quèc, nhÊt lµ c¸c n−íc thuéc hÖ thèng tæ chøc TiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) ®Òu ®−îc
h−íng dÉn vµ tÝnh to¸n, c«ng bè nh÷ng chØ sè gi¸ nµy.
ChØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam lµ chØ sè ph¶n ¶nh møc ®é
biÕn ®éng (thay ®æi) cña gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt khÈu ra n−íc ngoµi, nhËp khÈu vµo
ViÖt Nam; kh«ng bao gåm c¸c lo¹i xuÊt - nhËp khÈu dÞch vô cña ViÖt Nam.
§èi víi ViÖt Nam, chØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu chØ tÝnh trªn gi¸ c¶ xuÊt khÈu
hµng ho¸ theo ®iÒu kiÖn giao hµng lªn boong tµu (FOB) t¹i c¶ng ViÖt Nam hoÆc t¹i
biªn giíi ViÖt Nam; cßn gäi lµ gi¸ FOB (Free On Board) vµ gi¸ nhËp khÈu hµng
ho¸ theo ®iÒu kiÖn giao hµng gåm c¶ c−íc vËn t¶i cïng phÝ b¶o hiÓm hµng ho¸
(CIF); cßn gäi lµ gi¸ CIF (Cost, Insurance and Freight), giao hµng t¹i c¶ng ViÖt
Nam hoÆc t¹i biªn giíi ViÖt Nam.
1.1.2. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu Th−¬ng m¹i
1.1.2.1. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu th−¬ng m¹i
ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu
®−îc tÝnh to¸n ®Ó ph¶n ¶nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ c¸c nhãm hµng, c¸c mÆt hµng vµ
mét sè chñng lo¹i mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu cô thÓ (sau ®©y ®−îc gäi t¾t lµ mÆt
hµng), phôc vô trùc tiÕp yªu cÇu qu¶n lÝ Nhµ n−íc vÒ Th−¬ng m¹i vµ kinh doanh,
ph¸t triÓn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. §©y lµ nh÷ng mÆt
hµng, chñng lo¹i mÆt hµng cã sù thay ®æi nhanh hoÆc cã xu h−íng thay ®æi vÒ gi¸
- 13 -
c¶, khèi l−îng, thÞ tr−êng xuÊt khÈu, nhËp khÈu; lµ nh÷ng mÆt hµng, chñng lo¹i mÆt
hµng cô thÓ chñ yÕu t¹o ra sù thay ®æi trong chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu nãi chung.
Chñng lo¹i mÆt hµng ®−îc ph©n lo¹i dùa theo HÖ thèng hµi hoµ quèc tÕ (HS); ®−îc
x¸c ®Þnh trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh theo yªu cÇu phôc vô qu¶n lÝ Nhµ n−íc
cña Ngµnh; phôc vô trùc tiÕp yªu cÇu qu¶n lÝ Nhµ n−íc vÒ Th−¬ng m¹i vµ kinh
doanh, ph¸t triÓn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp.
HÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu th−¬ng m¹i còng bao gåm nh÷ng chØ sè
ph¶n ¶nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu nãi chung; nh÷ng chØ
sè ph¶n ¶nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ xuÊt, nhËp khÈu cña c¸c nhãm hµng, mÆt hµng c¬
b¶n - thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ vµ ®−îc ph©n lo¹i cô thÓ cho tõng thÞ tr−êng xuÊt,
nhËp khÈu cña ViÖt Nam; ®−îc tÝnh to¸n cho tÊt c¶ hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu trªn
ph¹m vi c¶ n−íc vµ c«ng bè hµng th¸ng.
1.1.2.2. Mét sè kh¸i niÖm liªn quan
Gi¸ xuÊt khÈu th−¬ng m¹i lµ gi¸ b¸n hµng ho¸ ra khái ViÖt Nam cho n−íc
ngoµi theo c¸c hîp ®ång kinh tÕ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ chÝnh ng¹ch gi÷a c¸c
doanh nghiÖp ®ãng t¹i ViÖt Nam víi c¸c doanh nghiÖp ®ãng t¹i n−íc ngoµi.
Gi¸ nhËp khÈu th−¬ng m¹i lµ gi¸ mua hµng ho¸ vµo ViÖt Nam tõ n−íc ngoµi
theo c¸c hîp ®ång kinh tÕ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ chÝnh ng¹ch gi÷a c¸c doanh
nghiÖp ®ãng t¹i ViÖt Nam víi c¸c doanh nghiÖp ®ãng t¹i n−íc ngoµi.
Gi¸ xuÊt nhËp khÈu ®−îc thu thËp tõ c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu vµ theo gi¸ hîp
®ång ®· ký kÕt trong quý, kh«ng bao gåm thuÕ suÊt hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu;
kh«ng quan t©m ®Õn hµng xuÊt sÏ lªn tµu lóc nµo vµ hµng nhËp ®· hoÆc sÏ vÒ c¶ng
ViÖt Nam lóc nµo.
MÆt hµng ®¹i diÖn lÊy gi¸ xuÊt nhËp khÈu lµ c¸c mÆt hµng cã sù thay ®æi
nhanh hoÆc cã xu h−íng thay ®æi vÒ gi¸ c¶ vµ khèi l−îng xuÊt khÈu, nhËp khÈu;
mét sè mÆt hµng c¬ b¶n, thiÕt yÕu theo danh môc cña tæ §iÒu hµnh ThÞ tr−êng
trong n−íc cña ChÝnh phñ ®−îc giao cho bé C«ng Th−¬ng chñ tr×.
Ræ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam kh«ng bao gåm hµng mËu dÞch, t¹m
nhËp, t¸i xuÊt, hµng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c c− d©n biªn giíi, hµng triÓn l·m, tr−ng
bµy..., hµng quèc phßng (cho chiÕn tranh vµ b¶o vÖ), vµng nguyªn liÖu, ®å cæ, s¸ch
b¸o t¹p chÝ vµ c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ (®Üa ghi t¸c phÈm, tranh, ¶nh, phim chiÕu c¸c
lo¹i), c¸c ph¸t minh khoa häc, b¶n quyÒn; m¸y bay, tµu thuû vµ phô tïng; toa xe,
®Çu kÐo tµu ho¶ vµ phô tïng.
§ång tiÒn tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam lµ ®ång §« la Mü (USD).
Tû gi¸ quy ®æi gi¸ c¶ thanh to¸n theo c¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c nh− Yªn NhËt, M¸c
§øc... theo tû gi¸ cña Ng©n hµng ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam c«ng bè trong ngµy do
®¬n vÞ b¸o c¸o chuyÓn ®æi.
- 14 -
1.2. CHØ Sè GI¸ XUÊT NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I §èI VíI
ho¹t ®éng KINH DOANH XUÊT NHËP KHÈU vµ §IÒU
HµNH QU¶N Lý nhµ n−íc vÒ TH¦¥NG M¹I HIÖN NAY
1.2.1. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ®èi víi ho¹t
®éng kinh doanh
1.2.1.1. Nhu cÇu ®−îc th«ng tin
D−íi gãc ®é nh− lµ 1 nhu cÇu vÒ th«ng tin, quyÒn ®−îc cung cÊp th«ng tin
®Çy ®ñ th× viÖc ®−îc cung cÊp th«ng tin lµ chÝnh ®¸ng vµ trong xu thÕ míi cÇn ®−îc
tho¶ m·n ®Ó phôc vô sù ph¸t triÓn cña x· héi nãi chung vµ ho¹t ®éng Th−¬ng m¹i
nãi riªng.
1.2.1.2. Th«ng tin lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt
kinh doanh
D−íi gãc ®é th«ng tin chØ sè gi¸ nh− lµ 1 trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo, chuyªn
ngµnh, riªng biÖt ®èi víi tõng lÜnh vùc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cô thÓ th× viÖc
cung cÊp chØ sè gi¸ cô thÓ, nhanh chãng cÇn ®−îc coi lµ 1 trong nh÷ng yÕu tè
th−¬ng m¹i cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn th−¬ng m¹i
1.2.1.3. BiÕn ®éng nhanh cña mÆt hµng, thÞ hiÕu tiªu dïng trªn thÞ
tr−êng thÕ giíi
C¨n cø vµo thùc tr¹ng vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña Tæng côc Thèng kª
hiÖn nay; tèc ®é t¨ng tr−ëng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu nh÷ng n¨m võa qua vµ triÓn
väng trong nh÷ng n¨m tíi; sù thay ®æi nhanh chãng c¸c d¹ng s¶n phÈm hµng hãa
víi gi¸ c¶ rÊt kh¸c nhau cã phï hîp hay kh«ng phï hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng; ®ãng
gãp quan träng cña t¨ng tr−ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP cña c¶
n−íc th× viÖc tËp trung vµo x©y dùng chØ sè gi¸ phï hîp, tho¶ m·n nhu cÇu cña
doanh nghiÖp cÇn ®−îc coi lµ cÇn thiÕt ®Ó ®ãn b¾t vµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu th«ng tin
kinh tÕ trong giai ®o¹n míi.
