Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh...

Tài liệu Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh

.PDF
120
211
110

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA BÁO CHÍ XÂY DỰNG KÊNH THÔNG TIN- CHỈ DẪN TRÊN SÓNG PHÁT THANH Chuyên ngành: Báo chí học Mã số: 5. 04. 30 DƯƠNG THỊ BẢO NGỌC LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC BÁO CHÍ Người hướng dẫn khoa học: PHÓ GIÁO SƯ, TIẾN SỸ VŨ QUANG HÀO HÀ NỘI - 2003 MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU Trang 1 1. Tính cấp thiết của vấn đề 1 2. Lịch sử vấn đề 2 3. Mục đích nhiệm vụ của luận văn 4 4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu 4 5. Những đóng góp mới của đề tài 5 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6 7. Kết cấu của luận văn 6 CHƢƠNG I CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỂ XÂY DỰNG KÊNH THÔNG TIN CHỈ DẪN TRÊN SÓNG PHÁT THANH 8 I. ĐẶC TRƢNG LOẠI HÌNH BÁO CHÍ PHÁT THANH 8 II. KÊNH PHÁT THANH THÔNG TIN - CHỈ DẪN 19 1. Khái niệm 19 2. Một số đặc điểm của kênh phát thanh thông tin - chỉ dẫn 20 3. Chức năng của kênh phát thanh thông tin chỉ dẫn 22 CHƢƠNG II ĐIỀU KIỆN VÀ KHẢ NĂNG THỰC TẾ CỦA VIỆC XÂY DỰNG KÊNH THÔNG TIN CHỈ DẪN 29 I. NHU CẦU CỦA THỰC TIỄN 29 1. Nhu cầu về thông tin của đa số công chúng đối với Đài TNVN 29 2. Nhu cầu mới về thông tin 30 3. Hình thức trực tiếp - hai chiều đƣợc tín nhiệm 33 II. KHẢO SÁT CÁC CHUYÊN MỤC THÔNG TIN CHỈ DẪN TRÊN MỘT SỐ PHƢƠNG TIỆN TRUYỀN THÔNG ĐẠI CHÚNG KHÁC 35 1. Báo in 36 2. Phát thanh truyền hình 38 3. Một số ấn phẩm chuyên cung cấp thông tin tra cứu chỉ dẫn 42 4. Thông tin chỉ dẫn trên một số báo Internet ở Việt Nam hiện nay 47 III. KHẢ NĂNG CỦA ĐÀI TNVN TRONG VIỆC XÂY DỰNG MỘT KÊNH THÔNG TIN -CHỈ DẪN 50 1.Thực tiễn mối quan hệ giữa Đài TNVN với thính giả 50 2. Xu hƣớng phát triển của ngành phát thanh thế giới vào Việt Nam 59 CHƢƠNG III MÔ HÌNH KÊNH THÔNG TIN CHỈ DẪN 65 I. "LỜI XƢỚNG" VÀ NHẠC HIỆU 65 II. NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC THỂ HIỆN 66 1. Các phạm trù thông tin chính 66 2. Hình thức thể hiện 75 3. Cách trình bày loại thông tin chỉ dẫn của phát thanh viên / biên tập viên trên sóng phát thanh 83 4. Dung lƣợng và giờ phát sóng 85 5. Bố cục các bản tin trong một ngày 87 6. Cụm chƣơng trình giải trí sau các bản tin 103 7. Vấn đề nhân lực 103 8. Những bất cập của kênh thông tin - chỉ dẫn và hƣớng giải quyết 105 PHẦN KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO 109 PHỤ LỤC PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề: Cuộc sống hiện đại làm nảy sinh nhiều nhu cầu mới, đa dạng, trong đó thông tin là một nhu cầu nổi bật và ngày càng gia tăng, nhất là những thông tin chỉ dẫn. Hệ thống báo chí, phát thanh, truyền hình, Internet hiện nay mới chỉ đáp ứng được nhu cầu về thông tin ở dạng thông tin báo chí, còn thông tin liên quan mật thiết, trực tiếp mà mang tin tức thời của đời sống thường nhật thì gần như chưa có phương tiện nào đảm nhận hoàn toàn. Trên thực tế, một số đài phát thanh và truyền hình cũng có dành một phần dung lượng cho mảng thông tin chỉ dẫn này nhưng đó cũng mới chỉ đáp ứng được phần nào nhu cầu trên thực tế. Sóng phát thanh là phương tiện hữu hiệu để đáp ứng nhu cầu thông tin về mọi mặt của đời sống xã hội một cách ngắn gọn, nhanh chóng và cùng lúc thoả mãn được nhiều đối tượng ở nhiều nơi. Lợi điểm của phát thanh là có thể thông tin một cách tức thời, phương tiện tiếp nhận chỉ là một chiếc rađiô nhỏ, ít tốn kém, đối tượng tiếp nhận có thể vừa làm các công việc khác mà vẫn đón nhận được thông tin, ở những nơi rừng núi, hải đảo xa xôi