Tài liệu Xây dựng con người việt nam

Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ Ch−¬ng tr×nh khoa häc c«ng nghÖ träng ®iÓm cÊp nhµ n−íc Nghiªn cøu khoa häc lý luËn chÝnh trÞ giai ®o¹n 2006-2010 M∙ sè KX.04/06-10 B¸o c¸o Tæng kÕt kÕt qu¶ nghiªn cøu §Ò tµi khoa häc cÊp nhµ n−íc X©y dùng con ng−êi ViÖt Nam m∙ sè KX.04.18/06-10 Chñ nhiÖm ®Ò tµi : GS-TS §Æng C¶nh Khanh C¬ quan chñ tr× : Häc viÖn thanh thiÕu niªn VN 8710 Hµ néi - 2010 DANH SÁCH THAM GIA ĐỀ TÀI TT Họ và tên Nội dung công việc 1 GS.TS. Đặng Cảnh Khanh Chủ trì thực hiện đề tài 2 TS. Hoàng Anh Theo dõi việc thực hiện chung 3 GS. Vũ Khiêu Chủ trì nội dung lý thuyết 4 PGS. TS. Vũ Hồng Tiến Đại diện cơ quan chủ trì đề tài - Viết chuyên đề 5 TS. Phạm Việt Dũng Viết chuyên đề 6 TS. Trần Văn Hiệp Viết chuyên đề 7 PGS.TS. Lê Thị Quý Viết chuyên đề 8 ThS. Lê Xuân Hoàn Chủ trì mảng Thông tin tư liệu 9 ThS. Đặng Vũ Cảnh Linh Khảo sát điều tra thực tiễn 10 PGS.TS. Nguyễn Xuân Mai Viết chuyên đề 2 MỤC LỤC 6 PHẦN MỞ ĐẦU PHẦN THỨ NHẤT 30 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN 31 Chương 1 Khái niệm con người và xây dựng con người. Vấn đề con người trong phát triển 1. Về bản chất của con người và những khác biệt giữa con người với các giống 31 loài sinh vật khác 2. Con người cộng đồng phương Đông và con người cá nhân phương Tây. 34 Những tương tác văn hoá về con người 3. Chủ nghĩa Mác – Lê Nin và vấn đề phương pháp luận nghiên cứu xây dựng 42 con người 4. Sự biến đổi của xã hội đương đại và những thách thức đối với việc xây dựng 47 con người 5. Quan điểm về con người và xây dựng con người của Chủ tịch Hồ Chí Minh 52 - Sự kết hợp giữa truyền thống dân tộc và tư tưởng tiến bộ của thời đại – là kim chỉ nam cho chiến lược xây dựng và phát triển con người ở nước ta 63 Chương 2 Những phẩm chất tốt đẹp của người Việt cần được kế thừa và phát huy trong xây dựng con người hiện nay 1. Tình cảm quê hương, đất nước, cộng đồng là nấc thang cao nhất trong hệ 64 giá trị của người Việt Nam truyền thống 2. Những phẩm chất tốt đẹp cần phát huy của cong người Việt Nam truyền 74 thống 3. Đất nước của những người tôn trọng trí thức và học vấn 86 4. Bài học về nhà nước và mối quan tâm của giới cầm quyền tới con người 97 trong xã hội truyền thống 5. Khắc phục những hạn chế của người Việt Nam, hướng tới tương lai 106 PHẦN II 114 3 THỰC TRẠNG SỰ BIẾN ĐỔI CỦA CON NGƯỜI VIỆT NAM VÀ VIỆC XÂY DỰNG CON NGƯỜI VIỆT NAM Chương 3: Tác động của biến đổi về kinh tế xã hội đến những biến đổi con 115 người Việt Nam qua các số liệu chung. 1. Tăng trưởng kinh tế đi kèm với nâng cao mức sống và giảm nghèo 116 2. Về mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với vấn đề việc làm, quan hệ lao 119 động và di cư 3. Phát triển con người qua các chỉ số HDI, HPI 124 4. Tăng trưởng kinh tế và việc tiếp cận các dịch vụ cơ bản của người dân 127 5. An sinh xã hội 132 6. Tăng trưởng kinh tế, vấn đề dân chủ và sự tham gia của người dân 136 Chương 4 140 Thể chất và trí tuệ của người Việt Nam hiện nay 1. Vài nét về đặc điểm mẫu khảo sát 140 2. Về thể chất của con người Việt Nam hiện nay 145 3. Tiềm năng về trí tuệ 158 Chương 5 165 Hoạt động lao động, nghề nghiệp và thu nhập 1. Nghề nghiệp và vị trí trong lao động 165 2. Sự phân tầng trong thu nhập qua mẫu khảo sát 168 3. Khả năng đáp ứng công việc 173 4. Tâm thế về nghề nghiệp 178 5. Việc phát huy tính năng động và sáng tạo trong công việc 184 6. Tính ổn định và sự dịch chuyển lao động việc làm 186 Chương 6 188 Niềm tin và lý tưởng của con người Việt Nam 1. Biểu hiện về niềm tin và sự mất niềm tin 188 2. Nhận thức chính trị và tư tưởng 196 3. Những mối quan tâm và lo lắng hiện nay 199 Chương 7 204 Đời sống tinh thần và định hướng giá trị 4 1. Những nhu cầu quan trọng trong cuộc sống hiện nay 204 2. Các hoạt động sinh hoạt, văn hoá và vui chơi giải trí 208 3. Hệ giá trị của con người Việt Nam 213 Chương 8 222 Quản lý, xây dựng và phát triển con người 1. Chính sách và việc thực hiện các chính sách của Đảng và Nhà nước về con 222 người 2. Đánh giá về các hoạt động dịch vụ xã hội và truyền thông đại chúng phục 230 vụ con người 3. Nhận định và quan điểm chung của người được hỏi về xây dựng con người 240 Việt Nam hiện nay 251 PHẦN III NHỮNG QUAN ĐIỂM, NỘI DUNG VÀ GIẢI PHÁP VỀ XÂY DỰNG CON NGƯỜI VIỆT NAM 252 Chương 9 Những quan điểm cơ bản về xây dựng con người Việt Nam 1. Cần phải nắm vững quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giải phóng con 252 người trong mối quan hệ với giải phóng dân tộc và giải phóng giai cấp 2. Hạnh phúc của con người là mục tiêu cao nhất của sự phát triển 255 3. Phát huy vai trò con người là chủ thể của sự phát triển 261 4. Kế thừa các giá trị truyền thống và tiếp thu tinh hoa của nhân loại trong xây 267 dựng và phát triển con người Việt Nam 275 Chương 10 Về những mục tiêu, nội dung và giải pháp cơ bản xây dựng và phát triển con người Việt Nam 1. Về mục tiêu và nội dung cơ bản xây dựng con người Việt Nam 275 2. Nhóm giải pháp về chính sách và cơ chế nhằm xây dựng và phát triển con 280 người 3. Nhóm giải pháp về giáo dục, nâng cao dân trí, xây dựng xã hội học tập và 282 phát triển nhân tài 4. Nhóm giải pháp về an ninh con người và an sinh xã hội 5 286 5. Nhóm giải pháp về trị lý xã hội và ngăn chặn các sai lệch xã hội với con 288 người 6. Nhóm giải pháp về nâng cao vị thế, vai trò của con người, tôn trọng con 292 người, dân chủ và công bằng xã hội KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 295 1. Kết luận 295 2. Khuyến nghị với Đảng và Nhà nước về việc nhận thực và thực hiện quan 297 điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giải phóng con người trong mối quan hệ với giải phóng dân tộc và giải phóng giai cấp 3. Khuyến nghị về việc hoàn thiện cơ chế nhằm phát huy vai trò của Mặt trận 299 tổ quốc và các đoàn thể nhân dân xây dựng con người 4. Khuyến nghị với các cơ quan báo chí truyền thông 302 5. Khuyến nghị với các tổ chức nghiên cứu khoa học về con người 303 DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO 306 Mục lục: Phiếu trưng cầu ý kiến 310 6 PhÇn më ®Çu 1. §Æt vÊn ®Ò : Con ng−êi trong thÕ giíi ngµy nay ®ang sèng cïng víi nh÷ng sù biÕn ®æi, th¸ch thøc vµ lo toan thËt to lín mang tÝnh toµn cÇu c¶ vÒ mÆt tù nhiªn, mÆt x· héi vµ mÆt con ng−êi. