Tài liệu Xây dựng bài giảng điện tử cho môn học cung cấp điện

NGUYỄN MINH QUANG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI --------------------------------------- NGUYỄN MINH QUANG LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ CHO MÔN HỌC CUNG CẤP ĐIỆN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CHUYÊN SÂU: SƯ PHẠM KỸ THUẬT ĐIỆN CH2010A Hà Nội – 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI --------------------------------------NGUYỄN MINH QUANG XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ CHO MÔN HỌC CUNG CẤP ĐIỆN CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHUYÊN SÂU: SƯ PHẠM KỸ THUẬT ĐIỆN NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : TS. PHẠM HÙNG PHI Hà Nội - 2011 Luận văn thạc sĩ LỜI CẢM ƠN Sau sáu tháng nghiên cứu và làm việc khẩn trương, được sự giúp đỡ và hướng dẫn tận tình của TS. Phạm Hùng Phi luận văn với đề tài: " Xây dựng bài giảng điện tử cho môn học Cung cấp điện " đã hoàn thành. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: TS. Phạm Hùng Phi, đã hướng dẫn tận tình và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Viện đào tạo sau đại học, Ban chủ nhiệm và các thầy cô giáo khoa Sư phạm kỹ thuật, tập thể các thầy cô giáo trường đại học Bách Khoa Hà Nội, Ban giám hiệu trường Đại học sư phạm kỹ thuật Nam Định đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho việc học tập, nghiên cứu và tiến hành luận văn Toàn thể các các bạn bè đồng nghiệp, gia đình và người thân đã quan tâm, động viên giúp đỡ để tác giả hoàn thành luận văn này Mặc dù đã rất cố gắng tuy nhiên luận văn không thể tránh khỏi thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo và bạn bè đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 30 tháng 10 năm 2011 Tác giả Nguyễn Minh Quang 1 Luận văn thạc sĩ LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, những gì tôi viết trong luận văn này là do tìm hiểu và nghiên cứu của bản thân. Mọi kết quả nghiên cứu cũng như ý tưởng của các tác giả khác nếu có đều được trích dẫn nguồn gốc cụ thể. Luận văn này cho đến nay chưa được bảo vệ tại bất kỳ một hội đồng bảo vệ luận văn thạc sĩ nào trên toàn quốc cũng như ở nước ngoài và cho đến nay chưa được công bố trên bất kỳ một phương tiện thông tin nào. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những gì mà tôi đã cam đoan trên đây. Hà Nội, ngày tháng 11 năm 2011 Tác giả Nguyễn Minh Quang 2 Luận văn thạc sĩ MỤC LỤC Lời cảm ơn 1 Lời cam đoan 2 Mục lục 3 Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt 6 Danh mục các bảng biểu, hình vẽ 7 MỞ ĐẦU 9 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 9 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 13 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 13 3.1 Khách thể nghiên cứu 13 3.2 Đối tượng nghiên cứu 13 4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 13 5. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC 13 6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 14 7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 14 7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết 14 7.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 14 7.2.1 Phương pháp điều tra viết, phương pháp trò chuyện 14 7.2.2. Phương pháp chuyên gia 14 Nội dung Chương I 15 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN HỌC CUNG CẤP ĐIỆN CHO HỆ CAO ĐẲNG NGHỀ CHUYÊN NGÀNH ĐIỆN CÔNG NGHIỆP 1.1. Tổng quan về soạn bài giảng điện tử 15 1.2. Công nghệ dạy học hiện đại và bài giảng điện tử. 18 1.2.1 Công nghệ 18 1.2.2 Quá trình dạy học 19 3 Luận văn thạc sĩ 1.2.2.1. Khái niệm quá trình dạy học 19 1.2.2.2. Các nhân tố cơ bản của quá trình dạy học. 20 1.2.3 Công nghệ dạy học 21 1.2.4 Bản chất của công nghệ dạy học hiện đại 22 1.2.5 Tác dụng của công nghệ dạy học 24 1.2.6 Bài giảng theo