Tài liệu Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng công nghệ thông tin

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ ----
---- ĐỐ NGỌC MINH XÂY DỰNG HỆ THỐNG SÁT HẠCH TRỰC TUYẾN KIẾN THỨC VÀ KỸ NĂNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN NGÀNH: CÔNG NGHỆ THÔNG TIN MÃ SỐ : 1.01.10 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TSKH. ĐINH DŨNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI - 2006 LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến GS.TSKH. Đinh Dũng, người thầy luôn động viên và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình công tác, nghiên cứu, học tập, đặc biệt là trong quá trình chúng tôi tìm hiểu về e-Learning, về các hệ thống sát hạch trực tuyến và hoàn thành luận văn này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới PGS. TS. Nguyễn Đình Hóa, người đã quan tâm, dìu dắt tôi từ ngày tôi mới bước chân vào giảng đường Đại học. Cho tới ngày hôm nay, tôi vẫn luôn nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của thầy. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới các anh chị đồng nghiệp trong trung tâm Công nghệ đào tạo qua mạng và sát hạch trực tuyến, Viện CNTT – ĐHQG HN, các Thầy giáo cùng các bạn học lớp K10T3 trường Đại học Công nghệ, các bạn đồng nghiệp đã luôn giúp đỡ tôi trong quá trình công tác và học tập. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới tất cả những người thân trong gia đình. Họ luôn là chỗ dựa vững chắc nhất cho tôi, là nguồn động viên vô tận đối với tôi trong cuộc sống. Học viên thực hiện luận văn Đỗ Ngọc Minh MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. iii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ......................................................................... iv MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG SÁT HẠCH TRỰC TUYẾN 7 1.1. Định nghĩa hệ thống sát hạch trực tuyến ...............................................7 1.2. Các kiểu câu hỏi trong hệ thống sát hạch trực tuyến .............................8 1.2.1. Đặc tả QTI ........................................................................................8 1.2.2. Khả năng chuyển một số câu hỏi trong chuẩn QTI sang câu hỏi dạng đơn lựa chọn: .............................................................................................17 1.2.3. Các dạng câu hỏi trong một số hệ thống sát hạch trắc nghiệm CNTT điển hình ....................................................................................................22 1.3. Các hình thức sát hạch CNTT theo lối truyền thống ............................25 1.4. Ưu và nhược điểm của phương pháp sát hạch trắc nghiệm trực tuyến.26 1.5. Các hệ thống sát hạch trực tuyến trong và ngoài nước........................29 1.5.1. Các hệ thống sát hạch trực tuyến trên thế giới.................................29 1.5.2. Các hệ thống Sát hạch trực tuyến trong nước ..................................30 1.6. Các phần mềm sát hạch trực tuyến nguồn mở thông dụng...................31 1.6.1. Phần mềm TCExam (http://sourceforge.net/projects/tcexam) ..........31 1.6.2. Phần mềm CyberTester (http://www.sourceforge.net/cybertester/) ..32 1.6.3. Phần mềm PHPTestManager (http://sourceforge.net/phptestmanager/)....................................................34 1.6.4. Phần mềm PHPTest (http://sourceforge.net/projects/phptest/).........35 1.6.5. Phần mềm Castle Toolkit (http://www.le.ac.uk/castle/) ....................35 1.7. Kết luận ..............................................................................................36 CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ THỐNG SÁT HẠCH TRỰC TUYẾN KIẾN THỨC VÀ KỸ NĂNG CNTT................................................38 2.1. Đặt vấn đề...........................................................................................38 2.2. Hồ sơ thu thập trong quá trình khảo sát ..............................................41 2.3. Biểu đồ ngữ cảnh ................................................................................44 2.4. Biểu đồ chức năng...............................................................................44 2.5. Biểu đồ phân rã chức năng .................................................................45 2.6. Mô tả chi tiết các chức năng lá: ..........................................................46 i 2.7. Ma trận phân tích Thực thể - Chức năng.............................................47 2.8. Biểu đồ luồng dữ liệu mức 0................................................................48 2.9. Mô hình thực thể quan hệ....................................................................49 2.10. Mô hình CSDL quan hệ .......................................................................49 2.10.1. Bảng tbl_All_exams: Các bài sát hạch ........................................49 2.10.2. Bảng tbl_Subjects : Danh sách các môn học.................................50 2.10.3. Bảng tbl_Questions: Ngân hàng câu hỏi.......................................50 2.10.4. Bảng tbl_Groups: Nhóm thí sinh theo từng đợt sát hạch...............51 2.10.5. Bảng tbl_Examinees: Thí sinh......................................................52 2.10.6. Bảng tbl_Admin: Quản trị viên ....................................................52 2.10.7. Bảng tbl_Examlog: Lưu vết bài sát hạch ......................................53 2.10.8. Mối quan hệ giữa các bảng chính .................................................54 2.11. Công cụ xây dựng hệ thống .................................................................54 CHƯƠNG 3 MÔ TẢ GIAO DIỆN CHỨC NĂNG PHẦN MỀM..................58 3.1. Khởi động hệ thống ................................................................................58 3.2. Sử dụng hệ thống với vai trò thí sinh dự thi ............................................59 3.3. Sử dụng hệ thống với vai trò của một quản trị viên .................................63 CHƯƠNG 4: TRIỂN KHAI THỬ NGHIỆM VÀ ỨNG DỤNG....................69 4.1. Triển khai thử nghiệm tại Viện CNTT. ...................................................69 4.2. Ứng dụng của CmTest ............................................................................72 4.3. Kết luận ..................................................................................................73 KẾT LUẬN......................................................................................................75 TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................77 PHỤ LỤC KHUNG CHƯƠNG TRÌNH TIN HỌC VĂN PHÒNG QUỐC TẾ.....................................................................................................................79 ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASP Active Server Page – Công nghệ lập trình máy chủ của Microsoft CNTT Công nghệ thông tin CSDL Cơ sở dữ liệu CTT Classical Test Theory – Lý thuyết sát hạch cổ điển DBMS Database Management System – Hệ quản trị cơ sở dữ liệu ĐHQGHN Đại học