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh, ch−a bao giê con ng−êi l¹i ph¶i ®èi diÖn víi nh÷ng th¸ch thøc to lín ®Õn nh− vËy, nh÷ng th¸ch thøc cã liªn quan ®Õn sù sèng cßn cña chÝnh m×nh. ChÝnh nh÷ng th¸ch thøc ngµy cµng g©y søc Ðp m¹nh mÏ lªn sự tån t¹i cña con ng−êi nµy, l¹i ®ßi hái con ng−êi còng ph¶i ®−îc x©y dùng, tr−ëng thµnh vµ ph¸t triÓn t−¬ng øng, cã ®ñ søc m¹nh thÓ chÊt vµ trÝ tuÖ ®Ó v−ît lªn phÝa tr−íc. Nghiªn cøu, x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng−êi do ®ã còng trë thµnh mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch, mang tÝnh toµn cÇu. Ở n−íc ta, tõ rÊt l©u c¸c nhµ t− t−ëng lín cña ®Êt n−íc ®· ®Æt vÊn ®Ò ph©n tÝch vÞ trÝ vai trß cña con ng−êi trong sù ph¸t triÓn lÞch sö. NguyÔn Tr·i ®ßi hái Nhµ n−íc ph¶i lÊy d©n lµm gèc, con ng−êi ph¶i lÊy nh©n nghÜa th¾ng hung tµn. “ViÖc nh©n nghÜa tr−íc ë yªn d©n, qu©n ®iÕu ph¹t tr−íc lo trõ b¹o” Tõ ®Çu thÕ kû XX, nhiÒu nhµ t− t−ëng lín cña ®Êt n−íc còng ®· quan t©m ®Õn vÊn ®Ò con ng−êi, coi viÖc n©ng cao nhËn thøc cña con ng−êi lµ yÕu tè quan träng ®Ó ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc. Nhµ chÝ sü yªu n−íc Phan Béi Ch©u trong t¸c phÈm Nh©n sinh TriÕt häc, khi ph©n tÝch vÒ nÒn häc vÊn cña Ph−¬ng §«ng, trªn c¬ së nh÷ng gi¸ trÞ cña d©n téc ®· cè g¾ng tiÕp nhËn nh÷ng gi¸ trÞ hiÖn ®¹i cña triÕt häc ph−¬ng T©y, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò ph−¬ng ph¸p ®Ó lµm míi quan niÖm vÒ con ng−êi theo kiÓu nho gi¸o. Trong t¸c phÈm nµy còng nh− trong t¸c phÈm “Khæng häc ®¨ng” viÖc nghiªn cøu vÒ con ng−êi cña «ng ®· ®−îc nhÊn m¹nh qua c¸c kh¸i niÖm nh©n thÕ, nh©n tÝnh, nh©n dôc, nh©n c¸ch, nh©n sù. Qua ®ã, «ng võa kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña ng−êi ViÖt Nam, võa ®ång thêi, kªu gäi nh©n d©n biÕt c¸ch gi÷ lÊy gi¸ trÞ truyÒn thèng còng nh− tiÕp nhËn nh÷ng gi¸ trÞ míi phï hîp cña thêi ®¹i ®Ó ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng con ng−êi. Trong t¸c phÈm næi tiÕng “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p”, viÕt tõ n¨m 1921 ®Õn 1925, NguyÔn ¸i Quèc ®· dµnh riªng ch−¬ng V nãi vÒ “Nh÷ng nhµ khai ho¸” vµ ch−¬ng IX nãi vÒ “ChÝnh s¸ch ngu d©n”: “Lµm cho d©n ngu ®Ó dÔ trÞ”, ®ã lµ chÝnh s¸ch mµ c¸c 7 nhµ cÇm quyÒn ë c¸c thuéc ®Þa cña chóng ta −a dïng nhÊt”. T¸c gi¶ ®· m« t¶ mét sè tr−êng hîp ®iÓn h×nh, nªu c¶nh nh©n d©n thuéc ®Þa bÞ ®µn ¸p vµ hµnh h¹. Ng−êi viÕt: “Khi ng−êi ta cã mµu da tr¾ng th× nghiÔm nhiªn ng−êi ta lµ mét nhµ khai ho¸. Mµ khi ng−êi ta ®· lµ mét nhµ khai ho¸ th× ng−êi ta cã thÓ lµm nh÷ng viÖc d· man mµ vÉn cø lµ ng−êi v¨n minh nhÊt”. Tõ viÖc lªn ¸n m¹nh mÏ chÕ ®é thùc d©n, NguyÔn Ái Quèc còng v¹ch ra con ®−êng ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng d©n téc mµ môc tiªu còng nh− ý nghÜa c¬ b¶n cña cuéc ®Êu tranh chÝnh lµ gi¶i phãng con ng−êi. Sau khi c¸ch m¹ng thµnh c«ng, cïng víi nhiÒu nhiÖm vô cÊp b¸ch kh¸c, vÊn ®Ò x©y dùng con ng−êi míi còng lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng ®−îc x¸c ®Þnh. Trªn nÒn t¶ng cña nh÷ng chñ tr−¬ng vµ chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vÒ x©y dùng con ng−êi vµ ph¸t huy søc m¹nh cña con ng−êi chóng ta ®· t¹o ra ®−îc sù ®oµn kÕt, thèng nhÊt chung vÒ chÝnh trÞ, t− t−ëng, thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c môc tiªu c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc, x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Chñ tr−¬ng ®−êng lèi, quan ®iÓm vÒ con ng−êi còng ®−îc thÓ hiÖn s©u s¾c h¬n khi chóng ta thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi tõ §¹i héi VI (1986). ChÝnh tõ §¹i héi nµy ®· kh¼ng ®Þnh vai trß cña “nh©n tè ng−êi” ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh râ h¬n. §Õn §¹i héi VII (1991), víi c−¬ng lÜnh vµ chiÕn l−îc kinh tÕ - x· héi 1991 - 2000, con ng−êi ®−îc ®Æt vµo vÞ trÝ trung t©m cña sù ph¸t triÓn. Trong toµn bé chiÕn l−îc nµy, con ng−êi ®−îc coi lµ nguån lùc lín nhÊt, quý b¸u nhÊt, võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Trong c¸c quan ®iÓm chØ ®¹o thùc hiÖn ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ b¾t ®Çu tõ §¹i héi §¶ng VIII (1996), cã mét quan ®iÓm cùc kú quan träng lµ: “lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ng−êi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng”. §©y chÝnh lµ quan ®iÓm t− t−ëng cña thêi ®¹i, më ®Çu nÒn v¨n minh míi cña loµi ng−êi, ®ång thêi còng lµ mét ®Ønh cao míi, kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng trÝ tuÖ cña con ng−êi ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam ®· tõng coi “ng−êi tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia” vµ “muèn trÞ n−íc ph¶i träng dông nh©n tµi”. TiÕp nèi nh÷ng quan ®iÓm ®ã, §¹i héi IX cña §¶ng x¸c ®Þnh: “Con ng−êi vµ nguån nh©n lùc lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, cÇn t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n, toµn diÖn vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Båi d−ìng thÕ hÖ trÎ tinh thÇn yªu n−íc, lý t−ëng x· héi chñ nghÜa, lßng nh©n ¸i, ý thøc t«n träng ph¸p luËt, tinh thÇn hiÕu häc... ChÝnh s¸ch sö dông lao ®éng vµ nh©n tµi ph¶i tËn dông mäi n¨ng lùc, ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña c¸c tËp thÓ vµ c¸ nh©n phôc vô sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n−íc”. “ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi” trong giai ®o¹n 2006 - 2010 cña §¹i héi X ®· nhÊn m¹nh: “Ph¸t huy søc m¹nh toµn d©n téc, ®Èy m¹nh toµn diÖn c«ng cuéc ®æi míi, huy 8 ®éng vµ sö dông tèt mäi nguån lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc; ph¸t triÓn v¨n ho¸; thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi; t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn toµn diÖn con ng−êi....”. C¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch nh»m ph¸t huy nh©n tè con ng−êi theo tinh thÇn §¹i héi X lµ xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm cho r»ng nh©n d©n lµ ng−êi s¸ng t¹o ra lÞch sö, lµ chñ nh©n thùc sù cña x· héi, lµ chñ thÓ cña mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi vµ môc tiªu cña toµn bé sù nghiÖp c¸ch m¹ng lµ phôc vô nh©n d©n. Quan ®iÓm ®óng ®¾n ®ã ®−îc thÓ hiÖn ë chñ tr−¬ng “ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc quan träng thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy nguån lùc con ng−êi- yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn x· héi, t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng vµ “mäi ho¹t ®éng v¨n ho¸ nh»m x©y dùng con ng−êi ViÖt Nam ph¸t triÓn toµn diÖn....v¨n ho¸ trë thµnh nh©n tè thóc ®Èy con ng−êi tù hoµn thiÖn nh©n c¸ch, kÕ thõa truyÒn thèng c¸ch m¹ng cña d©n téc, ph¸t huy tinh thÇn yªu n−íc, ý chÝ tù lùc tù c−êng x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc”. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu con ng−êi ®· vµ ®ang ®−îc ®Æt ra hiÖn nay: Nh÷ng bµi häc thùc tÕ còng nh− nh÷ng th¸ch thøc trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng−êi ®ang ®Æt ra nh÷ng nhu cÇu to lín ph¶i nghiªn cøu, tæng kÕt, thèng nhÊt quan ®iÓm, môc tiªu, néi dung vµ ph−¬ng thøc x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng−êi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. Nh÷ng nghiªn cøu vµ ph©n tÝch vÒ con ng−êi ®· lµ c¬ së khoa häc cÇn thiÕt ®Ó chóng ta ®Ò ra c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch hîp lý nh»m ph¸t huy vai trß cña nh©n tè con ng−êi trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng. Trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ x©y dùng hÖ thèng ch−¬ng tr×nh khoa häc c«ng nghÖ cÊp nhµ n−íc giai ®o¹n 1991 - 1995, ý kiÕn vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i cã ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ con ng−êi ®· ®−îc nªu lªn. Trªn c¬ së ®ã, lÇn ®Çu tiªn,mét ch−¬ng tr×nh khoa häc cÊp Nhµ n−íc vÒ con ng−êi ®· ®−îc khëi th¶o tõ th¸ng 1- 1991 víi tªn ban ®Çu lµ “X©y dùng con ng−êi ViÖt Nam trong thêi ®¹i ngµy nay”. Sau nhiÒu lÇn th¶o luËn, ch−¬ng tr×nh lÊy tªn “Con ng−êi ViÖt Nam- môc tiªu vµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi”. §©y còng lµ lÇn ®Çu tiªn ë n−íc ta, mét ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ con ng−êi trªn nhiÒu b×nh diÖn vµ liªn ngµnh ®· ®−îc tiÕn hµnh. Tr−íc ®©y còng ®· cã mét sè ch−¬ng tr×nh, ®Ò tµi nghiªn cøu liªn quan ®Õn con ng−êi (“X©y dùng con ng−êi míi”, “Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o”, “ChÝnh s¸ch thÕ hÖ trΔ, “B¶o hé lao ®éng”...). Ch−¬ng tr×nh KX - 07 kÕ thõa thµnh tùu c¸c ch−¬ng tr×nh, ®Ò tµi nãi trªn, tuy nhiªn kÕt qu¶ ban ®Çu cña ch−¬ng tr×nh, mÆc dï ®· më ra nhiÒu h−íng nghiªn cøu míi, s©u s¾c, nh−ng nh×n chung còng chØ míi dõng l¹i ë mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n. Ch−¬ng tr×nh còng ch−a cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu vµ kiÕn gi¶i mét c¸ch tæng thÓ vµ cã hÖ thèng, nhÊt lµ c¸c vÊn ®Ò vÒ quan niÖm ®æi míi vÞ trÝ vµ vai trß con ng−êi trong thêi ®¹i míi, ch−a ®i s©u vµo chñ ®Ò x©y dùng con ng−êi, ®Æc biÖt lµ ph©n tÝch sù kÕ thõa c¸c di s¶n v¨n hãa vÒ con ng−êi, 9 nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ truyÒn thèng trong viÖc ph¸t huy vai trß cña con ng−êi nh− lµ ®éng lùc cña c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Bªn c¹nh ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu trªn, khoa häc vÒ con ng−êi ë n−íc ta gÇn ®©y còng ®· ®−îc nhiÒu nhµ nghiªn cøu tiÕn hµnh. Tuy nhiªn, Ýt cã nh÷ng c«ng tr×nh mang tÝnh quy m« réng lín cã sù phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh khoa häc x· héi nh©n v¨n nh− ch−¬ng tr×nh KX - 07. Tuy vËy, trªn ph−¬ng diÖn riªng lÎ, vÉn xuÊt hiÖn nhiÒu c«ng tr×nh cña c¸c nhµ khoa häc nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy. Ch¼ng h¹n, GS.TS Hoµng Tuþ trong bµi viÕt “Khi con ng−êi ViÖt Nam ®i vµo thêi ®¹i v¨n minh trÝ tuÖ” ®¨ng trªn b¸o Tuæi TrÎ ngµy 24/6/2000 cã nhËn xÐt, nãi chung ng−êi ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ lµ th«ng minh, hiÕu häc, cÇn cï trong lao ®éng, dòng c¶m trong chiÕn ®Êu. §ã lµ nh÷ng ®øc tÝnh hÕt søc quý b¸u ®· gióp cho d©n téc ta tån t¹i cho ®Õn ngµy nay, tr¶i qua kh«ng Ýt th¨ng trÇm suèt mÊy ngh×n n¨m lÞch sö. Nh−ng theo t¸c gi¶, nh÷ng chiÕn th¾ng vÎ vang chèng ngo¹i x©m ®−a ®Õn tù t«n d©n téc qu¸ ®µ lµm cho ng−êi ViÖt Nam chËm tiÕn h¬n so víi c¸c d©n téc kh¸c trªn thÕ giíi. Ông chØ ra r»ng, con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay Ýt tÝnh s¸ng t¹o so víi ng−êi d©n ë c¸c n−íc trong khu vùc nãi riªng vµ thÕ giíi nãi chung. Theo «ng, con ng−êi ViÖt nghÌo nµn vÒ trÝ tưởng t−îng, c¸i mµ t¸c gi¶ cho lµ gèc cña mäi s¸ng t¹o. Mét c©u hái ®Æt ra: t¹i sao trong chiÕn ®Êu chèng ngo¹i x©m, d©n téc ViÖt Nam cã thÓ tá ra xuÊt s¾c v« song vÒ trÝ t−ëng t−îng, vÒ th«ng minh, tµi trÝ, dòng c¶m mµ trong x©y dùng thêi b×nh ch−a ®−îc nh− vËy? Ph¶i ch¨ng v× ta ch−a khªu gîi, nu«i d−ìng ®−îc trong nh©n d©n mét ý chÝ tù c−êng m¹nh mÏ, mét quyÕt t©m röa nhôc nghÌo nµn l¹c hËu còng ngang tÇm víi quyÕt t©m röa nhôc mÊt n−íc nh− tr−íc ®©y? PGS. TS NguyÔn V¨n Huyªn, trong c«ng tr×nh “MÊy vÊn ®Ò triÕt häc x· héi vµ ph¸t triÓn con ng−êi” (Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2002) ®· xem xÐt ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña con ng−êi vµ con ng−êi s¸ng t¹o tõ c¸c tiÒn ®Ò t©m lý, x· héi, d©n chñ chÝnh trÞ, v¨n häc nghÖ thuËt. T¸c gi¶ ®· tæng hîp nh÷ng quan ®iÓm nghiªn cøu vÒ con ng−êi, coi con ng−êi nh− mét cÊu tróc sinh häc- x· héi, vai trß lao ®éng vµ x· héi ®èi víi con ng−êi, b¶n chÊt x· héi cña con ng−êi, con ng−êi v¨n ho¸, con ng−êi ho¹t ®éng, con ng−êi lµ chñ thÓ s¸ng t¹o, ph¸t triÓn toµn diÖn, nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng h×nh thµnh con ng−êi, nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ hÖ thèng phÈm chÊt, gi¸ trÞ cña con ng−êi ViÖt Nam c¶ vÒ ph−¬ng diÖn kh¶o cæ, d©n téc häc, lÞch sö... Tuy nhiªn trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh, t¸c gi¶ còng míi ph©n tÝch ë cÊp ®é con ng−êi nãi chung, cßn cÊp ®é cô thÓ con ng−êi ViÖt Nam víi nh÷ng n¨ng lùc s¸ng t¹o cña nã nh− thÕ nµo th× l¹i ch−a ®−îc chó ý ph©n tÝch s©u. Hå B¸ Th©m trong mét bµi b¸o nhan ®Ò “Nghiªn cøu con ng−êi ViÖt Nam: MÊy vÊn ®Ò nhËn thøc vµ ph−¬ng ph¸p” ®¨ng trªn T¹p chÝ Nghiªn cøu con ng−êi, ®· chØ ra nh÷ng xu h−íng nghiªn cøu con ng−êi hiÖn nay còng nh− nh÷ng h¹n chÕ cña nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ®ã. Theo «ng, tõ tr−íc ®Õn nay, chóng ta ®· nghiªn cøu vÒ con ng−êi cã phÇn 10 phiÕn diÖn nh− chØ tËp trung nghiªn cøu con ng−êi kinh tÕ, con ng−êi v¨n ho¸, con ng−êi tËp thÓ.... mµ kh«ng thÊy ®−îc sù cÇn thiÕt ph¶i cã mét c¸i nh×n mang tÝnh toµn diÖn vÒ con ng−êi. ¤ng ®Æt ra vÊn ®Ò t¹i sao chóng ta kh«ng cã mét c«ng tr×nh lín vÒ con ng−êi ViÖt Nam truyÒn thèng, để tõ ®ã cho ta mét ch©n dung cô thÓ vµ toµn diÖn. ChÝnh v× vËy mµ, cho dï ®· cã c¸c thµnh qu¶ nghiªn cøu con ng−êi