TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
CHUYÊN NGÀNH CÔNG NGHỆ PHẦN MỀM
BÙI CAO HỌC – NGUYỄN VĂN TÝ
XÂY DỰNG HỆ THỐNG
THƯƠNG MẠI HƯỚNG DỊCH VỤ
KHÓA LUẬN CỬ NHÂN TIN HỌC
NĂM 2009
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
MỤC LỤC
Chương 1
MỞ ĐẦU .........................................................................................14
1.1
Lý do chọn đề tài........................................................................................14
1.2
Mục đích ....................................................................................................15
1.3
Đối tượng ...................................................................................................15
1.4
Phạm vi nghiên cứu....................................................................................16
Chương 2
TỔNG QUAN ..................................................................................16
Tình hình Thương mại điện tử ....................................................................16
2.1
2.1.1
Thế giới .................................................................................................. 16
2.1.2
Việt Nam ................................................................................................ 18
Xu hướng phần mềm hướng dịch vụ (SaaS) ...............................................21
2.2
2.2.1
Thế giới .................................................................................................. 21
2.2.2
Việt Nam ................................................................................................ 22
Thuận lợi và khó khăn cho TMĐT ở Việt Nam ..........................................22
2.3
2.3.1
Thuận lợi ................................................................................................ 22
2.3.2
Khó khăn ................................................................................................ 23
Hướng tiếp cận ...........................................................................................23
2.4
Chương 3
KIẾN THỨC NỀN TẢNG ...............................................................24
Thương mại điện tử (EC) ...........................................................................24
3.1
3.1.1
Khái niệm về EC..................................................................................... 24
3.1.2
So sánh E-Commerce và E-Business....................................................... 25
3.1.3
Khung hoạt động .................................................................................... 26
3.1.4
Các thành phần tham gia ......................................................................... 28
3.1.5
Phân loại EC ........................................................................................... 29
3.1.5.1 Phân loại theo mô hình thương mại .................................................. 29
3.1.5.1.1 Đưa ra giá của bạn cần .............................................................. 29
MỞ ĐẦU 2
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
3.1.5.1.2 Tìm giá tốt nhất ......................................................................... 29
3.1.5.1.3 Môi giới .................................................................................... 29
3.1.5.1.4 Chi nhánh tiếp thị...................................................................... 30
3.1.5.1.5 Hệ thống đề nghị điện tử ........................................................... 30
3.1.5.1.6 Bán đấu giá trực tuyến .............................................................. 30
3.1.5.1.7 Sản xuất theo yêu cầu khách hàng và cá nhân hóa ..................... 30
3.1.5.2 Phân loại theo bản chất của giao dịch ............................................... 30
3.1.6
Hệ thống EC ........................................................................................... 31
3.1.7
Một số vấn đề cần lưu ý .......................................................................... 32
3.1.7.1 Bảo mật trong EC ............................................................................ 32
3.1.7.1.1 Một số vấn đề bảo mật .............................................................. 32
3.1.7.1.2 Qui trình bảo mật ...................................................................... 33
3.1.7.2 Thanh toán qua mạng ....................................................................... 33
3.1.7.2.1 Quy trình thanh toán điện tử...................................................... 34
3.1.7.2.2 Cổng thanh toán điện tử ............................................................ 36
Phần mềm SaaS .........................................................................................46
3.2
3.2.1
Ví dụ mở đầu - Google Docs................................................................... 46
3.2.1.1 Giới thiệu về Google Docs ............................................................... 46
3.2.1.2 Đặc điểm của Google Docs: ............................................................. 47
3.2.2
Thế nào là một phần mềm SaaS? ............................................................ 47
3.2.3
Đặc trưng của phần mềm SaaS................................................................ 48
3.2.4
Bốn cấp độ phát triển của phần mềm SaaS .............................................. 49
3.2.4.1 Cấp độ 1: Có thể tùy biến ................................................................. 49
3.2.4.2 Cấp độ 2: Cung cấp khả năng cấu hình............................................. 49
3.2.4.3 Cấp độ 3: Khả năng cấu hình, hiệu năng đa người dùng: .................. 49
3.2.4.4 Cấp độ 4: Tính mở rộng, khả năng cấu hình, hiệu năng đa người dùng:
49
MỞ ĐẦU 3
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
3.2.5 So sánh phần mềm SaaS và phần mềm truyền thống (không chạy qua
mạng) 50
3.2.6
So sánh phần mềm SaaS với ứng dụng web thông thường ...................... 51
3.2.7
So sánh SaaS và SOA ............................................................................. 51
3.2.8
So sánh SaaS với phần mềm nguồn mở (Open Source Software) ............ 51
3.2.9
Những thuận lợi của phần mềm SaaS...................................................... 52
3.2.9.1 Chi phí triển khai thấp, thời gian triển khai nhanh ............................ 52
3.2.9.2 Không cần nhiều sự hỗ trợ kĩ thuật ................................................... 52
3.2.9.3 Nâng cấp chương trình mà không tốn thêm chi phí .......................... 52
3.2.9.4 Truy cập không giới hạn không gian và thời gian ............................. 53
3.2.10 Khó khăn của phần mềm SaaS ................................................................ 53
3.2.10.1 Đối với người dùng (doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân) .................... 53
3.2.10.2 Đối với nhà cung cấp dịch vụ ......................................................... 53
3.2.10.3 Vấn đề bảo mật .............................................................................. 53