cũng có thể bắt được sóng nghe đài... Nếu có sự kết hợp với các ban ngành khác (Cảnh sát, An toàn giao thông, Cục dự báo thời tiết, Sở điện, Công ty cấp nước...) để đưa lên sóng phát thanh những thông tin thiết yếu của cuộc sống hàng ngày...thì cũng có Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 1 nghĩa ta có thể xây dựng được kênh thông tin mang tính xã hội cao, phục vụ một cách thiết thực những nhu cầu của đời sống xã hội. 2. Lịch sử vấn đề: Như trên đã nói, công chúng báo chí hàng ngày cần đến một lượng thông tin chỉ dẫn thiết yếu, căn bản và tiện lợi cho họ. Đó là các thông tin về hàng hoá, dịch vụ, giao thông, thời tiết, giá cả, việc làm, chế độ chính sách... Trên thực tế, nhu cầu chính đáng này của công chúng đã được báo chí nhìn nhận từ khá lâu. Chẳng hạn ta có thể tìm thấy trên đa số các báo mục "Rao vặt", "Giới thiệu sản phẩm". Trên các đài phát thanh, truyền hình cũng hình thành chuyên mục Quảng cáo- nhắn tin... làm nhiệm vụ cung cấp mảng thông tin này tới công chúng. Gần đây, Đài Tiếng nói Việt Nam cũng xây dựng Kênh Giao thông - Thời tiết- Giải trí trên sóng FM tần số 104MHz và tiếp sau đó là chuyên mục "Bạn cần biết" trên Hệ Chính trị Thời sự tổng hợp, nhằm nâng cao tính thiết thực, gần gũi của thông tin với bạn nghe đài. Tuy nhiên, do đặc trưng của từng loại báo chí hoặc do thời lượng phát sóng, đặc biệt là chưa có một sự nghiên cứu tỷ mỷ, thấu đáo nên những thông tin chỉ dẫn ở tất cả các loại hình báo chí những năm qua đều có những hạn chế nhất định mà nổi bật nhất, dễ nhận thấy nhất là lượng thông tin chưa phong phú, đa dạng, việc sắp đặt còn tuỳ tiện, thiếu khoa học. Đặc biệt là công chúng còn bị động khi tiếp nhận những thông tin này. Điều đó có nghĩa là nhu cầu về loại thông tin này của công chúng chưa được thoả mãn tối đa. Cho đến nay, chưa hề có một báo hoặc một kênh phát thanh hay truyền hình chuyên về hình thức thông tin-chỉ dẫn các vấn đề cấp thiết mang tính tức thời, phục vụ đời sống sinh hoạt thường nhật của người dân. Trong khi đó nhu cầu về thông tin ngày một phong phú và đa dạng, đòi hỏi sự ra đời của một đơn vị thông tin Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 2 như vậy. Do đó, Luận văn này chính là một phương án thiết kế tìm cách đưa thông tin chỉ dẫn tới công chúng- ở đây là những thính giả thân thiết của Đài Tiếng nói Việt Nam. Muốn xây dựng một tờ báo hoặc bản tin hay kênh phát thanh truyền hình thoả mãn các yêu cầu nêu trên cần phải có sự nghiên cứu nghiêm túc, tỷ mỷ và khoa học, dựa trên cơ sở là các lý luận về báo chí truyền thông nói chung và thực tiễn cuộc sống cũng như đời sống của các báo, đài. Trên thực tế, loại thông tin- chỉ dẫn đã xuất hiện, nói cách khác là đã hoàn toàn hiện diện nhưng chưa đầy đủ diện mạo của nó và do vậy chưa hoàn toàn thoả mãn nhu cầu của công chúng. Trong khi đó, mới chỉ có một công trình nghiên cứu duy nhất của sinh viên Khoa Báo chí, Trường Đại học xã hội và nhân văn- Triệu Thị Hoa- với đề tài "Tìm một lối thông tin tra cứu chỉ dẫn cho báo Internet ở Việt Nam" hoàn thành năm 2003 có đề cập vấn đề đưa thông tin tra cứu chỉ dẫn đến với công chúng báo Internet. Tuy có điểm tương đồng là cùng tìm cách thoả mãn nhu cầu về thông tin- chỉ dẫn của công chúng nhưng đề tài nói trên nặng về tính tra cứu (do đặc thù của Báo Internet, loại hình đòi hỏi công chúng phải có một số phương tiện nhất định chứ không phổ thông, tiết kiệm, dễ dùng như đài phát thanh). Chính vì vậy, Luận văn này của chúng tôi là công trình đầu tiên của Việt Nam đặt vấn đề dự thảo một phương án cung cấp thông tin- chỉ dẫn cho công chúng, nhằm giúp họ có được một lượng thông tin phong phú, đa diện, phục vụ tối đa nhu cầu thiết yếu, tức thì, hằng ngày, hằng giờ của họ. Đồng thời, đây cùng sẽ là một phương tiện thông tin, tuyên truyền, giáo dục cực kỳ nhanh nhạy và hiệu quả của Đảng và Nhà nước ta, là con đường ngắn nhất, Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 3 nhanh nhất đưa những chủ trương đường lối, chế độ chính sách của Đảng và Chính phủ đến với nhân dân. Là một người hiện đang làm báo phát thanh, chúng tôi nhận thấy việc xây dựng một kênh thông tin- chỉ dẫn như vậy trên sóng phát thanh là hoàn toàn có tính khả thi, vì thế chúng tôi mạnh dạn chọn đề tài: "Xây dựng kênh Thông tin- chỉ dẫn trên sóng phát thanh" làm đề tài cho Luận văn của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn: Mục đích của Luận văn này là thông qua việc nghiên cứu, khảo sát thực tế, Luận văn đưa ra những luận cứ để xây dựng mô hình Kênh Thông tinchỉ dẫn trên sóng phát thanh của Đài Tiếng nói Việt Nam. Với mục đích đề ra như vậy nên nhiệm vụ của Luận văn là phải nêu và làm rõ được các cơ sở khoa học của việc xây dựng Kênh Thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh; đồng thời tìm hiểu điều kiện và khả năng thực tế của việc xây dnựg Kênh Thông tin- chỉ dẫn trên sóng phát thanh, từ đó mô hình hoá Kênh Thông tin- chỉ dẫn trong điều kiện lý tưởng, giúp người đọc có được những hình dung cơ bản về kênh phát thanh này. 4. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu: Với các mục đích và nhiệm vụ nêu trên, Luận văn tập trung chủ yếu nghiên cứu về các hệ phát thanh, các chương trình phát thanh và phân tích về nhu cầu của thính giả Đài Tiếng nói Việt Nam, về điều kiện và khả năng xây dựng một kênh phát thanh thông tin- chỉ dẫn trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam. Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 4 Bên cạnh đó, để làm rõ tính cần thiết của việc xây dựng một kênh phát thanh chuyên về thông tin- chỉ dẫn, chúng tôi cũng tiến hành khảo sát các mục thông tin mang nặng tính chỉ dẫn trên một số phương tiện truyền thông khác (báo in, phát thanh truyền hình, báo điện tử, các tạp chí giải trí chỉ dẫn) 5. Những đóng góp mới của đề tài: Về lý thuyết, đây có thể coi là một "dự án tiền khả thi" đầu tiên của việc xây dựng mô hình một kênh thông tin chỉ dẫn. Chính vì thế, Luận văn đề cập một số khái niệm từ trước đến nay mới chỉ xuất hiện trong phạm vi thông tin tra cứu chỉ dẫn chứ chưa từng áp dụng trong truyền thông. Những luận cứ, luận điểm được nêu trong Luận văn bước đầu xây dựng một số lý thuyết về "Nhóm thông tin- chỉ dẫn" được dùng trong lĩnh vực truyền thông với mong muốn các lý thuyết này sẽ được hoàn thiện dần và trở thành hệ thống lý thuyết hoàn chỉnh. Về thực tiễn, Luận văn xây dựng một mô hình kênh Thông tin- chỉ dẫn trong điều kiện lý tưởng với đầy đủ các yếu tố của một hệ phát thanh chuyên đề. Mô hình lý tưởng của Kênh Thông tin- chỉ dẫn nêu chi tiết "Lời xướng", thời lượng, thời gian phát sóng, nội dung của mỗi buổi phát thanh được phát trong một ngày, rất thuận lợi cho việc biến mô hình Kênh Thông tin- chỉ dẫn này trở thành hiện thực. 6.Phương pháp nghiên cứu: Vì đây có thể coi là công trình đầu tiên đề xuất phương án xây dựng một Kênh phát thanh chuyên Thông tin- chỉ dẫn nên chúng tôi không có chỗ kế thừa. Đây chỉ là một dự thảo xây dựng một phương án, nghĩa là Luận văn chưa có chỗ dựa trên nền những tư liệu thực tiễn như đối với các đề tài Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 5 khác. Chính vì vậy, phương pháp xử lý của Luận văn này chủ yếu dựa trên việc nghiên cứu lý thuyết kết