Tài liệu Xây dựng mô hình tổ chức kế toán tài chính và kế toán quản trị cho doanh nghiệp vừa và nhỏ ở việt nam

BQ GIAO Dl)C VA E>AO T~O TRU'ONG E>~l HOC KINH TE TP. HO CHi MINH ----- &.W~---- ..... ..... ' ~ -.? .....~ ~ XA Y DU'NG MO HINH TO CHUC KE TOAN • ' ~ .....~ ' ~ ? TAl CHINH VA KE JOAN QUAN TRI• ..... ' ' ? CHO DOANH NGHIEP VLIA VA NHO • ? 0 VIET NA ~~~---• BO GtAO DUC fJAO·TAO TRVONG v~t HQC KtNH rE'rP.HCM THUVIEN MS: CS-20 11-02 ':) / ? - - 1( 0\5 - CHU NHI~M: PGS.TS VO VAN NHI , A ' : ' THU' KY E>E TAl: NGUYEN VU'ONG THANH LONG Xliy dl/ng mo hinh ttf chuc KTTC va KTQT cho DNNVV lJ Vi?t Nam MUCLUC • • .......... \: ...:;~;;~~.. 1 TAC ;' ........... .i::. .... . . 3 i f, AN r 1.1 VAl TJ.io LYDOAN~jN. ········/···:,:~;1:··~~ 3 :;1~~~.1 ,~an. ~P~f~· 3 ., f:t:~2 Vai tro ciia kS 'if'#'"\ "\,, ,~ "'\ 1.2 HE TH~G\Iffi TOAN vA ToAN TR6ife, riaANH NGH·Ill:nr::~~~ ..·:~:~;;~··. \. ,.·,~;~.~.J-:. l">~·-, J. <·\,, . J. ~ , :~--, !i.'~:- t~f:. .,-/ 1.2.1II~tljioJtg·k~ toan .. A••.• !N·:': •••• ;t..... A .,/'§··:,_;~" s/'::'\, :;~tE,:: ..?'·· .....................::·........ :;;~~L ....... 4 . . • fl-~-''-n_ ~s ,$, ·················· 6 llNct ":ooANH l ~·<·· •••••••••••••••••••••••••••••••••·•=·,!-·' f' ·b.J r· ··;t~·,~·.:· 'i~ -t~~-iF.f I./ ·t·f i~~•-;, ··~ ~'. · ············································ E 8 f';'(;d' TB chlfc v'n dl}ng cbS dq kS tmin .................................................... 9 1.3.2 TB chlfc sir dvng cac phtrO'ng phap kS toan ................................... 9 1.2.3 TB chlfc bq may kS toan ................................................................. 9 1.2.4 TB chlfc ki~m tra kS toan va phan tich ho\}t dqng kinh 1.3.1 doanh .............................................................................................................. 10 . . 1.3.5 TB ch .rc trang bi CO' sO' vat chAt•........••••..•...••....•..••.•...•....•.•...•....• 11 Chu nhifm: PGS.TS Vo Van Nhj Trang -i- Xliy d¢ng mo h'inh ttl chuc KTTC va KTQT cho DNNW II Vi?t Nam 1.4 cAc vtu TO ANH HUONG DEN T6 cuuc c6NG TY KE TOAN TRONG DOANH NGHI)J:.P ........•...•...•..•........•.•.•••.••..•......•...•.. 11 JC , ~ tB thu{)c v~ moi trll'irng phap ly ........................................... 11 1.4.2 Y~u tB thu{)c v~ moo trll'irng kinh doanh .................................... 12 1.4.3 Y~u tB thu{)c v~ moi trU'irng van boa ........................................... 12 1.4.1 Y~u CHUONG 2: TIIV; CAC DOANH N. ......,-~~...,..... 2.1 HOAT virA (J VI:¢T """·~,~·J LJ.L 2.2 THVC VI:¢T NAM::,\'"'*!; .../ ........ . 2.2.1 , ? ~ic:~.f~ 'vx-;*'/~ ?!" • 1\ toan a DNf,N~YY q' V1~t 2.2.2 3.2 ~lnh th '~ ........... ;,~- 2 )j cAc GIAI PHAP xAY DT/NG MO HiNH ......................................... 30 3.2.1 Dinh dfng mo hinh tA chifc cong tac k~ toan cho cac DNNVV ............................................................................................................... 30 3.2.2 Cac ghii phap xay dvng cy th~....................................................... 33 Chu nhi?m: PGS.TS Vo Van Nhi Trang -ii- Xfiy df/ng mo hinh td chuc KTTC va KTQT cho DNNVV lJ Vi~t Nam 3.2.3 Cac giii phftp kh8c cO li@n quan .................................................. 43 3.3 MOT s6 KIEN NGHJ ..............................................~·································· 46 ~. , • ' , -.-.,~.· '~, ~ ,{ '~"7"'' ' 3.3.1 Do1 VO'I nha ntrO'c..,\.~;···"····)·i.... ·?·····~;;.:,;.••....... :~ .•........................... 46 !%. t .,,__ (. J J ."\'!,_ ~ ~~ -~ ~- ~- 3.3.2 DBi v6i h9i.ngh,~,}tgllt~p ya,cac·tA·chuc;Ji~ J::. • , • ~-:;>,~,_·:::·~- ~ -·· -~~,~"/ -""··,··- trctilNNyv ............. 47 ·-··~ .•. ",~-,-~--~--..._. , :~l ·. _;,·..'":,,..,....--"~1 i 3.3.3 Dol voo1/-·.-~a-~ ~-Q:+,daq_._,_.t,o •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••~~~~.~_••••••~.:,··~J:•············· 47 .·_ ; . _,.//··· . \.~'<-:;.. ~i. 3.3.4 BAi vm~t'l)NNvv ....................... ~ ~;.