3.2.10.4 Vấn đề bảo đảm truy cập đồng thời ................................................ 54
Chương 4
PHÂN TÍCH – THIẾT KẾ ...............................................................55
4.1
Yêu cầu thiết kế .........................................................................................55
4.2
Phương pháp thiết kế và môi trường phát triển ...........................................56
4.2.1
Mô hình 3 lớp ......................................................................................... 56
4.2.2
Ích lợi của mô hình 3 lớp ........................................................................ 58
4.2.3
Môi trường phát triển .............................................................................. 58
Thiết kế hệ thống .......................................................................................59
4.3
4.3.1
Sơ đồ tổng quan hệ thống........................................................................ 59
4.3.2
Người dùng và chức năng của hệ thống .................................................. 61
4.3.2.1 Người dùng hệ thống ....................................................................... 61
4.3.2.1.1 Người dùng trên hệ thống cha ................................................... 62
4.3.2.1.2 Người dùng trên hệ thống con ................................................... 62
MỞ ĐẦU 4
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
4.3.2.2 Chức năng hệ thống ......................................................................... 62
4.3.2.2.1 Yêu cầu chức năng: ................................................................... 62
4.3.2.2.2 Yêu cầu phi chức năng: ............................................................. 63
4.3.3
Danh sách các Actor ............................................................................... 63
4.3.4
Use - case cho đối tượng SaaSAdmin ..................................................... 64
4.3.4.1 Danh sách các Use-case ................................................................... 64
4.3.4.2 Ý nghĩa các Use-case ....................................................................... 67
4.3.5
Use – case cho đối tượng SaaSCustomer................................................. 68
4.3.5.1 Danh sách các Use-case ................................................................... 68
4.3.5.2 Ý nghĩa các Use-case ...................................................................... 74
4.3.6
Use-case cho đối tượng ClientCustomer ................................................. 76
4.3.6.1 Danh sách các use-case .................................................................... 76
4.3.6.2 Ý nghĩa các use-case ........................................................................ 77
Thiết kế Cơ sở dữ liệu ................................................................................78
4.4
4.4.1
Lược đồ cơ sở dữ liệu ............................................................................. 78
4.4.2
Danh sách các bảng cơ sở dữ liệu ........................................................... 80
Thiết kế xử lý .............................................................................................82
4.5
4.5.1 Giải quyết vấn đề đường dẫn tới website thành viên – kỹ thuật URL
Friendly ............................................................................................................... 82
4.5.2
Sơ đồ lớp ................................................................................................ 84
4.5.3
Luồng xử lý ............................................................................................ 88
4.5.3.1 Luồng xử lý cho đối tượng SaaSAdmin ........................................... 88
4.5.3.2 Luồng xử lý cho đối tượng SaaSCustomer ....................................... 89
4.5.3.3 Luồng xử lý cho đối tượng ClientCustomer ..................................... 90
Thiết kế giao diện.......................................................................................92
4.6
4.6.1
Giao diện ứng dụng SaaSSystem - ứng dụng cha .................................... 92
4.6.1.1 Màn hình trang chủ (front-end) ........................................................ 92
MỞ ĐẦU 5
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
4.6.1.2 Màn hình đăng ký ............................................................................ 93
4.6.1.3 Màn hình trang chủ (back-end) ........................................................ 94
4.6.2
Giao diện ứng dụng SaaSCustomer - ứng dụng con ................................ 95
4.6.2.1 Màn hình trang chủ (front-end) ........................................................ 95
4.6.2.2 Màn hình trang chủ (back–end) ........................................................ 98
4.6.2.3 Hệ thống menu (back-end) ............................................................... 99
Chương 5
KIỂM CHỨNG HỆ THỐNG ...........................................................99
5.1
Kiến thức nền tảng, mục tiêu của việc kiểm chứng hệ thống .................... 100
5.2
Cách thức kiểm chứng.............................................................................. 100
5.3
Môi trường và công cụ giả định................................................................ 101
5.4
Kết quả .................................................................................................... 101
5.4.1
Kiểm chứng giao diện (GUI Test) ......................................................... 101
5.4.2
Kiểm chứng chức năng ......................................................................... 102
Chương 6
CÀI ĐẶT – TRIỂN KHAI ............................................................. 102
6.1
Mục tiêu triển khai ................................................................................... 102
6.2
Yêu cầu triển khai .................................................................................... 102
6.2.1
Yêu cầu về phần cứng ........................................................................... 102
6.2.2
Yêu cầu về phần mềm ........................................................................... 103
6.2.3
Yêu cầu về con người ........................................................................... 103
6.3
Chi phí triển khai ..................................................................................... 104
6.3.1
Chi phí phần cứng................................................................................. 104
6.3.2
Chi phí phần mềm................................................................................. 104
6.3.3
Chi phí đào tạo và chuyển giao ............................................................. 104
6.4
Các bước triển khai .................................................................................. 105
6.4.1
Tiếp nhận và phân tích yêu cầu triển khai ............................................. 105
6.4.2
Triển khai ứng dụng.............................................................................. 105
