Tài liệu Xây dựng chiến lược kinh doanh cho công ty cổ phần kinh doanh than miền bắc vinacomin

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- TRẦN HỒNG TUYẾN XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC KINH DOANH CHO CÔNG TY CỔ PHẦN KINH DOANH THAN MIỀN BẮC - VINACOMIN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ CÔNG NGHỆ VÀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP Hà Nội - 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- TRẦN HỒNG TUYẾN XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC KINH DOANH CHO CÔNG TY CỔ PHẦN KINH DOANH THAN MIỀN BẮC - VINACOMIN Chuyên ngành: Quản trị Công nghệ và Phát triển doanh nghiệp Mã số: Chuyên ngành thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ CÔNG NGHỆ VÀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN ANH TÀI XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của thầy giáo hướng dẫn khoa học. Các số liệu và trích dẫn được sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Học Viên Trần Hồng Tuyến LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chƣơng trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trƣờng Đại học Kinh tế Đa ̣i ho ̣c Quố c gia Hà Nô ̣i. Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô trƣờng Đại học Kinh tế, đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập. Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Trần Anh Tài đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hƣớng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn. MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................................... i DANH MỤC BẢNG BIỂU ....................................................................................... ii DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................ iii MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC KINH DOANH TRONG DOANH NGHIỆP ..................4 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ...................................................4 1.2.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHIẾN LƢỢC KINH DOANH TRONG DOANH NGHIỆP ..................................................................................................................5 1.2.1.Khái niệm chiến lược kinh doanh ...............................................................5 1.2.2. Đặc trưng của chiến lược kinh doanh .......................................................7 1.2.3. Phân loại chiến lược kinh doanh ...............................................................8 1.2.4. Vai trò của chiến lược kinh doanh trong doanh nghiệp ............................9 1.3. Nội dung xây dựng chiến lƣợc kinh doanh của doanh nghiệp .......................10 1.3.1. Xác định sứ mệnh, mục tiêu hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ................................................................................................................10 1.3.2. Phân tích môi trường kinh doanh ảnh hưởng đến quá trình xây dựng chiến lược của doanh nghiệp .............................................................................11 1.3.3. Xây dựng các phương án chiến lược .......................................................21 1.3.4. Lựa chọn chiến lược ................................................................................22 1.4. CÁC CÔNG CỤ XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC ĐỂ LỰA CHỌN CHIẾN LƢỢC ....................................................................................................................23 1.4.1. Các công cụ cung cấp thông tin để xây dựng chiến lược ........................23 1.4.2. Các công cụ để xây dựng các chiến lược