-. :i ................:::~\~:~~t;.:~ \.. ;; ·..,;e· . . . . \~. ···'}~~~.:9 Chd nhirm: PGS.TS Vo Van Nhj Trang -iii- Xay dl,lng mo hinh tlf chllc KTTC va KTQT cho DNNVV II Viit Nam ,,., a vzet tat ........................................................................................................... 1 a ay d?u 'T" .1. ,.,..., d~ .$ LN TK DN ···················+··········· ' ~~ ffl J DNNVN ...............i......... . ,_>( VN ~:~,. QB • ,~·.[·>~< l: ....\j:;:~r:~: ...·1·...•••.• .,_.',>"":>::, ~~· • • eo • • ~{'" TT Chu nhi?m: PGS.TS Vo Van Nhi Trang -iv- Xliy df/ng mo hinh to· chuc KTTC va KTQT cho DNNVV ll Vi~t Nam LOI MODAU ------C6 *~------ Hi~n nay 6 Vi~t Nam, doanh nghi~p nh6 va vira (DNNVV) chiSm ty I~ rdt I&n va ngay cang phat tri€n khong ngirng ve m~t s6 luqng, linh vgc, nganh nghe kinh doanh. DNNVV c6 vi tri quan trQng trong phat tri€n nen kinh tS ddt nu&c va dap ung nhu cdu nhieu m~t cua cu()c s6ng trong toan xa h()i trong giai dol;ln tru&c m~t cilng nhu ve Hiu dai. B€ DNNVV c6 th€ hol;lt d()ng t6t va c6 dieu ki~n phat tri€n thu~n lqi thi nha nu&c cdn phai nghien cuu d€ cai thi~n nhieu vdn de lien quan dSn moi truang phap Iy va moi truang hol;lt d()ng dAng thai phai co nhung chinh sach h6 trq ve v6n, cong ngh~, thus, ... d6i v&i DNNVV. Ben Cl;lnh d6, ban than DNNVV phai khong ngirng nang cao trinh d(.} qufm ly d€ tang cuang dUQ'C kha nang hOl;lCh dinh va dieu hanh doanh nghi~p trong di~U ki~n h(.}i nh~p va Cl;lnh tranh gay g~t. M()t trong nhfrng vdn de quan trQng rna nha nu&c cfing nhu ban than doanh nghi~p cdn phai chu trQng d€ c6 th€ tang cuang duqc kha nang quan ly va dieu hanh doanh nghi~p Ia vdn de t6 chuc h~ th6ng thong tin kinh tS thich ung, c6 chdt luqng trong d6 thong tin kS toan c6 vi tri d~c bi~t quan trQng. . Hi~n nay, thong tin kS to an 6 DNNVV duqc thgc hi~n va cung cdp kha dan gian, dan di~u, n~ng ve kS toan tai chinh. Chinh dieu nay da gay tr6 ng?i rdt nhieu cho cac d6i tuqng sir dvng thong tin, di.ic bi~t Ia cac nha quan tri doanh nghi~p nhdm thgc hi~n cac chuc nang hol;lch dinh, ki€m soat va ra quySt dinh. B€ giup cho ca quan sol;ln thao chS d() kS toan cfing nhu cac DNNVV c6 tai li~u tham khao khi ban hanh chS d() kS toan va ung dvng d€ xay dgng mo hinh kS toan C\1 th€ cho doanh nghi~p, chung toi nghien cuu de tai xay dgng mo hinh t6 chuc kS toan tai chinh va kS toan quan tri cho DNNVV 6 Vi~t Nam. De tai duqc nghien cuu dga tren chS d() kS toan hi~n hanh duqc ban hanh theo quySt dinh 48 (QB 48), quySt dinh 15 (QD 15) va thgc tr?ng nhu cdu thong tin kS toan d6i v&i cac DNNVV. N()i dung cua de tai bao gAm 3 chuang: _ Chuang 1: T6ng quan ve t6 chuc cong hie kS to an trong doanh nghi~p. _ Chuang 2: Hol;lt d()ng cua DNNVV 6 cong hie kS toan & DNNVV. Vi~t N am va thgc trl;lng - Chuang 3: Xay dgng mo hinh t6 chuc kS toan tai chinh va kS toan quan tri cho DNNVV 6 Vi~t Nam. Chu nhiQm: PGS. TS Vo Viin Nhj Trang-]- Xliy dr.tng mo h'inh to• chtlc KTTC va KTQT cho DNNVV II Vi?t Nam f)~ tai duqc thgc hi~n thong qua cac phuang phap: phuang phap so sanh d6i chiSu, phuang phap phan tich - t6ng hqp, phuang phap h~ th6ng va phuang phap tiSp c~n m1.1c tieu. Cac phuang phap nay duqc sir d1.1ng g~n kSt d6 gild quySt cac vdn d~ ly lu~n va th\fc ti6n c6 lien quan dSn d€ tai. Chu nhifm: PGS. TS Vo Van Nhi Trang-2- Xay d"f/ng mo hinh td chttc KTTC va KTQT cho DNNVV i'l ViQt Nam CHUONG 1: TONG QUAN VETO CHUC CONG TACKE TOAN TRONG DOANH NGHI¥P " , .X. , - 1.1. VAl TRO CUA KE TOAN TRONG CONG TAC QUAN LY DOANH NGHI~P: f)~ quan ly, diSu hanh tir mc)t cua hang hay dSn mc)t t~p do an kinh t€ dSu phai dva vao thong tin do kS toan cung cAp. K€ toan c6 vi tri d~c bi~t quan trQng cong tac quan ly cua mQi tb chirc ho~t d()ng trong mQi linh V\l'C khac nhau cua xa hc)i va nSn kinh tS 6 mBi qu6c gta. 1.1.1 Ban ch§t ctia kS toan: C6 nhiSu each tiSp c~n khac nhau d~ nghien ciru ban chAt cua k€ toan tuy vao mvc tieu nghien ciru. Tuy nhien 6 mQi each tiSp c~n thi k€ toan luon luon dugc xac djnh la mc)t h~ th6ng thong tin vS cac ho~t d()ng kinh tS tai chinh cua m9t tb chirc nhAt djnh d~ phvc vv cho nhu cdu sir dvng cua cac d6i tuqng khac nhau. Tir day, c6 th~ suy ra mc)t s6 d~c