Chương 7
NHẬN XÉT - ĐÁNH GIÁ ............................................................. 105
MỞ ĐẦU 6
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
Kết quả đạt được ...................................................................................... 105
7.1
7.1.1
Về mặt lý thuyết ................................................................................... 105
7.1.1.1 Lý thuyết về TMĐT ....................................................................... 105
7.1.1.2 Lý thuyết SaaS ............................................................................... 106
7.1.2
Về mặt ứng dụng .................................................................................. 107
7.1.2.1 Giao diện ....................................................................................... 107
7.1.2.2 Tính năng ....................................................................................... 108
7.1.3
7.2
So sánh kết quả đặt được với các hệ thống SaaS sẵn có ở VN ............... 109
Hạn chế luận văn ...................................................................................... 110
7.2.1
Về mặt lý thuyết: .................................................................................. 110
7.2.2
Về mặt ứng dụng: ................................................................................. 110
7.3
Hướng phát triển ...................................................................................... 111
7.3.1
Về mặt giao diện ................................................................................... 111
7.3.2
Về tính năng ......................................................................................... 111
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 112
Sách, Ebooks, Giáo trình, Bài giảng ...................................................................... 112
Luận văn, luận án, báo cáo .................................................................................... 113
Websites, Blog chuyên gia .................................................................................... 114
PHỤ LỤC ............................................................................................................. 115
Phụ lục A. Giao diện ứng dụng SaaSSystem ......................................................... 115
Giao diện ứng dụng SaaSSystem - ứng dụng cha................................................... 115
Giao diện ứng dụng SaaSCustomer – ví dụ về ứng dụng con.................................121
Phụ lục B. Mô tả thuộc tính các bảng cơ sở dữ liệu ............................................... 136
Phụ lục C. Đặc tả các Use-case ............................................................................. 144
Đặc tả các Use-case của SaaSAdmin ..................................................................... 144
Đặc tả các Use-case của SaaSCustomer.................................................................146
Đặc tả các Use-case của đối tượng ClientCustomer ............................................... 155
MỞ ĐẦU 7
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
Phụ lục D. Các phần mềm hỗ trợ và bộ thư viện sử dụng trong luận văn ............... 158
Phụ lục F. Danh mục các test case đã thực hiện được ............................................ 159
Phụ lục G. Cấu hình IIS và tập tin Web.config ...................................................... 173
Danh sách các hình
Hình 2-1 Thống kế số người sử dụng Internet trên thế giới năm 2008 ........................ 17
Hình 2-2 Tình hình TMĐT Việt Nam (2005-2007) ................................................... 19
Hình 3-1 Khung hoạt động của EC ............................................................................ 26
Hình 3-2 Các thành phần tham gia hệ thống EC ........................................................ 28
Hình 3-3 Mối liên hệ giữa các loại hình kinh doanh trong EC ................................... 30
Hình 3-4 Hệ thống EC ............................................................................................... 31
Hình 3-5 Qui trình bảo mật trên một hệ thống website thông thường ......................... 33
Hình 3-6 Qui trình thanh toán trực tuyến với giao thức SET ...................................... 35
Hình 3-7 Qui trình thanh toán với Paypal ................................................................. 37
Hình 3-8 Mô hình OnLink ......................................................................................... 40
Hình 3-9 Qui trình thanh toán với OnLink ................................................................. 41
Hình 3-10 Thanh toán trực tuyến với Google Checkout ............................................. 42
Hình 3-11 Google Checkout - bước 1 - thực hiện đặt hàng ........................................ 42
Hình 3-12 Google Checkout - bước 2 - chọn phương thức thanh toán........................ 43
Hình 3-13 Google Checkout - bước 3 - đăng nhập vào Google Checkout để hoàn tất
quá trình thanh toán .................................................................................................... 44
Hình 3-14 Một số khách hàng của Google Checkout ................................................. 45
Hình 3-15. So sánh qui trình phát triển phần mềm SaaS và phần mềm truyền thống ... 50
Hình 4-1 Tổng quan mô hình 3 lớp ............................................................................. 56
Hình 4-2 Tổng quan hệ thống SaaSSytem với 3 loại đối tượng người dùng chính....... 60
Hình 4-3 Sơ đồ tổng quan các use-case của đối tượng SaaSAdmin ............................. 64
Hình 4-4 Chi tiết use-case Quàn lý khách hàng........................................................... 65
Hình 4-5 Chi tiết use-case Quàn lý người dùng .......................................................... 66
Hình 4-6 Danh sách use-case cho đối tượng SaaSCustomer........................................ 68
Hình 4-7 SaaSCustomer với phân hệ Quản lý khách hàng .......................................... 69
Hình 4-8 SaaSCustomer với phân hệ Quản lý sản phẩm ............................................. 70
Hình 4-9 SaaSCustomer với phân hệ Quản lý danh mục sản phẩm ............................. 71
Hình 4-10 SaaSCustomer với phân hệ Quản lý đơn hàng............................................ 72
MỞ ĐẦU 8
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
Hình 4-11 SaaSCustomer với phân hệ Quản lý Banner ............................................... 72
Hình 4-12 SaaSCustomer với phân hệ Quản lý tin tức ................................................ 73
Hình 4-13 SaaSCustomer với phân hệ Quản lý menu ................................................. 74
Hình 4-14 Danh sách use-case cho đối tượng ClientCustomer .................................... 76
Hình 4-15 Lược đồ cơ sở dữ liệu ................................................................................ 79