Quốc Gia Hà Nội ICDL International Computer Driving Licence – Chứng chỉ sử dụng máy tính quốc tế ICDLAP International Computer Driving Licence Asia Pacific – Tổ chức ICDL Châu Á Thái Bình Dương IMS-QTI Question Test Interobability - Đặc tả về tính khả thi tương thích của câu hỏi và bài trắc nghiệm của tổ chức IMS IRT Item Response Theory – Lý thuyết trả lời câu hỏi theo mục KTV Kỹ Thuật Viên RTE Rich Text Editor – Môi trường soạn thảo giàu văn bản TH VPQT Tin học Văn phòng Quốc tế Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh XML eXtensible Markup Language – Ngôn ngữ đánh dấu mở rộng. iii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 1. Câu hỏi đơn lựa chọn kiểm tra lý thuyết trong ReviewNet ..................22 Hình 2. Câu hỏi đơn lựa chọn kiểm tra kiến thức thực hành trong ReviewNet .23 Hình 3. Câu hỏi nhập từ vào ô trống trong QuestionTools ...............................23 Hình 4. Câu hỏi đa lựa chọn trong IgiveTest....................................................24 Hình 5. Câu hỏi đơn lựa chọn trong TestKing..................................................24 Hình 6. Màn hình quản trị câu hỏi của TCExam ..............................................32 Hình 7. Màn hình bài thi của TCExam.............................................................32 Hình 8. Màn hình thêm mới câu hỏi của CyberTester .....................................33 Hình 9. Màn hình bài thi của CyberTester........................................................34 Hình 10. Màn hình quản trị câu hỏi của PHPTest Manager ............................34 Hình 11. Màn hình thêm mới câu hỏi của PHPTest ........................................35 Hình 12. Sơ đồ một ứng dụng trên Web .........................................................56 Hình 13. Màn hình trang chủ CmTest ............................................................58 Hình 14. Màn hình chức năng đăng nhập .......................................................59 Hình 15. Màn hình lựa chọn bài sát hạch........................................................59 Hình 16. Câu hỏi và các tình huống trả lời đang được hiển thị Full Screen.....60 Hình 17. Câu hỏi tình huống thực hành yêu cầu nhấn chuột vào vị trí đúng ...61 Hình 18. Câu hỏi cuối cùng trước khi kết thúc bài thi.....................................62 Hình 19. Kết quả làm bài của thí sinh.............................................................62 Hình 20. Giao diện các chức năng quản lý của CmTest ..................................63 Hình 21. Chức năng quản lý nhóm thí sinh.....................................................63 Hình 22. Chức năng phân quyền cho nhóm thí sinh........................................64 Hình 23. Chức năng tạo mới bài sát hạch theo các tiêu chí khác nhau ............64 iv Hình 24. Màn hình quản lý các môn học ........................................................65 Hình 25. Màn hình quản lý danh sách ngân hàng câu hỏi từng môn học.........65 Hình 26. Màn hình tạo mới câu hỏi sát hạch đơn/đa lựa chọn.........................66 Hình 27. Màn hình tạo mới câu hỏi sát hạch tình huống thực hành.................66 Hình 28. Chức năng tạo và in ấn hồ sơ ...........................................................67 Hình 29. Lựa chọn các kỳ thi để in biêu mẫu..................................................67 Hình 30. Chức năng sinh hồ sơ thí sinh của hệ thống .....................................68 Hình 31. Chức năng tạo biểu đồ thống kê sau mỗi kỳ sát hạch .......................68 Hình 32. Phiên bản CmTest-112 triển khai cho BĐH 112 CP.........................73 v Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT MỞ ĐẦU Tính cấp thiết của đề tài Cùng với sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin (CNTT) và truyền thông, đặc biệt là sự bùng nổ của Internet và các thiết bị kết nối, ngày càng có nhiều các ứng dụng được phát triển và vận hành dựa trên nền web. Trong giáo dục và đào tạo, các phương tiện công nghệ thông tin đã ngày càng khẳng định vai trò quan trọng của mình. Các phương tiện này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nhờ khả năng hỗ trợ phong phú và đa dạng hóa các hoạt động đào tạo mà chúng còn mang lại sự chính xác, khách quan trong việc đánh giá kết quả học tập. Xét riêng trong lĩnh vực sát hạch, các hình thức sát hạch truyền thống như: kiểm tra vấn đáp, kiểm tra viết, kiểm tra trực tiếp trên máy tính, v.v... tuy có nhiều ưu điểm, nhưng vẫn bộc lộ nhiều hạn chế. Chẳng hạn, đối với nội dung kiểm tra lý thuyết, các hình thức thi này thiên về đánh giá khả năng ghi nhớ, trình bày lại những nội dung mà giáo viên đã truyền thụ; còn với kiểm tra thực hành trên máy thì chúng cũng chỉ sát hạch được một số kỹ năng cụ thể, hơn nữa lại mất nhiều thời gian và công sức khi phải bố trí giám thị coi thi. Nhằm khắc phục những hạn chế trên, nhiều nước trên thế giới đã nghiên cứu và vận dụng các phương pháp đánh giá bằng trắc nghiệm khách quan. Đây là một hình thức sát hạch mà kết quả bài thi không phụ thuộc vào người chấm. Người ta đã nghiên cứu và thử nghiệm nhiều bộ trắc nghiệm phục vụ những mục đích khác nhau, như: trắc nghiệm trí thông minh IQ, trắc nghiệm kiểm tra tiếng Anh, trắc nghiệm kiểm tra luật giao thông, v.v... Theo đà phát triển của CNTT và máy tính, các phương tiện CNTT phục vụ trắc nghiệm cũng đã trải qua các giai đoạn như trắc nghiệm trên máy tính đơn, trắc nghiệm trên máy tính có kết nối mạng nội bộ, trắc nghiệm trên máy tính kết nối Internet. Ứng dụng CNTT trong việc nâng cao chất lượng các kỳ thi, đặc biệt là trong thời đại ngày nay, thời đại của những hệ thống máy tính kết nối trên diện rộng ngày càng trở thành một nhu 1 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT cầu bức thiết. Nhu cầu đó đặt ra một xu hướng trong lĩnh vực sát hạch là nghiên cứu triển khai một hệ thống sát hạch trực tuyến vận hành theo mô hình máy phục vụ-máy trạm (Server-Client) Mô hình này giúp Cơ sở dữ liệu (CSDL) ngân hàng câu hỏi được lưu trữ tập trung, trong khi giáo viên có thể từ bất kỳ một máy tính có kết nối nào cũng có thể đăng nhập và dễ dàng xây dựng ngân hàng câu hỏi sát hạch theo các thể loại, tiêu chí khác nhau, và phát hành các bài sát hạch một cách nhanh chóng tới máy tính của học viên, từ đó đảm bảo một kỳ sát hạch có chất lượng. Trên thế giới, trong lĩnh vực CNTT, hệ thống sát hạch chứng chỉ “Sử dụng Máy tính cấp Quốc tế”- ICDL (International Computer Driving Licence) của tổ chức ICDLAP và hệ thống đào tạo và sát hạch kỹ năng quản trị mạng máy tính của Cisco System là những hệ thống phần mềm sát hạch trực tuyến tiêu biểu. Trong lĩnh vực ngoại ngữ, có thể nói đến hệ thống sát hạch chứng chỉ TOEFL, IELT hay GRE. Ngoài ra, cũng phải kể tên một số tổ chức, công ty chuyên cung cấp sản phẩm và dịch vụ đánh giá kết quả với sự trợ giúp của máy tính (Computer Assisted Assessment- CAA). Ví dụ, ở Mỹ có Question Mark (www.questionmark.com/us/home.htm), RIVA e.test (www.riva.com), ở Anh có CAACentre (www.caacentre.ac.uk/). Hầu hết các hệ thống sát hạch kể trên đều được phát triển theo hướng dựa trên nền web. Ở trong nước, hình thức trắc nghiệm khách quan cũng đang là vấn đề được quan tâm. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có chủ trương tuyển sinh Đại học theo hình thức trắc nghiệm khách quan qua giấy. Tuy nhiên, hình thức sát hạch trắc nghiệm khách quan trực tuyến, sau đây gọi tắt là sát hạch trực tuyến, (đặc biệt là sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT) hầu như chưa từng được nghiên cứu và triển khai áp dụng một cách có bài bản. Một số trung tâm đào tạo CNTT cũng đã tiến hành xây dựng các phần mềm trắc nghiệm trực tuyến, song mới chỉ dừng ở mức làm việc với ngân hàng câu hỏi lựa chọn đúng sai (Vitech, FPT Aptech). Áp dụng các công nghệ mô phỏng, tương tác trong thiết kế bài thi trắc nghiệm, công ty phần mềm Tân Thế Kỷ (NCS) cũng có các sản phẩm hỗ trợ 2 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT đào tạo và sát hạch có chất lượng. Tuy nhiên, phần mềm của NCS này được thiết kế theo yêu cầu của đối tác nước ngoài nên nhiều nội dung sát hạch vẫn chưa thực sự phù hợp với hoàn cảnh trong nước. Trong thời gian gần đây, tính ứng dụng thực tiễn của sát hạch trực tuyến được thể hiện qua sự thành công của sản phẩm CmTest-112 của Viện CNTT, Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN). Được phát triển từ phần mềm CmTest và sau khi điều chỉnh cho phù hợp với đơn đặt hàng của Đề án 112 Chính Phủ, CmTest112 đã được triển khai tại các cơ sở đào tạo của 64 tỉnh thành và sát hạch được hơn 60 nghìn cán bộ, công chức trên cả nước. Mặc dù vậy, phần mềm còn chưa có các dạng câu hỏi mô phỏng tình huống thực hành bắt vị trí chuột. Các module chức năng hỗ trợ quản lý người dùng, tạo các báo cáo về thí sinh, kỳ sát hạch ... của phần mềm còn chưa nhiều. [1] Hiện nay, rất nhiều trường đại học trong nước đã chủ động tự xây dựng hoặc sử dụng các hệ thống e-Learning trong hoạt động đào tạo của mình, đặc biệt là các hệ thống e-Learning nguồn mở. Hầu hết các hệ thống e-Learning nguồn mở này đều có chức năng sát hạch trắc nghiệm tích hợp bên trong hệ thống, cho phép giáo viên có thể sử dụng để tạo mới câu hỏi và ra đề thi sau mỗi bài học. Tuy nhiên, đối với e-Learning, vấn đề tự học, chủ động học của học viên được đề cao, và bản thân chức năng sát hạch trong hệ thống e-Learning cũng nhằm góp phần giúp học viên tự kiểm tra kiến thức cho mình. Do đó chức năng này không nên được sử dụng như một phương tiện đánh giá học viên sau đào tạo. Chưa kể nếu chỉ dựa vào chức năng kiểm tra tích hợp trong hệ thống e-Learning như vậy, vô tình chúng ta đã tự bó buộc mình vào một hình thức đào tạo cụ thể (ở đây là eLearning). Trong khi đó, trên thực tế, e-Learning chỉ là phương tiện góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động dạy và học. Ngoài e-Learning còn có rất nhiều phương thức đào tạo khác, do đó việc phát triển một hệ thống sát hạch độc lập với các hệ thống e-Learning là một điều cần thiết. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển hệ thống sát hạch trực tuyến độc lập với đào tạo, ta luôn phải thấy được mối quan hệ vừa độc lập vừa phụ thuộc giữa đào tạo và sát hạch. Nếu như đào 3 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT tạo là quá trình cung cấp kiến thức dưới nhiều hình thức khác nhau, thì sát hạch là quá trình kiểm tra kiến thức. Điểm giao nhau giữa hai lĩnh vực này chính là Khung chương trình đào tạo. Nhờ có Khung chương trình mà phạm vi và nội dung kiến thức đào tạo được xác định rõ ràng. Học viên tiếp nhận kiến thức từ các chương, mục theo đúng yêu cầu của Khung chương trình mà không phụ thuộc vào quá trình và hình thức đào tạo. Cũng nhờ có Khung chương trình chi tiết mà ngân hàng câu hỏi sát hạch được xác định rõ ràng. Chỉ những kiến thức nằm trong Khung chương trình mới được xây dựng thành nội dung câu hỏi dành cho thí sinh, do đó quá trình sát hạch không phụ thuộc vào quá trình và phương thức đào tạo. Đề tài của luận văn là nghiên cứu công nghệ, phân tích thiết kế và xây dựng một hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT, triển khai thử nghiệm cho một số chương trình đào tạo. Yêu cầu của luận văn là xây dựng một hệ thống sát hạch độc lập nhưng vẫn đảm bảo khuôn dạng và các thuộc tính của câu hỏi phù hợp với cấu trúc các Khung chương trình đào tạo. Các nội dung chính của luận văn là - Tìm hiểu tổng quan về hệ thống sát hạch trực tuyến, các phần mềm thương mại và các phần mềm nguồn mở, các hệ thống sát hạch trực tuyến trong và ngoài nước. Đặc điểm và các yêu cầu của hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT. - Phân tích thiết kế và xây dựng một phần mềm sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT với nội dung sát hạch thực hiện cho 7 môn học theo Khung chương trình ICDL. Ngoài việc phát triển các module cơ bản như quản lý học sinh, giáo viên, ngân hàng câu hỏi và bài thi, luận văn tập trung phát triển các chức năng tạo mới câu hỏi dạng Chọn điểm không cho trước (Câu hỏi mô phỏng tình huống thực hành), phù hợp với các hệ thống sát hạch kiến thức và kỹ năng CNTT. - Triển khai thử nghiệm phần mềm kết quả của luận văn cho một số kỳ sát hạch CNTT của Viện, kết quả thu được và các kết luận. 4 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT Cấu trúc của luận văn Luận văn gồm 4 chương. Chương 1: Tổng quan về hệ thống sát hạch trực tuyến. Chương này đề cập đến khái niệm về hệ thống sát hạch trực tuyến, các thành phần cơ bản và các kiểu câu hỏi trong hệ thống sát hạch trực tuyến. Chương này cũng tìm hiểu các hình thức sát hạch CNTT truyền thống, vấn đề sát hạch CNTT sử dụng trắc nghiệm, các ưu và nhược điểm của hình thức sát hạch này. Sau khi khảo sát và phân tích các hệ sát hạch trực tuyến trong và ngoài nước, các sản phẩm phần mềm sát hạch trực tuyến nguồn mở và chuẩn ngân hàng câu hỏi sát hạch trực tuyến, chúng tôi đưa ra những nhận xét đánh giá làm cơ sở cho việc phát triển một hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT độc lập với hệ thống e-Learning. Chương 2: Phân tích, thiết kế và xây dựng một phần mềm sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT với nội dung sát hạch thực hiện cho 7 môn học theo Khung chương trình ICDL. Ngoài các module cơ bản như quản lý học sinh, giáo viên, ngân hàng câu hỏi, bài thi… phần mềm còn có các chức năng chính sau đây: - Triển khai sát hạch trên môi trường mạng (Intranet/ Internet): Các bài thi được tạo lập theo nhiều tiêu chí lựa chọn câu hỏi khác nhau và được phát hành trực tuyến từ máy chủ tới các máy trạm có nối mạng. Bản thân các phương án lựa chọn trong mỗi câu hỏi trắc nghiệm cũng luôn được hoán đổi, không hiển thị theo thứ tự cứng nhắc; - Quản lý thời gian làm bài: Chức năng quản lý thời gian được hiển thị bằng đồng hồ đếm ngược trên màn hình của thí sinh. Chương trình có chức năng tự động thu bài của thí sinh khi hết giờ và thông báo kết quả; - Các câu hỏi trong ngân hàng có chứa các thuộc tính đặc trưng cơ bản về độ khó, độ phân biệt và độ phỏng đoán (cho phép áp dụng lý thuyết IRT hoặc CTT). Hình thức của câu hỏi tập trung vào 2 dạng thể hiện: câu hỏi lựa chọn 5 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT (bao gồm cả đơn lựa chọn và đa lựa chọn) và Câu hỏi chọn điểm không cho trước (câu hỏi mô phỏng tình huống thực hành); - Chức năng tạo mới và soạn thảo câu hỏi (đặc biệt là câu hỏi mô phỏng thực hành) trực tiếp trên trình duyệt web. Môi trường soạn thảo câu hỏi trên nền RTE – Rich Text Editor, đơn giản, thân thiện với người dùng. Chương 3: Mô tả ứng dụng, các giao diện chức năng của hệ thống. Chương này chủ yếu giới thiệu màn hình làm việc của chương trình cùng các chức năng của phần mềm, bao gồm các chức năng phía thí sinh dự thi và phía quản trị hệ thống. Chương 4: Triển khai thử nghiệm và ứng dụng. Chương này trình bày quá trình triển khai thử nghiệm cho một kỳ sát hạch CNTT tại Viện CNTT-ĐHQG Hà Nội, kết quả thu được và những nhận xét, đánh giá sau quá trình thử nghiệm. Chương này cũng nêu bật tính ứng dụng của phần mềm qua việc nó đã được sử dụng là phần mềm sát hạch chính thức của Viện CNTT, được thương mại hóa và được sử dụng để triển khai dịch vụ sát hạch cho nhiều cơ quan, đơn vị trong nước. 6 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG SÁT HẠCH TRỰC TUYẾN Chương này đề cập đến khái niệm về hệ thống sát hạch trực tuyến, các thành phần cơ bản và các kiểu câu hỏi trong hệ thống sát hạch trực tuyến. Chương này cũng tìm hiểu các hình thức sát hạch CNTT truyền thống, vấn đề sát hạch CNTT sử dụng trắc nghiệm, các ưu và nhược điểm của hình thức sát hạch này. Sau khi khảo sát và phân tích các hệ sát hạch trực tuyến trong và ngoài nước, các sản phẩm phần mềm sát hạch trực tuyến nguồn mở và chuẩn ngân hàng câu hỏi sát hạch trực tuyến, chúng tôi đưa ra những nhận xét đánh giá làm cơ sở cho việc phát triển một hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT độc lập với hệ thống e-Learning. 1.1. Định nghĩa hệ thống sát hạch trực tuyến Một hệ thống sát hạch trực tuyến luôn gồm hai thành phần quan trọng là CSDL ngân hàng câu hỏi và các chức năng quản lý, phân phát bài thi thông qua mạng Intranet/Internet. Ngân hàng câu hỏi được xem là phần nội dung của hệ thống, trong đó các câu hỏi được phân loại theo môn học hoặc theo chủ đề, rồi được tập hợp lại trong CSDL đặt ở máy chủ. Các chức năng quản lý ngoài nhiệm vụ quản lý toàn bộ các đối tượng tham gia hệ thống như thí sinh, giáo viên... còn có nhiệm vụ tổ chức những câu hỏi được rút ra từ ngân hàng thành bài thi và phân phối cho thí sinh thông qua trình duyệt web, đồng thời phân tích các phương án trả lời và hiển thị kết quả bài thi của thí sinh đó. Trong một số hệ thống sát hạch trực tuyến, các thành phần của hệ thống có thể được sử dụng như những phân hệ độc lập như phân hệ tạo câu hỏi (Authoring Tool), phân hệ quản lý câu hỏi (Questions Bank), phân hệ tổ chức và phân phối bài sát hạch (Delivery System). Các phân hệ này có thể hoạt động độc lập, đặc biệt là phân hệ tạo câu hỏi (do cần huy động nhiều tài nguyên trên máy tính đơn nên thường được cài 7 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT đặt vào máy tính đơn thay vì hoạt động trên nền web) hoặc có thể kết nối với nhau thành một hệ thống nhất khi tổ chức kỳ thi [12]. 1.2. Các kiểu câu hỏi trong hệ thống sát hạch trực tuyến 1.2.1. Các kiểu câu hỏi trong đặc tả QTI Có rất nhiều kiểu câu hỏi có thể được sử dụng trong các hệ thống sát hạch trắc nghiệm, đặc biệt là sát hạch trắc nghiệm trực tuyến. IMS Global đưa ra một đặc tả có tên IMS QTI (Question and Test Interoperability- khả năng tương tác giữa câu hỏi và bài trắc nghiệm) cho các câu hỏi và bài trắc nghiệm [12]. Các câu hỏi này được thể hiện dưới các tệp XML (eXtensible Markup Language) mô tả dữ liệu và do đó dễ dàng được chia sẻ dữ liệu giữa các hệ thống. Trong phạm vi phần này, ta chỉ xét các kiểu câu hỏi do IMS đưa ra: 1. Câu hỏi Đơn lựa chọn • Mô tả: Câu hỏi có nhiều phương án trả lời, trong đó có duy nhất một phương án đúng. 2. Câu hỏi Đa lựa chọn • Mô tả: Câu hỏi có nhiều phương án trả lời, trong đó có từ 2 phương án đúng trở lên. 8 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT 3. Câu hỏi Sắp xếp trật tự • Mô tả: Câu hỏi cho trước một tập hợp các đối tượng và yêu cầu thí sinh sắp xếp các đối tượng đó theo một trật tự nhất định. 4. Câu hỏi Tương tác kết hợp • Mô tả: Câu hỏi đưa ra một tập hợp các đối tượng và yêu cầu thí sinh kết hợp các đối tượng với nhau thành từng cặp (Câu hỏi này yêu cầu hệ thống phải hỗ trợ tương tác đồ họa kéo thả) 5. Câu hỏi Ghép cặp • Mô tả: Câu hỏi đưa ra một bảng gồm 2 tập đối tượng. Thí sinh có nhiệm vụ là ghép đôi các lựa chọn từ tập nguồn với các lựa chọn ở tập đích. 9 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT 6. Câu hỏi Ghép cặp điền vào ô trống • Mô tả: Nội dung câu hỏi đưa ra có các ô trống cần bổ sung thông tin, phía dưới là một bảng chứa các phương án có thể lựa chọn. Thí sinh cần lựa chọn các phương án tương ứng cho từng ô trống trong bảng một cách phù hợp. 7. Câu hỏi Lựa chọn nội tuyến • Mô tả: Điền vào chỗ trống trong đoạn văn bản bằng cách lựa chọn đáp án từ một danh sách cho trước. 8. Câu hỏi Nhập văn bản • Mô tả: dạng tương tác nhập văn bản trong đó yêu cầu thí sinh phải tự đưa ra câu trả lời bằng cách gõ câu trả lời vào chỗ trống. • Chú ý: Từ nhập vào phải chính xác so với đáp án và có thể phân biệt chữ hoa chữ thường. 10 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT 9. Câu hỏi Nhập văn bản mở rộng • Mô tả: Đây là dạng tương tác yêu cầu nhập văn bản mở rộng. Câu trả lời không phải là một từ chính xác mà là một đoạn văn bản. 10. Câu hỏi Chọn từ • Mô tả: Trong nội dung câu hỏi có một số từ/cụm từ được đánh dấu đậm để thí sinh lựa chọn. 11. Câu hỏi Chọn điểm cho trước • Mô tả: Câu hỏi này cũng tương tự dạng câu hỏi chọn từ, tuy nhiên, thí sinh phải lựa chọn các điểm đã được đánh dấu trên một hình ảnh (Câu hỏi này yêu cầu hệ thống phải hỗ trợ tương tác đồ họa bắt vị trí chuột) 11 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT 12. Câu hỏi Chọn điểm không cho trước • Mô tả: Ứng với mỗi tình huống đặt ra, câu trả lời của thí sinh là một điểm duy nhất được thí sinh đánh dấu trên hình vẽ . (Câu hỏi này yêu cầu hệ thống phải hỗ trợ tương tác đồ họa bắt vị trí chuột) 12 Xây dựng hệ thống sát hạch trực tuyến kiến thức và kỹ năng CNTT • Chú ý: Do không thể yêu cầu thí sinh nhấn chuột chính xác vào vị trí được hỏi, người ta xác định một khoảng không gian cho câu trả lời đúng bằng cách hoặc khoanh một vòng tròn với bán kính là 8 pixel và tâm là toạ độ điểm trả lời chính xác hoặc kẻ một ô chữ nhật bao trọn lấy khu vực đáp án đúng. 13. Câu hỏi Sắp xếp trật tự đồ họa • Mô tả: tương tác sắp xếp trật tự đồ họa. Dựa trên các điểm có sẵn trên một hình vẽ/bản đồ, thí sinh phải sắp xếp các điểm đó theo một trật tự nhất định theo yêu cầu của câu hỏi đề ra. (Câu hỏi này yêu cầu hệ thống phải hỗ trợ tương tác đồ họa kéo thả) 13