tõ nhiÒu ngµnh khoa häc mang l¹i, nh−ng cuèi cïng chóng ta vÉn cÇn ®Õn mét sù nghiªn cøu võa tæng hîp võa cô thÓ h¬n. Hå Sü Quý trong bµi viÕt “Nghiªn cøu con ng−êi ViÖt Nam tr−íc yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt n−íc” ®¨ng trªn T¹p chÝ Céng S¶n còng ®· chØ ra nh÷ng nÐt ®Æc thï, phæ biÕn, nh÷ng nÐt tÝch cùc, thÕ m¹nh vµ nh÷ng h¹n chÕ cña ng−êi ViÖt Nam.... tr−íc ®ßi hái míi cña x· héi hiÖn ®¹i thÓ hiÖn qua c¸c gi¸ trÞ. Theo bµi viÕt, nÐt tÝch cùc còng nh− thÕ m¹nh cña ng−êi ViÖt chóng ta lµ yªu n−íc, cÇn cï, hiÕu häc, ®Ò cao gi¸o dôc, tÝnh céng ®ång, tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n ®èi víi céng ®ång cao, t«n träng quan hÖ gia ®×nh, huyÕt téc, th«ng minh, t×nh nghÜa, vÞ tha.... Cßn nh÷ng h¹n chÕ ®ã lµ kh«ng cã nh÷ng s¸ng t¹o lín, thiÕu t¸c phong c«ng nghiÖp. ¤ng còng chØ ra kh¶ n¨ng to lín cña con ng−êi ViÖt Nam trong thêi ®¹i c«ng nghiÖp ho¸, ®ã lµ kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh, tiÕp thu khoa häc - kü thuËt hiÖn ®¹i. Víi tinh thÇn Êy, viÖc nghiªn cøu con ng−êi ViÖt Nam víi nh÷ng gi¸ trÞ ®Æc thï cña nã ch¾c ch¾n kh«ng ph¶i chØ lµ t×m kiÕm mét hµnh trang cã ý nghÜa riªng cho sù ph¸t triÓn cña x· héi ViÖt Nam thÕ kû XXI, ®ã cßn lµ mét phÇn tµi s¶n chung cña v¨n ho¸ nh©n lo¹i. NguyÔn Thanh KhiÕt víi bµi viÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ Nhµ qu¶n lý tùa ®Ò: “TiÕp cËn lý thuyÕt con ng−êi b»ng lý thuyÕt hÖ thèng” nhËn ®Þnh r»ng x−a nay ng−êi ta th−êng sö dông hai ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn c¸ tÝnh cña con ng−êi: TiÕp cËn qua lai lÞch vµ tiÕp cËn b»ng t−íng sè. T×m hiÓu con ng−êi qua lý lÞch lµ ph−¬ng ph¸p xem xÐt hoµn c¶nh sinh tr−ëng ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh c¸ch con ng−êi, dùa vµo phÐp biÖn chøng duy vËt t×m hiÓu con ng−êi b»ng t−íng vµ sè, thùc chÊt lµ dùa vµo thèng kª kinh nghiÖm. C¸c ph−¬ng ph¸p nµy mÆc dï cã thÓ g©y nhiÒu tranh c·i nh−ng ®Òu Ýt nhiÒu cã c¬ së khoa häc nhÊt ®Þnh vµ hiÖn vÉn ®ang ®−îc vËn dông nh− mét h−íng tiÕp cËn cã tÝnh ph−¬ng ph¸p luËn ®Ó t×m hiÓu con ng−êi. Tuy nhiªn, cã thêi ®iÓm, do n¬i nµy hoÆc n¬i kia bÞ l¹m dông th¸i qu¸, nã còng ®· g©y ra kh«ng Ýt sù tranh luËn cho nhiÒu ng−êi vµ r¾c rèi cho x· héi. T¸c gi¶ còng ®· m¹nh d¹n ®Ò xuÊt mét h−íng tiÕp cËn, ®ã lµ nghiªn cøu c¸ tÝnh con ng−êi b»ng mét c¸i nh×n hÖ thèng. Dïng lý thuyÕt hÖ thèng ®Ó nhËn diÖn c¸ tÝnh con ng−êi. Gi¸o s− Vò Khiªu trong bµi ph¸t biÓu víi tùa ®Ò “Ph¸t triÓn x· héi vµ ph¸t triÓn con ng−êi” t¹i héi th¶o khoa häc thø nhÊt cña ViÖn nghiªn cøu Con ng−êi ®· ®Æt ra c©u hái thÕ nµo lµ ph¸t triÓn con ng−êi, mèi quan hÖ gi÷a môc tiªu vµ ®éng lùc trong sù ph¸t triÓn con ng−êi. Theo Gi¸o s−, hiÖn nay, con ng−êi ®ang ®−îc ®µo t¹o mét c¸ch chuyªn m«n ho¸, ®iÒu ®ã cã cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ con ng−êi cã nguy c¬ ph¸t triÓn mét chiÒu. Con ng−êi chØ ®−îc ph¸t triÓn mét c¸ch h¹n hÑp trong sù hiÓu biÕt vÒ chuyªn m«n, sù thµnh th¹o cña nghÒ nghiÖp. V× vËy, ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó con ng−êi ph¸t triÓn c¶ vÒ tµi n¨ng, 11 ®¹o ®øc, cã quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a ng−êi vµ ng−êi, cã ®êi sèng tinh thÇn v¨n ho¸ ngµy mét cao vµ ngµy cµng phong phó. T¸c gi¶ Hå SÜ Quý trong “Ph¸t triÓn con ng−êi: Nh÷ng ®iÒu cÇn lµm râ” trªn t¹p chÝ TriÕt häc còng ®· cho r»ng ph¸t triÓn con ng−êi lµ qu¸ tr×nh më réng c¸c sù lùa chän cña d©n chóng. Qu¸ tr×nh lùa chän nµy ®−îc më réng cã nghÜa lµ con ng−êi ®−îc sèng trong m«i tr−êng mµ ë ®ã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, sèng khoÎ m¹nh, ®−îc häc hµnh vµ tr−êng thä ... t¨ng lªn. Qu¸ tr×nh nµy cßn ®−îc bao gåm c¶ sù tù do vÒ chÝnh trÞ, viÖc b¶o ®¶m c¸c quyÒn con ng−êi vµ quyÒn c¸ nh©n. Theo «ng, môc tiªu cña sù ph¸t triÓn kh«ng ph¶i chØ lµ ph¸t triÓn x· héi mµ chÝnh lµ ph¸t triÓn con ng−êi. Nghiªn cøu cña Ph¹m Thanh §øc trong cuèn: “Vµi nÐt vÒ thùc tr¹ng nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam hiÖn nay” ®· chØ ra nh÷ng lîi thÕ còng nh− h¹n chÕ cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Theo ®ã, n−íc ta cã nguån lao ®éng t−¬ng ®èi dåi dµo, nh©n d©n vèn cã truyÒn thèng yªu n−íc, cÇn cï, th«ng minh, s¸ng t¹o, tr×nh ®é häc vÊn ngµy cµng ®−îc n©ng cao vµ cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh khoa häc vµ c«ng nghÖ. Tuy vËy, nguån nh©n lùc nµy vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®ã lµ kÕt cÊu lao ®éng kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh, häc vÊn so víi khu vùc vµ thÕ giíi vÉn cßn thÊp, c¬ cÊu ®µo t¹o lùc l−îng lao ®éng cßn bÊt cËp. Nghiªn cøu còng chØ ra nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn vµ ®−a ra nh÷ng kiÕn nghÞ víi nhµ n−íc nh»m n©ng cao h¬n n÷a chÊt l−îng nguån nh©n lùc hiÖn nay. Ph¹m Minh H¹c trong cuèn “VÒ ph¸t triÓn toµn diÖn con ng−êi thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸” ®· chØ ra hiÖn tr¹ng nh©n c¸ch con ng−êi ViÖt Nam qua tÝnh tÝch cùc còng nh− h¹n chÕ trong hÖ thèng gi¸ trÞ con ng−êi ViÖt Nam. ¤ng còng ®−a ra m« h×nh nh©n c¸ch con ng−êi ViÖt Nam trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn toµn diÖn. Trªn c¬ së tæng hîp vµ kh¸i qu¸t nhiÒu c¨n cø, «ng ®Ò xuÊt m« h×nh ph¸t triÓn con ng−êi nh− sau: §ã lµ mét nh©n c¸ch ph¸t triÓn toµn diÖn; mét nh©n c¸ch g¾n bã nhÞp nhµng, hµi hoµ gi÷a ba mÆt: néi t©m thèng nhÊt, lµnh m¹nh, æn ®Þnh, tÝch cùc, quan hÖ víi ng−êi kh¸c mét c¸ch nh©n ¸i, h÷u nghÞ, hîp t¸c, quan hÖ víi c«ng viÖc say mª, nhiÖt t×nh, thÝch øng vµ s¸ng t¹o. Trong cuèn “Nghiªn cøu con ng−êi. §èi t−îng vµ nh÷ng h−íng chñ yÕu” c¸c t¸c gi¶ Ph¹m Minh H¹c vµ Hå Sü Quý ®· tËp hîp gÇn 30 bµi b¸o khoa häc cã liªn quan ®Õn chñ ®Ò ph¸t triÓn con ng−êi cña mét sè nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi, mét sè nhµ khoa häc ®Çu ngµnh, mét sè c¸n bé nghiªn cøu l©u n¨m vµ nhiÒu c¸n bé trÎ thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. Cuèn s¸ch chia lµm 3 phÇn chÝnh: PhÇn I Nghiªn cøu con ng−êi vµ ViÖn nghiªn cøu Con ng−êi; PhÇn II Ph¸t triÓn con ng−êi vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc con ng−êi; PhÇn III vÒ con ng−êi ViÖt Nam vµ mét sè h−íng nghiªn cøu chuyªn biÖt vÒ con ng−êi. §oµn V¨n Kh¸i trong cuèn “Nguån lùc con ng−êi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam” NXB Lý luËn ChÝnh trÞ còng ®· ph©n tÝch kh¸ s©u s¾c vÒ con ng−êi víi t− c¸ch lµ nguån