Hình 4-16 Tổng quan về các lớp trong hệ thống SaaSSystem ..................................... 84
Hình 4-17 Sơ đồ lớp cho phân hệ Sản phẩm - Danh mục sản phẩm ............................ 86
Hình 4-18 Sơ đồ lớp cho phân hệ cấu hình hệ thống trên từng website thành viên. ..... 87
Hình 4-19 Sơ đồ lớp cho phân hệ Phân quyền người dùng. ......................................... 88
Hình 4-20 Luồng xử lý cho đối tượng SaaSAdmin ..................................................... 89
Hình 4-21 Luồng xử lý cho đối tượng SaaSCustomer ................................................. 90
Hình 4-22 Luồng xử lý cho đối tượng ClientCustomer ............................................... 91
Hình 4-23 Trang chủ ứng dụng SaaSSystem ............................................................... 92
Hình 4-24 Màn hình đăng ký SaaSCustomer .............................................................. 93
Hình 4-25 Màn hình trang chủ admin SaaSAdmin ...................................................... 94
Hình 4-26 Màn hình trang chủ SaaSCustomer ............................................................ 95
Hình 4-27 Một màn hình giao diện của một website thành viên ................................. 97
Hình 4-28 Màn hình trang chủ phần quản trị của SaaSCustomer ................................ 98
Hình 4-29 Hệ thống menu trong admin của SaaSCustomer ........................................ 99
Hình 7-1 Màn hình trang chủ SaaSSystem ................................................................ 116
Hình 7-2 Màn hình đăng nhập dành cho thành viên SaaSystem (SaaSCustomer) ...... 117
Hình 7-3 Màn hình đăng ký thành viên trên SaaSSystem .......................................... 118
Hình 7-4 Màn hình log-in vào hệ thống SaaSSystem ................................................ 119
Hình 7-5 Màn hình danh sách khách hàng trên SaaSSystem ..................................... 120
Hình 7-6 Màn hình danh sách người dùng trên SaaSSystem ..................................... 120
Hình 7-7 Màn hình thêm mới người dùng ................................................................. 121
Hình 7-8 Màn hình trang chủ của một website thành viên ........................................ 122
Hình 7-9 Màn hình xem danh sách sản phẩm trong danh mục .................................. 123
Hình 7-10 Màn hình xem chi tiết sản phẩm .............................................................. 124
Hình 7-11 Màn hình xem thông tin giỏ hàng ............................................................ 125
Hình 7-12 Màn hình thanh toán qua Paypal .............................................................. 126
Hình 7-13 Login vào Paypal ..................................................................................... 127
Hình 7-14 Kiểm tra lại thông tin trên Paypal ............................................................ 128
Hình 7-15 Thanh toán thành công trên Paypal .......................................................... 129
Hình 7-16 Thông báo thanh toán thành công trên website......................................... 129
MỞ ĐẦU 9
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
Hình 7-17 Màn hình trang chủ quản trị hệ thống (back-end) của một khách hàng ..... 130
Hình 7-18 Danh sách danh mục sản phẩm ................................................................ 131
Hình 7-19 Danh sách sản phẩm ................................................................................ 132
Hình 7-20 Danh sách đơn hàng................................................................................. 133
Hình 7-21 Danh sách menu ...................................................................................... 134
Hình 7-22 Danh sách nội dung ................................................................................. 135
Hình 7-23 Danh sách banner .................................................................................... 136
Hình 7-24 Cấu hình IIS ............................................................................................ 174
Hình 7-25 Tạo tên Alias cho thư mục ....................................................................... 175
Hình 7-26 Chọn thư mục lưu website ....................................................................... 175
Hình 7-27 Chỉ định tập tin mặc định chạy khi truy cập website ................................ 176
Hình 7-28 Cài đặt thành công website ...................................................................... 177
Danh sách bảng biểu
Bảng 1 Thống kê tỉ lệ người dùng Internet trên thế giới (tính đến 31/12/2008) ........... 17
Bảng 2 Phí thánh toán với gói dịch vụ tiêu chuẩn của Paypal ..................................... 38
Bảng 3 Phí thánh toán với gói dịch vụ chuyên nghiệp của Paypal ............................... 39
Bảng 4 Một số so sánh giữa Google Checkout và Paypal............................................ 46
Bảng 5 So sánh phần mềm SaaS và phần mềm truyền thống (không chạy qua mạng) . 50
Bảng 6 Ý nghĩa các use-case - phân hệ người dùng SaaSAdmin ................................. 68
Bảng 7 Ý nghĩa các use-case - phân hệ người dùng SaaSCustomer............................ 75
Bảng 8 Ý nghĩa các use-case - phân hệ người dùng ClientCustomer ........................... 78
Bảng 9 Danh sách các bảng trong cơ sở dữ liệu .......................................................... 82
Bảng 10 So sánh hệ thống SaaSSystem với một số trang web cùng tính năng ở VN . 110
Danh sách các thuật ngữ sử dụng*
B2C (Business to Consumer): là những giao dịch trực tuyến giữa các doanh nghiệp và
người tiêu thụ riêng biệt.
B2B (Business to Business): là các giao dịch giữa các doanh nghiệp với nhau.
B2E (business-to-employee): là trường hợp con của intrabusiness. Trong đó, công ty
cung cấp dịch vụ, thông tin hay sản phẩm đến các nhân viên.
MỞ ĐẦU 10
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
Back-end: là công cụ quản lý dành cho các nhà quản trị website.Phần hệ thống này chỉ
có những nhà quản trị website mới được đăng nhập và sử dụng.
Banner: là các khung hình thể hiện thông tin quảng cáo hoặc cổ động.
C2B (Consumer to Business): C2B là mô hình TMĐT trong đó mỗi cá nhân sử dụng
Internet để bán sản phẩm hay dịch vụ tới các tổ chức, hay là các tổ chức tìm kiếm
những người tiêu dùng và bán sản phẩm cho họ.
C2C (Consumer-to-Consumer): C2C là mô hình TMĐT trong đó người tiêu thụ bán
trực tiếp cho một người tiêu thụ khác.
ClientCustomer: Tên tự đặt – khách hàng đầu cuối - là đối tượng khách hàng của
website thành viên (SaaSCustomer).
CRM (Customer Relationship Management): quản trị mối quan hệ khách hàng.
DDoS: Viết tắt của từ Distributed Denial of Service – đây cũng là phương pháp tấn
công từ chối dịch vụ nhưng không giống như DoS mà gọi là DDos (từ chối dịch vụ
phân tán), nghĩa là cùng một lúc nhiều máy tính sẽ được huy động để gởi gói tin đến
máy chủ đích, đến một lúc nào đó sẽ làm máy chủ đích bị quá tải và không thể hồi đáp
các yêu cầu khác, dẫn đến làm tê liệt hệ thống (1).