di~m thuc)c vS ban chAt cua k€ toan nhu sau: (1) f>6 Ia mc)t h~ th6ng bao g6m nhiSu be) ph~n dugc g~n kSt m~t thiSt v&i nhau d~ qua do thu th~p thong tin rai r~c va t~o ra thong tin c6 tinh h~ th6ng va t6ng hgp, c6 tinh hfru dvng. f>6 la mc)t h~ th6ng thong tin n~m trong gi6i h~n cua cac ho~t dc)ng kinh t€ - tai chinh, mc)t trong nhfrng nc)i dung ho~t d(}ng CO anh huang trl,lC ti€p d€n S\1' t6n t~i Va phat tri~n cua m9t tb chirc rna chit ySu la cac doanh nghi~p. (2) (3) f>6 Ia mc)t h~ th6ng thong tin thuc)c vS mc)t tb chirc cv th6, nhAt djnh rna CO' cAu t6 chirc va v~n hanh h~ th6ng phv thuc)c vao quy mo, d~c di6m ho~t dc)ng va yeu cdu quan ly cua tb chirc d6. ( 4) f>6 Ia mc)t h~ th6ng thong tin phai co tinh hfru dvng cho cac d6i tuqng SU dvng 6 ben trong dan vj nh~m th\fC hi~n cac chirc nang quan tri va cho cac d6i tuqng ben ngoai c6 th6 hi6u va danh gia dung tinh hinh tai chinh va tinh hinh kinh doanh cua dan vi nh~m thvc hi~n cac quy€t djnh kinh doanh. Cac d~c di6m n6i tren cho thAy k€ toan luon luon c6 sv v~n dc)ng, phat tri6n khong ngirng d~ t\1' hoan thi~n nh~m dam bao phil hgp v6i S\f phat tri~n cua nSn kinh t€ - xa hc)i, cua ca cAu tb chirc doanh nghi~p cling nhu tinh da d~ng cua cac d6i tuqng su dvng. Chu nhifm: PGS. TS ViJ Van Nhi Trang-3- Xay dt!ng mo hlnh to• chttc KTTC va KTQT cho DNNVV lJ Vifl Nam MQt vAn d~ khac cfing cAn duqc xem xet khi nghien cuu ban chAt cua k€ toan, d6 Ia khia c~nh khoa hQc va khia c~nh ngh~ thu~t cua k€ toan. C6 th~ thAy r~ng khi nghien cuu k€ toan duai g6c d9 Ia mQt h~ th6ng thong tin trong h~ th6ng quan ly thi d6 Ia m9t khoa hQc v~ qua trinh thu th~p thong tin, xu ly' t6ng hqp va chuy~n tai thong tin thong qua m9t h~ th6ng cac phuang phap mang tinh di_ic thu. Con khi nghien cuu k€ toan duai g6c dQ Ia mQt cong Cl,l quan ly thi d6 Ia mQt ngh~ thu~t V~n d1,1ng cong Cl,l nay vao di~u ki~n Cl,l th~ V~ moi tru(mg phap ly va kinh doanh trong ho~t dQng cua mQt t6 chuc d~ t~o ra nhung thong tin c6 tinh huu ich cao cho cac d6i tuqng su dt,mg. Tir mQt s6 vAn d~ ly lu~n tren, cAn kh~ng dinh r~ng du nghien cuu k€ toan duai khia c~nh khoa hQc hay ngh~ thu~t thi khi ban d€n ban chAt cua k€ toan d~u phai xac dinh r~ng k€ toan c6 hai chuc nang Ia chuc nang thong tin va chuc nang ki~m tra. Hai chuc nang nay gdn k€t vai nhau trong qua trinh thvc hi~n cong tac k€ toan va t~o cho k€ toan c6 vai tro di_ic bi~t quan trQng d6i vai quan ly ho~t d9ng kinh t€ n6i chung va quan ly ho~t dQng cua tirng dan vi k€ toan n6i rieng. 1.1.2 Vai tro cua k~ toan: Vai tro cua k€ toan lien quan d€n nhi~u mi_it trong ho~t dQng quan ly va gdn li~n vai nhi~u d6i tuqng khac nhau & ben trong ldn ben ngoai dan vi k€ toan. Vai tro cua k€ toan duqc trinh bay m9t each t6ng quat nhu sau: - D6i vai cac d6i tuqng & ben trong dan vi k€ tmin ( cac nha quan td): k€ toan Ia cong Cl,l quan trQng, c6 tac dQng trvc ti€p va anh huang Ian d€n kha nang va hi~u qua thvc hi~n cac chuc nang quan tri a tAt ca cac cAp d9 khac nhau trong cac di~u ki~n Va hoan canh Cl,l th~ trong ho~t dQng CUa dan vi k€ toan. - D6i vai cac d6i tuqng & ben ngoai dan vi k€ toan: k€ toan Ia mQt phuang ti~n khong th~ thi€u duqc d~ cac d6i tuqng nay ndm bAt, tim hi~u, phan tich, danh gia, ki~m soat ho~t d9ng kinh t€ cua dan vi k€ toan nh~m thvc hi~n cac m1,1c tieu da d~ng nhu t6ng hqp, chi d~o, xay dvng va di~u chinh cac chinh sach, di~u hanh thu thu€, ra quy~t dinh kinh doanh, ... 1.2. HE THONG KE TOAN VA HE THONG THONG TIN TOAN TRONG DOANH NGHI:tP:. KE 1.2.1 H~ th6ng k~ toan: H~ th6ng k~ toan Ia mQt t~p hqp cua nhi~u bQ ph~n c6 lien quan bao gAm cac vAn d~ phap Iy, chuyen mon ky thu~t, cac hinh thuc ghi Chii nhifm: PGS. TS Vii Viin Nhi Trang -4- Xliy dl/ng mo hl,nh tlf chrtc KTTC va KTQT cho DNNVV lJ Vi?t Nam nh~n, xu ly, trinh bay, chuy€n tai, cong b6 thong tin va tb chfrc nhan S\1' d€ thgc hi~n cac cong vi~c k€ toan. Nhung b<) ph~n nay hinh thanh va ho~t d<)ng vua theo nhung quy dinh chung cua nha nu6c vua theo nhung quy dinh cv th€ cua dan vi k€ toan d€ phu hqp v6i d~c di€m ho~t d<)ng va yeu cdu