hợp với khảo sát thực tiễn, cụ thể là các lý thuyết về báo chí nói chung và phát thanh nói riêng. Bên cạnh đó, việc tìm hiểu tập quán, thói quen nghe đài, nhu cầu thông tin... của thính giả là việc làm không thể thiếu. Để có được những cứ liệu đáng tin cậy thì công tác khảo sát tư liệu, bao gồm: quan sát trực tiếp, phỏng vấn, trao đổi trực tiếp, thu thập, thống kê, hệ thống, phân tích, xử lý tư liệu kết hợp trao đổi lấy ý kiến các chuyên gia cũng được đặc biệt chú trọng trong suốt quá trình làm Luận văn này. 7. Kết cấu của Luận văn: Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được chia thành 3 chương: Chƣơng I. Cơ sở khoa học để xây dựng một kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh. Nêu đặc trưng loại hình báo chí phát thanh, ưu - nhược điểm so với các loại hình báo chí khác, lợi thế của phát thanh trong việc cung cấp thông tin nhanh và kịp thời. Bước đầu đưa ra một số khái niệm, phạm trù... để từ đó hình dung ra những nét cơ bản của Kênh Thông tin- chỉ dẫn trên sóng phát thanh. Phân tích những đặc trưng và chức năng cơ bản của Kênh phát thanh này, trong đó đi sâu nghiên cứu chức năng quảng cáo, vì đây hoàn toàn có thể là cơ sở thuyết phục cho một kênh phát thanh mang tính thương mại. Chƣơng II. Điều kiện và khả năng của việc xây dựng kênh thông tin- chỉ dẫn Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 6 Phân tích nhu cầu thực tế của công chúng về những thông tin- chỉ dẫn rất cần thiết cho cuộc sống hàng ngày. Nêu và thuyết minh những ý tưởng về Kênh Thông tin- chỉ dẫn mong muốn xây dựng. Nêu những luận điểm chứng minh Kênh Thông tin- chỉ dẫn này sẽ là phương tiện thông tin hữu hiệu nhất trong vấn đề này vì nó đáp ứng được các yêu cầu: toàn diện, tức thì, kinh tế và diện phủ sóng rộng. Thực hiện việc khảo sát các chuyên mục thông tin trên các báo, đài. Phân tích điểm hay- dở, mạnh- yếu về mảng thông tin- chỉ dẫn này với một số báo, đài phát thanh, đài truyền hình tiêu biểu. Việc tham khảo những chuyên mục thông tin- chỉ dẫn trên các báo chí, đài phát thanh, truyền hình... này sẽ thu được những kinh nghiệm và tránh được các nhược điểm trong việc lựa chọn vấn đề và cách thức truyền đạt thông tin của các đồng nghiệp đi trước, nhằm đem lại hiệu quả tối ưu cho việc xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn của chúng ta. Cuối chương II là những phân tích về khả năng của Đài TNVN trong việc xây dựng Kênh Thông tin- chỉ dẫn này. Chƣơng III: Mô hình kênh thông tin- chỉ dẫn Dựa trên việc phân tích tính mục đích của Kênh phát thanh này, chúng tôi đặt "lời xướng" mở đầu Kênh là "Kênh Thông tin cuộc sống". Từ đó xây dựng nội dung của Kênh, gồm: Các phạm trù nội dung thông tin chính, Hình thức thể hiện, Cách sắp đặt lượng thông tin nguyên liệu cho chương trình, Cách thể hiện trên chương trình phát thanh, Cách trình bày loại thông tin - chỉ dẫn của phát thanh viên/biên tập viên trên sóng phát thanh, Dung lượng và giờ phát sóng. Tiếp đó, chúng tôi thử xây dựng các chương trình cụ thể dùng để Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 7 phát sóng trong một ngày, từ 5h sáng đến 11 giờ đêm. Trên cơ sở đó, đề cập vấn đề nhân lực, cụ thể là số người và những yêu cầu để có thể thực hiện được công việc. Phần cuối chương 3 là những phân tích về điểm bất cập của Kênh thông tin chỉ dẫn và giải pháp triệt tiêu hoặc hạn chế những bất cập ấy.  