DoS: Viết tắt của từ Denial of Service - là kiểu tấn công làm cho các dịch vụ mạng bị
tê liệt và không còn khả năng đáp ứng được yêu cầu nữa. Loại tấn công này ảnh hưởng
đến nhiều hệ thống, rất dễ thực hiện và lại khó bảo vệ hệ thống khỏi bị tấn công (2).
Digital banking: Giao dịch ngân hàng số hóa.
Digital securities trading: Giao dịch chứng khoán số hóa.
EDI: Viết tắt của từ Electronic Data Interchange – dịch vụ trao đổi dữ liệu điện tử tiền thân của thương mại điện tử hiện nay.
E-tailing: là bán lẻ trực tuyến, thường là B2C.
E-Commerce (EC): Thương mại điện tử.
E-Business: Hoạt động thương mại sử dụng các phương tiện và công nghệ xử lý thông
tin số hóa.
MỞ ĐẦU 11
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
E-Gorvernment: Chính phủ điện tử. Chính phủ mua/cung cấp hàng hóa, dịch vụ hay
thông tin từ/đến các doanh nghiệp (G2B) hoăc cá nhân (G2C).
E-Marketing: Tiếp thị điện tử.
E-Market: Thị trường điện tử - là nơi người bán và người mua gặp nhau trực tuyến để
trao đổi hàng hóa, dịch vụ, thông tin và tiền tệ.
E-marketplace: Sàn giao dịch điện tử.
E-Mobile: Các giao dịch hay hoạt động được thực hiện ở môi trường không dây.
E-Payment: Thanh toán điện tử.
E-Purseb: Túi tiền điện tử, còn gọi là “ví tiền điện tử”– là nơi để gởi tiền mặt Internet,
chủ yếu thể hiện dưới dạng thẻ thông minh (Smart card).
ERP (Enterprise Resource Planning): Hệ thống chương trình hoạch định tài nguyên
doanh nghiệp.
Front-end: là phần thấy được bên ngoài của website dành cho khách viếng thăm.
FEDI: Trao đổi dữ liệu tài chính, chuyên phục vụ cho việc thanh toán điện tử giữa các
công ty giao dịch điện tử với nhau.
Hacker: kẻ tấn công các ứng dụng qua mạng.
Internet Cash: Tiền mặt điện tử - là tiền mặt được mua từ một nơi phát hành (ngân
hàng hoặc một tổ chức tín dụng nào đó), sau đó được chuyển đổi tự do sang các đồng
tiền khác thông qua Internet, áp dụng cho phạm vi một nước cũng như giữa các quốc
gia với nhau.
Internet: Mạng toàn cầu kết nối các máy tính với nhau.3
Intranet: Mạng máy tính cục bộ sử dụng công nghệ Internet để bảo mật việc chia sẻ
thông tin trong một tổ chức.4
Extranet: là mạng cục bộ sử dụng giao thức kết nối Internet và mạng để bảo mật chia
sẻ thông tin giữa các phòng ban trong một tổ chức hoặc giữa tổ chức với các nhà phân
phối, các nhà cung ứng và các đối tác. Một mạng extranet có thể xem như là mạng
intranet của một công ty mở rộng, cho phép người dùng bên ngoài có thể sử dụng.5
MỞ ĐẦU 12
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
Mô hình EC: là phương thức kinh doanh của công ty để phát sinh lợi nhuận cho công
ty. Mô hình EC giải thích một công ty đóng vai trò như thế nào trong một dây chuyền.
On-Demand Software: phần mềm cung cấp theo yêu cầu.
P2P (Peer-to-Peer): là công nghệ sử dụng khả năng của mạng máy tính đơn lẻ chia sẽ
dữ liệu và xử lý với những máy khác một cách trực tiếp. Có thể được dùng trong mô
hình C2C, B2B, và B2C.
PaaS: Viết tắt của từ Platform as a Service – cung cấp nền tảng để xây dựng ứng dụng.
Các nhà phát triển PaaS mong muốn cung cấp một nền tảng để các nhà lập trình có thể
phát triển chương trình của họ một cách nhanh chóng và dễ dàng.
SaaS: Viết tắt của từ Software as a Service – phần mềm hướng dịch vụ - Theo định
nghĩa của hãng nghiên cứu toàn cầu IDC thì SaaS là: "Phần mềm hoạt động trên web,
được quản lý bởi nhà cung cấp và cho phép người sử dụng truy cập từ xa". Về cơ bản
các thuật ngữ SaaS và On-Demand Software được hiểu như nhau.
Sàn giao dịch: là một loại đặc biệt của thị trường điện tử. Giá cả trong thị trường có
thể qui định và giá cả có thể thay đổi sao cho phù hợp giữa cung và cầu.
SSO: Viết tắt của từ Single Sign On – đăng nhập một lần cho nhiều ứng dụng. Giả sử
bạn có một tài khoản Gmail, sau khi bạn đăng nhập vào hộp mail của mình thì bạn có
thể sử dụng Google Docs, Picasaweb Album … mà không cần phải đăng nhập lại vào
các ứng dụng này một lần nữa vì tất cả các ứng dụng trên đều sử dụng dữ liệu người
dùng chung.
SaaSSystem: Tên tự đặt – hệ thống website SaaSSystem – cho phép thành viên đăng
ký trên đó. Sau khi đăng ký, thành viên (SaaSCustomer) có một website riêng cho
mình.