quan ly. Sau day gi6i thi~u tbng quat cac b<) ph~n cdu thanh h~ th6ng k€ to an: (l)H~ th6ng cac viin bcm phap vJ ki toan: h~ th6ng nay bao gAm cac cdp d<) phap ly duqc nha nu6c quy dinh d€ quan ly, chi d~o, hu6ng ddn, ki€m soat va di€u chinh tdt di cac n<)i dung trong ho~t d<)ng k€ toan thUQC CaC linh V\fC trong n€n kinh t€. Theo thfr t\1' tu cao d€n thdp v€ m~t cdp d<) co th€ li~t ke: lu~t k€ toan, chuAn mgc k€ toan, ch€ d<) k€ toan, cac thong tu hu6ng ddn th\fc hi~n ho~c bb sung, di€u chinh khi co nhung vdn d€ m6i phat sinh. Ngoai ra, n<)i dung va ho~t d(}ng cua k€ toan COn chju S\f chi ph6i cua m<)t s6 lu~t khac nhu: lu~t doanh nghi~p, lu~t ddu tu, lu~t thu€, ... ly M6i quan h~ giua cac van ban phap ly nay duqc bi€u hi~n nhu sau: Lu~tk€ toan Lu~t khac co lien quan ~ ChuAn m\fc k€ toan J Ch€ d9 k€ toan .. Cac thong tu c6 lien quan , H~ th6ng k€ toan t~i dan vi k€ toan (2) Cac vdn t/J chuyen mon ky thwJt: day Ia h~ th6ng cac phuang phap k€ toan duqc sir dvng d€ thu th~p, phan lo~i, xir ly va tbng hqp thong tin nh~m bi€n nhung thong tin rai r~c lien quan d€n tung nghi~p vv kinh t€ thanh thong tin tbng hqp, c6 tinh h~ th6ng, t~o nen buc tranh toan canh v€ tinh hinh tai san va tinh hinh ho~t d<)ng cua dan vi k€ toan. H~ th6ng cac phuang phap nay c6 th€ duqc xu ly b~ng thu cong ho~c b~ng may tinh. N €u xu ly b~ng may tinh n6 con Chu nhifm: PGS. TS Vo Van Nhi Trang-5- Xliy dt!ng mo hinh td chrtc KTTC va KTQT cho DNNVV II Vi~t Nam chua dgng h~ th6ng phdn cung va cac phdn m€m ung dvng d€ ghi nh~n, xu Iy va tAng hqp thong tin. vAn d€ chuyen mon ky thu~t nay duqc cung cAp qua cac nai dao t~o v&i nhung cAp de) ciing nhu duqc thgc hi~n ngay t~i dan vi theo ffi\lC tieu va yeu cAu C\1 th€. (3) Cac hinh thuc ghi nhtjn, xu ly, trinh bay, chuydn tai va cong b6 thong tin: cac hinh thuc nay duqc bi€u hi~n thong qua h~ th6ng chung tir k€ toan, h~ th6ng sA k€ toan, h~ th6ng tai khoan va h~ th6ng bao cao k€ toan rna k€ toan sir dt,mg trong qua trinh thgc hi~n cong vi~c chuyen mon t~i dan vi k€ toan. Cac h~ thAng nay vira duqc nha nu&c quy dinh vira do dan vi k€ toan tg thi€t k€ d€ phil hqp v&i d{ic di€m va dap ung nhu cAu quan ly C\1 th€. N goai ra, thuc)c cac nc)i dung nay con bao gAm cac Io~i tai li~u in sRn d€ quang ba hinh anh cua dan vi k€ toan thong qua cac thong tin tfli chinh va cac trang web tren m~ng may tinh. ( 4) TJ chuc nhan Slf ad th¥C hi?n cong vi?c ki toan: vAn d€ tA chuc nhan sg luon Ia vAn d€ cAt y€u trong h~ th6ng k€ toan b&i cong vi~c k€ toan la cong vi~c cua con nguai va vi con nguai. TA chuc nhan S\1" d€ thl,lc hi~n cong vi~c k€ toan duqc quy dinh trong lu~t k€ toan va duqc tung dan vi k€ toan thl,lc hi~n mc)t each thich ung v&i quy mo, d{lc di€m ho~t dc)ng, yeu cAu quan ly d€ mc)t m{lt phil hqp v&i quy dinh cua lu~t phap, mc)t m{lt t~o ra duqc nhi€u thong tin huu dvng cho cac dbi tuqng sir dvng khac nhau tren tinh thAn tinh gian be) may d€ ti€t ki~m chi phi. 1.2.2 H~ thfing thong tin k~ toan: H~ th6ng thong tin k€ toan Ia mc)t t~p hqp cac h~ th6ng con c6 sv gim k€t m~t thi€t tir khau thu th~p thong tin ban ddu d€n qua trinh xu ly va tAng hqp d€ t~o ra thong tin ddu ra phu hqp v&i mvc tieu va yeu cAu quan ly. H~ thbng thong tin ke to an bao gAm cac h~ thAng con nhu sau: (1 )H? th6ng thong tin tldu vao: day Ia mc)t h~ th6ng thu th~p cac thong tin rai r~c tir cac chung tir k€ toan phan anh cac nghi~p vv kinh t€ phat sinh d€ lam ca s& phap ly va t~o ra kho du li~u cho qua trinh xu ly thong tin da duqc nghien cuu, so~n thao va tA chuc theo quy mo, d{lc di6m va yeu cAu quan Iy cua dan vi k€ toan. (2)H? th6ng xu ly thong tin (ca sa dir li?u): day Ia h~ th6ng duqc nghien cuu, so~n thao va tA chuc thgc hi~n gtln Ii€n h~ Chu nhiim: PGS. TS Vo Viin Nhi Trang-6- Xay df/ng mo h'inh td chtlc KTTC va KTQT cho DNNVV ll Vi~t Nam th6ng tai khoan, h~ th6ng sf> k~ toan va phuong phap ghi chep, tinh toan do nha nu&c quy dinh va don vi k~ toan v~n d1,mg theo ffi\IC tieu va yeu cfru quan ly. Thong qua h~ th6ng xu ly thong tin thi cac thong tin dugc thu th~p qua h~ th6ng