khả thi có thể chọn lựa .........26 1.4.3. Công cụ để lựa chọn chiến lược – Ma trận QSPM .................................29 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ..32 2.1. Quy trình nghiên cứu: .....................................................................................32 2.2.1 Phương nghiên cứu tư liệu thứ cấp: .........................................................34 2.2.2 Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp ..................................................34 2.3 Phƣơng pháp xử lý dữ liệu ..............................................................................35 2.4. Phƣơng pháp phân tích dữ liệu .......................................................................35 CHƢƠNG 3: PHÂN TÍCH MÔI TRƢỜNG KINH DOANH CỦA CTCP KINH DOANH THAN MIỀN BẮC ĐẾN NĂM 2025 .......................................................37 3.1. TỔNG QUAN VỀ CTCP KINH DOANH THAN MIỀN BẮC ....................37 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc...37 3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc .............40 3.1.3. Cơ cấu tổ chức của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc ...........................41 3.1.4. Sản phẩm cung cấp chính của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc ..........45 3.1.5. Kết quả hoạt động kinh doanh của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc trong thời gian gần đây .....................................................................................46 3.2. PHÂN TÍCH MÔI TRƢỜNG BÊN NGOÀI ẢNH HƢỞNG ĐẾN XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC KINH DOANH CỦA CTCP KINH DOANH THAN MIỀN BẮC ............................................................................................................47 3.2.1. Phân tích môi trường vĩ mô .....................................................................47 3.2.2. Phân tích môi trường ngành ....................................................................54 3.2.3. Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài ...................................................61 3.3. Phân tích môi trƣờng nội bộ ảnh hƣởng đến xây dựng chiến lƣợc kinh doanh của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc ..................................................................62 3.3.1. Tài chính ..................................................................................................62 3.3.2. Nguồn nhân lực ........................................................................................66 3.3.3. Công tác quản trị của công ty..................................................................70 3.3.4. Marketing .................................................................................................70 3.3.5. Cơ sở vật chất và trang thiết bị ...............................................................71 3.3.6. Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong ...................................................73 3.3.7.Ma trận SWOT ..........................................................................................74 CHƢƠNG 4: ĐỀ XUẤT CHIẾN LƢỢC KINH DOANH CHO CTCP KINH DOANH THAN MIỀN BẮC GIAI ĐOẠN 2015 – 2020 .........................................76 4.1. NHIỆM VỤ VÀ MỤC TIÊU CHIẾN LƢỢC TỔNG QUÁT CỦA CÔNG TY GIAI ĐOẠN 2015 – 2020 ...............................................................................76 4.1.1. Định hướng phát triển của ngành............................................................76 4.1.2. Mục tiêu phát triển của công ty giai đoạn 2015 – 2020 ..........................77 4.2. PHÂN TÍCH VÀ HÌNH THÀNH CHIẾN LƢỢC.........................................78 4.2.1. Các chiến lược kinh doanh giai đoạn 2015 – 2020 .................................78 4.3. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG THỰC HIỆN CHIẾN LƢỢC ĐỐI VỚI CTCP KINH DOANH THAN MIỀN BẮC ..........................................................83 4.3.1. Các hoạt động liên quan đến vấn đề nhân lực ........................................83 4.3.2. Hoạt động kế toán tài chính.....................................................................85 4.3.3. Hoạt động nghiên cứu và phát triển thị trường .......................................85 4.3.4. Hoạt động tiêu thụ sản phẩm và quản lý nguyên vật liệu........................86 4.3.5. Chính sách giá cả ....................................................................................86 KẾT LUẬN ...............................................................................................................88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................89 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CLKD Chiến lƣợc kinh doanh 2 CT Công ty 3 CTCP Công ty cổ phần 4 KD Kinh doanh 5 TAFICO Công ty cổ phần kinh doanh than Miền Bắc i DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung 1 Bảng 1. 1 Mô hình ma trận IFE 23 2 Bảng 1. 2 Mô hình ma trận EFE 25 3 Bảng 1.3 Ma trận IE 29 4 Bảng 1. 4 Mô hình ma trận QSPM 30 5 Bảng 3.1 Danh sách các đơn vị trực thuộc Công ty 33 6 Bảng 3. 2 Kết quả sản xuất kinh doanh từ năm 2010-2014 46 7 Bảng 3. 3 8 Bảng 3. 4 Cơ cấu tài sản của công ty 62 9 Bảng 3. 5 Cơ cấu nguồn vốn của công ty 63 10 Bảng 3. 6 Các chỉ tiêu khả năng thanh toán và tỷ suất sinh lời 65 11 Bảng 3. 7 12 Bảng 3. 8 Kế hoạch tiên lƣơng giao cho các đơn vị năm 2014 68 13 Bảng 3. 9 Đầu tƣ và xây dựng cơ bản của công ty năm 2012 - 2014 71 14 Bảng 3. 10 Ma trận các yếu tố bên trong của công ty 73 15 Bảng 4.1 Ma trận đánh giá tác động các yếu tố bên ngoài công ty Số lƣợng nguồn nhân lực của Công ty năm tính đén 6/2015 Phân tích ma trận SWOT của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc ii Trang 61 66 74 DANH MỤC SƠ ĐỒ STT Sơ đồ Nội dung 1 Sơ đồ 1. 1 Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter 13 2 Sơ đồ 3. 1 Cơ cấu tổ chức của CTCP kinh doanh than Miền Bắc 41 3 Sơ đồ 3. 2 Bộ máy đơn vị trực thuộc Công ty 44 iii Trang MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt đang diễn ra trên tất cả các lĩnh vực kinh doanh, một doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển đƣợc trên thƣơng trƣờng thì việc quan trọng và cần thiết nhất là phải hƣớng doanh nghiệp mình theo một chiến lƣợc đúng đắn và phù hợp. Năm 2007, sự kiện Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức Thƣơng mại Thế giới (WTO) đã đánh dấu một bƣớc ngoặt lớn đối với nền kinh tế Việt Nam. Các cơ hội do hội nhập kinh tế mang lại đã, đang và tiếp tục mở rộng tay chào đón các doanh nghiệp năng động, biết tìm kiếm và tận dụng cơ hội đầu tƣ. Tuy nhiên, song hành bên cạnh các cơ hội luôn tồn tại những mối đe dọa và nguy cơ tiềm ẩn có thể đến bất cứ lúc nào khiến các doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn nếu nhƣ không có sự chuẩn bị tốt và đầy đủ những giải pháp để đối phó. Thêm vào đó, sự tiến bộ không ngừng của khoa học công nghệ cũng đang rút ngắn chu kỳ phát triển của sản phẩm và dịch vụ; toàn cầu hóa thị trƣờng làm gia tăng đáng kể các đối thủ cạnh tranh hiện tại và tiềm năng gia nhập ngành,… Điều đó có nghĩa là thế giới kinh doanh đang đem đến cho khách hàng ngày càng nhiều những quyền lực tự do lựa chọn, nhƣng đồng thời cũng làm gia tăng các áp lực cạnh tranh trong việc đáp ứng các nhu cầu mới. Trong bối cảnh này, thành công không còn phụ thuộc vào việc định vị của doanh nghiệp ở một thời điểm nhất định, mà là khả năng tƣơng tác với các đối thủ cạnh tranh trong dài hạn.Chính vì vậy, mỗi doanh nghiệp cần phải hoạch định và triển khai những chiến lƣợc phù hợp, hiệu quả để có thể tồn tại và phát triển bền vững. Một chiến lƣợc lựa chọn nếu phát huy đƣợc nội lực của doanh nghiệp để tận dụng thành công các cơ hội đến từ môi trƣờng bên ngoài hay tránh né, hạn chế đƣợc những rủi ro và điểm yếu thì chắc chắn doanh nghiệp sẽ đủ sức cạnh tranh và đứng vững trên thị trƣờng. Chính vì vây, các doanh nghiệp muốn thành công và có lợi nhuận trong kinh doanh thì cần có một chiến lƣợc kinh doanh tốt với các giải pháp tối ƣu. Là một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh than, Công ty cổ phần Kinh doanh than Miền Bắc đã có những hƣớng đi đúng để vƣợt qua những 1 thách thức mà hội nhập kinh tế tạo ra cũng nhƣ đã tận dụng hiệu quả những cơ hội mang lại để phát triển cho công ty. Tuy nhiên trong những năm trở lại đây và trong thời gian tới, những thay đổi và bất ổn trong nền kinh tế nói chung và những khó khăn thị trƣờng trên địa bàn, kinh doanh của công ty đang có những diễn biến phức tạp, khó lƣờng và có nhiều thách thức. Để thực hiện đƣợc những mục tiêu chiến lƣợc đã đặt ra, cần xác định các chiến lƣợc kinh doanh cụ thể để thực hiện mục tiêu đó cũng nhƣ phải xác định đƣợc những ƣu tiên về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp; năng lực và nguồn lực cần huy động và phát triển; khách hàng mục tiêu và sản phẩm dịch vụ sẽ cung cấp cho khách hàng; trên cơ sở đó tạo dựng vị thế cạnh tranh trong ngành và thực hiện mục tiêu dài hạn đã xác định. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của vấn đề này, tác giả đã quyết định lựa chọn đề tài: “Xây dựng chiến lược kinh doanh cho Công ty cổ phần Kinh doanh than Miền Bắc” làm luận văn thạc sỹ. Câu hỏi nghiên cứu. 1. Về lý thuyết: - Khái niệm, đặc trƣng và vai trò của chiến lƣợc kinh doanh là gì? - Xây dựng chiến lƣợc kinh doanh của doanh nghiệp bao gồm những nội dung nào? - Môi trƣờng kinh doanh ảnh hƣởng nhƣ thế nào đến quá trình xây dựng chiến lƣợc của doanh nghiệp? - Các công cụ dùng để xây dựng chiến lƣợc để lựa chọn chiến lƣợc là gì? 2. Về thực tiễn: - Môi trƣờng bên ngoài ảnh hƣởng nhƣ thế nào đến xây dựng chiến lƣợc kinh doanh của TAFICO? - Môi trƣờng nội bộ ảnh hƣởng nhƣ thế nào đến xây dựng chiến lƣợc kinh doanh của công ty? - Cần xây dựng và lựa chọn chiến lƣợc kinh doanh nhƣ thế nào cho công ty? 2. Mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở phân tích những điểm mạnh, điểm yếu của Công ty cổ phần Kinh doanh than Miền Bắc cũng nhƣ nhận định ra những cơ hội thách thức trong kinh 2 doanh thời gian tới, tác giả đề xuất chiến lƣợc kinh doanh của công ty đến năm 2025 và các giải pháp thực thi chiến lƣợc. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống lý thuyết về chiến lƣợc kinh doanh trong doanh nghiệp làm cơ sở lý luận cho việc xây dựng chiến lƣợc kinh doanh tại CTCP Kinh doanh than Miền Bắc. - Phân tích môi trƣờng kinh doanh của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc để làm cơ sở thực tiễn cho việc xây dựng chiến lƣợc kinh doanh tại công ty. - Dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chiến lƣợc kinh doanh cho CTCP Kinh doanh Than Miền Bắc. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu: Xây dựng chiến lƣợc kinh doanh CTCP Kinh doanh than Miền Bắc. Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: tại CTCP Kinh doanh than Miền Bắc và một số doanh nghiệp cùng ngành cạnh tranh thực tiếp. - Về thời gian: từ năm 2015 đến năm 2020. 