nh©n lùc cho c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc. T¸c 12 gi¶ ®· coi con ng−êi lµ nguån lùc cña mäi nguån lùc, lµ tµi nguyªn cña mäi tµi nguyªn; gi÷ vÞ trÝ trung t©m trong toµn bé qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ do con ng−êi vµ v× con ng−êi. Theo t¸c gi¶, ®©y còng chÝnh lµ vÊn ®Ò lý luËn quan träng cña viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng−êi. Trong néi dung cña cuèn s¸ch, t¸c gi¶ cho r»ng chÝnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay ®· khiÕn cho viÖc ph¸t triÓn con ng−êi cã nh÷ng ®iÓm míi h¬n so víi quan niÖm tr−íc ®©y vÒ con ng−êi trong thêi kú thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo kiÓu cò. MÆt kh¸c, t¸c gi¶ còng cho r»ng víi thùc tr¹ng nguån nh©n lùc con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc khai th¸c sö dông vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®ã sao cho hiÖu qu¶ nhÊt, ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ còng ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc mµ sù nhËn thøc vµ gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã sÏ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, b¶o ®¶m cho sù thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸. T¸c gi¶ còng ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m khai th¸c vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc con ng−êi ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ViÖt Nam hiÖn nay. Trong cuèn “Nghiªn cøu con ng−êi vµ nguån nh©n lùc” NXB Khoa häc X· héi c¸c t¸c gi¶ Ph¹m Minh H¹c, Ph¹m Thµnh NghÞ, Vò Minh Chi ®· kh¸i qu¸t mét sè quan ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu; Mét sè nghiªn cøu vÒ con ng−êi vµ nguån nh©n lùc, nh÷ng nghiªn cøu con ng−êi trong bèi c¶nh kinh tÕ thÞ tr−êng, toµn cÇu ho¸, nghiªn cøu nguån nh©n lùc vµ nguån vèn x· héi. Còng trong lÜnh vùc nghiªn cøu con ng−êi víi t− c¸ch lµ nguån lùc cho ph¸t triÓn, t¸c gi¶ B¸ Vò ThÕ trong cuèn “Ph¸t huy nguån lùc con ng−êi ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸: Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tiÔn ë ViÖt Nam”, ®· tr×nh bµy kinh nghiÖm cña mét sè n−íc trong viÖc ph¸t huy nguån nh©n lùc con ng−êi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. T¸c gi¶ còng ®· hÖ thèng ho¸ mét sè vÊn ®Ò lý luËn cã liªn quan ®Õn nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, vai trß vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn nguån nh©n lùc còng nh− ph©n lo¹i nguån nh©n lùc hiÖn nay. T¸c gi¶ còng nªu lªn thùc tr¹ng nguån nh©n lùc ë n−íc ta hiÖn nay trong ®ã tËp trung ph©n tÝch ®−îc nh÷ng −u ®iÓm, h¹n chÕ vµ xu h−íng ph¸t triÓn cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam trong bèi c¶nh kinh tÕ x· héi cña n−íc ta. Tõ nh÷ng kinh nghiÖm vµ thùc tr¹ng nguån nh©n lùc n−íc ta, t¸c gi¶ ®· ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t huy nguån nh©n lùc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ trong thêi gian tíi. Ph©n tÝch t×nh h×nh thÕ giíi vµ ®iÒu kiÖn cña n−íc ta khi b−íc vµo thÕ kû XXI, t¸c gi¶ còng ®ång thêi ®−a ra nh÷ng quan ®iÓm ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë n−íc ta ®Õn n¨m 2010 vµ n¨m 2020. VÒ nh÷ng nghiªn cøu xung quanh viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ con ng−êi phôc vô cho sù nghiÖp ®Êt n−íc, t¸c gi¶ Ph¹m Minh H¹c vµ NguyÔn Khoa §iÒm trong cuèn “VÒ ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ x©y dùng con ng−êi thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸” NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, ®· tËp trung tr×nh bµy nh÷ng néi dung t− t−ëng Hå ChÝ 13 Minh ®èi víi ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ x©y dùng con ng−êi; mèi quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn trong thêi kú ®æi míi; v¨n ho¸ c¸c d©n téc ViÖt Nam thèng nhÊt vµ ®a d¹ng. Ph¸t triÓn toµn diÖn con ng−êi thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; thùc tr¹ng ®¹o ®øc, t− t−ëng chÝnh trÞ, lèi sèng cña thanh niªn hiÖn nay; mét sè vÊn ®Ò vÒ ph−¬ng ph¸p ®−a t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµo cuéc sèng ®Ó ph¸t triÓn v¨n ho¸, x©y dùng con ng−êi trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cÊp b¸ch liªn quan ®Õn d©n téc, s¾c téc ë n−íc ta vµ trªn thÕ giíi - chÝnh s¸ch d©n téc cña §¶ng vµ nhµ n−íc ta vÊn ®Ò t«n gi¸o trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, còng ®−îc c¸c t¸c gi¶ chó ý ph©n tÝch. Còng ®i s©u vµo nghiªn cøu con ng−êi nh−ng t¸c gi¶ §Æng C¶nh Khanh l¹i tËp trung vµo nhãm nh÷ng ng−êi trÎ tuæi vµ nhãm d©n téc thiÓu sè. Trong cuèn s¸ch “X· héi häc thanh niªn”, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 2006, t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch nh÷ng h¹n chÕ cña chóng ta trong viÖc quan t©m tíi viÖc t×m hiÓu t©m lý t©m tr¹ng, t©m t− nguyÖn väng cña chÝnh con ng−êi, ®Æc biÖt lµ cña nhãm nh÷ng ng−êi trÎ tuæi, do ®ã nhiÒu chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi thanh niªn cña chóng ta cßn ch−a x¸c thùc, ch−a ®¸p øng ®−îc hÕt nh÷ng nhu cÇu vµ mong mái cña thanh niªn. Trong cuèn s¸ch “Nguån nh©n lùc trÎ c¸c d©n téc thiÓu sè - nh÷ng ph©n tÝch x· héi häc”, NXB Thanh niªn 2006, th«ng qua kÕt qu¶ ®iÒu tra x· héi häc trªn 3000 thanh thiÕu niªn ng−êi d©n téc ë miÒn nói T©y b¾c vµ T©y nguyªn, §Æng C¶nh Khanh ®· cho r»ng viÖc ®Çu t− cho thanh thiÕu niªn c¸c d©n téc thiÓu sè cña chóng ta cßn ch−a thËt tho¶ ®¸ng, ®Æc biÖt lµ chóng ta cßn ch−a cã mét chiÕn l−îc ®Çy ®ñ nh»m ph¸t huy nh÷ng mÆt m¹nh cña nhãm nh©n khÈu x· héi ®Æc biÖt nµy tõ kh©u ch¨m sãc, b¶o vÖ ®Õn kh©u ®µo t¹o båi d−ìng vµ sö dông. ¤ng cho r»ng ®©y kh«ng chØ lµ mét sù l·ng phÝ rÊt lín mµ cßn t¹o ra mét sù mÊt c©n ®èi ®¸ng tiÕc trong viÖc ph¸t triÓn con ng−êi víi t− c¸ch lµ nguån nh©n lùc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. GS.TS §Æng C¶nh Khanh còng ®Æt vÊn ®Ò x©y dùng con ng−êi ph¶i ®−îc b¾t ®Çu tõ ®èi t−îng thiÕu niªn, nhi ®ång. Trong cuèn s¸ch “Gia ®×nh, trÎ em vµ sù kÕ thõa c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng” NXB Lao ®éng x· héi, n¨m 2003, ông cho r»ng cÇn ph¶i nh×n nhËn vÊn ®Ò nguån lùc con ng−êi mét c¸ch toµn diÖn, con ng−êi theo «ng kh«ng ph¶i lµ nh÷ng cç m¸y cøng nh¾c, do ®ã ph¶i ®−îc quan t©m, ch¨m sãc, gi¸o dôc tõ rÊt sím, ngay tõ khi cßn lµ con trÎ. Trong cuèn s¸ch :”VÞ thµnh niªn vµ chÝnh s¸ch ®èi víi vÞ thµnh