thong tin ddu vao se dugc phan lo~i, XU ly va h~ th6ng h6a d6 phan anh dUQ'C qua trinh V~n d()ng, thay dfJi ctia tung d6i tugng k~ toan; tung m~t, tung qua trinh va chu trinh ho~t d()ng khac nhau trong don vi k~ toan. K~t qua tu qua trinh xu ly se t~o ra ngulln du li~u cung cAp cho qua trinh tfJng hgp d6 t~o ra thong tin ddu ra thich ung. (3)H? th6ng thong tin adu ra: day Ia h~ th6ng thgc hi~n vi~c tinh toan va t6ng hgp s6 li~u dugc cung cAp tu h~ th6ng xu ly d6 hinh thanh nen h~ th6ng cac chi tieu phan anh tinh hinh tai chinh va tinh hinh ho~t d()ng ctia don vi k~ toan thong qua h~ th6ng bao cao k~ toan dugc quy dinh va dugc don vi k~ toan thi~t l~p d6 phl)c V\1 cho yeu cdu quan ly n()i b(). H~ th6ng thong tin ddu ra t~o ra nhung san phAm theo ml)c tieu da dugc xac dinh va nhf'rng san phfim nay se dugc chuy6n tai d~n cho cac d6i tugng su dl,lng tuong ung thong qua cac hinh thuc khac nhau. ChAt lugng ctia thong tin ddu ra dugc su dl,lng d6 lam can cu danh gia chAt Iugng va hi~u qua ho~t d9ng cua toan h~ th6ng. Do v~y, d6 d~t dugc chAt lugng mong mu6n thi tAt ca cac h~ th6ng con trong toan h~ th6ng phai khong ngung dugc xem xet, di~u chinh va bfJ sung trong m6i lien h~ l~n nhau d6 luon luon phu hgp v&i moi truang phap ly' moi truang kinh doanh, di~u ki~n ho~t d()ng va nhu cdu su dl)ng thong tin ctia cac d6i tugng su dl)ng khac nhau. ChAt lugng ctia h~ th6ng thong tin k~ toan n6i chung va ctia tung h~ th6ng con n6i rieng d~u phai dugc ki6m soat va danh gia m()t each kip thai thong qua h~ th6ng ki6m soat n()i b() ctia don vi k~ toan. Xay dgng va v~n hanh h~ th6ng ki6m soat n()i b() phil hgp v&i d~c di~m ho~t d()ng va quan ly ctia don vi k~ toan se CO tac d()ng tich C\fC d~n vi~c tang cuang va bao dam chAt lugng thong tin k~ toan. Ngugc l~i, v&i m()t h~ th6ng thong tin k~ toan dugc nghien cuu va t6 chuc thgc hi~n thich ung v&i di~u ki~n ctia don vi k~ toan se gop phdn lam cho h~ th6ng ki6m soat n()i b() ho~t d()ng c6 hi~u qua, c6 co sa thgc t~ d6 ki6m so at m()t each ch~t che, nhanh nh~y. Chu nhi~m: PGS.TS Vo Van Nhj Trang-7- Xliy d"f/ng mo hlnh til chttc KTTC va KTQT cho DNNVV II Vifl Nam So ke minh hQa H~ thfmg thong tin Ho~t d()ng cua dan vi toan d5 Cac d6i tuqng ketoan sir ___. H~ th6ng thong tin ddu vao f---+ H~ th6ng xu ly thong ___.... H~ th6ng thong tin ddura tin 1-- ~ H~ th6ng ki8m soat ..... noi bo Tac d9ng 1.3. N(H DUNG NGHltP: TO CHUC KE TOAN TRONG DOANH Td chuc cong tac ke toan la m9t trong nhfrng n9i dung quan trQng trong td chuc quan ly a cac doanh nghi~p v6i cac quy mo khac nhau. Tfi chuc tdt cong tac ke toan se bao dam t~o ra dugc nhi€u thong tin hfru ich cho cac ddi tugng sir dt,mg khac nhau, d~c bi~t la ph1,1c V\l CO hi~U qua cho Cong tac quan ly, di€u hanh ban than doanh nghi~p. N<}i dung td chuc cong tac ke toan trong doanh nghi~p bao gAm nhi~u vdn d€ c6 lien quan m~t thiet vai nhau, bao g6m vi~c td chuc v~n dvng cac van ban phap ly v€ ke toan; td chuc sfr dl,lng cac phuong phap ke to an d€ thl,l'c hi~n vi~c thu th~p, xu ly, tdng hgp va cung cdp thong tin; t6 chuc nhan sv d€ thl,l'c hi~n cong vi~c ke toan; td chuc tning hi co s& v~t chdt - ky thu?t d€ phvc vv cho vi~c thl,l'c hi~n cong tac ke toan; td chuc ki€m tra ke toan va phan tich ho~t d9ng kinh doanh. Sau day gi6i thi~u tAng quat cac n9i dung Cl,l th€ c6 lien quan. Chii nhirm: PGS. TS Vo Viin Nhi Trang-8- d1,1ng thong tin Xay dl/ng miJ h'inh tiJ• chrtc KTTC 1.3.1 va KTQT cho DNNVV II Vi,t Nam TB chti'c vin d1}.ng ch~ d{) k~ toan: Ch~ d<) k~ toan duqc nha nu&c quy dinh th6ng nhdt ap d1,1ng cho doanh nghi~p trong nen kinh t~. MBi doanh nghi~p phai can cu vao quy mo, d~c di6m ho~t d<)ng va yeu cdu quan ly d6 v~n dl;tng ch~ d<) k~ toan m<)t each phil hqp. N<)i dung v~n d1;tng ch~ d<) k~ toan bao g6m: V~n d1;tng ch~ d<) chung tu k~ toan, V~n d1;tng h~ th6ng tai khoan k~ toan, V~n d1,mg h~ th6ng sA k~ toan thong qua cac hinh thuc k~ to an, TA chuc l~p, trinh bay va cong b6 thong tin tren bao cao tai chinh. Ngoai cac bao cao tai chinh theo quy djnh, tung doanh nghi~p phai thi~t k~ va