Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi më ®Çu
Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp
sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÓu tiÕt cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa,
chóng ta ®· giµnh ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - chÝnh
trÞ - x· héi. Bøc tranh kinh tÕ - x· héi ngµy cµng s¸ng sña lªn, nã ph¶n ¸nh diÖn
m¹o cña nÒn kinh tÕ. Trªn lÜnh vùc kinh tÕ tèc ®é t¨ng trëng t¬ng ®èi cao vµ æn
®Þnh, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi kh«ng ngõng t¨ng lªn, ®êi sèng nh©n d©n ngµy
cµng ®îc c¶i thiÖn. Trªn lÜnh vùc chÝnh trÞ - x· héi còng cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch
cùc. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn vai trß cña ngµnh kinh tÕ
kh¸c nãi chung. Th¬ng m¹i cïng víi c¸c ngµnh kh¸c lµm thay ®æi c¬ b¶n diÖn m¹o
cña nÒn kinh tÕ. Víi nç lùc cña m×nh th¬ng m¹i ngµy cµng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo
kÕt qu¶ cña nÒn kinh tÕ. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn ngay trong giai ®o¹n hiÖn nay.
Cïng víi qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ hiÖn nay, th¬ng m¹i cµng næi lªn nh mét
ngµnh kh«ng thÓ thiÕu ®îc, ®ãng vai trß lµ ngµnh dÉn ®Çu tham gia vµo qu¸ tr×nh
héi nhËp. Tuy nhiªn, ngµnh th¬ng m¹i níc ta cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ, nhîc ®iÓm.
Cha thùc sù gi÷ ®îc vai trß dÉn d¾t c¸c ngµnh kh¸c trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. V×
vËy ®Ó kh¾c phôc nhîc ®iÓm, ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc, chóng ta ph¶i kh«ng
ngõng c¶i thiÖn ®Ó hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i ®Ó nã ph¸t huy ®îc vai trß cña
nã, mét c«ng cô quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.
Trªn c¬ së nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy, céng víi vèn kiÕn thøc ®· ®îc häc ®ång
thêi nh»m ngµy cµng hoµn thiÖn vÊn ®Ò nµy em ®· m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi
“VÞ trÝ, vai trß cña th¬ng m¹i trong sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. "
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ th¬ng m¹i
I-/
Tæng quan vÒ th¬ng m¹i
1-/
Kh¸i niÖm vÒ th¬ng m¹i.
Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung còng nh nÒn kinh tÕ thÞ trêng, kh¸i
niÖm vÒ th¬ng m¹i cã nhiÒu c¸ch hiÓu, song cã thÓ kh¸i qu¸t theo 2 c¸ch chñ yÕu
sau:
- Theo nghÜa réng: Th¬ng m¹i ®îc coi lµ qóa tr×nh kinh doanh (th¬ng m¹i
®ång nghÜa víi kinh doanh). Mäi ho¹t ®éng kinh tÕ nh»m t×m kiÕm lîi nhuËn dï ë
bÊt kú lÜnh vùc nµo (s¶n xuÊt, lu th«ng, dÞch vô, ®Çu t...còng ®Òu lµ th¬ng m¹i.
- Theo nghÜa hÑp: Th¬ng m¹i lµ qu¸ tr×nh mua b¸n hµng ho¸ dÞch vô trªn thÞ
trêng. Theo luËt th¬ng m¹i th×: ho¹t ®éng th¬ng m¹i cña th¬ng nh©n bao gåm viÖc
mua b¸n hµng ho¸, cung øng dÞch vô th¬ng m¹i vµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng
m¹i nh»m môc ®Ých lîi nhuËn hoÆc nh»m thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi.