công nghệ dạy học hiện đại 24 1.2.7 Một số điểm cần lưu ý về công nghệ dạy học 25 1.3 Tiếp cận phương pháp dạy học qua bài giảng điện tử. 26 1.3.1 Khái niệm 26 1.3.2 Phương tiện dạy học và vai trò của phương tiện dạy học 27 1.3.2.1 Phương tiện 27 1.3.2.2 Đa phương tiện 27 1.3.2.3 Phương tiện dạy học 28 1.3.2.4 Vai trò của phương tiện dạy học 29 1.3.2.5 Các yêu cầu đối với phương tiện dạy học 31 1.3.3 Công cụ tạo bài giảng điện tử 32 1.3.4 Biên soạn bài giảng điện tử 34 1.3.5 Quy trình thiết kế bài giảng điện tử 35 1.3.5.1 Xác định mục tiêu bài học 36 1.3.5.2 Lựa chọn kiến thức cơ bản và nội dung trọng tâm 36 1.3.5.3 Multimedia hoá các đơn vị kiến thức và lưu thành thư viện tài 36 liệu 1.3.5.4 Lựa chọn các phần mềm mô phỏng để thể hiện bài dạy thành 37 chương trình cụ thể chính là xây dựng tiến trình bài học theo ý đồ sư phạm. 1.3.5.5 Chạy thử, sửa chữa và hoàn chỉnh bài dạy. 38 1.3.6 Cấu trúc một bài giảng diện tử 38 1.3.7 Yêu cầu đối với một bài giảng điện tử 39 1.4 Thực trạng dạy học môn học Cung cấp điện tại trường Đại học sư phạm 4 40 Luận văn thạc sĩ kỹ thuật Nam Định 1.4.1 Lịch sử phát triển 40 1.4.2 Những thành tích nổi bật 41 1.4.3 Cơ cấu tổ chức và nhân sự của nhà trường 41 1.4.4 Các nghề đào tạo và quy mô đào tạo của trường 44 1.4.5 Cơ sở vật chất, thư viện, tài chính 45 1.4.6 Thực trạng sử dụng bài giảng điện tử môn học Cung cấp điện tại 46 trường Chương II NGHIÊN CỨU BIÊN SOẠN BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN HỌC CUNG CẤP ĐIỆN HỆ CAO ĐẲNG NGHỀ CHUYÊN NGÀNH ĐIỆN 49 CÔNG NGHIỆP TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT NĐ 2.1 Phân tích chương trình, nội dung môn học 49 2.1.1 Vị trí môn học 49 2.1.2 Đối tượng nghiên cứu của môn học 49 2.1.3 Mục tiêu của môn học 50 2.1.4 Chương trình, nội dung môn học 50 2.1.5 Đặc điểm của môn học và những phương pháp giảng dạy đặc trưng 51 2.2 Lựa chọn các chương trình để xây dựng bài giảng điện tử môn học Cung 53 cấp điện 2.3 Điều kiện để sử dụng hiệu quả bài giảng điện tử môn học Cung cấp điện 61 tại trường Đại học sư phạm kỹ thuật NĐ 2.4 Khả năng áp dụng bài giảng điện tử môn học Cung cấp điện tại trường 62 Đại học sư phạm kỹ thuật NĐ Chương III 64 BIÊN SOẠN MINH HOẠ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN HỌC CUNG CẤP ĐIỆN CHO HỆ CAO ĐẲNG NGHỀ CHUYÊN NGÀNH HỆ THỐNG ĐIỆN TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT NĐ 3.1 Xây dựng BGĐT 64 5 Luận văn thạc sĩ 3.2 Kết quả nhận được qua khảo sát nghiên cứu thực tiễn 78 KẾT LUẬN VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO 82 TÓM TẮT LUẬN VĂN 85 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT  BGĐT : Bài giảng điện tử  CNTT : Công nghệ thông tin  LAN : Local Area Networks  WAN : Wide Area Networks  GV : Giáo viên  HS : Học sinh  SV : Sinh viên  PPDH : Phương pháp dạy học  GDĐT : Giáo dục đào tạo  TLTK : Tài liệu tham khảo 6 Luận văn thạc sĩ DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Bảng 1: So sánh đặc điểm của giáo án điện tử và giáo án truyền thống Bảng 2: Cơ cấu nhân sự của nhà trường. Bảng 3: Tỉ lệ HS - SV có chỗ ở trong ký túc xá. Hình 1-1: Sơ đồ bản chất của công nghệ dạy học hiện đại Hình 1-2: Cấu trúc của bài giảng điện tử Hình 1-3: Cơ cấu tổ chức của nhà trường Hình 2-1 Giao diện chương trình MS Powerpoint Hình 2-2 Giao diện chương trình Microsoft Frontpage Hình 2-3 Giao diện chính chương trình Xara Webstyle Hình 2-4 Giao diện chương trình Macromedia Flash Hình 2-5 Giao diện chương trình Hot Potatoes Hình 3-1: Giao diện bài giảng điện tử Hình 3-2: Trang giới thiệu Hình 3-3: Nội dung chương 1 Hình 3-4: Xem nội dung mục 1.1 Hình 3-5: Kiến thức phần khái niệm Hình 3-6 :Kiến thức phần phân loai Hình 3-7: Nội dung độ tin cậy cung cấp điện Hình 3-8: Nội dung chất lượng điện Hình 3-9:Nội dung phần tính kinh tế Hình 4-0: Nội dung phần tính an toàn Hình 4-1: Nội dung phần một số ký hiệu thường dùng Hình 4-2: Chuyển sang chương 2 Hình 4-3: Giao diện chương 2 Hình 4-4. Hình 4-5. Mục lục chương 2 Hình 4-6: Lưới điện đô thị 7 Luận văn thạc sĩ Hình 4-6: Lưới điện nông thôn Hình 4-7: Lưới điện xí nghiệp Hình 4-8: Các loại dây dẫn Hình 4-9: Các loại cáp Hình 5-0: Một số định nghĩa liên quan Hình 5-1: Cấu trúc đường dây trên không Hình 5-2: Tài liệu tham khảo. 8 Luận văn thạc sĩ MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Thế giới hiện nay đang ở trong thời kì biến đổi cực kì nhanh chóng đi cùng sự phát triển mang tính xu thế tất yếu của kinh tế thị trường và sự phát triển bùng nổ của khoa học, kỹ thuật và công nghệ đặc biệt là công nghệ truyền thông, đòi hỏi phải luôn có sự đổi mới tư duy giáo dục kịp thời. Trong hoàn cảnh ấy giáo dục chính là yếu tố quyết định đến sự tiến bộ đó, giáo dục không những phải cung cấp cho sinh viên tri thức, kỹ năng mà còn giúp sinh viên rèn luyện về nhân cách, về thái độ để khi ra đời có thể học tập suốt đời và tham gia một cách chủ động, sáng tạo vào thế giới. Giáo dục giúp mỗi người phát hiện và phát triển thêm tiềm năng sáng tạo của bản thân, phát huy tính độc lập tự chủ trong mỗi người điều đó sẽ giúp mỗi người trở nên "giàu có" về cả tri thức lẫn đạo đức, và quan trọng hơn đó là quá tình phát triển của mỗi con người và cũng là quá trình con người tự khẳng định mình, tự thể hiện mình trong cộng đồng, trong xã hội, nghĩa là giáo dục con người phát triển toàn diện. Chính bởi vậy việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm mục đích phát huy tính độc lập sáng tạo của các học sinh, sinh viên trong các trường và thay đổi cách dạy học thụ động truyền thống là hết sức cấp thiết. UNESCO đã đúc kết: "Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình", đó là 4 mục tiêu được coi là trụ cột của ngành giáo dục thế kỷ 21 (Báo cáo của Uỷ ban quốc tế về giáo dục TK 21). Muốn đạt được điều đó thì cần phải có những đột phá trong giáo dục nhất là việc thay đổi về phương pháp giáo dục sao cho nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học nhằm phát huy được tính chủ động sáng tạo của học sinh, sinh viên. Việc phát triển và ứng dụng của công nghệ thông tin và truyền thông, dạy học đa phương tiện vào quá trình dạy học hiện nay đang được chú trọng và phát triển. Công nghệ thông tin đang trở thành phương tiện dạy học được áp dụng ngày càng rộng rãi để làm tăng hiệu quả và hiệu suất của các bài giảng. Trong những thập niên gần đây, công nghệ dạy học hiện đại đã có bước phát triển nhảy vọt trên cơ sở công nghệ thông tin - truyền thông, mạng Internet; các lý 9 Luận văn thạc sĩ thuyết về phát triển chương trình và giáo trình, các hoạt động sư phạm; các hệ thống tích hợp với các lộ thông tin đa chiều, đa chức năng (Multimedia).... ở các nước công nghiệp phát triển và đang phát triển đã hình thành các cơ sở đào tạo tin học hóa với các phần mềm dạy học hiện đại kết nối hệ thống máy tính, Internet... trong một mạng thông tin thống nhất. Chỉ thị số 55/2008/CT-BGDĐT về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành giáo dục giai đoạn 2008-2012 nêu rõ "CNTT là công cụ đắc lực hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập và hỗ trợ đổi mới quản lý giáo dục, góp phần nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng giáo dục. Phát triển nguồn nhân lực CNTT và ứng dụng CNTT trong giáo dục là một nhiệm vụ quan trọng có ý nghĩa quyết định sự phát triển CNTT của đất nước.... Triển khai áp dụng CNTT trong dạy và học, hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, tích hợp ứng dụng CNTT ngay trong mỗi môn học một cách hiệu quả và sáng tạo ở những nơi có điều kiện thiết bị tin học, xây dựng nội dung thông tin số phục vụ giáo dục, phát huy tính tích cực tự học, tự tìm tòi