l~p cac bao cao k~ toan quan trj de phl;tC V\1 cho yeu cdu quan ly va dieu hanh doanh nghi~p. 1.3.2 TB chlfc sfr d1}.ng cac phuO'ng phap k~ toan: Cac phuang phap k~ toan duQ'c sir d1;tng d6 thu th~p, phan lo~i, xu Iy va tAng hqp thong tin nhdm bi~n nhung thong tin rai r~c thanh thong tin tAng hQ'p phan anh duqc toan b<) tai san va tinh hinh ho~t d<)ng cua doanh nghi~p. Cac phuang phap k~ toan bao g6m: phuang phap chung tu k~ toan, tai khoan, ghi sA kep, tinh gia, kiem ke va tf>ng hQ'p - can d6i k~ toan. Cac phuang phap nay cdn duQ'c hQc t~p nghien cuu d6 c6 the sir dl;tng m<)t each thich ung v&i dieu ki~n ho~t d<)ng Cl;t th6 CUa tung doanh nghi~p nhdm t~o ra duqc thong tin kjp thai, c6 tinh trung thvc va hiiu ich cao cho cac d6i tuqng sir d1;tng. 1.3.3 TB chlfc bq may k~ toan: TA chuc b<) may k~ toan Ia m<)t trong nhiing n<)i dung quan trQng hang dAu trong tf> chuc cong tac k~ toan & doanh nghi~p, b&i chdt IUQ'ng cua thong tin k~ toan phl;t thu<)c trvc ti~p vao trinh d<), kha nang thanh th~o, d~o due nghe nghi~p cua nhan vien k~ toan va sv phan cong, phan nhi~m hgp ly cua cac nhan vien trong b<) may k~ toan. N6i chung, d6 tf> chuc b<) may k~ toan cAn din Clr vao quy mo eli a doanh nghi~p, trinh d<) nghe nghi~p va yeu cAu quan ly, d~c diem v€ tA chuc san XUdt, quan ly Va dieu ki~n ve C chuc b<) may k~ toan bao g6m cac n<)i dung: - Xac dinh s6 luQ'ng nhan vien cAn phai c6, Yeu cdu ve trinh d<) nghe nghi~p, Chu nhi~m: PGS. TS Vo Van Nhi Trang-9- Xliy dt/ng mo h'inh to• chrtc KTTC va KTQT cho DNNVV IJ Vi?t Nam B6 tri va phan cong nhan vien thgc hi~n cac cong vi~c C\1 th~, Xac l~p m6i quan h~ giira cac b9 ph~n k~ toan v&i nhau cfing nhu giira b9 ph~n k~ toan v&i cac b9 ph~n qmin ly khac c6 lien quan, K~ ho~ch cong tac, ki~m tra tinh hinh thgc hi~n k~ ho~ch, ... 1.3.4 Ta chlfc ki~m tra k~ toan doanh: va phan tich ho~t dqng kinh Ki~m tra k~ toan nh~m bao dam cho cong tac k~ toan trong doanh nghi~p thgc hi~n dung chinh sach, ch~ d9 duqc ban hanh, thong tin do k~ toan cung cdp c6 d9 tin c~y cao, vi~c t6 chuc cong tac k~ toan ti~t ki~m va d~t hi~u qua cao. M9t s6 n9i dung ki~m tra ca ban gbm: Ki~m tra vi~c tinh toan, ghi chep, phan anh tren cac chung tir k~ toan, sA k~ toan, bao cao k~ toan, Ki~m tra vi~c chdp hanh ch~ d9, th~ 1~ v€ k~ toan, Ki~m tra t6 chuc b9 may k~ toan; xay dgng, thl,lc hi~n k~ ho~ch COng tac; thl,lC hi~n nhi~m Vl,l, quy€n h~n cua k~ toan truang, Ki~m tra k~ toan phai duqc thl,lc hi~n ngay t~i dan vi k~ toan Ia doanh nghi~p cling nhu cac dan Vi trl,lC thUQC, a Ki~m tra k~ toan cAn duqc thl,lc hi~n thuang xuyen, lien t1,1c va c6 h~ th6ng. MQi thai ky ho?t d()ng cua doanh nghi~p cAn duqc ki~m tra k~ toan, Ki~m tra k~ toan do dan vi k~ toan tl,l thl,lc hi~n, ben c~nh con phai chiu SlJ ki~m tra CUa Ca quan chu quan va ca quan tai chinh theo ch~ d9 ki~m tra k~ toan. Tfi chuc ki~m tra k~ to an Ia trach nhi~m ciia k~ to an truang ciia doanh nghi~p. cAn phai can cu vao yeu cAu cong tac rna xac dinh n9i dung, ph~m vi, thai di~m va phuang phap ti~n hanh ki~m tra k~ toan. Ben c?nh vi~c ki~m tra k~ toan, dan vi k~ toan cAn phai dl,la vao cac tai li~u do k~ toan cung cdp d~ thl,lc hi~n vi~c phan tich ho~t d()ng kinh doanh nh~m danh gia tinh hinh thl,lc hi~n k~ ho~ch va qua d6 xac djnh nhirng nhan t6 anh huang d~ c6 nhirng tac d()ng hqp ly nh~m h?n ch~, kh~c phl,lC kh6 khan, nhUQ'C di~m va phat huy cac UU th~ d~ khai thac, sir dl,lng duqc mQi ngubn ll,lc m9t each c6 hi~u qua. Chu nhiim: PGS. TS Vo Van Nhi Trang-10- Xay dt!ng mo h'inh to• chuc KTTC va KTQT cho DNNVV l! Vi?t Nam 1.3.5 TA chll'c trang bj cO' sO' vit chit: TA chuc trang bi nhung phuang ti¢n ky thu~t d~ xu ly thong tin trong di~u ki¢n cong ngh¢ thong tin phat tri8n se t~w ra duqc bu&c d()t pha quan trQng trong vi¢c bao dam tinh nhanh nh~y va huu ich cua thong tin k€ toan cho nhi~u d6i tuqng sir d1,1ng khac nhau. Hi¢n nay, vi¢c ung dvng tin hQC vao cong tac k€ toan dang tr& thanh xu th€ chung cua thai d~i va k€t qua do vi¢c ung· dvng nay mang l~i Ia h€t sue to l&n. Vi¢c ung d1,1ng nay c6 k€t