2 2-/
Quan ®iÓm vÒ th¬ng m¹i.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng, mäi ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ ®Òu vËn ®éng theo nh÷ng
quy luËt nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Th¬ng m¹i còng kh«ng n»m ngoµi sù vËn ®éng chung
®ã. MÆt kh¸c, nhµ níc chØ can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng b»ng c«ng cô thuÕ vµ
ph¸p luËt. §©y lµ hai c«ng cô chñ yÕu ®îc Nhµ níc ta sö dông, song ®Ó thùc hiÖn ®îc nã th× cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n nan gi¶i. Do ®ã ®Ó kiÓm so¸t ®îc nÒn kinh tÕ nãi
chung vµ ngµnh th¬ng m¹i nãi riªng th× Nhµ níc còng ®· ®a ra nhiÒu chÝnh s¸ch, bé
luËt ®Ó híng dÉn ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng cña nã ®i cïng víi xu híng môc tiªu cña
nÒn kinh tÕ.Th¬ng m¹i lµ mét ngµnh, mét lÜnh vùc phøc t¹p vµ khã kiÓm so¸t ®Æc
biÖt lµ trong giai ®o¹n nh hiÖn nay khi mµ chñ tr¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ cña Nhµ níc
ta lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®ång thêi lµ më cöa giao lu bu«n b¸n víi níc
ngoµi.
VÞ trÝ vµ vai trß cña th¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
- VÞ trÝ: th¬ng m¹i cã mét vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.
Tríc hÕt th¬ng m¹i lµ mét bé phËn hîp thµnh cña t¸i s¶n xuÊt. Th¬ng m¹i nèi liÒn
gi÷a s¶n xuÊt víi tiªu dïng. Dßng vËn ®éng cña s¶n phÈm hµng ho¸ tõ n¬i s¶n xuÊt
®Õn n¬i tiªu dïng ph¶i th«ng qua kh©u ph©n phèi vµ trao ®æi. Th× chÝnh th¬ng m¹i
®· bao gåm c¶ hai kh©u nµy. ë vÞ trÝ cÊu thµnh cña t¸i s¶n xuÊt, th¬ng m¹i ®îc coi
nh lµ hÖ thèng dÉn lu, t¹o ra sù liªn tôc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Kh©u nµy bÞ ¸ch
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
t¾c sÏ dÉn tíi sù khñng ho¶ng cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. S¶n xuÊt hµng ho¸ víi
môc ®Ých lµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng ®Ó trao ®æi, mua b¸n hµng ho¸
vµ ®Ó thùc hiÖn ®îc môc ®Ých nµy khi vµ chØ khi ph¶i th«ng qua th¬ng m¹i. Thø ba
lµ th¬ng m¹i lµ lÜnh vùc kinh doanh, thu hót trÝ lùc vµ tiÒn vèn cña c¸c nhµ ®Çu t ®Ó
thu lîi nhuËn. Bëi vËy kinh doanh th¬ng m¹i ®· trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt
thø hai theo nh nhËn xÐt cña mét sè nhµ kinh tÕ th× th¬ng m¹i lµ mét ngµnh s¶n
xuÊt ®Æc biÖt.
- Vai trß cña th¬ng m¹i: Th¬ng m¹i ®· ®îc coi lµ c«ng cô quan träng, mét mòi
nhän ®ét kÝch ph¸ vì c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp ®Ó chuyÓn sang c¬
chÕ thÞ trêng.
Thø nhÊt, th¬ng m¹i thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, chÊn hng c¸c quan hÖ
hµng ho¸ tiÒn tÖ. Ho¹t ®éng mua b¸n t¹o ra ®éng lùc kÝch thÝch ngêi s¶n xuÊt
kh«ng ngõng gia t¨ng khèi lîng s¶n phÈm cña m×nh, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng
x· héi, tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, h×nh thµnh nªn c¸c vïng chuyªn m«n ho¸ lín. Ph¸t
triÓn th¬ng m¹i còng cã nghÜa lµ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. §ã lµ con
®êng ng¾n nhÊt ®Ó chuyÓn tõ s¶n xuÊt tù nhiªn thµnh s¶n xuÊt hµng ho¸.