1.2.2. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ®èi víi ®iÒu hµnh
qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i
1.2.2.1. C©n ®èi, ®iÒu hµnh xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu
ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu liªn quan trùc tiÕp tíi kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu,
gióp c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n−íc ban hµnh chÝnh s¸ch, ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ xuÊt khÈu,
nhËp khÈu; c©n ®èi ®iÒu hµnh vÜ m« c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu.
- 15 -
1.2.2.2. §iÒu tiÕt, x©y dùng chÝnh s¸ch mÆt hµng, thÞ tr−êng
Th«ng qua ph©n tÝch gi¸ c¶, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng, ®èi víi
tõng thÞ tr−êng c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n−íc ®iÒu tiÕt, x©y dùng chÝnh s¸ch mÆt hµng,
thÞ tr−êng.
1.2.2.3. Ph©n tÝch, ph¸t hiÖn, t×m kiÕm nh÷ng mÆt hµng míi, cã triÓn
väng ®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn phï hîp
Trong nhãm “c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu kh¸c” trong biÓu thèng kª
hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam cã nhiÒu mÆt hµng lµ
nh÷ng mÆt hµng míi, cã kim ng¹ch xuÊt, nhËp ch−a cao; nh−ng ®· vµ cã thÓ lµ
nh÷ng mÆt hµng tiÒm n¨ng, cã møc t¨ng vÒ gi¸ vµ l−îng xuÊt, nhËp khÈu cao. §©y
lµ ®iÒu mµ do ch−a cã 1 c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n−íc nµo cã ®iÒu kiÖn ph©n tÝch, ®¸nh
gi¸ nªn Bé Th−¬ng m¹i nhiÒu n¨m tr−íc ®©y, nay lµ Bé C«ng Th−¬ng ch−a x¸c
®Þnh ®−îc vÒ nh÷ng mÆt hµng nµy. Trong hÖ thèng chØ sè gi¸ Th−¬ng m¹i, khi më
réng ph¹m vi c¸c mÉu ®−a vµo tÝnh to¸n chóng ta dÔ x¸c ®Þnh ®−îc c¸c mÆt hµng
tiÒm n¨ng ®ã.
1.2.2.4. §Þnh h−íng ®Çu t−, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh
Trong bèi c¶nh thÞ tr−êng thÕ giíi hiÖn ®¹i, phøc t¹p vµ ®Çy biÕn ®éng hiÖn
nay, ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng s©u vµ réng; th«ng qua ph©n tÝch
yÕu tè biÕn ®éng gi¸ c¶ vµ xu h−íng sÏ gióp c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n−íc ®Þnh h−íng
vµ x©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp.
1.3. C¸c kh¸i niÖm vÒ thu thËp, tÝnh to¸n chØ sè gi¸
xuÊt nhËp khÈu
1.3.1. Giíi thiÖu s¬ bé vÒ ®iÒu tra thèng kª gi¸
Sö dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra thèng kª lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña c«ng t¸c
quan s¸t hiÖn t−îng nµo ®ã trong x· héi, trong mét thêi ®iÓm hoÆc trong mét qu¸
tr×nh thêi gian. §iÒu tra thèng kª cã nhiÒu lo¹i: vÒ gi¸c ®é tæng thÓ sù kiÖn, cã ®iÒu
tra toµn bé (®iÒu tra toµn bé c¸c yÕu tè cÊu thµnh hiÖn t−îng) vµ ®iÒu tra ®iÓn h×nh tøc lµ ®iÒu tra chän mÉu (chän ra mét sè yÕu tè lµm ®¹i diÖn cho tÊt c¶ c¸c yÕu tè
cÊu thµnh hiÖn t−îng). VÒ gi¸c ®é b¶n chÊt sù kiÖn, ®iÒu tra thèng kª cã hai lo¹i:
®iÒu tra ®Þnh l−îng - tøc lµ quan s¸t hiÖn t−îng trªn c¸c ph−¬ng diÖn l−îng ho¸ cô
thÓ ®Ó ph©n tÝch b¶n chÊt sù kiÖn, vµ ®iÒu tra ®Þnh tÝnh - tøc lµ quan s¸t vÒ mÆt tÝnh
chÊt sù kiÖn trªn gi¸c ®é ®Þnh tÝnh, kh«ng liªn quan ®Õn l−îng ho¸ sù kiÖn. VÒ gi¸c
®é thêi gian vµ tÇn suÊt, cã ®iÒu tra mét lÇn (chØ lµm mét lÇn, kh«ng thÓ cã lÇn sau),
®iÒu tra ®Þnh kú (c¸ch mét kho¶ng thêi gian 1 n¨m, hay 2,...5, hoÆc 10 n¨m lµm
mét lÇn cuéc ®iÒu tra) vµ ®iÒu tra th−êng xuyªn (theo mét chu kú thêi gian ng¾n vµ
lµm liªn tôc theo ngµy hoÆc th¸ng vµ kÐo dµi suèt nhiÒu n¨m).