CHƢƠNG I CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỂ XÂY DỰNG KÊNH THÔNG TIN- CHỈ DẪN TRÊN SÓNG PHÁT THANH. I. ĐẶC TRƯNG LOẠI HÌNH BÁO CHÍ PHÁT THANH: 1.1 Báo phát thanh là một loại hình báo chí sử dụng kỹ thuật sóng điện từ và hệ thống truyền thanh truyền đi âm thanh, trực tiếp tác động vào thính giác của đối tượng tiếp nhận. Là sản phẩm của nền kỹ thuật điện tử, phát thanh đã từng là loại hình báo chí độc tôn trong thời gian dài. Sự sinh động kỳ diệu của âm nhạc, tiếng động, lời nói được truyền qua làn sóng rađio đã từng được thính giả đón nhận một cách nồng nhiệt... Từ gần một thế kỷ qua, rađio đã đóng vai trò là người đồng hành hữu ích trong cuộc sống của chúng ta. Nó giúp cho con người giữ được mối liên hệ quan trọng đối với thế giới bên ngoài. Từ ngữ với sự hỗ trợ của âm thanh, có thể gợi lên vô số các loại hình ảnh vật chất, có thể vợt qua những không gian rộng lớn trong nháy mắt. Những quang cảnh và hình ảnh có thể được xây dựng ngay tức thì, những tính cách nhân vật có thể đợc hình dung rõ ràng qua phát thanh. Ví dụ: tiếng bão tố gầm rít, núi lửa phun trào, hàng ngàn người Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 8 vui vẻ trong một lễ hội, biển nổi sóng dữ dội, tàu hoả chạy trên đường ray v.v... 1.2 Là một loại hình truyền thông độc đáo, hấp dẫn,có khả năng tạo ra được sức hút và thiện cảm đối với đông đảo công chúng, báo phát thanh có tầm quan trọng rất lớn trong công tác tuyên truyền, cổ động, nhất là trong các lĩnh vực nhạy cảm như y tế, giáo dục, dân số... Với hệ thống máy móc thiết bị đơn giản,tiện lợi và rẻ tiền, phát thanh giúp cho thính giả dễ dàng tiếp nhận thông tin dù họ đang ở đâu, đang làm gì. Đối tượng của phát thanh là quảng đại quần chúng nhân dân lao động. Phát thanh còn là bạn tri âm của những người khiếm thị. Thông tin phát thanh không phân biệt độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp. Chiếc radio nhỏ có thể theo ngư dân ra khơi, theo người nông dân ra đồng,lên nương rẫy,theo các cụ già đi bách bộ hay theo những chuyến xe trong những cuộc hành trình... Có thể nói báo phát thanh đã phân bổ làn sóng cho mọi tầng lớp công chúng một cách xa xỉ và hào phóng... Trong những hoàn cảnh đặc biệt như chiến tranh, bão lụt hay ở những vùng rừng núi, hải đảo xa xôi, phát thanh là loại hình báo chí chiếm ưu thế tuyệt đối so với bất cứ loại hình báo chí nào khác. 1.3 Mặc dù là loại hình báo chí chỉ có phương tiện âm thanh để diễn đạt nhưng phương thức tác động bằng rađio có nhiều ưu thế, nhất là ở những khả năng như: thông tin nhanh, phát sóng rộng, tiếp nhận tiện lợi và có khả năng kích thích mạnh mẽ trí tưởng tượng của người nghe. So với báo in, phát thanh có thế mạnh của sự nhanh nhạy, linh hoạt và phương thức thông tin sinh động bằng lời nói, còn so với truyền hình, phát thanh vẫn là loại hình báo chí chiếm ưu thế trong việc đưa tin tức nhanh nhất, Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 9 kịp thời nhất, giúp thính giả tiếp cận sớm nhất với những sự việc, sự kiện xảy ra hàng ngày, hàng giờ trong cuộc sống xung quanh. Với khả năng truyền đạt ngay tức khắc những sự việc, sự kiện đang xảy ra, báo phát thanh, cho đến nay vẫn luôn giữ vai trò là loại hình báo chí có khả năng thông tin thời sự nhanh nhất, nhạy bén nhất. Người ta đã đưa ra một sự so sánh đầy hình ảnh: khi một sự kiện xảy ra, phát thanh đưa tin, truyền hình diễn tả và báo in phân tích, giảng giải... Điều đó còn cho thấy nhanh chóng, tức thời là một yếu tố quan trọng có thể giúp cho phát thanh cạnh tranh với các loại hình báo chí khác trong bối cảnh của đời sống báo chí hiện đại. Trên thế giới cho đến nay, nhìn chung phát thanh vẫn là phương tiện thông tin đại chúng có khả năng xã hội hoá thông tin cao nhất, hiệu quả nhất. Ở châu Âu, thời lượng nghe đài trung bình của người dân trong một ngày là 3 giờ, nhiều hơn thời gian ngồi trớc máy thu hình. Ở Mỹ, rađio có mặt trên tất cả các phương tiện giao thông cơ giới như ôtô, xe bus, tàu điện ngầm, tầu hoả, tầu thuỷ, máy bay (trừ môtô). Người ta có thể nghe đài ở bất cứ đâu, trong khi đang di chuyển trên đường, đang lái xe, đang làm bếp, đang tắm hoặc mới ngủ dậy...