SaaSCustomer: Tên tự đặt – thành viên đăng ký trên website SaaSSystem. Đồng thời
đóng vai trò là quản trị hệ thống đối với website họ có được.
WWW (World Wide Web): tập hợp những văn bản, nội dung trên Internet.
Test case: một tình huống được tạo ra nhằm kiểm chứng sự đúng đắn của chương trình
phần mềm.
MỞ ĐẦU 13
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
*
Giáo trình Thương Mại Điện tử - Lê Thị Nhàn, giảng viên khoa CNTT, trường ĐH KHTN.
Luận văn Nghiên cứu một số vấn đề về bảo mật- SVTH: Nguyễn Duy Thăng – Nguyễn Minh Thu – GVHD: Th.S Mai Văn
Cường.
3, 4, 6
www.en.wikimedia.org
1, 2
Chương 1 MỞ ĐẦU
1.1 Lý do chọn đề tài
Ngày nay Thương Mại Điện Tử (TMĐT) đã trở thành một công cụ thương mại phổ
biến trên thế giới và Việt Nam. Ở VN, điển hình có các trang: www.gophatdat.com,
www.timnhanh.com, www.vietnamworks.com.vn, www.travel.com.vn … đang có tình
hình phát triển tốt. Tuy nhiên, để hình thành nên những trang TMĐT khá nổi tiếng đó
là cả một quá trình. Thời gian, tiền bạc và công sức bỏ ra không ít.
Trong thời đại thông tin bùng nổ, các doanh nghiệp đã dần ý thức được tác dụng của
kênh thông tin Internet. Các cơ hội kinh doanh và hợp tác làm ăn có thể nảy sinh từ
Internet. Trong khi đó, hiện nay, để một doanh nghiệp triển khai được ý định kinh
doanh của mình trên môi trường mạng Internet là một vấn đề không hề đơn giản. Vấn
đề đó chính là chi phí, thời gian triển khai và bảo trì hệ thống. Theo mô hình truyền
thống, để triển khai một phần mềm cần phải có các giai đoạn sau đây:
Doanh nghiệp xác định yêu cầu hệ thống cần triển khai
Thuê một công ty tư vấn để tư vấn về vấn đề kĩ thuật
Thuê một công ty phần mềm để phát triển hệ thống
Triển khai hệ thống
Bảo trì hệ thống
Chính vì có quá nhiều giai đoạn nên chi phí của một phần mềm rất cao. Hơn nữa thời
gian phát triển phần mềm kéo dài, có thể lên đến vài năm nếu hệ thống lớn. Sau khi hệ
thống đã đi vào hoạt động doanh nghiệp phải trả tiền thuê nhân viên kĩ thuật, tiền bản
MỞ ĐẦU 14
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
quyền phần mềm để duy trì hệ thống. Đây chính là vấn đề nan giải đối với doanh
nghiệp, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.Điều này khiến việc đầu tư
kinh doanh qua môi trường mạng Internet của nhiều doanh nghiệp Việt Nam gặp nhiều
khó khăn. Một câu hỏi đặt ra là: Có giải pháp nào giúp doanh nghiệp và người dùng có
thể tiếp cận với TMĐT dễ dàng hơn, có thể tiếp cận TMĐT với chi phí thấp nhất, thời
gian triển khai nhanh nhất và duy trì, bảo trì hệ thống dễ dàng?
Đi tìm câu trả lời cho các câu hỏi trên cũng chính là lý do chọn đề tài “Xây dựng hệ
thống TMĐT hướng dịch vụ”.
1.2 Mục đích
Tìm hiểu và làm rõ các khái niệm về TMĐT, phần mềm hướng dịch vụ (SaaS), kĩ thuật
lập trình trên môi trường mạng Internet. Trên cơ sở đó xây dựng hệ thống TMĐT
hướng dịch vụ với các mục đích sau:
Cung cấp một giải pháp toàn diện về TMĐT cho người dùng là doanh nghiệp, tổ chức
hay cá nhân. Việc cung cấp giải pháp TMĐT này phải thỏa các tiêu chí sau:
Có đầy đủ các tính năng như một website TMĐT bình thường.
Chi phí triển khai thấp.
Thời gian triển khai nhanh.
Chi phí duy trì, bảo trì hệ thống thấp.
An toàn, ổn định và bảo mật dữ liệu.
1.3 Đối tượng
Đối tượng mà đề tài phục vụ đó chính là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các cá nhân và
người sử dụng mạng Internet.
Với đối tượng người dùng là doanh nghiệp vừa và nhỏ, luận văn sẽ nghiên cứu và cung
cấp cho đối tượng này giải pháp TMĐT toàn diện với chi phí thấp nhất, thời gian triển
khai nhanh nhất và bảo trì hệ thống dễ dàng nhất có thể.
Với đối tượng là các cá nhân muốn kinh doanh qua môi trường mạng Internet, họ có
thể sử dụng kết quả luận văn với tư cách là một doanh nghiệp hoặc với tư cách là một
người dùng mạng.
MỞ ĐẦU 15
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
Với đối tượng là người sử dụng mạng Internet, họ có thể là người dùng đầu cuối của
các hệ thống TMĐT của những doanh nghiệp ở trên hoặc họ đơn thuần chỉ là tìm kiếm
thông tin để phục vụ nhu cầu của mình, kết quả của luận văn cũng cung cấp cho họ một
nơi tập trung thông tin của một lĩnh vực nào đó – như ta vẫn thườg gọi bằng từ “cộng
đồng” – để họ có thể dễ dàng trong việc tìm kiếm thông tin.