- 16 -
Tuú thuéc vµo môc ®Ých nghiªn cøu cña cuéc ®iÒu tra (cho ®a môc tiªu hay
®¬n môc tiªu), yªu cÇu møc ®é chÝnh x¸c vÒ ®¸nh gi¸ sù kiÖn (®é tin cËy cña sè
liÖu thu thËp), tuú vµo ®iÒu kiÖn nguån lùc vµ nh©n lùc (kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ tr×nh
®é ®iÒu tra cña c¸n bé), sè liÖu ph¶i cã th−êng xuyªn hay ®Þnh kú... ®Ó quyÕt ®Þnh
lùa chän lo¹i h×nh ®iÒu tra.
§èi víi cuéc ®iÒu tra gi¸, môc ®Ých cña nã lµ qua ®iÒu tra ®Ó thu thËp nh÷ng
th«ng tin thùc tÕ vÒ møc gi¸ (®¬n gi¸) mµ tõ ®ã tÝnh ®−îc c¸c chØ sè gi¸ ph¶n ¶nh
thùc chÊt xu h−íng vµ møc ®é biÕn ®éng thuÇn tuý cña gi¸ c¶ qua thêi gian, ®ång
thêi sù biÕn ®éng gi¸ c¶ ®ã cã ®¹i diÖn chung cho biÕn ®éng gi¸ c¶ cña tÊt c¶ c¸c
lo¹i hµng hãa hay kh«ng. Ngoµi ra, ®iÒu tra gi¸ kh«ng ph¶i lµ ®iÒu tra mét lÇn mµ
lµ mét cuéc ®iÒu tra th−êng xuyªn víi quy m« c¶ n−íc kÐo dµi nhiÒu n¨m. V× vËy
®iÒu tra gi¸ lµ lo¹i ®iÒu tra chän mÉu ®iÓn h×nh mang tÝnh chÊt ®Þnh l−îng vµ
th−êng xuyªn. §Ó th−êng xuyªn (theo chu kú c¸ch kho¶ng mÊy ngµy hoÆc mÊy
th¸ng) tiÕn hµnh ®−îc cuéc ®iÒu tra gi¸. Chóng ta ph¶i thiÕt lËp cuéc ®iÒu tra chän
mÉu cã khu«n d¹ng æn ®Þnh trong mét thêi gian. Sau ®ã ng−êi ta cã thÓ bæ sung
hoÆc thiÕt kÕ l¹i cuéc ®iÒu tra víi mét khu«n d¹ng kh¸c ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh
thùc tÕ lóc hiÖn thêi.
ChÝnh v× cuéc ®iÒu tra gi¸ lµ cuéc ®iÒu tra chän mÉu nªn nã ph¶i ®−îc thiÕt
kÕ theo c¬ së lý thuyÕt chän mÉu.
Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p chän mÉu thèng kª:
- Ph−¬ng ph¸p chän mÉu ph©n tÝch.
- Ph−¬ng ph¸p chän mÉu chñ ®Ých (chØ ®Þnh).
- Ph−¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt.