niªn”, NXB Lao ®éng x· héi, n¨m 2004, t¸c gi¶ §Æng Vò C¶nh Linh l¹i cho r»ng, trong c¸c nhãm nh©n khÈu x· héi th× vÞ thµnh niªn l¹i lµ mét nhãm ®Æc biÖt. Nhãm nµy kh«ng chØ mang nh÷ng nÐt cña trÎ th¬ trong thÓ chÊt cña mét ng−êi lín mµ cßn lµ nhãm ®ang ®Þnh h×nh nh©n c¸ch. Theo t¸c gi¶ nÕu kh«ng quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn vÞ thµnh niªn, chóng ta sÏ kh«ng thÓ cã ®−îc nguån nh©n lùc m¹nh mÏ ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña t−¬ng lai. 14 MÆc dï nh÷ng nghiªn cøu vÒ con ng−êi ®· xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu trong mÊy n¨m gÇn ®©y, nh−ng nh×n chung míi chØ lµ nh÷ng t×m hiÓu c¬ b¶n, b−íc ®Çu mang tÝnh ®Þnh h−íng hoÆc th¨m dß, ®Æt nÒn mãng cho giai ®o¹n ph¸t triÓn cô thÓ h¬n cña nh÷ng nghiªn cøu vÒ con ng−êi sau nµy. MÆt kh¸c, do c¸ch tiÕp cËn vÊn ®Ò con ng−êi cã kh¸c nhau mµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c c«ng tr×nh trªn thu ®−îc còng kh¸c nhau vµ còng cßn nh÷ng mÆt h¹n chÕ. Cho ®Õn nay, chóng ta vÉn ch−a cã ®−îc mét c«ng tr×nh mang tÝnh hÖ thèng, liªn ngµnh ®i s©u vµo lÜnh vùc con ng−êi, nhÊt lµ tæng kÕt mét c¸ch hÖ thèng nh÷ng quan ®iÓm, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ vÊn ®Ò con ng−êi. Chóng ta còng ch−a cã ®iÒu kiÖn ®i s©u ph©n tÝch ®Ó h×nh dung vµ ®−a ra ®−îc mét khu«n mÉu con ng−êi Việt Nam trong t−¬ng lai phï hîp víi nh÷ng nhu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi, c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc vµ héi nhËp quèc tÕ. Do vËy chóng ta còng ch−a nghiªn cøu vµ x©y dùng ®−îc mét chiÕn l−îc ph¸t triÓn con ng−êi ViÖt Nam nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña thêi kú hiÖn nay. VÒ ph−¬ng diÖn nµy, ®Ó ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®ßi hái thùc tiÔn vµ khoa häc trªn, c¸c nghiªn cøu cña chóng ta vÒ con ng−êi cÇn tËp trung vµo c¸c h−íng nghiªn cøu chñ yÕu nh−: Ph©n tÝch vµ lý gi¶i mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ céng ®ång trong ®iÒu kiÖn míi, t×m ph−¬ng thøc tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy ®−îc tÝnh tù do vµ tù gi¸c cña con ng−êi, t¹o ®iÒu kiÖn cho con ng−êi ®ãng gãp tÝch cùc vµo ®êi sèng x· héi vµ céng ®ång trong x· héi hiÖn ®¹i. H−íng tíi viÖc x©y dùng nh÷ng kiÓu mÉu cña con ng−êi hiÖn ®¹i, khoÎ m¹nh vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn, cã kh¶ n¨ng lao ®éng s¸ng t¹o phong phó, cã lèi sèng vµ nh©n c¸ch phï hîp víi nh÷ng ®ßi hái cña cuéc sèng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ, sèng hµi hoµ víi m«i tr−êng tù nhiªn vµ m«i tr−êng x· héi, céng ®ång. T×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p hîp lý nhÊt ®Ó n©ng cao vÞ trÝ vai trß cña con ng−êi trong x· héi, më réng kh«ng ngõng c¸c ho¹t ®éng tù gi¸c, thu hÑp c¸c ho¹t ®éng tù ph¸t cña con ng−êi, ph¸t triÓn con ng−êi cïng víi ph¸t triÓn x· héi mét c¸ch hµi hoµ vµ bÒn v÷ng. CÇn ph¶i trªn c¬ së nh÷ng luËn cø khoa häc ®−îc nghiªn cøu, ®Ò xuÊt môc tiªu, quan ®iÓm, ®Þnh h−íng, néi dung vµ gi¶i ph¸p cô thÓ cã tÝnh ®ét ph¸ nh»m x©y dùng con ng−êi ViÖt Nam trong t−¬ng lai, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n 2011- 2020. 3. Về sự cần thiết, ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tµi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi n−íc ta ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn vµ s©u s¾c, viÖc nghiªn cøu, x©y dùng con ng−êi ViÖt Nam nh»m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ lµ cã ý nghÜa v« cïng quan träng c¶ trªn b×nh diÖn ho¹t ®éng thùc tiÔn lÉn t− duy khoa häc. 15 Thùc tÕ cho thÊy, con ®−êng x©y dùng mét x· héi c«ng b»ng d©n chñ vµ v¨n minh ®ßi hái chóng ta ph¶i x©y dùng ®−îc nh÷ng con ng−êi míi ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®ßi hái thùc tiÔn cña x· héi nµy. §Ó thùc hiÖn ®−îc ®iÒu ®ã, tr−íc hÕt, chóng ta cÇn ph¶i cã sù nghiªn cøu, tæng kÕt l¹i nh÷ng di s¶n quý b¸u cña cha «ng ta trong viÖc tæ chøc x· héi, quan t©m vµ ph¸t triÓn con ng−êi. Con ng−êi ViÖt Nam hiÖn ®¹i cÇn ph¶i kÕ thõa ®−îc t− t−ëng truyÒn thèng vÒ ®oµn kÕt vµ t«n träng céng ®ång, tËp thÓ, ph¶i kÕ thõa nh÷ng phÈm chÊt vèn cã cña ng−êi ViÖt nh− t×nh yªu ®èi víi lao ®éng, sù bÒn bØ vµ dÎo dai trong mäi cuéc ®Êu tranh sinh tån, sù say mª víi häc vÊn vµ kiÕn thøc, sù t«n träng cuéc sèng gia ®×nh... T− t−ëng céng ®ång, mÆc dï trong suèt chiÒu dµi lÞch sö cã thÓ t¹o ra nhiÒu h¹n chÕ nh− t− t−ëng b×nh qu©n, sù kÐm n¨ng ®éng trong t− duy kinh tÕ, t©m lý s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc, th¸i ®é coi th−êng c«ng nghÖ... nh−ng l¹i chÝnh lµ c¬ së quan träng ®Ó duy tr× sù thèng nhÊt chung, lµ linh hån cho sù ®oµn kÕt toµn d©n trong x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n−íc cña con ng−êi ViÖt nam. G¹t bá nh÷ng h¹n chÕ vµ tiªu cùc sinh ra tõ x· héi céng ®ång cã thÓ thÊy ®−îc søc m¹nh còng nh− nh©n tè ph¸t triÓn hµm chøa trong ®ã, nh÷ng nh©n tè mµ kh«ng ph¶i lµ d©n téc nµo còng cã ®−îc. Chóng ta cÇn ph¶i dµnh nhiÒu thêi gian h¬n n÷a ®Ó ph©n tÝch t×m hiÓu nguån gèc s©u xa søc m¹nh céng ®ång cña ng−êi ViÖt, c¸i mµ ®èi víi nhiÒu häc gi¶ ph−¬ng T©y ®«i khi cßn ®−îc coi lµ thÇn bÝ. Ch¼ng h¹n nh−, nh÷ng g× lµ ®éng lùc thóc ®Èy ng−êi ViÖt liªn kÕt l¹i víi nhau thµnh mét khèi v÷ng ch¾c s½n sµng ®èi diÖn víi mäi thø th¸ch thøc; c¸i g× ®· lµm cho mçi ng−êi ViÖt tõ khi sinh ra cho tíi khi nh¾m m¾t xu«i tay kh«ng ®−îc phÐp quªn ®i nh÷ng tr¸ch nhiÖm chung ®èi víi céng ®ång; c¸i g× ®· ®−a nh÷ng chuÈn mùc vÒ mét x· héi ®oµn kÕt vµ t−¬ng th©n t−¬ng ¸i lªn hµng cao nhÊt trong hÖ gi¸ trÞ truyÒn thèng. ViÖc t«n träng c¸c gi¸ trÞ céng ®ång ph¶i ch¨ng ®· trë thµnh thø tÝn ng−ìng, ®iÒu mµ tÊt c¶ c¸c lo¹i kÎ thï tõ bªn ngoµi ®Òu buéc ph¶i ®èi ®Çu tr−íc hÕt trong nh÷ng tham väng khuÊt phôc ng−êi ViÖt. Do chç sèng ®ång thêi trong nhiÒu mèi quan hÖ x· héi, nhiÒu tæ chøc, thiÕt chÕ, ng−êi ViÖt Nam ngay tõ nhá ®· ®−îc gi¸c ngé mét nguyªn t¾c sèng râ rÖt, ®ã lµ sèng kh«ng ph¶i chØ v× m×nh. NiÒm vui ®−îc ®ãng gãp søc lùc cho tËp thÓ céng ®ång trë thµnh mét gi¸o lý ®¹o ®øc. §¹o ®øc cao nhÊt trong nÊc thang gi¸ trÞ cña ng−êi ViÖt lµ lµm trßn bæn phËn cña m×nh tr−íc céng ®ång, hy sinh søc lùc, tiÒn cña vµ thËm chÝ c¶ tÝnh m¹ng v× cuéc sèng cña céng ®ång. Nh÷ng c«ng viÖc chung cña lµng, cña n−íc bao giê còng ph¶i ®−îc coi lµ quan träng vµ vÒ nguyªn t¾c nã ph¶i ®−îc ®Æt lªn trªn viÖc nhµ, viÖc c¸ nh©n. Mçi thµnh viªn trong x· héi ®Òu ph¶i cã tr¸ch nhiÖm chung trong viÖc b¶o vÖ ®−êng x¸, cÇu cèng, ®ª ®iÒu, qu¶n lý an ninh trËt tù, tuÇn tra canh g¸c, ng¨n chÆn c¸c tÖ n¹n x· héi, ®ãng gãp x©y dùng ®×nh chïa, tr−êng häc, c«ng tr×nh v¨n ho¸... 