qua t6t hdu nhu & mQi lo~i hinh doanh nghi¢p. Vdn d~ d~t ra Ia phai c6 phuang an ddu tu, ung dvng m()t each phil hqp v&i quy mo va di~u ki¢n quan ly & doanh nghi¢p d8 khai thac m()t each tri¢t d8 nhung uu di8m v6n c6 cua cong ngh¢ thong tin. TA chuc trang bi nhung phuang ti¢n ky thu~t d8 ung dvng cong ngh¢ thong tin bao g6m trang bi phdn cung (h¢ th6ng may tinh) va trang bi phdn m~m (chuang trinh k€ to an tren may). Tranh lang phi, pho truang nhung m~nh d~n trong ddu tu d8 khai thac th€ m~nh ctia cong ngh¢ thong tin cfing Ia trach nhi¢m ctia k€ toan tru&ng trong vi¢c nang cao chdt luqng cua thong tin k€ toan, thgc hi¢n vai tro ctia k€ toan d6i v&i cong tac quan ly. 1.4. cAc YEU TO ANH HUONG DEN TO CHUC CONG TAC KE TOAN TRONG DOANH NGHitP: TA chuc cong tac k€ toan trong doanh nghi¢p d8 t~o ra thong tin hfru ich cho cac d6i tuqng sir d1.mg; chiu sg chi ph6i cua nhi~u y€u t6 lien quan moi truang phap ly' moi truang kinh doanh, moi truang van h6a. Sg chi ph6i nay hu&ng vi¢c tA chuc cong tac ke toan theo yeu cdu kinh te - xa h()i trong tung giai do~n nhdt djnh d8 san phAm ctia ke toan trong doanh nghi¢p mang tinh xa h()i cao va khong ngung thay dAi, ph at tri8n theo sg ph at tri8n cua n~n ·kinh te, theo sg ph at tri8n CUa tU duy khoa hQC cfing nhu trinh dQ dan trf CUa m3i qu6c gia. Sau day trinh bay S\1' chi ph6i ctia cac yeu t6 nay: 1.4.1 Y~u tfi thu()c v~ moi trll'irng phap ly: Ke toan khong chi phvc vv cho cong tac quan ly & tung dan vi ke toan rna con phvc vv cho yeu cdu quan ly cua n~n kinh te cua m3i qu6c gia nen n6 phai duqc thi€t ke va ap dvng phil hqp v&i nhung quy djnh phap lu~t ctia tung qu6c gia. Xudt phat tu chuc nang cua ke toan Ia thong tin va ki8m tra v~ ho~t d()ng ctia m()t tA chuc - m()t t€ biw cua n~n kinh te cfing nhu d8 bao v¢ quy~n lqi cua cac d6i tuqng sir dvng thong tin ke toan thi sg can thi¢p cua nha nu&c vao h¢ th6ng ke Chu nhifm: PGS. TS ViJ Viin Nhi Trang-11- Xay df/llg mo hinh tlf chuc KTTC va KTQT cho DNNVV ll Vifl Nam toan d~ dam bao S\f minh b~ch va trung thvc cua thong tin kS toan Ia hSt sue cAn thiSt va thoa dang. Vdn d€ d~t ra Ia Sl,l' quan ly cua nha nu6c t6i mire d{) nao d~ tirng don vi kS toan c6 th~ phat huy duqc tinh chu d9ng cua minh khi v~n dvng h~ thAng kS toan vao thgc tiSn ho~t d{)ng v6i hi~u qua cao nhdt. M{)t vdn d€ khac cling cAn duqc d~t ra Ia h~ thAng kS toan c6 mAi quan h~ ch~t che v6i vi~c ban hanh va thgc hi~n cua lu~t thuS nen vi~c thiSt kS h~ thAng kS toan cling chiu sg chi phAi cua h~ thAng lu~t thuS v6i mvc dich la h6 trQ' cho co quan thuS thgc hi~n tAt qua trinh ki~m soat va hanh thu thus. Xudt phat tir nhung vAn d€ tren nen vi~c t6 chirc kS toan trong doanh nghi~p cAn phai xudt phat tir d~c di~m v€ quy mo, linh Vl,l'C va nganh ngh€ kinh doanh, nhu cAu thong tin cho cac dAi tuqng d~ xay dvng mo hinh t6 chirc kS to an m9t each hqp ly, sang t~o, phu hqp tren tinh thAn tuan thu cac quy dinh cua phap lu~t. 1.4.2 Y~u ta thu(}c vS moi trtrirng kinh doanh: YSu t6 nay gitn Ii€n v6i nhi€u vAn d€ lien quan dSn quy mo cua don vi kS toan, ngu6n cung cdp tai chinh, sg phat tri~n trong tuong lai va yeu cAu h{)i nh~p, vdn d€ c6 phAn h6a va Sl,l' phat tri~n cua thi truong chirng khoan, cac hinh thirc t6 chuc doanh nghi~p, vdn d€ l~m phat va Sl,l' tac d{)ng cua no d€n n€n kinh t€, ... Vi~c tf> chirc cong tac k€ toan phu hqp v6i moi truong kinh doanh se dap irng duqc nhu cAu t~o ra nhung thong tin k€ toan c6 tinh hil"u dvng cao va duqc cong nh~n r{)ng rai tir nhi€u dAi tuqng sir dvng. 1.4.3 Y~u ta thu(}c vS moi trtrirng van boa: K€ toan duqc thvc hi~n trong moi truong sAng v6i nhil"ng con nguoi duqc nuoi duang, dao t~o, sinh sAng chu y8u 6 ban dja - noi rna cac don Vt k€ toan dang ho~t d{)ng nen chju S\f chi phAi rdt m~nh me hoi moi truong van h6a. Moi truong van h6a c6 tinh ljch sir nen tuy theo di€u ki~n ra doi va phat tri~n cua m6i quAe gia rna ho~t d9ng k€ tm1n cling nhu tu duy k€ toan c6 djnh huang phat tri~n mang tinh d~c trung. Tinh d~c trung nay lien quan tinh chdt cua thong 'tin, thai di~m cung cdp thong