Ph−¬ng ph¸p chän mÉu ph©n tÝch vµ ph−¬ng ph¸p chän mÉu chñ ®Ých ®Òu lµ
dùa vµo t− duy con ng−êi vµ c¨n cø vµo môc ®Ých yªu cÇu nghiªn cøu sù kiÖn mµ
chän ra c¸c yÕu tè ®¹i diÖn cho sù kiÖn ®ã theo ®Æc tÝnh næi bËt cña yÕu tè ®Ó chän,
nh−: ®é lín cña cì mÉu, møc ®é phæ biÕn cña mÉu, tÝnh th−êng xuyªn xuÊt hiÖn
cña mÉu; tõ ®ã ®Æt ra c¸c tiªu chuÈn chän mÉu riªng cho tõng cuéc ®iÒu tra. Nãi
chung ph−¬ng ph¸p nµy th−êng ¶nh h−ëng bëi yÕu tè chñ quan, cßn yÕu tè kh¸ch
quan th−êng bÞ vi ph¹m, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn thu thËp th«ng tin khã kh¨n.
Ph−¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt lµ ph−¬ng ph¸p khoa häc, kh¸ch quan vµ tèi
−u th−êng ®−îc sö dông trong c«ng t¸c thèng kª. Ph−¬ng ph¸p nµy còng ®−îc sö
dông trong thiÕt kÕ cuéc ®iÒu tra gi¸ c¶.
Tuy nhiªn, ®èi víi ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i, v× môc ®Ých c¬
b¶n lµ phôc vô doanh nghiÖp kÞp thêi trong t¸c nghiÖp kinh doanh nªn dµn mÉu
®iÒu tra sÏ ®−îc thiÕt kÕ theo ph−¬ng ph¸p chän mÉu chñ ®Ých kÕt hîp víi chän
mÉu x¸c suÊt.
C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p chän mÉu chñ ®Ých:
- Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ toµn bé c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu thùc tÕ hiÖn
hµnh (gÇn nhÊt víi thêi ®iÓm thiÕt kÕ cuéc ®iÒu tra);
- 17 -
- Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ c¸c ®¬n vÞ cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vËt t−
hµng ho¸;
- Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ c¸c thÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña mét
sè n¨m (n−íc-xuÊt nhËp khÈu);
- Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ c¸c c¶ng biÓn, hµng kh«ng hoÆc ®Þa ®iÓm giao
hµng, nhËn hµng xuÊt nhËp khÈu;
- Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ t×nh h×nh c−íc vËn t¶i hµng ho¸ ngoµi n−íc cña
mét sè n¨m mµ c¸c c«ng ty quan hÖ víi ViÖt Nam.
T¹i ViÖt Nam hiÖn nay, c¬ së d÷ liÖu thèng kª hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña
Tæng côc H¶i quan ®¸p øng c¬ b¶n c¸c ®iÒu kiÖn nµy.
TÊt c¶ nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ trªn lµ dµn mÉu tæng thÓ lµm c¬ së cho chän
mÉu ®¹i diÖn trong ®iÒu tra gi¸ gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i. Nh÷ng d÷ liÖu ®ã
cã thÓ ®−îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh− kÕt qu¶ cña c¸c cuéc tæng
®iÒu tra: tæng ®iÒu tra kinh tÕ, tæng ®iÒu tra doanh nghiÖp,... hoÆc lµ sè cËp nhËt cña
c¸c c¬ quan ®¨ng ký nh− ®¨ng ký doanh nghiÖp, ®¨ng ký thuÕ, kª khai H¶i quan,...
hoÆc tõ c¸c nguån thèng kª Nhµ n−íc nh− Bé C«ng Th−¬ng, Tæng côc Thèng kª,...
Nhµ thèng kª gi¸ th−êng quan t©m ®Õn c¸c nguån sè liÖu ®ã ®Ó cËp nhËt vµ
l−u gi÷ lµm dµn mÉu tæng thÓ chung cho thiÕt kÕ dµn mÉu ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp
khÈu th−¬ng m¹i sau nµy.
1.3.2. Dµn mÉu tæng thÓ
CÇn cã mét tæng thÓ mÉu ®Ó tõ ®ã chän ra c¸c mÉu ®¹i diÖn, tøc lµ ph¶i thµnh
lËp mét dµn mÉu tæng thÓ. Tr−íc hÕt nhµ thèng kª ph¶i cã dµn mÉu tæng thÓ vÒ tÊt
c¶ c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu trong c¶ n−íc ®−îc x¾p xÕp theo mét tiªu
thøc nµo ®ã biÓu hiÖn ®é lín cña hµng ho¸ nh−: kim ng¹ch, ®¬n gi¸, khèi l−îng, thÞ
tr−êng xuÊt nhËp khÈu...