1.4 Phạm vi nghiên cứu
TMĐT là một lĩnh vực rộng cả về nghiệp vụ chuyên môn lẫn lý thuyết ứng dụng.
Doanh nghiệp muốn hoạt động trong lĩnh vực này đòi hỏi phải có thời gian để tiếp cận
và hiểu nó. Với một khoảng thời gian có hạn, đề tài chỉ giới hạn nghiên cứu trong một
phạm vi có thể:
-
Tìm hiểu lý thuyết về TMĐT.
-
Tìm hiểu lý thuyết về phần mềm hướng dịch vụ (Software as a Service).
-
Triển khai thử nghiệm một hệ thống TMĐT theo mô hình phần mềm hướng
dịch vụ.
Chương 2 TỔNG QUAN
2.1 Tình hình Thương mại điện tử
2.1.1 Thế giới
Theo thống kê của website www.internetworldstats.com thì tổng số người truy cập
Internet trên thế giới tính đến ngày 31/12/2008 là 1.581.571.589 người chiếm 23.6%
dân số toàn cầu.
Chi tiết bảng thống kê người dùng Internet trên thế giới như sau:
Vùng
Dân số
Người dùng
Internet
( 31/12/2000)
Người dùng
Internet
(số liệu mới
nhất)
%
dân số
Tăng so
với năm
2000 (%)
Tỉ lệ
(%)
Châu Phi
975.330.899
4.514.400
54.171.500
5,6 %
1.100,0 %
3,4 %
Châu Á
3.780.819.792
114.304.000
650.361.843
17,2 %
469,0 %
41,1 %
TỔNG QUAN 16
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
Châu Âu
803.903.540
105.096.093
390.141.073
48,5 %
271,2 %
24,7 %
Trung
Đông
196.767.614
3.284.800
45.861.346
23,3 %
1.296,2 %
2,9 %
Bắc Mĩ
337.572.949
108,096,800
246.822.936
73,1 %
128,3 %
15,6 %
Mĩ Latinh
581.249.892
18,068,919
173.619.140
29,9 %
860,9 %
11,0 %
Châu Úc
34.384.384
7,620,480
20.593.751
59,9 %
170,2 %
1,3 %
1.581.571.589 23,6 % 338,1 %
Tổng cộng 6.710.029.070 360.985.492
Bảng 1 Thống kê tỉ lệ người dùng Internet trên thế giới (tính đến 31/12/2008)
100,0 %
Nguồn: Internet World Stats (www.internetworldstats.com)
Theo thống kê ở bảng trên ta thấy Châu Á là khu vực có tổng số người truy cập
Internet cao nhất thế giới là 650,4 triệu người (41,1%), vị trí tiếp theo là Châu Âu với
390,1 triệu người (24,7%) và Bắc Mĩ 246,8 triệu người (15,6%), cuối cùng thấp nhất là
châu Úc với chỉ 20,6 triệu người (1,3%). Hình vẽ sau thể hiện cái nhìn trực quan hơn
về bảng số liệu thống kê ở trên:
Hình 2-1 Thống kế số người sử dụng Internet trên thế giới năm 2008
Nguồn: Internet World Stats (www.internetworldstats.com)
TỔNG QUAN 17
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
Theo thống kê của hãng nghiên cứu Forrester Research, doanh số bán hàng trực tuyến
trên toàn thế giới trong năm 2006 ước đạt khoảng gần 2.500 tỷ USD, với tốc độ tăng
trưởng trung bình trên dưới 7% năm, và dự kiến trong năm 2007, tỷ lệ tăng trưởng sẽ là
8%.
Tóm lại: tình hình thương mại điện tử trên thế giới đang ngày một phát triển trong đó
khu vực châu Mĩ đang có chiều hướng giảm lại nhường chỗ cho các nước đang phát
triển đặc biệt là khu vực châu Á, trong đó có Việt Nam.
2.1.2 Việt Nam
Theo báo cáo của Bộ Công Thương về tình hình TMĐT VN năm 2007 thì TMĐT VN
đã có những chuyển biến tích cực và thể hiện ở các mặt sau:
Hiệu quả ứng dụng TMĐT tại các doanh nghiệp đã rõ ràng và có xu hướng ngày
càng tăng1
Mảng sáng nhất trong năm 2007 là hiệu quả đầu tư cho thương mại điện tử khá cao và
có xu hướng tiếp tục tăng. Kết quả điều tra cho thấy trên một phần ba doanh nghiệp có
doanh thu nhờ các đơn đặt hàng qua phương tiện điện tử ở mức 15% trở lên so với tổng
doanh thu. Nếu so sánh tỷ lệ này với tỷ lệ tương ứng 8% của năm 2005 thì có thể thấy
rõ các doanh nghiệp đã thực sự quan tâm tới thương mại điện tử và đã biết cách biến
những lợi ích tiềm tàng của nó thành hiện thực. Tín hiệu lạc quan nhất là có tới 63%
doanh nghiệp tin tưởng rằng doanh thu có được từ các đơn đặt hàng sử dụng phương
tiện điện tử sẽ tiếp tục tăng. Kết quả trên có mối tương quan mật thiết với tỷ trọng cũng
như cơ cấu đầu tư cho thương mại điện tử. Một mặt, chi phí đầu tư cho thương mại
điện tử tăng mạnh, năm 2007 có tới 50% số doanh nghiệp tham gia điều tra (cao gấp ba
lần tỷ lệ 18% của năm 2005) cho biết đã dành trên 5% tổng chi phí hoạt động để đầu tư
cho thương mại điện tử. Mặt khác, cơ cấu đầu tư trở nên hợp lý hơn với khoảng một
nửa chi phí dành cho phần cứng và một phần năm dành cho đào tạo. Cơ cấu đầu tư này
cho thấy đã có sự chuyển biến mạnh mẽ từ nhận thức tới triển khai thương mại thương
điện tử nếu so sánh với các tỷ lệ tương ứng của năm 2005. Tuy nhiên, tỷ lệ đầu tư cho
phần mềm và giải pháp hầu như không thay đổi trong ba năm qua và chỉ dừng ở mức
23%. Rõ ràng, cần phải có sự nỗ lực rất lớn từ nhiều phía để nâng cao tỷ lệ này.