16 ChÝnh v× nh÷ng quan niÖm nh− trªn mµ ng−êi ViÖt Nam, sèng trong céng ®ång còng cã nh÷ng suy nghÜ vµ hµnh ®éng riªng vÒ quyÒn c¸ nh©n ®èi víi ho¹t ®éng chung. Kh¸c víi quan niÖm vÒ "tù do c¸ nh©n" cña ph−¬ng T©y, ng−êi ViÖt x−a bao giê còng ®Æt quyÒn lîi cña c¸ nh©n trong quyÒn lîi cña céng ®ång. Trong tr−êng hîp cã m©u thuÉn quyÒn lîi cña c¸ nh©n víi quyÒn lîi cña céng ®ång th× vÒ nguyªn t¾c, c¸ nh©n ph¶i chÞu sù hy sinh v× quyÒn lîi chung. Bëi vËy quyÒn lîi cao nhÊt ®èi víi mçi c¸ nh©n ng−êi ViÖt lµ quyÒn ®−îc cã Tæ quèc, quyÒn ®−îc lao ®éng, ®Êu tranh vµ hy sinh cho toµn thÓ céng ®ång. Chóng ta còng ph¶i nghiªn cøu ®Ó x©y dùng con ng−êi ViÖt Nam hiÖn ®¹i trªn c¬ së tæng kÕt nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña cha «ng, chèng l¹i nh÷ng ¶nh h−ëng cña lèi sèng c¸ nh©n ph−¬ng T©y. Trong khi ph−¬ng T©y ®ang sa lÇy qu¸ ®µ trong viÖc thùc thi nh÷ng khÈu hiÖu vÒ “tù do c¸ nh©n”, sù tù do mµ trªn thùc tÕ ®· diÔn ra ®ång hµnh víi b¹o lùc, téi ¸c, ma tuý, sù tan vì cña gia ®×nh, sù léng quyÒn cña nh÷ng c¸ nh©n vµ nhãm ng−êi thiÓu sè víi ®a sè, th× nh÷ng phÈm chÊt vµ gi¸ trÞ cña con ng−êi ViÖt Nam vèn cã tõ l©u ®êi sÏ lµ mét c¬ së quan träng, mét nguån sinh lùc cho mét t−¬ng lai míi. ViÖc x©y dùng con ng−êi ViÖt Nam hiÖn ®¹i còng ®ßi hái chóng ta ph¶i nghiªn cøu, ph©n tÝch tæng kÕt l¹i nh÷ng bµi häc thùc tÕ cña §¶ng, Nhµ n−íc vµ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh trong viÖc x©y dùng con ng−êi míi. T− t−ëng cña Ng−êi vÒ viÖc : v× lîi Ých m−êi n¨m ph¶i trång c©y, tr¨m n¨m ph¶i trång ng−êi, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña chóng ta trong viÖc quan t©m ®Õn con ng−êi, ph¸t triÓn con ng−êi c¶ vÒ thÓ chÊt lÉn ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn, ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña con ng−êi trong c¸c phong trµo hµnh ®éng c¸ch m¹ng... Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n ®Ò cao vai trß cña con ng−êi vµ c«ng t¸c vËn ®éng quÇn chóng trong qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng cøu n−íc vµ gi÷ n−íc. Ng−êi lu«n coi con ng−êi võa lµ ®éng lùc võa lµ môc tiªu cña c¸ch m¹ng, chó träng g¾n liÒn viÖc ph¸t huy vai trß cña con ng−êi víi viÖc ch¨m sãc ph¸t triÓn sù tù do, d©n chñ cña con ng−êi. §¸nh gi¸ cao vÞ thÕ vµ vai trß cña thanh niªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö - x· héi, §¶ng ta, ®øng ®Çu lµ chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· kh«ng chØ nh×n nhËn søc m¹nh cña c¸c thÕ hÖ thanh niªn ë sù ®«ng ®¶o vÒ sè l−îng trong c¬ cÊu d©n sè mµ cßn thÊy ®−îc ë hä søc m¹nh quan träng trong c¸c cuéc c¸ch m¹ng b¶o vÖ vµ x©y dùng ®Êt n−íc. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n nh×n nhËn thanh niªn nh− lµ mét lùc l−îng c¸ch m¹ng m¹nh mÏ, tiªu biÓu cho nh÷ng g× míi mÎ, cã søc tr−ëng thµnh vµ v−¬n dËy kh«ng ngõng, cã kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh nh¹y tr−íc mäi biÕn ®éng phøc t¹p cña x· héi. Trong nh÷ng bµi ph¸t biÓu cña m×nh tr−íc quèc d©n ®ång bµo còng nh− tr−íc thanh niªn, chñ tÞch Hå ChÝ Minh th−êng nhÊn m¹nh ®Õn viÖc ph¶i dùa vµo d©n, dùa vµo con ng−êi, coi thÕ hÖ trÎ lµ r−êng cét cña n−íc nhµ, lµ mïa xu©n cña x· héi. "N−íc nhµ thÞnh 17 hay suy, yÕu hay m¹nh, mét phÇn lín lµ do c¸c thanh niªn". Ngay tõ n¨m 1925, khi n−íc nhµ cßn ch×m s©u trong bãng ®ªm cña chÕ ®é thùc d©n phong kiÕn, Ng−êi ®· nhËn thøc ®−îc r»ng muèn håi sinh d©n téc tr−íc hÕt ph¶i h−íng vµo con ng−êi. NÕu ng−êi d©n kh«ng gi¸c ngé, kh«ng ®ñ nghÞ lùc, kh«ng cßn søc sèng, kh«ng ®−îc tæ chøc l¹i, chØ ch×m ®¾m trong "r−îu cån vµ thuèc phiÖn" th× d©n téc còng cã nguy c¬ diÖt vong. Khi Ng−êi kªu gäi: "Hìi §«ng D−¬ng ®¸ng th−¬ng h¹i ! Ng−êi sÏ chÕt mÊt, nÕu ®¸m thanh niªn sím giµ cña Ng−êi kh«ng håi sinh" , chÝnh lµ Ng−êi ®· nh×n thÊy søc sèng d©n téc ®ang tiÒm Èn bªn trong c¸c thÕ hÖ ng−êi kÕ tiÕp nhau cña d©n téc, dï c¸c thÕ hÖ ®ã ®ang bÞ ®Çu ®éc, ®ang bÞ ru ngñ. (Hå ChÝ Minh - VÒ gi¸o dôc thanh niªn, NXB Thanh niªn, H.1980, tr.30). §Æt niÒm tin vµ hy väng nh÷ng g× tèt ®Ñp ë chÝnh con ng−êi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt: "Non s«ng ViÖt Nam cã trë nªn vÎ vang hay kh«ng, d©n téc ViÖt Nam cã ®−îc vÎ vang s¸nh vai c¸c c−êng quèc n¨m ch©u hay kh«ng, chÝnh lµ nhê mét phÇn rÊt lín ë c«ng häc tËp cña c¸c ch¸u" ChÝnh v× ®¸nh gi¸ cao vai trß cña con ng−êi, nh÷ng cèng hiÕn cña con ng−êi trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña toµn d©n, B¸c còng ®ßi hái "thanh niªn ph¶i thµnh mét lùc l−îng to lín vµ v÷ng ch¾c trong cuéc kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc" ®Ó ®¶m nhËn ®−îc vai trß lÞch sö cña m×nh. Theo quan ®iÓm cña B¸c, søc m¹nh c¸ch m¹ng cña nh©n d©n kh«ng ph¶i tù nhiªn mµ cã, mµ ph¶i th«ng qua häc tËp rÌn luyÖn, tù kh¼ng ®Þnh m×nh. B¸c kh¼ng ®Þnh, muèn xøng ®¸ng lµ nh÷ng ng−êi chñ t−¬ng lai th× ph¶i kh«ng ngõng "rÌn luyÖn tinh thÇn vµ lùc l−îng, ph¶i lµm viÖc chuÈn bÞ cho c¸i t−¬ng lai ®ã". Tr−íc hÕt lµ ph¶i häc tËp. Häc ®Ó "Phông sù Tæ quèc, phông sù nh©n d©n, lµm cho d©n giµu n−íc m¹nh", tøc lµ ®Ó lµm trßn nhiÖm vô ng−êi chñ cña n−íc nhµ. Nh÷ng ®Þnh h−íng cña §¶ng ®èi víi c«ng t¸c ®oµn kÕt toµn d©n vµ phong trµo thanh niªn ®· kh«ng chØ ph¶n ¸nh viÖc ®¸nh gi¸ cao vai trß cña nh©n tè con ng−êi trong ®êi sèng x· héi mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn, x©y dùng c¬ së ph¸p lý ®Ó mäi tÇng líp nh©n d©n kh«ng ph©n biÖt giµ trÎ g¸i trai, ph©n biÖt thµnh phÇn lao ®éng, nghÒ nghiÖp giai cÊp cã ®iÒu kiÖn tù phÊn ®Êu, v−¬n lªn xøng ®¸ng víi truyÒn thèng cña d©n téc, tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña ®Êt n−íc ViÖt Nam, cña c¸c thÕ hÖ ng−êi ViÖt Nam trªn tr−êng quèc tÕ. Chóng ta còng cÇn ph¶i nghiªn cøu vµ ph©n tÝch hÖ qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi con ng−êi trong thêi gian qua nh»m cñng cè, ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn nã cho phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn míi cña con ng−êi. NghÞ quyÕt §¹i Héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh “ Trong nh÷ng n¨m s¾p tíi, t×nh h×nh quèc tÕ sÏ cã nhiÒu diÔn biÕn nhanh chãng vµ phøc t¹p, khã l−êng. Sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc cña chóng ta cã nh÷ng thuËn lîi vµ c¬ héi lín ®Ó tiÕn lªn, ®ång thêi còng gÆp nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc kh«ng thÓ xem th−êng” (§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu 18 toµn quèc lÇn thø X - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi 2006,trang 9) Trong bèi c¶nh nµy, viÖc nghiªn cøu tæng kÕt nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta trong viÖc ph¸t huy nh©n tè con ng−êi sÏ t¹o c¬ së ®Ó ®Ó chóng ta cã c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p ph¸t huy ®−îc søc m¹nh cña toµn d©n téc trong giai ®o¹n míi. VÒ mÆt lý luËn, nh÷ng nghiªn cøu x©y dùng con ng−êi ViÖt nam sÏ lµ sù tæng kÕt vÒ mÆt khoa häc c¸c quy luËt kh¸ch quan cña mèi quan hÖ gi÷a viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c chiÕn l−îc c¸ch m¹ng chung víi chiÕn l−îc ph¸t triÓn con ng−êi, nghiªn cøu sù t¸c ®éng biÖn chøng gi÷a nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi víi tiÒm n¨ng cña nguån lùc con ng−êi, h−íng tíi mét chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong ®ã con ng−êi võa lµ ®éng lùc võa lµ môc tiªu cña sù ph¸t triÓn. ViÖc lµm s¸ng tæ nh÷ng c¬ së khoa häc cho viÖc x©y dùng con ng−êi ViÖt nam sÏ lµ sù bæ sung vÒ mÆt lý luËn cho nh÷ng ®Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn ®Êt n−íc trªn c¬ së cña môc tiªu “tranh thñ c¬ héi, v−ît qua th¸ch thøc, tiÕp tôc ®æi míi m¹nh mÏ, toµn diÖn vµ ®ång bé h¬n, ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh h¬n vµ bÒn v÷ng h¬n” (§¶ng céng s¶n ViÖt nam. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, n¨m 2006, Trang 23). Nh− vËy vÒ mÆt thùc tiÔn, nghiªn cøu viÖc x©y dùng con ng−êi ViÖt nam sÏ gióp chóng ta cã ®−îc nh÷ng luËn cø khoa häc ®Ó x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p chiÕn l−îc ph¸t triÓn con ng−êi ViÖt nam, “®Ò cao truyÒn thèng nh©n nghÜa, khoan dung, x©y dùng tinh thÇn cëi më, tin cËy lÉn nhau, gi÷ g×n sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ ®ång thuËn x· héi v× t−¬ng lai t−¬i s¸ng cña d©n téc”, gióp chóng ta “triÖu ng−êi nh− mét, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, n¾m b¾t thêi c¬, v−ît qua th¸ch thøc, quyÕt t©m ®æi míi toµn diÖn vµ m¹nh mÏ theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa, nh»m thùc hiÖn b»ng ®−îc môc tiªu d©n giµu n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, s¸nh vai cïng c¸c n−íc trªn thÕ giíi trong nhÞp b−íc khÈn tr−¬ng cña thêi ®¹i”. (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X - NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, n¨m 2006, Trang 41). VÒ mÆt lý luËn, ViÖc nghiªn cøu x©y dùng con ng−êi ViÖt nam sÏ lµ sù bæ sung khoa häc cÇn thiÕt cho hÖ thèng lý luËn vÒ ®æi míi hiÖn nay, gióp chóng ta cã ®−îc c¬ së lý luËn kh¸ch quan, n¾m b¾t ®−îc c¸c quy luËt cña mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nh»m chñ ®éng vµ s¸ng t¹o trong viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn l−îc h−íng tíi t−¬ng lai. 4. Môc tiªu cña ®Ò tµi: Nghiªn cøu, ph©n tÝch, lµm râ ®−îc nh÷ng quan ®iÓm, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ n−íc vµ chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ x©y dùng con ng−êi ViÖt nam. Nªu bËt ®−îc thùc tr¹ng con ng−êi ViÖt nam hiÖn nay vµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn con ng−êi ViÖt nam 19 trong t×nh h×nh h×nh míi, trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt môc tiªu, quan ®iÓm, ®Þnh h−íng vµ gi¶i ph¸p x©y dùng con ng−êi ViÖt nam giai ®o¹n 2011-2020. Cô thÓ lµ: 1) Lµm râ ®−îc nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña con ng−êi ViÖt Nam truyÒn thèng, nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cÇn kÕ thõa vµ ph¸t huy, nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc cña con ng−êi ViÖt Nam ®Ó h−íng tíi viÖc x©y dùng con ng−êi ViÖt nam phï hîp víi nh÷ng ®ßi hái míi cña c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc hiÖn nay. 2) Nghiªn cøu vµ ph©n tÝch nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n, nh÷ng chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch lín cña §¶ng, Nhµ n−íc vµ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ x©y dùng con ng−êi trong qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng ViÖt nam, t¸c ®éng thùc tiÔn cña c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch nµy tíi viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c thÕ hÖ con ng−êi ViÖt nam trong c¸c giai ®o¹n lÞch sö cña ®Êu tranh c¸ch m¹ng dµnh ®éc lËp d©n téc, x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. 3) §¸nh gi¸ ®óng vµ kh¸ch quan thùc tr¹ng cña con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay vÒ nhËn thøc t− t−ëng vµ chÝnh trÞ, tiÒm n¨ng vÒ thÓ chÊt vµ trÝ tuÖ, kh¶ n¨ng lao ®éng s¸ng t¹o, ®¹o ®øc vµ nh©n c¸ch, con ng−êi ViÖt nam víi tÝnh c¸ch lµ nguån nh©n lùc, nguån vèn c¬ b¶n cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc . Lµm râ ®−îc nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay 4) C«ng t¸c x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ng−êi, dù b¸o xu h−íng vËn ®éng, biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña con ng−êi ViÖt nam trong t−¬ng lai. Ph©n tÝch lµm râ nh÷ng t¸c ®éng cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc tíi viÖc h×nh thµnh con ng−êi ViÖt Nam. Dù b¸o c¸c chiÒu t¸c ®éng kh¸ch quan vµ chñ quan vµ hÖ qu¶ cña nã tíi viÖc x©y dung vµ ph¸t triÓn con ng−êi 5) Tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu, x©y dùng nh÷ng luËn cø khoa häc cho viÖc ®Ò xuÊt môc tiªu, quan ®iÓm, ®Þnh h−íng, nh÷ng néi dung cô thÓ vµ gi¶i ph¸p cã tÝnh ®ét ph¸ x©y dùng con ng−êi ViÖt nam giai ®o¹n 2011- 2020. 5. Nh÷ng néi dung nghiªn cøu c¬ b¶n cña ®Ò tµi: Néi dung nghiªn cøu bao gåm mét hÖ thèng vÊn ®Ò, mçi vÊn ®Ò trong hÖ thèng ®ã ®−îc x¸c ®Þnh lµ mét nh¸nh cña ®Ò tµi. Mçi nh¸nh cña ®Ò tµi võa cã tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi võa lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi khái sù ®Þnh h−íng chung vÒ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p cña toµn bé ®Ò tµi. Nã cã thÓ cßn lµ mét sù tËp hîp nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu riªng cña c¸c chuyªn luËn nghiªn cøu, th«ng tin khoa häc, héi th¶o, ®iÒu tra kh¶o s¸t cô thÓ. Do vËy, c¬ cÊu cña ®Ò tµi sÏ lµ sù tæng hîp chung cña tõng ®Ò tµi nh¸nh cã mèi liªn hÖ 20