Thø hai, th¬ng m¹i kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, kÝch thÝch
nhu cÇu vµ gîi më nhu cÇu.Th¬ng m¹i gãp phÇn më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ
lµm cho quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a níc ta víi c¸c níc kh¸c kh«ng ngõng ph¸t
triÓn.Th¬ng m¹i b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp diÔn
ra b×nh thêng vµ liªn tôc. Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ë ®©y ®îc khëi ®Çu b»ng viÖc ®Çu t
vèn cho mua s¾m c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, tiÕp theo lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra hµng ho¸,
råi kh©u cuèi cïng lµ tiÕn hµnh tiªu thô s¶n phÈm. Trong chu kú cña qu¸ tr×nh t¸i
s¶n xuÊt ®ã, th¬ng m¹i cã mÆt ë hai kh©u lµ ph©n phèi vµ trao ®æi. Th¬ng m¹i b¶o
®¶m c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho s¶n xuÊt vµ thùc hiÖn kh©u tiªu thô s¶n phÈm. Th¬ng
m¹i ®¶m b¶o thùc hiÖn ®îc môc tiªu lîi nhuËn. Doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t
triÓn th× ph¶i cã lîi nhuËn, lîi nhuËn lµ môc tiªu cuèi cïng cña doanh nghiÖp, ®Ó
®¹t ®îc môc tiªu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp th× doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®îc
môc tiªu trung gian lµ tiªu thô s¶n phÈm.
Thø ba, th¬ng m¹i cã vai trß ®iÒu tiÕt, híng dÉn s¶n xuÊt, kinh doanh cña
doanh nghiÖp. Qua ho¹t ®éng th¬ng m¹i sÏ cã nh÷ng th«ng tin tõ phÝa ngêi mua,
tõ thÞ trêng. Trªn c¬ së ®ã, nã sÏ híng dÉn s¶n xuÊt phï hîp víi nhu cÇu thêng
xuyªn thay ®æi cña thÞ trêng.
Thø t, th¬ng m¹i t¸c ®éng ®Õn vÞ thÕ cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
II-/ Thùc tr¹ng th¬ng m¹i níc ta trong thêi gian qua.
1-/Trong thêi gian qua, cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ kÕ
ho¹ch ho¸ quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc theo
®Þnh híng XHCN, th¬ng m¹i ®· cïng c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c nç lùc phÊn
®Êu ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, t¹o ®µ, bíc ®Ó cho nh÷ng n¨m tiÕp theo.
Trªn lÜnh vùc th¬ng m¹i, cã nh÷ng chuyÓn biÕn râ nÐt, gãp phÇn quan träng vµo
môc tiªu chung cña nÒn kinh tÕ.
Thø nhÊt, trªn lÜnh vùc mua b¸n hµng ho¸, chóng ta ®· chuyÓn viÖc mua b¸n
hµng ho¸ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang mua b¸n theo c¬ chÕ thÞ trêng,
gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ vµ quan hÖ cung cÇu. Nhµ níckh«ng chi
phèi hoµn toµn gi¸ c¶ trªn thÞ trêng mµ chØ t¸c ®éng vµo thÞ trêng b»ng nh÷ng c«ng
cô ®iÒu tiÕt cña m×nh ®Ó cho thÞ trêng tù ®iÒu tiÕt lÊy, tù b×nh æn lÊy.
Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp, gi¸ c¶ nãi riªng vµ toµn bé
c¸c ho¹t ®éng mua b¸n trao ®æi ®Òu do Nhµ níc chi phèi quyÕt ®Þnh dÉn ®Õn t×nh
tr¹ng cung kh«ng ®¸p øng næi cÇu, s¶n xuÊt cÇm chõng, l·i gi¶ lç thËt, viÖc h¹ch
to¸n s¶n xuÊt kinh doanh thùc hiÖn theo chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ. Th× b©y giê trong
c¬ chÕ thÞ trêng, Nhµ níc cho phÐp c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tù do s¶n xuÊt kinh
doanh, do vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó gi¶m møc tèi ®a chi phÝ ®Çu vµo
th× tõ ®ã míi cã ®îc lîi nhuËn. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i chuyÓn sang h¹ch
to¸n theo chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh, gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ.