Một trong những thước đo định lượng về đầu tư cho thương mại điện tử là tỷ lệ các
doanh nghiệp xây dựng và vận hành website tăng đều qua các năm và đạt tới 38%
trong năm 2007, tức là cứ 10 doanh nghiệp tham gia điều tra thì đã có tới 4 doanh
TỔNG QUAN 18
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
nghiệp có website. Đồng thời, trong năm 2007 đã có 10% doanh nghiệp tham gia các
sàn giao dịch thương mại điện tử (e-marketplace), 82% có mạng cục bộ (LAN) và đáng
lưu ý nhất là có tới 97% doanh nghiệp đã kết nối Internet với hình thức kết nối chủ yếu
là băng thông rộng ADSL.
Hình 2-2 Tình hình TMĐT Việt Nam (2005-2007)
Thanh toán điện tử phát triển nhanh chóng2
Trước hết, toàn ngành ngân hàng đã có 15 ngân hàng lắp đặt và đưa vào sử dụng 4.300
máy ATM, 24.000 máy POS. Thứ hai, 29 ngân hàng đã phát hành gần 8,4 triệu thẻ
thanh toán và hình thành nên các liên minh thẻ. Trong đó, hệ thống các ngân hàng
thành viên của Smartlink và Banknetvn chiếm khoảng 90% thị phần thẻ cả nước và
đang liên kết với nhau để từng bước thống nhất toàn thị trường thẻ. Các ngân hàng
thương mại đã xây dựng lộ trình để chuyển dần từ công nghệ sử dụng thẻ từ sang công
nghệ chip điện tử. Thứ ba, hầu hết các nghiệp vụ từ Ngân hàng Nhà nước tới các ngân
hàng thương mại và các tổ chức tín dụng đã được ứng dụng công nghệ thông tin.
Hiện có khoảng 20 ngân hàng cung cấp dịch vụ thanh toán qua Internet (Internet
Banking) và tin nhắn di động (SMS Banking). Thanh toán qua thẻ hay POS được đưa
vào ứng dụng rộng rãi hơn với các chức năng ngày càng đa dạng. Bên cạnh ngân hàng,
đối tượng cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử đang mở rộng sang những loại hình
TỔNG QUAN 19
Luận văn Xây dựng hệ thống thương mại trực tuyến hướng dịch vụ - GVHD: Ngô Huy Biên
doanh nghiệp khác. Mô hình cổng thanh toán (payment gateway) đã được hình thành
và bắt đầu đi vào hoạt động. Đặc biệt, năm 2007 là năm đầu tiên một số website
thương mại điện tử Việt Nam triển khai cung cấp dịch vụ thanh toán trực tuyến, bao
gồm Pacific Airlines (www.pacifi cairlines.com.vn), 123mua! (www.123mua.com.vn),
Viettravel (www.viettravel.com.vn) và Chợ điện tử (www.chodientu.vn).
Hoạt động phổ biến, tuyên truyền và đào tạo về thương mại điện tử tiếp tục được
coi trọng và bắt đầu đi vào chiều sâu3
Nhiều doanh nghiệp không chỉ nhận thức được lợi ích to lớn của thương mại điện tử
mà đã thấy sự cần thiết phải tập hợp lại để hỗ trợ nhau trong việc triển khai. Những
doanh nghiệp tiên phong nhất trong lĩnh vực này đã trở thành thành viên sáng lập của
Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (Vecom) vào giữa năm 2007. Nhiều sự kiện
lớn về thương mại điện tử đã được tổ chức và tuyên truyền trên nhiều kênh thông tin
đại chúng như Diễn đàn thương mại điện tử Việt Nam 2007 (Vebiz), Hội thảo bảo vệ
dữ liệu cá nhân trong thương mại điện tử, Chương trình đánh giá xếp hạng website
thương mại điện tử uy tín (TrustVn), Chương trình sinh viên với thương mại điện tử,
các sự kiện liên quan tới bình chọn và trao giải thưởng cup vàng về thương mại điện tử
của Hội Tin học Việt Nam (VAIP) và Hiệp hội doanh nghiệp phần mềm Việt Nam
Vinasa). Đào tạo chính quy về thương mại điện tử tiếp tục được nhiều trường đại học
quan tâm. Một số trường đại học đã có kế hoạch đầu tư sâu cho việc đào tạo thương
mại điện tử với việc hoàn thiện giáo trình và hạ tầng công nghệ phục vụ cho đào tạo,
gắn đào tạo với thực tiễn kinh doanh hết sức năng động và đổi mới liên tục của thương
mại điện tử.
Hệ thống pháp luật cho thương mại điện tử cơ bản đã được xác lập4
Văn bản pháp luật:
1. Luật Giao dịch điện tử và Luật Công nghệ thông tin được ban hành trong năm
2007.
Nghị định chính phủ:
1. Nghị định số 26/2007/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật Giao dịch điện tử
về Chữ ký số và Dịch vụ chứng thực chữ ký số.
2. Nghị định số 27/2007/NĐ-CP về Giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính.
TỔNG QUAN 20
- Xem thêm -