4. Kết cấu luận văn Ngoài phần Danh mục sơ đồ, bảng biểu, Danh mục từ viết tắt, Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về xây dựng chiến lƣợc kinh doanh trong doanh nghiệp. Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu và thiết kê nghiên cứu Chƣơng 3: Phân tích môi trƣờng kinh doanh của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc đến năm 2025. Chƣơng 4: Đề xuất chiến lƣợc kinh doanh cho CTCP Kinh doanh than Miền Bắc. 3 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC KINH DOANH TRONG DOANH NGHIỆP 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Sự tồn tại và phát triển của mỗi một doanh nghiệp luôn đƣợc quyết định phần lớn bởi chiến lƣợc kinh doanh và điều này đã trở thành chủ đề tìm hiểu, phân tích của nhiều nhà nghiên cứu. Có một số lƣợng đáng kể các giáo trình, tài liệu làm rõ về chiến lƣợc kinh doanh, giúp ngƣời đọc nói chung và các nhà quản lý doanh nghiệp nói riêng nắm vững đƣợc nội dung, cách thức xây dựng cũng nhƣ lựa chọn chiến lƣợc kinh doanh phù hợp với doanh nghiệp. Ví dụ: Chiến lƣợc cạnh tranh của Michael E.Porter, Nhà xuất bản trẻ; Quản trị Marketing của Pilipkotler (1997), NXB Thống kê; Khái luận về quản trị chiến lƣợc của Fred.R.David (2006), NXB Thống Kê; Giáo trình quản trị chiến lƣợc (2011) thuộc Bộ môn Quản trị doanh nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân; Giáo trình Marketing căn bản của tác giả Trần Minh Đạo (2009), NXB Đại học Kinh tế Quốc dân;… Xây dựng chiến lƣợc kinh doanh trong các doanh nghiệp cũng đƣợc lựa chọn làm đề tài luận văn thạc sĩ của nhiều tác giả, ví dụ nhƣ: luận văn thạc sĩ “Xây dựng chiến lƣợc kinh doanh tại CTCP Giấy Việt giai đoạn 2015 – 2020” của tác giả Nguyễn Khắc Diu, Đại học Quốc gia Hà Nội, Trƣờng Đại học Kinh tế (2015); luận văn thạc sĩ “Xây dựng chiến lƣợc kinh doanh cho CTCP Xây dựng và lắp đặt Sông Đà giai đoạn 2013 – 2020” của tác giả Phạm Bích Hạn, Trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp (2013); luận văn thạc sĩ “Xây dựng chiến lƣợc kinh doanh cho CTCP Xuất nhập khẩu thủ công mỹ nghệ giai đoạn 2015- 2020” của tác giả Phan Hồng My, Học viện Ngân hàng (2014); luận văn thạc sĩ “Xây dựng chiến lƣợc kinh doanh của CTCP Đồng Tiền đến năm 2025” của tác giả Đoàn Minh Hải (2013);…và còn khá nhiều đề tài khác. Những công trình nghiên cứu trên là những tài liệu tham khảo hữu ích cho ngƣời đọc về cơ sở lý luận cũng nhƣ phƣơng pháp nghiên cứu về đề tài liên quan 4 đến xây dựng chiến lƣợc kinh doanh cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, tác giả nhân thấy, chƣa có tài liệu nào nghiên cứu về chiến lƣợc kinh doanh của CTCP Kinh doanh than Miền Bắc cũng nhƣ xây dựng chiến lƣợc phát triển hiệu quả cho công ty, do đó tác giả nhận thấy lựa chọn đề tài “Xây dựng chiến lƣợc kinh doanh cho CTCP Kinh doanh Than Miền Bắc” là sự lựa chọn đúng đắn. 1.2.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHIẾN LƢỢC KINH DOANH TRONG DOANH NGHIỆP 1.2.1.Khái niệm chiến lược kinh doanh Khái niệm chiến lược Thuâ ̣t ngƣ̃ chiế n lƣơ ̣c có nguồ n gố c tƣ̀ tiế ng Hy La ̣p và đƣơ ̣c sƣ̉ du ̣ng đầ u tiên trong liñ h vƣ̣c quân sƣ̣ để chỉ các kế hoa ̣ch lớn , dài hạn đƣơ ̣c đƣa ra trên cơ sở tin chắc cái gì đố i phƣơng có thể làm , thông thƣờng ngƣời ta hiể u chiế n lƣơ ̣c là kế hoạch và nghệ thuật chỉ huy quân sự . Có nhiều định nghĩa về chiến lƣợc.Theo Fred R. David [7] thì chiến lƣợc là những phƣơng tiện đạt đến mục tiêu dài hạn.Alfred Chadler [1] định nghĩa chiến lƣợc là sự xác định các mục tiêu cơ bản và lâu dài của doanh nghiệp và là sự vạch ra một quá trình hành động và phân phối nguồn lực cần thiết để thực hiện mục tiêu đó. Nói chung các định nghĩa về chiến lƣợc tuy khác nhau nhƣng bao hàm nội dung: là việc nghiên cứu