Thø hai, mét khÝa c¹nh quan träng cña th¬ng m¹i gãp phÇn lµm thay ®æi diÖn
m¹o cña nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m qua vµ ngµy cµng cã triÓn väng trong nh÷ng
n¨m tíi ph¶i kÓ ®Õn lµ lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. Nhê chÝnh s¸ch ®æi míi ®a d¹ng
ho¸ ®a ph¬ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ thùc hiÖn chñ tr¬ng khuyÕn
khÝch xuÊt khÈu cña §¶ng vµ Nhµ níc ta trong h¬n 10 n¨m qua, ®Æc biÖt tõ n¨m
1991 ®Õn nay, ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng bíc tiÕn quan träng.
§Õn nay, s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam ®· cã mÆt trªn thÞ trêng cña
140 níc trªn hÇu kh¾p c¸c ch©u lôc trªn thÕ giíi. ChÊt lîng, sè lîng vµ chñng lo¹i
mÆt hµng cã nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng kÓ.
Gi¸ mét sè mÆt hµng chñ lùc cña níc ta trªn thÞ trêng thÕ giíi t¨ng nhanh. C¬ cÊu
hµng xuÊt khÈu ngµy cµng phong phó, nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cña ta ®· cã mÆt
trªn nhiÒu thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi vµ ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®îc chç ®øng cña
m×nh. Nh÷ng mÆt hµng chñ lùc cã thÓ kÓ ®Õn lµ g¹o, cµ phª, dÇu th«, hµng dÖt may,
giµy dÐp, thuû s¶n... §©y lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
VÒ thÞ trêng: Chóng ta ®· cã quan hÖ mua b¸n víi tÊt c¶ c¸c ch©u lôc: ¸, óc, ¢u,
Mü vµ Phi trong ®ã ch©u ¸ vÉn lµ thÞ trêng ®øng ®Çu. Quan hÖ bu«n b¸n gi÷a níc
ta víi c¸c níc kh¸c ngµy cµng xiÕt chÆt, víi ph¬ng ch©m “ViÖt Nam muèn lµm
b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi” th× chóng ta ®·, ®ang vµ sÏ ngµy cµng cã
nhiÒu ®èi t¸c lµm ¨n, bu«n b¸n h¬n. §èi víi thÞ trêng trong níc, sau h¬n 10 n¨m
®æi míi, thÞ trêng ®· chuyÓn tõ tr¹ng th¸i chia c¾t khÐp kÝn theo ®Þa giíi hµnh chÝnh
kiÓu “tù cÊp tù tóc” sang tù do lu th«ng theo quy luËt kinh tÕ thÞ trêng vµ theo ph¸p
luËt. Thùc hiÖn chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã thµnh
phÇn kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o ®iÒu tiÕt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ho¹t
®éng theo ®óng ph¸p luËt.
Mét sè doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, ph¸t huy ®îc vai trß chñ ®¹o trªn thÞ
trêng néi ®Þa, bíc ®Çu t×m ®îc chç ®øng trªn thÞ trêng thÕ giíi. Mét sè doanh
nghiÖp ®ang chuyÓn ®æi tæ chøc, thùc hiÖn qu¸ tr×nh liªn kÕt vµ tÝch tô ®Çu t vµo s¶n
xuÊt vµ chÕ biÕn, qua ®ã t¹o nguån hµng vµ më réng thÞ trêng lµ lùc lîng kinh tÕ
m¹nh cña Nhµ níc trong viÖc ®iÒu hoµ cung cÇu, æn ®Þnh gi¸ c¶.
Hµng ho¸ trong níc phong phó, gi¸ c¶ t¬ng ®èi æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®îc kiÒm chÕ,
ngµy cµng cã nhiÒu mÆt hµng ViÖt Nam cã mÆt trªn thÞ trêng thÕ giíi.Do ®ã thóc
®Èy c¸c ngµnh ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i tiÕn c¬ cÊu s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt lîng s¶n
phÈm, lµm cho s¶n xuÊt tõng bíc g¾n víi nhu cÇu thÞ trêng bíc ®Çu ph¸t huy ®îc
lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c vïng, c¸c miÒn, gi÷a thÞ trêng níc ta víi thÞ trêng thÕ giíi,
t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cho nÒn kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n.