Ở Ôxtrâylia, radio là phương tiện thông tin hàng đầu với số lượng thính giả ngày càng tăng nhanh. Một người trưởng thành ở nước này hàng tuần thường dành ra hơn 23 giờ đồng hồ để nghe rađio. Đối với các nước phát triển, rađio là người bạn đồng hành chung thuỷ và gần gũi tự nhiên với mỗi con người. 1.4 Trả lời câu hỏi: "Rađiô là gì?", tác giả Lois Baird trong cuốn sách Hướng dẫn sản xuất chương trình phát thanh (Trường phát thanh, truyền hình và điện ảnh Ôxtrâylia) đã nêu và phân tích 11 đặc điểm của loại hình báo chí này. Đó là: Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 10 - Radio là hình ảnh - Radio là thân mật riêng tư - Radio dễ tiếp cận và dễ mang - Radio là trực tiếp - Radio có ngôn ngữ riêng của mình - Radio có tính tức thời - Radio không đắt tiền - Radio có tính lựa chọn - Radio gợi lên cảm xúc - Radio làm công việc thông tin và giáo dục - Radio là âm nhạc. Có thể thấy ý kiến này đã đề cập những đặc điểm của Radio ở tất cả các khía cạnh một cách toàn diện. Trong tương quan so sánh với những loại hình báo chí khác, báo phát thanh có những đặc điểm cơ bản được thể hiện qua những yếu tố sau đây: Toả sóng rộng khắp: Là sự quảng bá nhờ phủ sóng điện từ trên phạm vi rộng lớn với tốc độ tương đương tốc độ của ánh sáng (xấp xỉ 300.000 km/s), có thể nói, phát thanh không có giới hạn về khoảng cách,vì thế nó mang tính xã hội hoá rất cao. Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 11 Thông tin được xã hội hoá cũng sẽ có khả năng tạo ra hành động mang tính xã hội hoá. Thông tin nhanh, tiếp nhận đồng thời: Thông tin được truyền qua sóng điện từ và hệ thống truyền thanh có thể rút ngắn mọi khoảng cách ở phạm vi toàn cầu. Trong một số trường hợp (như tường thuật trực tiếp, cầu truyền thanh v.v...), phát thanh có thể ngay lập tức thông báo cho công chúng biết đợc về sự kiện ở chính cái thời điểm mà nó đang diễn ra. Không giống với phương thức tiếp nhận qua báo in, hàng triệu thính giả phát thanh đồng thời được lắng nghe thông tin ở cùng một thời điểm. Có lẽ đây chính là điều đã khiến cho Lê nin, từ cách đây gần một thế kỷ đã nhận xét: "Phát thanh là cuộc mít tinh của hàng triệu quần chúng".... Thông tin phụ thuộc vào quy luật thời gian: Khi đọc báo, người đọc có thể chủ động xem những tác phẩm mà mình quan tâm ở bất cứ trang nào. Không giống như vậy, thính giả phát thanh bị phụ thuộc hoàn toàn vào quy luật của quá trình thông tin Radio. Họ phải nghe chương trình một cách tuần tự từ đầu đến cuối một cách hoàn toàn bị động. Đặc điểm này trước đây đã từng đợc các nhà nghiên cứu phát thanh gọi là "chỉ nghe một lần" (với ý nghĩa là trong một chương trình phát thanh, thính giả chỉ được nghe mỗi thông tin phát ra một lần theo trình tự thời gian). Sống động, riêng thân mật: Đặc điểm này thể hiện rõ nhất khi so sánh giữa báo phát thanh với báo in. Đối với phát thanh,công chúng thính giả được nghe thông tin qua giọng Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 12 đọc. Nghĩa là thông tin được truyền đến với họ thông qua giọng nói của những con người cụ thể, nên gắn liền với những yếu tố của kỹ năng nói như: cao độ, cường độ, và đặc biệt là tiết tấu, ngữ điệu... Giọng nói tự nó đã có sức thuyết phục bởi tính chất sôi động và có thể tạo ra sự hấp dẫn, lôi kéo thính giả đến với chương