thị trƣờng hiện tại cũng nhƣ tƣơng lai, hoạch định các mục tiêu của doanh nghiệp, đề ra, thực hiện và kiểm tra việc thực hiện các quyết định nhằm đạt đƣợc các mục tiêu đó trong môi trƣờng hiện tại cũng nhƣ tƣơng lai. Khái niệm chiến lược kinh doanh Ngày nay, các tổ chức kinh doanh cũng áp dụng khái niệm chiến lƣợc tƣơng tự nhƣ trong quân đội. Chiến lƣợc là kế hoạch kiểm soát và sử dụng nguồn lực của tổ chức nhƣ con ngƣời, tài sản, tài chính… nhằm mục đích nâng cao và bảo đảm những quyền lợi thiết yếu của mình. Và hiện nay đã có nhiều quan điểm và cách tiếp cận về chiến lƣợc kinh doanh nhƣ sau: Theo quan điểm của Kenneth, Kenneth Andrews là ngƣời đầu tiên đƣa ra các ý tƣởng nổi bật này trong cuốn sách kinh điển The Concept of Corporate 5 Strategy. Theo ông, chiến lƣợc là những gì mà một tổ chức phải làm dựa trên những điểm mạnh và yếu của mình trong bối cảnh có những cơ hội và cả những mối đe dọa. [15] Theo quan điển Bruce Henderson, chiến lƣợc gia đồng thời là nhà sáng lập Tập đoàn Tƣ vấn Boston đã kết nối khái niệm chiến lƣợc với lợi thế cạnh tranh. Lợi thế cạnh tranh là việc đặt một công ty vào vị thế tốt hơn đối thủ để tạo ra giá trị về kinh tế cho khách hàng. Quinn viết rằng “Chiến lƣợc là sự tìm kiếm thận trọng một kế hoạch hành động để phát triển và kết hợp lợi thế cạnh tranh của tổ chức. Những điều khác biệt giữa bạn và đối thủ cạnh tranh là cơ sở cho lợi thế của bạn” [2]. Quinn tin rằng không thể cùng tồn tại hai đối thủ cạnh tranh nếu cách kinh doanh của họ giống hệt nhau. Cần phải tạo ra sự khác biệt mới có thể tồn tại. Michael Porter cũng tán đồng nhận định của Quinn: “Chiến lƣợc cạnh tranh liên quan đến sự khác biệt. Đó là việc lựa chọn cẩn thận một chuỗi hoạt động khác biệt để tạo ra một tập hợp giá trị độc đáo”. Theo cách tiếp cận truyền thống, chiến lƣợc kinh doanh đƣợc xem nhƣ tổng thể dài hạn của một tổ chức nhằm đạt tới mục tiêu lâu dài. Nhà nghiên cứu lịch sử quản lý, Alfred D. Chandler cho rằng “chiến lƣợc là việc xác định các mục tiêu cơ bản dài hạn của một doanh nghiệp và thực hiện chƣơng trình hoạt động cùng với việc phân bổ các nguồn lực cần thiết để đạt đƣợc những mục tiêu ấy” [1]. Nhƣ vậy, tƣ tƣởng của ông thể hiện rõ chiến lƣợc là một quá trình hoạch định có tính sáng suốt, trong đó doanh nghiệp lựa chọn những mục tiêu cho mình, xác định chƣơng trình hành động để hoàn thành tốt nhất những mục tiêu đó và tìm cách phân bổ nguồn lực tƣơng ứng. Phƣơng thức tiếp cận truyền thống có ƣu điểm là giúp các doanh nghiệp dễ dàng hình dung ra công việc cần làm để hoạch định chiến lƣợc và thấy đƣợc lợi ích của chiến lƣợc với phƣơng diện là kế hoạch dài hạn. Tuy nhiên, trong môi trƣờng kinh doanh luôn biến động nhƣ ngày nay cho thấy đƣợc hạn chế của cách tiếp cận truyền thống do nó không có khả năng thích ứng linh hoạt với sự thay đổi của môi trƣờng kinh doanh. 6 Theo cách tiếp cận hiện đại, chiến lƣợc có thể rộng lớn hơn những gì mà doanh nghiệp dự định hay đặt kế hoạch thực hiện.Theo quan niệm của Mintzberg, ông cho rằng chiến lƣợc là một mẫu hình trong dòng chảy các quyết định và chƣơng trình hành động [1]. Mẫu hình có thể là bất kỳ kiểu chiến lƣợc nào: chiến lƣợc đƣợc thiết kế từ trƣớc hay chiến lƣợc đột biến. Ông đƣa ra mô hình: Cách tiếp cận hiện đại giúp doanh nghiệp dễ dàng ứng phó linh hoạt trƣớc những biến động của môi trƣờng kinh doanh và phát huy tính sáng tạo của các thành viên trong doanh nghiệp. Tuy nhiên, nó đòi hỏi ngƣời lãnh đạo, quản lý phải có trình độ, khả năng dự báo đƣợc những điều kiện để thực hiện chiến lƣợc và đánh giá đƣợc giá trị của các chiến lƣợc đột biến. Qua các cách tiếp cận trên, chúng ta có thể hiểu: Chiến lƣợc kinh doanh của