§¹t ®îc nh÷ng thµnh tù bíc ®Çu rÊt quan träng nµy lµ do cã ®êng lèi vµ chÝnh s¸ch
®æi míi ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc, sù nç lùc phÊn ®Êu cña c¸c ngµnh, c¸c
cÊp, tinh thÇn kh¾c phôc khã kh¨n, ho¹t ®éng n¨ng ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, g¾n
liÒn víi sù chuyÓn biÕn tÝch cùc cña toµn bé nÒn kinh tÕ.
2-/Nh÷ng h¹n chÕ cña ho¹t ®éng th¬ng m¹i trong thêi gian qua.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu vµ kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc, th¬ng m¹i níc ta vÉn cßn tån
t¹i nhiÒu yÕu kÐm, thiÕu sãt, ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p míi, cÇn cã chñ tr¬ng
vµ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ®óng ®¾n nh»m ®¶m b¶o ®Þnh híng cña sù ph¸t triÓn, ph¸t
huy nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ, gi¶m thiÓu møc tèi ®a nh÷ng mÆt yÕu kÐm.
Thø nhÊt, thÞ trêng hµng ho¸ vµ sè lîng doanh nghiÖp bung ra kinh doanh ph¸t
triÓn víi tèc ®é nhanh, nhng mang nÆng tÝnh tù ph¸t. NÕu th¬ng nghiÖp vÒ c¬ b¶n
vÉn lµ mét nÒn th¬ng nghiÖp nhá, tæ chøc ph©n t¸n, manh món, bu«n b¸n theo kiÓu
chôp giùt qua nhiÒu tÇng nÊc, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng Ðp gi¸ ®Çu vµo, n©ng gi¸ ®Çu ra ë
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thÞ trêng trong níc, bÞ chÌn Ðp ë thÞ trêng níc ngoµi.
Thùc hiÖn chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn, trong nh÷ng n¨m qua sè lîng c¸c doanh nghiÖp tæ chøc, c¸ nh©n tham
gia kinh doanh ngµy cµng nhÒu. Bªn c¹nh ®ã hÖ thèng ph¸p luËt cña níc ta cßn yÕu
kÐm, kh«ng kiÓm so¸t ®îc thÞ trêng trong níc vµ sè lîng th¬ng nh©n kinh doanh
nªn vÒ c¬ b¶n nÒn kinh tÕ níc ta ®øng tríc bèi c¶nh thÞ trêng cha kh¶ quan, cßn
nhiÒu khã kh¨n, bÊt æn ®Þnh.Trong khi ®ã hµng lËu, hµng gi¶ cßn ®Çy rÉy, cha ®îc
ng¨n chÆn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. T×nh h×nh bu«n b¸n cßn diÔn ra theo kiÓu tõng phi
vô, vÊn ®Ò tæ chøc qu¶n lý thÞ trêng cha chÆt chÏ, Nhµ níc cha kiÓm so¸t ®îc sè lîng hµng ho¸ bµy b¸n trªn thÞ trêng.
§ång thêi víi chÝnh s¸ch b¶o hé cao, th× ho¹t ®éng bu«n lËu gian lËn th¬ng m¹i
còng gia t¨ng. ViÖc ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao vµ vµo mét mÆt hµng nµo ®ã th× bu«n
lËu mÆt hµng ®ã ph¸t triÓn bëi lÏ thuÕ cao, thuÕ cao cïng c¸c chÝnh s¸ch h¹n chÕ
nhËp khÈu sÏ ®Èy gi¸ hµng nhËp khÈu hîp phÊp lªn qu¸ cao so víi nh÷ng mÆt hµng
nhËp lËu cïng lo¹i. Víi u thÕ gi¸ rÎ, chÊt lîng tèt, hµng nhËp lËu l¹i quay l¹i c¹nh
tranh víi chÝnh nh÷ng mÆt hµng ®îc b¶o hé s¶n xuÊt trong níc, lµm cho hµng trong
níc bÞ ø ®äng, kh«ng tiªu thô ®îc. V× thÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸ch b¶o hé tèt
nhÊt lµ ph¶i tù n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, gi¸ rÎ chÊt lîng tèt.