tin, dAi tuqng nh~n va su dvng thong tin, hinh thirc cong b6 thong tin va ca Sl,l' anh huang cua nha nu6c d€n ho~t d{)ng t~o l~p va cong b6 thong tin. E>i€u nay doi hoi t6 chirc cong tac k€ toan phai gitn v6i thgc tiSn ho~t d{)ng va ngu6n cung cdp v€ nhan Ivc hi~n c6 d~ khai thac va su d1,mg duqc 6 mire cao nh,dt nang lgc chuyen mon, theo sv phat tri~n Chu nhiim: PGS. TS Vo Van Nhj Trang-12- Xiiy df/ng mo hlnh ttf chuc KTTC va KTQT cho DNNVV i'l Vi,t Nam cua xa h{li va cua trinh d{l nh~n thuc trong tung giai do~n nhdt djnh. Chu nhiim: PGS. TS Vo Vt'in Nhi ve quan ly ho~t d{lng kinh doanh Trang-13- Xay d'(ing mo h'inh td chrtc KTTC va KTQT cho DNNVV IJ Vi?t Nam KET LU~N CHUONG 1 K€ toan Ia cong C\1 quan ly quan tr<;mg cho tdt ca cac lo~i hinh doanh nghi~p thUQC cac quy mo khac nhau trong n€n kinh t€. Chdt lugng cua thong tin k€ toan anh huang trgc ti€p d€n chdt lugng quan ly, di€u hanh doanh nghi~p ciing nhu tinh hi~u qua cua cac quyet djnh kinh doanh cua cac d6i tugng su dl,lng khac nhau a ben trong ldn ben ngoai doanh nghi~p. TA chuc cong tac k€ toan phu hgp v&i d~c di~m ho~t d()ng, yeu cAu quan ly va su d1,1ng thong tin cua cac d6i tugng khac nhau Ia vAn d€ luon dugc cac doanh nghi~p quan tam d~ qua d6 t~o ra dugc nhi€u thong tin hfru ich nh~m ph1,1c V\1 t6t cho qua trinh quan ly ho~t d()ng san xudt kinh doanh. f)~ tA chuc cong tac k€ toan trong doanh nghi~p thi phai am hi~u cac n9i dung tA chuc va phai bi€t tA chuc va v~n d1,1ng m9t each thich trng cac nQi dung nay vao di€u ki~n C\1 th~ trong moi truang phap ly va moi truang kinh doanh khong ngirng thay d6i. Chii nhi~m: PGS. TS ViJ Vt'in Nhi Trang-14- Xliy d(lng miJ hinh td chuc KTTC va KTQT cho DNNW (I Vifl Nam CHUONG 2: THUC TRANG CONG TACKE TOAN 0 cAc DOANH NGHIEP.VUA vA NH6 VIETNAM a . . . 2.1. HOAT DONG . CUA cAc DNNVV 0 . VIETNAM: Tren th~ gi&i va a Vi~t Nam deu dua m9t s6 tieu chuAn nhih djnh d€ xac dinh va x~p lo~ti DNNVV. M?c du cac tieu chufin dua ra CO ffiQt sfJ khac bi~t do di6u ki~n Va hoan c{mh Cl,l th€ thUQC vung lanh th6 ho?c qu6c gia nhung nhin t6ng quat thi c6 m(>t s6 di€m chung d6 Ia DNNVV phai Ia nhung doanh nghi~p c6 v6n nh6, sir d1,1ng lao d(>ng it, ph~m vi ho~t d(>ng h~p, ca cdu t6 chuc dan gian, thi phdn h~n h~p, doanh thu thdp, trinh dQ quan ly con h~n ch~ va thucmg cAn d~n S\f giup do cua nha nu&c tren nhi6u m?t trong qua trinh ho~t d(>ng va phat tri€n nhu h6 trg ve v6n, cong ngh~, thu~, lai sudt. DNNVV c6 m(>t vi tri quan trQng trong ho~t d(>ng kinh t~ cua m6i qu6c gia k€ ca nhung qu6c gia vao lo~i phat tri€n m~nh nhdt nhu My, Nh~t, ... Tuy nhien, v6i nhung nu&c dang phat tri€n thi DNNVV thuang chi~m d~i bQ ph~n Va gifr vj trf d?c bi~t quan trQng dfJi v6i S\f phat tri€n va 6n dinh cua nen kinh t~ - xa h(>i. 0 Vi~t Nam, theo nhi6u ngubn thong tin cung cAp thi s6 lugng DNNVV dang tung ngay khong ngirng tang ve s6 lugng ciing nhu linh vvc va nganh nghe kinh doanh. C6 th€ neu ra m(>t s6 d?c di€m cua DNNVV trong giai do~n hi~n nay nhu sau: (I)Trong cac DNNVV thi doanh nghi~p nh6 va sieu nh6 chi~m d~i b9 ph~n. Hinh thuc sa huu chu y~u ndm trong hai lo~i: doanh nghi~p tu nhan va cong ty trach nhi~m huu h~n. (2)Ho~t d(>ng kinh doanh cua cac DNNVV rdt da d~ng, thu(>c mQi linh V\fC va nganh nghe nhung t~p trung va ph6 bi~n Ia cac nganh nghe thu9c linh vvc thuang m~i, dich v1,1. Rieng trong linh V\fC san XUdt thi cac doanh nghi~p nh6 Va sieu nh6 vdn ho~t d(>ng theo phuang thuc ti€u thu cong ho?c gia cong d€ dap ung nhu cdu sir d1,1ng trong n9i dia. (3)Hi~u qua kinh doanh cua DNNVV thuang khong cao va chiu ap lgc c~nh tranh rdt l&n nen tu6i thQ binh quan cua doanh nghi~p thuang rdt thdp ( c6 nhi6u doanh nghi~p ra dai ho~t d(>ng va tbn t~i chi tren du&i m9t nam). ( 4) Trinh dQ quan ly va hi~u qua quan ly con rAt thdp, thuang quan ly theo ki€u gia dinh va mang n?ng tinh kinh nghi~m. H~ th6ng thong tin n6i chung va thong tin k~ toan con rAt y~u, m6i chi nhdm m1,1c tieu d6i ph6 v6i ca quan thu~ han Ia ph1,1c V\l cho quan ly, di6u hanh doanh nghi~p. Chii nhifm: PGS. TS Vo Van Nhi Trang-15- -,