Dµn mÉu tæng thÓ lý t−ëng sÏ lµ:
- Mét danh s¸ch hoµn chØnh vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt hµng ®−îc xuÊt khÈu, nhËp
khÈu qua c¸c cöa khÈu.
- §−îc cËp nhËt nhanh, th−êng xuyªn c¸c mÆt hµng (mÉu) míi.
Nh÷ng mÆt hµng míi xuÊt hiÖn theo nh÷ng tiªu chÝ x¸c ®Þnh, cô thÓ sÏ ®−îc
®−a vµo dµn mÉu tæng thÓ vµ sÏ ®−îc ®−a ra khái dµn mÉu tæng thÓ nh÷ng mÆt hµng
(mÉu) biÕn mÊt (kh«ng tån t¹i trong thùc tÕ) hoÆc l¹c hËu (thay ®æi vÒ c¸c chØ tiªu ®·
cã). §©y lµ viÖc lµm th−êng xuyªn cïng víi b¶o d−ìng mÉu trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra.
Dµn mÉu tæng thÓ lu«n lu«n ph¶i ®−îc gi÷ nguyªn mét vµi chØ tiªu c¬ b¶n
nhÊt ®Þnh phôc vô cho lËp dµn mÉu ®iÒu tra gi¸.
- 18 -
§èi víi gi¸ xuÊt nhËp khÈu nãi chung, sÏ cã hai dµn mÉu tæng thÓ. §ã lµ
danh s¸ch ®Çy ®ñ vÒ c¸c ®¬n vÞ xuÊt, nhËp khÈu vµ danh s¸ch ®Çy ®ñ vÒ c¸c mÆt
hµng do hä xuÊt nhËp khÈu, trong ®ã chØ tiªu c¬ b¶n lµ ngµnh ho¹t ®éng chÝnh, gi¸
trÞ s¶n l−îng hoÆc gi¸ trÞ vÒ mua hoÆc b¸n hµng ho¸ cña toµn bé ®¬n vÞ vµ cña tõng
mÆt hµng c¬ së. C¸c chØ tiªu miªu t¶ kh¸c còng cÇn ph¶i g¾n liÒn theo lµ ®Þa chØ,
h×nh thøc së h÷u, sè lao ®éng vèn... CÇn x¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ kh«ng lÆp nhau theo
møc ®é thÓ chÕ.
V× nhiÒu môc ®Ých nghiªn cøu kh¸c nhau cho nªn cã ®¬n vÞ ®−îc kª khai
nhiÒu lÇn qua nhiÒu cuéc ®iÒu tra kh¸c nhau nªn cÇn thiÕt ph¶i tæng hîp s¾p xÕp l¹i
theo tõng lo¹i d÷ liÖu ®Ó kh«ng bÞ trïng lÆp trong khi sö dông.
Nh− vËy trong thiÕt kÕ cuéc ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp khÈu cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c
dµn mÉu tæng thÓ nh−:
(1)- Dµn mÉu tæng thÓ vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc theo Danh môc
hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam (HS) m· 8 sè.
(2)- Dµn mÉu tæng thÓ vÒ mÆt hµng nhËp khÈu cña c¶ n−íc theo Danh môc
hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam (HS) m· 8 sè.
(3)- Dµn mÉu tæng thÓ vÒ vÒ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã chøc n¨ng xuÊt
nhËp khÈu trùc tiÕp;
1.3.3. Dµn mÉu ®¹i diÖn
(1)- MÉu mÆt hµng ®¹i diÖn lÊy gi¸ xuÊt khÈu kÌm theo (n»m trong) mÉu
nhãm hµng/mÆt hµng c¬ së ®¹i diÖn (theo HS m· 6 sè);
(2)- MÉu mÆt hµng ®¹i diÖn lÊy gi¸ nhËp khÈu kÌm theo (n»m trong) mÉu
nhãm hµng/mÆt hµng c¬ së ®¹i diÖn (theo HS m· 6 sè);
(3)- Danh s¸ch mÉu c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ nhµ nhËp khÈu ®¹i diÖn cã xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng ®¹i diÖn n»m trong c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW ®¹i
diÖn.
ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu lµ mét chØ tiªu thèng kª quèc gia, vµ lu«n ph¶i
®−îc tÝnh to¸n b»ng ph−¬ng ph¸p khoa häc thèng kª. Trong ®ã dµn mÉu ®iÒu tra
gi¸ còng ph¶i ®−îc thiÕt kÕ theo ph−¬ng ph¸p khoa häc chän mÉu thèng kª ph−¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt. ChÝnh v× vËy thiÕt kÕ dµn mÉu ®¹i diÖn ®iÒu tra
gi¸ xuÊt nhËp khÈu nªn sö dông ph−¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt. Song viÖc ¸p
dông ph−¬ng ph¸p nµy tuy Ýt nghiªm ngÆt h¬n so víi c¸c cuéc ®iÒu tra kh¸c nh−
®iÒu tra mÉu hé gia ®×nh hay ®iÒu tra mÉu doanh nghiÖp...nh−ng c¸c dµn mÉu tæng
thÓ nh− nªu trªn kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng.
- 19 -
1.3.4. Lùa chän mÉu (c¸ch chän mÉu sau khi thiÕt kÕ xong
dµn mÉu tæng thÓ)
Lùa chän mÉu lµ b−íc tiÕp theo trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ mÉu, trªn c¬ së dµn
mÉu tæng thÓ ®· thiÕt kÕ ®Ó x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p chän mÉu vµ ph©n tÇng c¸c mÉu
®· chän. §ã lµ c¸c nhãm mÆt hµng, mÆt hµng vµ doanh nghiÖp cô thÓ. C¸c ®èi
t−îng nµy cã tÝnh ®¹i diÖn cho tõng mÆt hµng vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh mÆt
hµng ®ã. §èi víi chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu, ph−¬ng ph¸p chän mÉu c¬ b¶n lµ chän
mÉu chñ ®Þnh vµ tiÕn hµnh qua hai giai ®o¹n sau:
- Lùa chän nhãm - mÆt hµng c¬ së vµ mÆt hµng lÊy gi¸ ®¹i diÖn;
- Lùa chän mÉu doanh nghiÖp (c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu) ®¹i diÖn.
1.3.5. Thu thËp gi¸
Thu thËp gi¸ lµ qu¸ tr×nh b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau thu thËp ®−îc ®¬n
gi¸ cña c¸c mÉu mÆt hµng theo c¸c ®iÒu kiÖn thanh to¸n quy ®Þnh (FOB hoÆc CIF)
vµ thu thËp c¸c th«ng sè cña c¸c mÉu doanh nghiÖp mét c¸ch chÝnh x¸c vµ kÞp thêi.
Gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu thu thËp ®Ó ®−a vµo tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i sÏ ®−îc thu thËp tõ 2 nguån: (a), tõ mÉu ®iÒu tra gi¸ tõ
c¸c doanh nghiÖp; vµ (b), tõ c¬ së d÷ liÖu thèng kª hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña
Tæng côc H¶i quan.
Chu tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu chuÈn ®Ó ®−a vµo tÝnh to¸n
nh− sau:
(a)- Thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu th«ng qua tê khai H¶i quan (c¬ së
d÷ liÖu tê khai hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña Tæng côc H¶i quan ®· ®−îc nhËp tin
s½n);
(b). Thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp tõ c¸c doanh nghiÖp ho¹t
®éng xuÊt nhËp khÈu.
(c). §Ó lùa chän mét trong hai m« h×nh trªn hoÆc kÕt hîp, cÇn ph©n tÝch mét
sè nÐt qua viÖc tÝnh thÝ ®iÓm tõ sè liÖu cña Tæng côc H¶i quan.
KÕt hîp c¶ hai ph−¬ng ph¸p trªn b»ng c¸ch ph©n lo¹i doanh nghiÖp cã tÝnh
chuyªn m«n xuÊt hoÆc nhËp khÈu mét sè (mét hoÆc hai) nhãm hµng HS 2 sè (X¨ng
dÇu, DÇu th«, Than ®¸, Nhùa nguyªn liÖu, Thñy h¶i s¶n...) ®Ó ®iÒu tra trùc tiÕp, cßn
l¹i c¸c nhãm hµng kh¸c sÏ thu thËp tõ Tæng côc H¶i quan, ®ång thêi sè liÖu lµm
quyÒn sè còng thu thËp tõ Tæng côc H¶i quan.
1.3.6. Kh¸i niÖm vÒ quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸
Quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸ lµ quy tr×nh chuÈn quèc tÕ, do c¬ quan thèng kª
Liªn hÖp quèc thùc hiÖn vµ h−íng dÉn c¸c nÒn kinh tÕ thÕ giíi, trong ®ã cã ViÖt
- 20 -
- Xem thêm -