Thø hai lµ c«ng t¸c qu¶n lý thÞ trêng nãi chung cha ®¹t ®îc kÕt qu¶ theo yªu cÇu
®Æt ra, t×nh tr¹ng bu«n lËu, hµng gi¶, gian dèi trong th¬ng m¹i kh«ng nh÷ng kh«ng
suy gi¶m mµ ngµy cµng trÇm träng. MÆc dï §¶ng vµ Nhµ níc ta vÉn ®a ra ph¬ng híng ph¸t triÓn lµ “gi¶m dÇn nhËp siªu, h¹n chÕ nhËp nh÷ng hµng tiªu dïng cha vµo
lo¹i thiÕt yÕu. Cã chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong níc hîp lý”. Song trªn thùc tÕ
th× chóng ta vÉn cha thùc hiÖn ®îc chñ tr¬ng ®ã, do Nhµ níc cha qu¶n lý ®îc hÕt
ho¹t ®éng nhËp khÈu nªn n¹n nhËp lËu vÉn diÔn ra thêng xuyªn, víi tèc ®é nhanh
khiÕn cho s¶n xuÊt trong níc Õ thõa, tån ®äng kh«ng tiªu thô ®îc.
Ngoµi ra vÒ lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu: MÆc dï tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu kh«ng ngõng
t¨ng cao nhng trªn thùc tÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm níc ra trªn thÞ trêng
thÕ giíi vÉn cßn yÕu kÐm.ThÞ trêng xuÊt nhËp khÈu tuy ®· ®îc më réng h¬n tríc
nhng vÉn cßn rÊt h¹n chÕ, ta cha ®øng chËn ®îc trªn mét sè thÞ trêng tiªu thô trùc
tiÕp cña ta mµ cßn ph¶i th«ng qua thÞ trêng trung gian do ®ã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
xuÊt nhËp khÈu nãi chung vÉn cßn rÊt h¹n chÕ.
3-/Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ ®ã.
Së dÜ trong thêi gian qua, ho¹t ®éng th¬ng m¹i níc ta cßn tån t¹i nhiÒu khuyÕt
®iÓm, yÕu kÐm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ, ¶nh hëng
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tiªu cùc ®Õn quan hÖ c«ng n«ng, quan hÖ thµnh thÞ n«ng th«n, dÉn ®Õn sù tiÕn bé vµ
c«ng b»ng x· héi lµ do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y:
Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®· g©y ra nh÷ng khã kh¨n vµ m©t c©n ®èi lín
trong nÒn kinh tÕ. NhËn thøc vÒ c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo
®inh híng x· héi chñ nghÜa trong giai ®o¹n ®Çu chuyÓn ®æi cßn nhiÒu lóng tóng,
cßn nh÷ng lÖch l¹c, kiÕn thøc vµ n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh cßn yÕu. C¬ chÕ qu¶n
lý cßn mang nÆng tÝnh tËp trung, quan liÖu cöa quyÒn, ®éi ngò c¸n bé cha ®îc s¾p
xÕp l¹i ®µo t¹o rÌn luyÖn kÞp víi t×nh h×nh vµ nhiÖm vô míi, mét bé phËn tho¸i ho¸
biÕn chÊt kh«ng ®îc xö lý kÞp thêi vµ kiªn quyÕt.
C«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu ®îc h×nh thµnh
trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp, l¹c hËu mÊy thÕ hÖ, kh«ng thÝch hîp
víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Tuy cã sù chuyÓn biÕn theo híng xuÊt khÈu hµng chÕ biÕn nhng nh×n tæng thÓ th×
hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam phÇn lín cßn ë d¹ng nguyªn liÖu vµ th«.