trình. Điều cần lưu ý là, tuy bất cứ một chương trình phát thanh nào cũng hướng tới số đông, nhưng mỗi thính giả lại chỉ lắng nghe Radio với tư cách cá nhân. Điều đó đòi hỏi những người thực hiện chương trình phát thanh phải lựa chọn cách nói sao cho thật riêng thân mật như đang nói với từng người. Yêu cầu này đặt ra cho cả người viết và người nói. Hãy nói với công chúng như nói với một người. Sử dụng âm thanh tổng hợp (bao gồm: lời nói, tiếng động và âm nhạc) Công chúng của báo phát thanh là rộng lớn và đa dạng. Đó là quần thể dân cư không phân biệt trình độ học vấn. Mọi đối tượng (chỉ trừ người bị điếc) đều có thể tiếp nhận thông tin qua Radio. Âm thanh không bị phụ thuộc vào hình ảnh hoặc chữ in nên có nhiều thuận lợi trong khai thác sử dụng. Ânm thanh có thể kích thích trí tưởng tượng, gây không khí và gợi lên tâm trạng... Có một điều dễ nhận thấy là những đặc điểm nêu trên thực ra cũng là những đặc điểm có được ở báo chí truyền hình. Bởi lẽ đó, có thể coi đây là những đặc trưng chung của báo điện tử (bao gồm cả phát thanh và truyền hình) trong tương quan so sánh với báo in. Báo truyền hình cũng có đầy đủ những đặc điểm trên và thậm chí có những đặc điểm còn được thể hiện một cách đậm đặc hơn, sinh động hơn nhiều so với phát thanh. Tuy nhiên, vẫn có một điểm khác biệt: đối với truyền hình, hình ảnh luôn giữ vị trí số một. Âm thanh chỉ có nhiệm vụ bổ trợ cho những điều mà hình ảnh chưa nói hết được không thể hiện được. Bởi lẽ đó, nếu xét riêng trong sự so sánh với truyền hình, Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 13 báo phát thanh nói lên ở đặc điểm quan trọng nhất - đó là việc sử dụng âm thanh tổng hợp (bao gồm lời nói - tiếng động - âm nhạc) tác động vào thính giác. Như vậy, đây không chỉ là phương thức tác động duy nhất mà còn là đặc trưng cơ bản của báo phát thanh trong tương quan so sánh với các loại hình báo chí khác. 1.5 Sự xuất hiện của truyền hình với ưu thế vợt trội của những hình ảnh xác thực và sống động đã khiến cho phương tiện này nhanh chóng trở thành phương tiện truyền thông số một. Với sự kết hợp đầy đủ các yếu tố hình ảnh, mầu sắc, âm thanh, ở nhiều cung bậc, truyền hình là một món quà kỳ diệu của khoa học kỹ thuật hiện đại tặng cho đông đảo công chúng, giúp cho họ có được những cảm giám đầy đủ, chân thực và tinh tế trong quá trình tiếp nhận sản phẩm truyền thông. Khán giả truyền hình luôn có được những cảm giác như chính họ đang có mặt, đang được trực tiếp chứng kiến và tham gia vào mọi sự kiện. Với những ưu thế đó, truyền hình ngày càng khẳng định được vị trí, vai trò thông tin to lớn của mình. Tuy nhiên, thực tế đã chứng tỏ rằng: truyền hình không thay thế được phát thanh. Chúng cùng tồn tại và cùng phát triển. Chiếc máy thu thanh vẫn không bị biến mất như có người đã dự báo từ những năm năm mươi! Mặc dù có những ưu thế hiển nhiên, nhưng truyền hình không phải là không còn có những hạn chế - chẳng hạn, hạn chế ở kỹ thuật phức tạp, thiết bị cồng kềnh, giá thành cao...Trong cuộc sống, có những lúc không thể sử dụng truyền hình (như khi đang lái xe trên đường) nhưng người ta vẫn có thể thu nhận được thông tin qua radio. Hơn nữa, không phải bất cứ sự kiện nào ở bất cứ đâu cũng được truyền hình đưa tin một cách tức thời, trực tiếp. Mặt khác, không phải tất cả các đối tượng đều có điều kiện để xem truyền hình như khi nghe radio vì Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 14 không có ti vi hoặc không có thời gian ngồi xem (vì phải ngừng các công việc khác). Như vậy, có thể thấy việc tiếp nhận thông tin qua radio thoải mái và tiện lợi chính là một trong những