một doanh nghiệp là một nghệ thuật xây dựng mục tiêu dài hạn và các chính sách thực hiện nhằm định hƣớng và tạo ra lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp. 1.2.2. Đặc trưng của chiến lược kinh doanh Tuy còn có nhiều quan niệm và cách tiếp cận khác nhau về phạm trù chiến lƣợc song các đặc trƣng cơ bản của chiến lƣợc kinh doanh đƣợc quan niệm tƣơng đối thống nhất. Các đặc trƣng cơ bản đó là: - Chiến lƣợc kinh doanh xác định rõ những mục tiêu cơ bản phƣơng hƣớng kinh doanh cần đạt tới trong đúng thời kỳ và đƣợc quán triệt đầy đủ trong các lĩnh vực hoạt động quản trị của doanh nghiệp. Tính định hƣớng của chiến lƣợc nhằm đảm bảo cho doanh nghiệp phát triển liên tục và vững chắc trong môi trƣờng kinh doanh thƣờng xuyên biến động. - Chiến lƣợc kinh doanh chỉ phác thảo những phƣơng hƣớng hoạt động của doanh nghiệp trong dài hạn, khung hoạt động của doanh nghiệp trong tƣơng lai. Nó chỉ mang tính định hƣớng còn trong thực tiễn hoạt động kinh doanh đòi hỏi phải kết hợp mục tiêu chiến lƣợc với mục tiêu kinh tế, xem xét tính hợp lý và điều chỉnh cho phù hợp với môi trƣờng và điều kiện kinh doanh để đảm bảo hiệu quả kinh doanh và khắc phục sự sai lệch do tính định hƣớng của chiến lƣợc gây ra. 7 - Chiến lƣợc kinh doanh đƣợc xây dựng trên cơ sở các lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp để đảm bảo huy động tối đa và kết hợp tốt với việc khai thác và sử dụng các nguồn lực (nhân lực, tài sản hữu hình và vô hình) của doanh nghiệp trong hiện tại và tƣơng lai nhằm phát huy những lợi thế, nắm bắt cơ hội để giành ƣu thế trong cạnh tranh. - Chiến lƣợc kinh doanh đƣợc phản ánh trong cả một quá trình liên tục từ xây dựng, đến tổ chức thực hiện, đánh giá, kiểm tra và điều chỉnh chiến lƣợc. - Chiến lƣợc kinh doanh luôn mang tƣ tƣởng tiến công giành thắng lợi trong cạnh tranh. Chiến lƣợc kinh doanh đƣợc hình thành và thực hiện trên cơ sở phát hiện và tận dụng các cơ hội kinh doanh, các lợi thế so sánh của doanh nghiệp nhằm đạt hiệu quả kinh doanh cao. - Mọi quyết định chiến lƣợc quan trọng trong quá trình xây dựng tổ chức thực hiện, đánh giá và điều chỉnh chiến lƣợc đều đƣợc tập trung vào nhóm quản trị viên cấp cao. Để đảm bảo tính chuẩn xác của các quyết định dài hạn, sự bí mật thông tin trong cạnh tranh. 1.2.3. Phân loại chiến lược kinh doanh Chiến lƣợc đƣợc chia thành 3 loại chính: Thứ nhất, chiến lƣợc doanh nghiệp là chiến lƣợc của cả tập đoàn hay doanh nghiệp; nhằm định hƣớng hoạt động của doanh nghiệp và cách thức phân bổ nguồn lực để đạt mục tiêu chung. Chiến lƣợc cấp doanh nghiệp là một lời công bố về mục tiêu dài hạn, các định hƣớng phát triển của tổ chức. Thứ hai, chiến lƣợc kinh doanh là chiến lƣợc nhằm thực hiện một lĩnh vực kinh doanh, hoạt động kinh doanh cụ thể; là tổng thể các cam kết và hành động giúp doanh nghiệp giành lợi thế cạnh tranh bằng cách khai thác các năng lực cốt lõi của họ vào những thị trƣờng sản phẩm cụ thể chỉ có những doanh nghiệp liên tục nâng cấp các lợi thế cạnh tranh của mình theo thời gian mới có khả năng đạt đƣợc những thành công lâu dài với chiến lƣợc cấp đơn vị kinh doanh. Thứ ba, chiến lƣợc chức năng là chiến lƣợc thực hiện các chức năng hoạt động của doanh nghiệp nhƣ chiến lƣợc nhân sự, chiến lƣợc marketing. Đây là 8 những chiến lƣợc liên quan đến các hoạt động riêng biệt của doanh nghiệp nhằm hỗ trợ cho chiến lƣợc kinh doanh cấp doanh nghiệp và cấp đơn vị kinh doanh chiến lƣợc. Chiến lƣợc chức năng là một lời công bố chi tiết về các mục tiêu và phƣơng thức hành động ngắn hạn đƣợc các lĩnh vực chức năng sử dụng nhằm đạt đƣợc các mục tiêu ngắn hạn và mục tiêu dài hạn của tổ chức.Chiến lƣợc chức năng giải quyết hai vấn đề có liên quan đến lĩnh vực chức năng. - Thứ nhất, là đáp ứng của lĩnh vực chức năng đối với môi trƣờng tác nghiệp. - Thứ hai, là việc phối hợp với các chính sách chức năng khác nhau. 1.2.4. Vai trò của chiến lược kinh doanh trong doanh nghiệp Chiến lƣợc kinh doanh đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi doanh nghiệp. Chiến lƣợc kinh doanh đúng đắn sẽ tạo ra hƣớng đi tốt cho doanh nghiệp, chiến lƣợc kinh doanh có thể coi nhƣ kim chỉ nam dẫn đƣờng cho doanh nghiệp đi đúng hƣớng. Trong thực tế, có rất nhiều nhà kinh doanh nhờ có chiến lƣợc kinh doanh đúng đắn mà đạt đƣợc nhiều thành công, vƣợt qua đối thủ cạnh tranh và tạo vị thế cho mình trên thƣơng trƣờng. Chiến lƣợc kinh doanh mang lại rất nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, tầm quan trọng của nó đƣợc thể hiện ở những mặt sau: - Chiến lƣợc kinh doanh giúp doanh nghiệp định hƣớng cho hoạt động của mình trong tƣơng lai thông qua việc phân tích và dự báo môi trƣờng kinh doanh. Kinh doanh là một hoạt động luôn chịu sự ảnh hƣởng của các yếu tố bên ngoài và bên trong. Chiến lƣợc kinh doanh giúp doanh nghiệp vừa linh hoạt vừa chủ động để thích ứng với những biến động của thị trƣờng, đồng thời còn đảm bảo cho doanh nghiệp hoạt động và phát triển theo đúng hƣớng. Điều đó có thể giúp doanh nghiệp phấn đấu thực hiện mục tiêu nâng cao vị thế của mình trên thị trƣờng. - Chiến lƣợc kinh doanh giúp doanh nghiệp nắm bắt đƣợc các cơ hội cũng nhƣ đầy đủ các nguy cơ đối với sự phát triển nguồn lực của doanh nghiệp. Nó giúp doanh nghiệp khai thác và sử dụng hợp lý các nguồn lực, phát huy sức mạnh của doanh nghiệp. 9 - Chiến lƣợc tạo ra một quỹ đạo hoạt động cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp liên kết đƣợc các cá nhân với các lợi ích khác cùng hƣớng tới mục đích chung, cùng phát triển doanh nghiệp. Nó tạo một mối liên kết gắn bó giữa các nhân viên với nhau và giữa các nhà quản lý với nhân viên. Qua đó tăng cƣờng và nâng cao hơn nữa nội lực của doanh nghiệp . - Chiến lƣợc kinh doanh là công cụ cạnh tranh có hiệu quả của doanh nghiệp. Trong điều kiện toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế hiện nay đã tạo nên sự ảnh hƣởng và phụ thuộc qua lại lẫn nhau giữa các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh. Chính quá trình đó đã tạo nên sự cạnh tranh khốc liệt giữa các doanh nghiệp trên thị trƣờng. Ngoài những yếu tố cạnh tranh nhƣ: giá cả, chất lƣợng, quảng cáo, marketing, các doanh nghiệp còn sử dụng chiến lƣợc kinh doanh nhƣ một công cụ cạnh tranh có hiệu quả. 1.3. Nội dung xây dựng chiến lƣợc kinh doanh của doanh nghiệp 1.3.1. Xác định sứ mệnh, mục tiêu hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp 1.3.1.1. Xác định sứ mệnh Một kế hoạch mang tính chiến lƣợc bắt đầu với một sứ mệnh kinh doanh đã đƣợc xác định một cách rõ ràng. Mintzberg định nghĩa về sứ mệnh nhƣ sau: “Một sứ mệnh cho biết chức năng cơ bản của một tổ chức trong xã hội xét theo khía cạnh hàng hóa và dịch vụ tổ chức đó sản xuất ra nhằm phục vụ cho đối tƣợng khách hàng của nó”. [9] Sứ mạng là thông điệp thể hiện phần giá trị cốt lõi của doanh nghiệp.Nó diễn đạt những điều quan trọng, những đóng góp của doanh nghiệp về mặt kinh doanh lẫn cuộc sống; nói lên phƣơng châm kinh doanh của doanh nghiệp, vị trí của doanh nghiệp trên thƣơng trƣờng và những điều doanh nghiệp cam kết sẽ tuân thủ.Phát biểu sứ mạng cần phải súc tích nhƣng bao hàm đầy đủ ý nghĩa nền tảng, cần mang tính động viên và thể hiện sự ổn định lâu dài. 1.3.1.2. Mục tiêu chiến lược Mục tiêu từng thời kỳ có thể thay đổi, nhƣng tầm nhìn, tôn chỉ định hƣớng của doanh nghiệp phải mang tính dài hạn và phải đƣợc phổ biến sâu rộng trong toàn 10