Trªn ®©y lµ nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn nh÷ng tån t¹i trong lÜnh vùc th¬ng
m¹i. §Ó cho th¬ng m¹i níc ta trong thêi gian tíi ph¸t huy ®îc vai trß l·nh ®¹o cña
nã, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n quèc tÕ ho¸ nh hiÖn nay, th× §¶ng vµ Nhµ níc ta trªn
c¬ së thùc tiÔn ®· ph©n tÝch nh÷ng mÆt tèt vµ nh÷ng mÆt yÕu kÐm cña nã ®· ®a ra
c¸c gi¶i ph¸p nh»m ngµy cµng hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i.
Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn th¬ng m¹i níc ta trong thêi gian
tíi
I.Môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc ta trong thêi gian tíi.
Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng chiÕn lîc l©u dµi vµ quan träng nhÊt ®èi
víi bÊt kú mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi. Nã bao trïm lªn toµn bé nÒn kinh tÕ. V×
vËy x¸c ®Þnh môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt chiÕn lîc, sèng
cßn ®èi víi ®Êt níc ta.
Thø nhÊt lµ thùc hiÖn ®ång thêi 3 môc tiªu vÒ kinh tÕ: t¨ng trëng cao, bÒn
v÷ng vµ cã hiÖu qu¶; æn ®Þnh v÷ng ch¾c kinh tÕ vÜ m«. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc,
khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, hoµn thiÖn thÓ chÕ.
Thø hai lµ tiÕp tôc thùc hiÖn nhÊt qu¸n, l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ph¸t huy mäi nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Më réng c¸c h×nh thøc liªn
doanh, liªn kÕt gi÷a kinh tÕ Nhµ níc víi kinh tÕ t nh©n trong vµ ngoµi níc.
TiÕp tôc thùc hiÖn môc tiªu kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t, lo¹i trõ c¸c nguy c¬
t¸i l¹m ph¸t cao. Môc tiªu trong nh÷ng n¨m tíi lµ më réng thÞ trêng xuÊt nhËp
khÈu, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng,
ph¸t triÓn m¹nh du lÞch vµ c¸c dÞch vô thu ngo¹i tÖ.
II-biÖn ph¸p ph¸t triÓn th¬ng m¹i ë níc ta trong thêi gian tíi.
1.Nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu.
1.1. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ c«ng cô
qu¶n lý. X©y dùng vµ ban hµnh luËt Th¬ng m¹i nh»m ®iÒu chØnh mäi viÖc mua
b¸n, lu th«ng hµng ho¸ vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô trªn thÞ trêng. §ång thêi x©y dùng
®ång bé hÖ thèng ph¸p luËt c¸c chÝnh s¸ch thÞ trêng, bao gåm chÝnh s¸ch gi¸ c¶,
c¸c ®Þnh chÕ vÒ thµnh lËp doanh nghiÖp vµ ®¨ng ký kinh doanh, vÒ kiÓm tra, kiÓm
so¸t...ban hµnh quy chÕ ®¹i lý nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ vµ ban hµnh
c¸c kªnh lu th«ng.ChÊn chØnh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu theo híng khuyÕn khÝch
m¹nh xuÊt khÈu, ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu vËt t cho s¶n xuÊt, hµng tiªu dïng
thiÕt yÕu cho ®êi sèng, b¶o ®¶m c©n ®èi cung - cÇu, æn ®Þnh gi¸ c¶.
1.2.C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ vµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh, tÝn dông:KÕ ho¹ch ho¸
th¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¶i thÓ hiÖn c¸c néi dung: x©y dùng chiÕn lîc thÞ trêng vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn th¬ng m¹i ®¸p øng yªu cÇu cña kinh tÕ hµng
ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. TiÕp tôc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, ph¸t
triÓn thÞ trêng vèn, hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh ng©n hµng, ®æi míi c«ng nghÖ .
1.3. Tæ chøc l¹i thÞ trêng trªn tõng ®Þa bµn theo c¸c ®Þnh híng sau ®©y:Tæ
chøc hÖ thèng th¬ng m¹i dÞch vô g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn trªn tõng ®Þa bµn,
b¶o ®¶m mua b¸n thuËn tiÖn, x¸c lËp trËt tù thÞ trêng.Ph¸t huy vai trß ph¸t luång
hµng, kh¶ n¨ng ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt thÞ trêng x· héi trong khu vùc cña thÞ trêng
®« thÞ, ®Æc biÖt lµ c¸c trung t©m th¬ng m¹i lín.