ưu thế của báo phát thanh. Thính giả của các chương trình phát thanh có thể vừa nghe đài vừa kết hợp làm những công việc khác trong khi người ta thường chỉ có thời gian xem truyền hình vào những giờ nghỉ ngơi, nhất là vào buổi tối. Bởi vậy, họ thường nhận được tin tức về những sự kiện, vấn đề mới xẩy ra trong đời sống trước khi họ đọc được trên báo hay xem trên truyền hình. Cũng cần phải nói thêm rằng, cái làm nên chất lượng chủ yếu của truyền hình là hình ảnh (được coi như bản sao chép thực tế một cách sinh động, xác thực) lại cũng chính là điểm yếu chủ yếu của nó -tức là đã mê hoặc người xem đến nỗi ức chế trí tưởng tượng và khả năng suy ngẫm của họ... Sự tác động cùng một lúc của hình ảnh và âm thanh tới mắt nhìn và tai nghe có thể khiến cho việc tiếp nhận không hoàn toàn tập trung riêng vào một yếu tố nào. Trong khi đó, phát thanh lại lợi dụng được cái nhược điểm không có hình ảnh để kích thích trí tưởng tượng của công chúng. Công chúng hiện nay và sau này vẫn luôn luôn cần đến một âm thanh không có hình ảnh để có được cái quyền tự họ mỗi buổi sáng, rút ra được cái ý nghĩa của những tin tức lắng nghe được qua radio... Đây chính là một trong những nguyên nhân tạo ra sức hấp dẫn của phát thanh bên cạnh những nguyên nhân khác như sự tiện lợi, rẻ tiền, dễ sử dụng, ít bị hạn chế bởi không gian, kỹ thuật đơn giản, chất lượng âm thanh cao v.v... 1.6 Trước đây, đã từng có những định kiến cho rằng radio là loại hình thông tin đã lỗi thời. Nhưng thực tế ở nhiều nước, phát thanh vẫn đang phát huy cao độ thế mạnh truyền thông bẩm sinh của nó là khả năng thông tin Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 15 nhanh, cập nhật đến từng phút. Phát thanh hiện đại vẫn đang là phương tiện thông tin có vị trí quan trọng hàng đầu. Theo tổng kết của Viện Medratri ở Pháp, nước này năm 1999 có 93% người nghe radio, "đạt đỉnh cao lịch sử về số lượng người nghe đài". Giữa một môi trường tràn ngập thông tin như hiện nay, thính giả không có nhiều thời gian để lựa chọn. Với phát thanh, công chúng luôn muốn chủ yếu được biết cái đang diễn ra chứ không phải cái đã diễn ra. Do đó, yêu cầu đặt ra đối với phát thanh hiện đại là phải đảm bảo tính thời sự hơn hẳn so với các loại hình báo chí khác. 1.7 Công nghệ truyền thông hiện nay đang phát triển với tốc độ chóng mặt, tạo nên những xa lộ thông tin siêu tốc với dung lượng khổng lồ, thiết lập những hành lang thông tin rộng lớn, đưa con người xích lại gần nhau. Một sự kiện ở bất cứ đâu có thể ngay tức khắc trở thành vấn đề toàn cầu và ngược lại, những vấn đề toàn cầu được đưa tới mọi góc nhà trên hành tinh. Công nghệ thông tin chương trình theo kiểu thu in băng truyền thống đang được những người làm phát thanh hiện đại thay thế bằng phát thanh trực tiếp - một phương thức làm phát thanh hiện đang được cả thế giới quan tâm. Hiện nay, khi các phương tiện thông tin đại chúng ngày càng phát triển, mỗi nhóm công chúng và mỗi người có quyến tự lựa chọn cho mình một hình thức tiếp nhận thông tin phù hợp thì phát thanh vẫn là một phương tiện thông tin được nhiều người ưa thích. Nhờ ứng dụng những tiến bộ về kỹ thuật và công nghệ mới, ưu thế phát thanh ngày càng được khẳng định rõ rệt hơn. Công nghệ phát thanh trực tiếp đã tạo ra sức sống mới cho phát thanh. Nó trực tiếp đưa lên làn sóng phát thanh sự sinh động, hấp dẫn của những thông tin mới mẻ, gần gũi với đời sống hàng ngày... Ở Thụy Điển, người ta đưa ra những tiêu chí cho phát thanh trực tiếp là: Xây dựng kênh thông tin chỉ dẫn trên sóng phát thanh - Hà Nội, 2003 Trang 16
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan