Tài liệu Xây dựng hệ thống phát hiện xâm nhập bằng phần mềm snort

Luận văn Xây dựng hệ thống phát hiện xâm nhập bằng phần mềm Snort 1 LỜI CẢM ƠN Sau khoảng thời gian học tập và rèn luyện tại Trường Công nghệ thông tin và truyền thông đến nay em đã kết thúc khóa học. Em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới Ban chủ nhiệm khoa, các thầy cô giáo đã tận tình giảng dạy, trang bị cho chúng em những vốn kiến thức và kinh nghiệm quý báu, cung cấp cho chúng em những điều kiện và môi trường học tập tốt nhất. Để hoàn thành được đồ án tốt nghiệp, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy giáo Thạc Sỹ Lê Tuấn Anh - giảng viên Trường Công nghệ thông tin đã trực tiếp hướng dẫn và tạo điều kiện giúp đỡ em trong thời gian thực hiện đồ án. Cảm ơn các thầy giáo, cô giáo và các bạn trong Trường Công nghệ thông tin đã giúp đỡ em trong thời gian qua, tạo điều kiện tốt nhất để em có thể hoàn thành đồ án tốt nghiệp này. Nhưng do thời gian có hạn, kinh nghiệm và kiến thức thực tế còn hạn chế, nên đồ án tốt nghiệp của em chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được sự góp ý và chỉ bảo nhiệt tình từ phía thầy cô và các bạn để nâng cao khả năng chuyên môn và hoàn thiện kiến thức. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2013 Sinh viên Phạm Đức Thọ 2 LỜI CAM ĐOAN Để hoàn thành đồ án tốt nghiệp đúng thời gian quy định và đáp ứng được yêu cầu đề ra, bản thân em đã cố gắng nghiên cứu, học tập và làm việc trong thời gian dài. Em đã tham khảo một số tài liệu nêu trong phần “Tài liệu tham khảo” và không sao chép nội dung từ bất kỳ đồ án nào khác. Toàn bộ đồ án là do bản thân nghiên cứu, xây dựng nên. Em xin cam đoan những lời trên là đúng, mọi thông tin sai lệch em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước thầy giáo hướng dẫn và bộ môn. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2013 Sinh viên Phạm Đức Thọ 3 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên đầy đủ KPDL Khai phá dữ liệu BTTM Bất thường trong mạng PTTB Phần tử tách biệt SOM Seft Organized Map HIDS Host-based Intrusion Detection System NIDS Network-based Intrusion Detection System IDS DoS Intrusion Detection System Denial of Service HTTPSSimple Network Management Protocol SNMP Hypertext Transfer Protocol CSDL Cơ sở dữ liệu ICMP Internet Control Message Protocol TTL Time To Live MIB Management Information Base 4 DANH MỤC HÌNH VẼ Hình Nội dung Hình 1.1 Số lượng máy bị tấn công ngày càng tăng Hình 1.2 Thời gian lây nhiễm trên 10.000 máy rút ngắn Hình 1.3 Hệ thống phòng thủ theo chiều sâu Hình 1.4 Thành phần của một hệ thống IDS Hình 1.5 Hoạt động của IDS Hình 1.6 Hoạt động của HIDS Hình 1.7 Hình 1.9 Knowledge-based IDS Hoạt động của NIDS Nguyên lý hoạt động của một hệ thống IDS Hình 1.8 Hình 1.10 IDS gửi TCP Reset Hình 1.11 IDS yêu cầu Firewall tạm dừng dịch vụ Hình 2.1 IDS dựa trên phát hiện bất thường Hình 2.2 Hoạt động của IDS dựa trên phát hiện bất thường Hình 2.3 IDS dựa trên SOM Hình 2.4 Hệ thống phát hiện bất thường sử dụng Kỹ thuật KPDL Hình 2.5 Ví dụ về tổng hợp luật Hình 2.6 Hoạt động của module Tổng hợp Hình 2.7 Tập hợp các tri thức tấn công Hình 3.1 Quan hệ giữa các thành phần của Snort Hình 3.2 Sơ đồ giải mã gói tin 5 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU........................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG PHÁT HIỆN XÂM NHẬP....3 1.1 Bảo mật hệ thống thông tin..........................................................................3 1.1.1 Các nguy cơ đe dọa................................................................................4 1.1.2. Các nguyên tắc bảo vệ thông tin..........................................................7 1.1.3 Các biện pháp bảo vệ.............................................................................8 1.2 Kỹ thuật phát hiện xâm nhập trái phép.......................................................10 1.2.1 Thành phần..........................................................................................10 1.2.2 Phân loại..............................................................................................12 1.2.3 Nguyên lý hoạt động............................................................................17 1.3 Kết chương.............................................................................................20 CHƯƠNG 2. HỆ THỐNG IDS DỰA TRÊN PHÁT HIỆN BẤT THƯỜNG22 2.1 Định nghĩa bất thường trong mạng............................................................23 2.2 Kỹ thuật phát hiện bất thường....................................................................24 2.3 Ưu nhược điểm của phát hiện bất thường..................................................25 2.4 Dữ liệu phát hiện bất thường......................................................................26 2.5 Các phương pháp phát hiện bất thường......................................................28 2.5.1 Phát hiện bất thường bằng mạng Nơ-ron............................................29 2.5.2 Phát hiện bất thường bằng kỹ thuật khai phá dữ liệu...........................30 2.5.3 Phát hiện bất thường bằng Hệ chuyên gia............................................37 2.6 Kết chương................................................................................................38 CHƯƠNG 3. XÂY DỰNG HỆ THỐNG PHÁT HIỆN XÂM NHẬP BẤT THƯỜNG VỚI PHẦN MỀM Snort.............................................................40 3.1 Tổng quan về Snort....................................................................................40 3.1.1 Bộ giải mã gói tin................................................................................41 3.1.2 Các bộ tiền xử lý..................................................................................42 6 3.1.3 Máy phát hiện......................................................................................43 3.1.4 Hệ thống cảnh báo và ghi dấu..............................................................44 3.1.5 Môđun xuất..........................................................................................44 3.2 Hướng dẫn cài đặt và sử dụng................................................................45 3.2.1 Cài Đặt Snort.......................................................................................45 3.2.2 Sử dụng Snort......................................................................................48 3.3 Kết chương................................................................................................59 KẾT LUẬN VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI..............................60 1. Kết luận về đề tài.........................................................................................60 2. Hướng nghiên cứu tiếp theo.........................................................................61 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 7 MỞ ĐẦU 1. Bối cảnh nghiên cứu Theo Mạng An toàn thông tin VSEC (The VietNamese security network), 70% website tại Việt Nam có thể bị xâm nhập, trên 80% hệ thống mạng có thể bị hacker kiểm soát. Điều này cho thấy chính sách về bảo mật của các hệ thống thông tin của Việt Nam chưa được quan tâm và đầu tư đúng mức. Khi một hệ thống thông tin bị hacker kiểm soát thì hậu quả không thể lường trước được. Đặc biệt, nếu hệ thống đó là một trong những hệ thống xung yếu của đất nước như hệ thống chính phủ, hệ thống ngân hàng, hệ thống viễn thông, hệ thống thương mại điện tử thì những thiệt hại về uy tín, kinh tế là rất lớn. Trong bối cảnh đó, việc phát triển và sử dụng các hệ thống phát hiện xâm nhập - IDS ngày càng trở nên phổ biến và đóng vai trò quan trọng không thể thiếu trong bất kỳ chính sách bảo mật và an toàn thông tin của bất kỳ hệ thống thông tin nào. Nhiệm vụ của các IDS này là thu thập dữ liệu Mạng, tiến hành phân tích, đánh giá, từ đó xác định xem có dấu hiệu của một cuộc tấn công hay không. IDS sẽ cảnh báo cho chuyên gia trước khi thủ phạm có thể thực hiện hành vi đánh cắp hay phá hoại thông tin, và do đó sẽ giảm thiểu nguy cơ mất an ninh của hệ thống. Hệ thống phát hiện xâm nhập có 2 hướng tiếp cận chính là Tiếp cận dựa trên phát hiện bất thường và Tiếp cận dựa trên dấu hiệu. Nếu như dựa trên dấu hiệu, thì hệ thống sẽ sử dụng các mẫu tấn công đã có từ trước, tiến hành so sánh để xác định dữ liệu đang xét có phải là bất thường hay không. Hướng này hiện đang được sử dụng rộng rãi tuy nhiên điểm yếu của nó là chỉ phát hiện được các tấn công có dấu hiệu đã biết trước. Kỹ thuật phát hiện bất thường khắc phục được những đặc điểm này, bằng cách tiến hành xây dựng các hồ sơ mô tả “trạng thái bình thường”. Một hành vi được hệ thống được coi là “bất thường” nếu các thông số đo được có độ khác biệt đáng kể với mức “bình thường”, từ đó có thể suy luận rằng các “bất thường” này 1 là dấu hiệu của hành vi tấn công. Rõ ràng hướng tiếp cận dựa trên hành vi bất thường có tính “trí tuệ” cao hơn và hoàn toàn có thể nhận diện các cuộc tấn công mới mà chưa có dấu hiệu cụ thể. 2. Nội dung nghiên cứu Trong thời gian thực hiện đề tài, tác giả đã tiến hành nghiên cứu những vấn đề như sau:  Phân tích vai trò, chức năng của Hệ thống xâm nhập trái phép, tìm hiểu thành phần, cách phân loại cũng như hoạt động của hệ thống này. Đưa ra tiêu chi đánh giá hệ thống IDS  Tìm hiểu Hệ thống IDS dựa trên phát hiện bất thường. Phân tích ưu nhược điểm hướng tiếp cận này. Nghiên cứu các kỹ thuật được sử dụng để phát hiện bất thường: Xác xuất thống kê, Máy trạng thái hữu hạn, Khai phá dữ liệu, mạng Nơ-ron, Hệ chuyên gia. Đưa ra các đánh giá về hiệu quả của các kỹ thuật này  Xây dựng hệ thống phát hiện bất thường bằng cách sử dụng phần mềm phát hiện xâm nhập Snort 3. Cấu trúc đề tài Chương 1: Giới thiệu tổng quan về Hệ thống Phát hiện xâm nhập trái phép. Trong chương này tôi trình bày một cách khái quát vai trò của IDS trong một hệ thống thông tin, các hình thức phân loại, cấu trúc và nguyên lý hoạt động của Hệ thống IDS. Chương 2: Mô tả nguyên tắc phát hiện tấn công dựa trên theo dõi các dấu hiệu bất thường trong hệ thống, so sánh và đánh giá ưu, nhược điểm của Hệ thống phát hiện xâm nhập trái phép dựa trên phát hiện bất thường. Chương này cũng đưa ra đánh giá về một số hướng nghiên cứu đang được thực hiện. Chương 3: Xây dựng hệ thống phát hiện xâm nhập với Snort cho một hệ thống thông tin. Đưa ra cách xây dụng một tập luật và ứng dụng nó để phát hiện các xâm nhập trái phép. Cuối cùng là các kết luận và hướng nghiên cứu tiếp theo của đề tài. CHƯƠNG 1 2 TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG PHÁT HIỆN XÂM NHẬP 1.1 Bảo mật hệ thống thông tin Thông tin cho có giá trị cao khi đảm bảo tính chính xác và kịp thời, hệ thống chỉ có thể cung cấp các thông tin có giá trị thực sự khi các chức năng của hệ thống đảm bảo hoạt động đúng đắn. Mục tiêu của việc đảm bảo an toàn an ninh cho hệ thống thông tin là đưa ra các giải pháp và ứng dụng các giải pháp này vào hệ thống để loại trừ hoặc giảm bớt các nguy hiểm. Hiện nay các cuộc tấn công ngày càng tinh vi, gây ra mối đe dọa tới sự an toàn thông tin. Các cuộc tấn công có thể đến từ nhiều hướng theo các cách khác nhau, do đó cần phải đưa ra các chính sách và biện pháp đề phòng cần thiết. Mục đích cuối cùng của an toàn bảo mật hệ thống thông tin và tài nguyên theo các yêu cầu sau:  Đảm bảo tính tin cậy (Confidentiality): Thông tin không thể bị truy nhập trái phép bởi những người không có thẩm quyền.  Đảm bảo tính nguyên vẹn (integrity ): Thông tin không thể bị sửa đổi, bị làm giả bởi những người không có thẩm quyền.  Đảm bảo tính sẵn sàng (Availability): Thông tin luôn sẵn sàng để đáp ứng sử dụng cho người có thẩm quyền.  Đảm bảo tính không thể từ chối (Non-repudiation): Thông tin được cam kết về mặt pháp luật của người cung cấp. Cần nhấn mạnh một thực tế rằng không có một hệ thống nào an toàn tuyệt đối cả. Bởi vì bất kỳ một hệ thống bảo vệ nào dù hiện đại và chắc chắn đến đâu đi nữa thì cũng có lúc bị vô hiệu hóa bởi những kẻ phá hoại có trình độ cao và có đủ thời gian. Chưa kể rằng tính an toàn của một hệ thống thông tin còn phụ thuộc rất nhiều vào việc sử dụng của con người. Từ đó có thể thấy rằng vấn đề an toàn mạng thực tế là cuộc chạy tiếp sức không ngừng và không ai dám khẳng định là có đích cuối cùng hay không. 1.1.1 Các nguy cơ đe dọa 3 Có rất nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sự an toàn của một hệ thống thông tin. Các nguy cơ này có thể xuất phát từ các hành vi tấn công trái phép bên ngoài hoặc từ bản thân các lỗ hổng bên trong hệ thống. Tất cả các hệ thống đều mang trong mình lỗ hổng hay điểm yếu. Nhìn một cách khái quát, ta có thể phân ra thành các loại điểm yếu chính sau:  Phần mềm: Việc lập trình phần mềm đã ẩn chứa sẵn các lỗ hổng. Theo ước tính cứ 1000 dòng mã sẽ có trung bình từ 5-15 lỗi, trong khi các Hệ điều hành được xấy dựng từ hàng triệu dòng mã(Windows: 50 triệu dòng mã).  Phần cứng: Lỗi thiết bị phần cứng như Firewall, Router, . . .  Chính sách: Đề ra các quy định không phù hợp, không đảm bảo an ninh, ví dụ như chính sách về xác thực, qui định về nghĩa vụ và trách nhiệm người dùng trong hệ thống.  Sử dụng: Cho dù hệ thống được trang bị hiện đại đến đâu do những do con người sử dụng và quản lý, sự sai sót và bất cẩn của người dùng có thể gây ra những lỗ hổng nghiêm trọng. Đối với các hành vi tấn công từ bên ngoài, ta có thể chia thành hai loại là: tấn công thụ động và tấn công chủ động. “Thụ động” và “chủ động” ở đây được hiểu theo nghĩa có can thiệp vào nội dung và vào luồng thông tin trao đổi hay không. Tấn công “thụ động” chỉ nhằm đạt mục tiêu cuối cùng là nắm bắt được thông tin, không biết được nội dung nhưng cũng có thể dò ra được người gửi, người nhận nhờ vào thông tin điều khiển giao thức chứa trong phần đầu của các gói tin. Hơn thế nữa, kẻ xấu còn có thể kiểm tra được số lượng, độ dài và tần số trao đổi để biết được đặc tính trao đổi của dữ liệu. Sau đây là một số hình thức tấn công điển hình: a) Các hành vi dò quét: Bất cứ sự xâm nhập vào một môi trường mạng nào đều bắt đầu bằng cách thăm dò để tập hợp thông tin người dùng, cấu trúc hệ thống bên trong và điểm yếu bảo mật. Việc thăm dò được thăm dò theo các bước thăm dò thụ động(thu thập các thông tin được công khai) và thăm dò chủ động(sử dụng các công cụ để 4 tìm kiếm thông tin trên máy tính của nạn nhân). Các công cụ dò quét được hacker chuyên nghiệp thiết kế và công bố rộng rãi trên Internet. Các công cụ thường hày dùng: Nmap, Essential Network tools… thực hiện các hành động Ping Sweep, Packet Sniffer, DNS Zone Transfer… b) Tấn công từ chối dịch vụ( Denial Service Attacks): Đây là kiểu tấn công khó phòng chống nhất và trên thế giới vẫn chưa có cách phòng chống triệt để. Nguyên tắc chung của cách tấn công này là hacker sẽ gửi liên tục nhiều yêu cầu phục vụ đến máy nạn nhân. Máy bị tấn công sẽ phải trả lời tất cả các yêu cầu này. Khi yêu cầu gửi đến quá nhiều, máy bị tấn công sẽ không phục vụ kịp thời dẫn đến việc đáp ứng các yêu cầu của các máy hợp lệ sẽ bị chậm trễ, thậm chí ngừng hẳn hoặc có thể cho phép hacker nắm quyền điều khiển. Chi tiết về một số hành vi tấn công Từ chối dịch vụ được giới thiệu trong phần Phụ lục. c) Các hành vi khai thác lỗ hổng bảo mật: Các hệ điều hành, cơ sở dữ liệu, các ứng dụng luôn luôn có những điểm yếu xuất hiện hàng tuần thậm chí hàng ngày. Những điểm yếu này thường xuyên được công bố rộng rãi trên nhiều website về bảo mật. Do vậy các yếu điểm của hệ thống là nguyên nhân chính của các tấn công, một thống kê cho thấy hơn 90% các tấn công đều dựa trên các lỗ hổng bảo mật đã được công bố. Đối với một hệ thống mạng có nhiều máy chủ máy trạm, việc cập nhật các bản vá lỗ hổng bảo mật là một công việc đòi hỏi tốn nhiều thời gian và khó có thể làm triệt để. Và do đó, việc tồn tại các lỗ hổng bảo mật tại một số điểm trên mạng là một điều chắc chắn. Người ta định nghĩa Tấn công Zero-Day là các cuộc tấn công diễn ra ngay khi lỗi được công bố và chưa xuất hiện bản vá lỗi. Như vậy kiểu tấn công này rất nguy hiểm vì các hệ thống bảo mật thông thường không thể phát hiện ra. d) Các tấn công vào ứng dụng(Application-Level Attacks): 5 Đây là các tấn công nhằm vào các phần mềm ứng dụng mức dịch vụ. Thông thường các tấn công này, nếu thành công, sẽ cho phép kẻ xâm nhập nắm được quyền điều khiển các dịch vụ và thậm chí cả quyền điều khiển máy chủ bị tấn công. Số lượng các vụ tấn công liên tục tăng trong khi hình thức tấn công theo kiểu dựa trên điểm yếu của con người (tấn công kiểu Sophistication) lại giảm. Rõ ràng các hình thức tấn công vào hệ thống máy tính hiện nay ngày càng đa dạng và phức tạp với trình độ kỹ thuật rất cao. Ngoài ra quá trình tấn công ngày càng được tự động hóa với những công cụ nhỏ được phát tán khắp nơi trên mạng.. 120,000 100,000 80,000 Devices infected 60,000 40,000 20,000 0 Code Red Nimda Goner Slammer Lovasan 2,777 6,250 12,500 100,000 120,000 Hình 1.1 – Số lượng máy bị tấn công ngày càng tăng (Nguồn: IDC2002) Hình 1.2 – Thời gian lây nhiễm trên 10.000 máy rút ngắn McAfee 2005) 6 (Nguồn 1.1.2. Các nguyên tắc bảo vệ thông tin Sau đây là một số nguyên tắc bảo vệ hệ thống thông tin:  Nguyên tắc cơ bản nhất của chức năng bảo mật là cơ chế quyền hạn tối thiểu. Về cơ bản, nguyên tắc này là bất kỳ một đối tượng nào (người sử dụng, người điều hành, chương trình . . .) chỉ nên có những quyền hạn nhất định mà đối tượng đó cần phải có để có thể thực hiện được các nhiệm vụ và chỉ như vậy mà thôi. Đây là nguyên tắc quan trọng để hạn chế sự phơi bày hệ thống cho kẻ khác tấn công và hạn chế sự thiệt hại khi bị tấn công.  Tiếp theo, cần phải bảo vệ theo chiều sâu. Tư tưởng của chiến lược này là hệ thống bảo mật gồm nhiều mức, sau mức bảo mật này thì có mức bảo mật khác, các mức bảo mật hỗ trợ lẫn nhau. Không nên chỉ phụ thuộc và một chế độ an toàn dù có mạnh đến thế nào đi nữa.  Tiếp đến, cần tạo ra các điểm thắt đối với luồng thông tin. Điểm thắt buộc những kẻ tấn công vào hệ thống phải thông qua một kênh hẹp mà người quản trị có thể điều khiển được. Ở đây, người quản trị có thể cài đặt các cơ chế giám sát, kiểm tra và điều khiển (cho phép hoặc không cho phép) các truy nhập vào hệ thống. Trong an ninh mạng, IDS nằm giữa hệ thống bên trong và Internet nhưng trước Firewall như một nút thắt(giả sử chỉ có một con đường kết nối duy nhất giữa hệ thống bên trong với internet). Khi đó, tất cả những kẻ tấn công từ internet khi đi qua nút thắt này sẽ bị người quản trị theo dõi và phản ứng kịp thời. Yếu điểm của phương pháp này là không thể kiểm soát, ngăn chặn được những hình thức tấn công đi vòng qua điểm đó.  Cuối cùng, để đạt hiệu quả cao, các hệ thống an toàn cần phải đa dạng về giải pháp và có sự phối hợp chung của tất cả các thành phần trong hệ thống (người sử dụng, phần cứng bảo mật, phần mềm bảo mật, các cơ chế an toàn. . .) để tạo thành hệ bảo mật, giám sát và hỗ trợ lẫn nhau. Hệ thống phòng thủ gồm nhiều module, cung cấp nhiều hình thức phòng thủ khác 7 nhau. Do đó, module này lấp “lỗ hổng” của các module khác. Ngoài các firewall, một mạng LAN hay một máy cục bộ cần sử dụng các module bảo vệ khác của ứng dụng, hệ điều hành, thiết bị phần cứng,. . . 1.1.3 Các biện pháp bảo vệ  Network Firewall: Firewall là một thiết bị(phần cứng+phần mềm) nằm giữa mạng của một tổ chức, một công ty hay một quốc gia(mạng Intranet) và mạng Internet bên ngoài. Vài trò chính của nó là bảo mật thông tin, ngăn chặn sự truy nhập không mong muốn từ bên ngoài(Internet) và cấm sự truy nhập từ bên trong (Intranet) tới một số địa chỉ nhất định trên Internet. Firewall là một thiết bị bảo vệ, vì vậy nó phải là một thiết bị có độ an toàn rất cao. Nhìn chung tất cả các thông tin đi vào và ra khỏi mạng nội bộ đều phải qua firewall. Firewall chịu trách nhiệm loại bỏ các thông tin không hợp lệ. Để biết thông tin qua nó có hợp lệ hay không thì firewall phải dựa vào tập luật (rules) mà nó đặt ra. Firewall thường được kết hợp làm bộ chuyển đổi địa chỉ NAT và có chức năng định tuyến. Do vậy khả năng ngăn chặn tấn công của firewall thường từ lớp 2 đến lớp 4 trong mô hình OSI. Điểm yếu của firewall là tính thụ động, firewall hoạt động trên cơ sở các tập luật, các tập luật trên firewall phải được người quản trị cấu hình hay chỉ định cho phép hay không cho phép gói tin đi qua. Bản thân hệ thống firewall không thể nhận biết được các mối nguy hại từ mạng mà nó phải được người quản trị mạng chỉ ra thông qua việc thiết lập các luật trên đó.  IDS: Hệ thống Intrusion Detection là quá trình theo dõi các sự kiện xảy ra trong nhiều vùng khác nhau của hệ thống mạng máy tính và phân tích chúng để tìm ra những dấu hiệu của sự xâm nhập nhằm bảo đảm tính bảo mật, tính toàn vẹn, tính sẵn sàng cho hệ thống. Những sự xâm phạm thường được gây ra bởi những kẻ tấn công truy nhập vào hệ thống từ Internet, những người dùng hợp pháp cố gắng truy cập đến những tài nguyên không thuộc thẩm quyền của mình hoặc sử dụng sai những quyền đã cho phép. IDS thường ngăn chặn các cuộc tấn công có động cơ tinh vi 8 cao, hoặc tấn công vào lớp ứng dụng. IDS khắc phục được điểm yếu “thụ động” của hệ thống firewall.  Các biện pháp khác: Cần phối hợp với các biện pháp bảo mật khác như: Mã hóa(file/đường truyền), xác thực – phân quyền – nhận dạng, Antivirus, lọc nội dung . . . để hình thành một hệ thống phòng thủ theo chiều sâu, nhiều lớp bảo vệ bổ sung cho nhau. Attact Layers of Security Protected Assets Layers of Security Attact Hình 1.3 – Hệ thống phòng thủ theo chiều sâu 1.2 Kỹ thuật phát hiện xâm nhập trái phép Nếu như hiểu Firewall là một hệ thống “khóa” chốt chặn ở cửa ngõ mạng, thì hệ thống IDS có thể được coi như các “cảm ứng giám sát” được đặt khắp nơi trong mạng để cảnh báo về các cuộc tấn công đã “qua mặt” được Firewall hoặc xuất phát từ bên trong mạng. Một IDS có nhiệm vụ phân tích các gói tin mà Firewall cho phép đi qua, tìm kiếm các dấu hiệu tấn công từ các dấu hiệu đã biết hoặc thông qua việc phân tích các sự kiện bất thường, từ đó ngăn chặn các cuộc tấn công trước khi nó có thể gây ra những hậu quả xấu với tổ chức. Hệ thống IDS hoạt động dựa trên 3 thành phần chính là Cảm ứng (Sensor), Giao diện (Console) và Bộ phân tích (Engine). Xét trên chức năng IDS có thể phân làm 2 loại chính là Network-based IDS (NIDS) và Host-based IDS (HIDS). NIDS thường được đặt tại cửa ngõ mạng để giám sát lưu thông trên một 9 vùng mạng, còn HIDS thì được cài đặt trên từng máy trạm để phân tích các hành vi và dữ liệu đi đến máy trạm đó. Xét về cách thức hoạt động thì hệ thống IDS có thể chia làm 5 giai đoạn chính là: Giám sát, Phân tích, Liên lạc, Cảnh báo và Phản Ứng. Thời gian gần đây, sự hoành hành của virus, worm nhằm vào hệ điều hành rất lớn. Nhiều loại virus, worm dùng phương pháp quét cổng theo địa chỉ để tìm ra lỗ hổng và sau đó mới lây lan vào. Với những loại tấn công này nếu hệ thống mạng có cài đặt hệ thống IDS thì khả năng phòng tránh được sẽ rất lớn. 1.2.1 Thành phần Một hệ thống IDS bao gồm 3 thành phần cơ bản là:  Cảm ứng (Sensor): Là bộ phận làm nhiệm vụ phát hiện các sự kiện có khả năng đe dọa an ninh của hệ thống mạng, Sensor có chức năng rà quét nội dung của các gói tin trên mạng, so sánh nội dung với các mẫu và phát hiện ra các dấu hiệu tấn công hay còn gọi là sự kiện.  Giao diện (Console): Là bộ phận làm nhiệm vụ tương tác với người quản trị, nhận lệnh điều khiển hoạt động bộ Sensor, Engine và đưa ra cảnh báo tấn công.  Bộ xử lý (Engine): Có nhiệm vụ ghi lại tất cả các báo cáo về các sự kiện được phát hiện bởi các Sensor trong một cơ sở dữ liệu và sử dụng một hệ thống các luật để đưa ra các cảnh báo trên các sự kiện an ninh nhận được cho hệ thống hoặc cho người quản trị. Alerts Console Traffic Network Sensor Engine Hình 1.4 – Thành phần của một hệ thống IDS 10 Như vậy, hệ thống IDS hoạt động theo cơ chế “phát hiện và cảnh báo”. Các Sensor là bộ phận được bố trí trên hệ thống tại những điểm cần kiểm soát, Sensor bắt các gói tin trên mạng, phân tích gói tin để tìm các dấu hiệu tấn công, nếu các gói tin có dấu hiệu tấn công, Sensor lập tức đánh dấu đấy là một sự kiện và gửi báo cáo kết quả về cho Engine, Engine ghi nhận tất cả các báo cáo của tất cả các Sensor, lưu các báo cáo vào trong cơ sở dữ liệu của mình và quyết định đưa ra mức cảnh báo đối với sự kiện nhận được. Console làm nhiệm vụ giám sát, cảnh báo đồng thời điều khiển hoạt động của các Sensor. Đối với các IDS truyền thống, các Sensor hoạt động theo cơ chế “so sánh mẫu”, các Sensor bắt các gói tin trên mạng, đọc nội dung gói tin và so sánh các xâu trong nội dung gói tin với hệ thống các mẫu tín hiệu nhận biết các cuộc tấn công hoặc mã độc gây hại cho hệ thống, nếu trong nội dung gói tin có một xâu trùng với mẫu, Sensor đánh dấu đó là một sự kiện hay đã có dấu hiệu tấn công và sinh ra cảnh báo. Các tín hiệu nhận biết các cuộc tấn công được tổng kết và tập hợp thành một bộ gọi là mẫu(signatures). Thông thường các mẫu này được hình thành dựa trên kinh nghiệm phòng chống các cuộc tấn công, người ta thành lập các trung tâm chuyên nghiên cứu và đưa ra các mẫu này để cung cấp cho hệ thống IDS trên toàn thế giới. Senso r Data Source Activity Activity Analyzer Sens or Security Policy Alert Security Policy Administrator Security Policy 11 Trending and reporting Hình 1.5 – Hoạt động của IDS Manager Notification Ỏperator 1.2.2 Phân loại Có nhiều cách để phân loại các hệ thống IDS tùy theo các tiêu chí khác nhau. Cách phân loại dựa trên hành vi của IDS có thể phân làm 2 loại là phát hiện xâm nhập dựa trên dấu hiệu (Misuse-based IDS) và phát hiện xâm nhập dựa trên dấu hiệu bất thường (Anomaly-based IDS – Xem chương 2): Nếu xét về đối tượng giám sát thì có 2 loại IDS cơ bản nhất là: Host-based IDS và Network-based IDS. Từng loại có một cách tiếp cận khác nhau nhằm theo dõi và phát hiện xâm nhập, đồng thời cũng có những lợi thế và bất lợi riêng. Nói một cách ngắn gọn, Host-based IDS giám sát dữ liệu trên những máy tính riêng lẻ trong khi Network-based IDS giám sát lưu thông của một hệ thống mạng. 1.2.2.1 Host-based IDS (HIDS) Những hệ thống Host-based là kiểu IDS được nghiên cứu và triển khai đầu tiên. Bằng cách cài đặt những phần mềm IDS trên các máy trạm (gọi là Agent), HIDS có thể giám sát toàn bộ hoạt động của hệ thống, các log file và lưu thông mạng đi tới từng mày trạm. HIDS kiểm tra lưu thông mạng đang được chuyển đến máy trạm, bảo vệ máy trạm thông qua việc ngăn chặn các gói tin nghi ngờ. HIDS có khả năng kiểm tra hoạt động đăng nhập vào máy trạm, tìm kiếm các hoạt động không bình thường như dò tìm password, leo thang đặc quyền . . . Ngoài ra HIDS còn có thể 12 giám sát sâu vào bên trong Hệ điều hành của máy trạm để kiểm tra tính toàn vẹn vủa Nhân hệ điều hành, file lưu trữ trong hệ thống . . . Hệ thống IDS có hiệu quả cao khi phát hiện việc người dùng sử dụng sai các tài nguyên trên mạng. Nếu người dùng cố gắng thực hiện các hành vi không hợp pháp thì những hệ thống HIDS thông thường phát hiện và tập hợp thông tin thích hợp nhất và nhanh nhất. Điểm yếu của HIDS là cồng kềnh. Với vài ngàn máy trạm trên một mạng lớn, việc thu thập và tập hợp các thông tin máy tính đặc biệt riêng biệt cho mỗi máy riêng lẻ là không có hiệu quả. Ngoài ra, nếu thủ phạm vô hiệu hóa việc thu thập dữ liệu trên máy tính thì HIDS trên máy đó sẽ không còn có ý nghĩa. 13