1.4. VÒ thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu: HÕt søc coi träng thÞ trêng trong níc. Xem
viÖc n¾m vµ æn ®Þnh thÞ trêng trong níc lµ mét trong nh÷ng môc tiªu hµng ®Çu cña
chÝnh s¸ch th¬ng m¹i. ThÞ trêng ngoµi níc lµ quan träng ®èi víi xuÊt khÈu cña mäi
quèc gia trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay nhng kh«ng bao giê thÞ trêng níc ngoµi cã
thÓ thay thÕ thÞ trêng trong níc nhÊt lµ ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng cha ph¸t triÓn
cña níc ta hiÖn nay.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1.5. T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong lÜnh vùc th¬ng m¹i. Hoµn thiÖn
sù l·nh ®¹o cña c¸c ban c¸n sù, c¸c cÊp uû ®¶ng trong c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc
vÒ th¬ng m¹i. Ng¨n chÆn vµ ®¸u tranh víi c¸c biÓu hiÖn tiªu cùc nh»m n©ng cao
hiÖu qu¶ vµ vai trß chñ ®¹o cña th¬ng nghiÖp Nhµ níc trªn thÞ trêng.
KÕt luËn
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi mµ nÒn kinh tÕ níc ta vÉn cßn gÆp nhiÒu khã
kh¨n bÊt cËp, ®èi víi thÞ trêng trong níc, søc mua cña ngêi d©n cã phÇn ch÷ng l¹i,
thËm chÝ cã thêi ®iÓm gi¶m nhiÒu. Th× viÖc ph¸t triÓn mét hÖ thèng th¬ng nghiÖp lµ
®iÒu hÕt søc quan träng. §øng tríc mét nÒn kinh tÕ mµ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ sôt
gi¶m, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cßn rÊt thÊp, bªn c¹nh ®ã cïng víi xu híng héi
nhËp thÕ giíi, thùc hiÖn viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan vµo n¨m 2000 trong cam kÕt víi
AFTA tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó ®îc gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) th×
th¸ch thøc ®Æt ra cho §¶ng, Nhµ níc vµ nh©n d©n ta ngµy cµng nÆng nÒ h¬n. Trong
nhiÖm vô vµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ mµ §¶ng ®· ®Ò ra ë níc ta trong nh÷ng
n¨m tíi th× §¶ng ®· nhÊn m¹nh vai trß, tÇm quan träng cña ngµnh th¬ng m¹i vµ
trªn c¬ së ®ã ®· ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p, chñ tr¬ng ®Ó ph¸t triÓn nã dùa trªn c¬ së
ph©n tÝch nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña ngµnh trong giai ®o¹n hiÖn nay. Th¬ng
m¹i ®îc kh¼ng ®Þnh nh mét ngµnh cã tÇm quan träng chiÕn lîc trong giai ®o¹n hiÖn
nay vµ trong nh÷ng n¨m tíi, ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi
hiÖn nay.§Ó cho th¬ng m¹i ph¸t huy ®îc vai trß to lín cña nã trong c¬ cÊu tæng thÓ
c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n th× chóng ta ph¶i kh«ng ngõng ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch,
gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn nã, lµm cho nã trë thµnh ngµnh then chèt, dÉn ®Çu trong xu
thÕ héi nhËp hiÖn nay vµ c¶ nh÷ng n¨m sau nµy.
tµi liÖu tham kh¶o
1-/
T¹p chÝ Thêi b¸o kinh tÕ - Sè 1999 - 2000
2-/
T¹p chÝ Tµi chÝnh th¸ng 11/ 1999.
3-/
T¹p chÝ Th¬ng m¹i - Sè 24 n¨m 1999.
4-/
Gi¸o tr×nh th¬ng m¹i.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
10