thông tin qua mạng Internet của người học...". Chỉ thị số 58-CT/TW của Bộ chính trị khoá VIII về việc đẩy mạnh ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá khẳng định: "Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong công tác giáo dục và đào tạo ở các cấp học, ngành học". Có thể nhận thấy rằng, các báo cáo, các chỉ thị dù đề cập đến việc áp dụng CNTT hay đổi mới phương pháp giáo dục đều nhằm mục đích là nâng cao chất lượng học tập của sinh viên nói chung. Bên cạnh đó, chúng ta đều biết rằng điện năng là một nguồn năng lượng không thể thiếu trong sản xuất và trong sinh hoạt; nó là một nguồn năng lượng không thể thiếu với bất kỳ một quốc gia nào trên thế giới. Lịch sử ngành điện phát triển qua nhiều thời kỳ lịch sử, đến nay về cơ bản Hệ thống điện lưới quốc gia bao gồm rất nhiều các nhà máy thuỷ điện, nhiệt điện đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Tuy nhiên, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật đã tạo nên sự thay đổi lớn trong tất cả 10 Luận văn thạc sĩ các lĩnh vực của xã hội trong đó có cả ngành Điện, đó là sự xuất hiện của các nguồn năng lượng điện khác ngoài thuỷ điện và nhiệt điện như năng lượng điện nguyên tử, năng lượng điện mặt trời... Để đáp ứng được sự thay đổi đó đòi hỏi tất cả các cán bộ công nhân viên trong ngành Điện phải đảm bảo về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, có lòng yêu nghề, đặc biệt là với các công nhân điện nói chung, những người trực tiếp tiếp xúc với khoa học kỹ thuật, trực tiếp làm việc với nó thì phải có kỹ năng nghề nghiệp nhất định. Hơn thế nữa, trong tình hình giáo dục hiện nay có rất nhiều trường cùng đào tạo công nhân điện, điều kiện và môi trường giáo dục ở mỗi một đơn vị là khác nhau nên việc phải đảm bảo chất lượng đầu ra của sinh viên là hết sức quan trọng. Điều này đòi hỏi các trường phải tìm biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo để xây dựng nên một đội ngũ lao động có kiến thức và có kỹ năng của ngành Điện là một nhiệm vụ cấp thiết. Trường Đại học sư phạm kỹ thuật NĐ đã và đang cố gắng đẩy mạnh triển khai việc đổi mới chương trình, giáo trình và các phương pháp dạy học trong tất cả các môn học và trong tất cả các hệ đào tạo bảo đảm phù hợp với mục tiêu đào tạo của nhà trường và nhu cầu của xã hội. Về phương pháp giảng dạy, với đặc thù là trường đào tạo các nghề về Điện có nhiều môn học có nội dung phức tạp, có tính trừu tượng hoá cao và cần cập nhật nhiều kiến thức công nghệ mới nên để hỗ trợ cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy, nhà trường đã đầu tư mua sắm thiết bị phục vụ quá trình giảng dạy, các thiết bị dạy học hiện đại, khuyến khích ứng dụng CNTT và các phương pháp giảng dạy mới vào quá trình dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Nhà trường đang khuyến khích giáo viên của tất cả các môn học tiến hành soạn giáo án điện tử, sử dụng bài giảng điện tử trong quá trình dạy các môn học nói chung và các môn có tính trừu tượng hoá cao như môn Cung cấp điện nói riêng. Để thực hiện một bài giảng điện tử thể hiện rõ các kiến thức trừu tượng thì việc kết hợp sử dụng các phần mềm đồ hoạ hay các phần mềm chuyên dụng như 11 Luận văn thạc sĩ Autocad, Macromedia Flash, Power Point... để xây dựng các mô hình cấu tạo và nguyên lý làm việc của các cơ cấu đo, các dụng cụ đo lường..., sẽ tiết kiệm chi phí cho việc chế tạo mô hình học cụ và giúp cho tiết học trực quan trở nên sinh động hấp dẫn, các kiến thức trừu tượng có thể được mô phỏng một cách cụ thể rõ ràng, giúp cho người học hiểu sâu hơn, từ đó ghi nhớ nhanh và lâu hơn, giảm thời gian truyền đạt lý thuyết của giáo viên, tăng thời gian cho người học rèn luyện tay nghề nhằm đạt mục tiêu đào tạo. Được sự đồng ý của TS.Phạm Hùng Phi, xuất phát từ thực tế của thị trường lao động và xuất phát từ nhu cầu của nhà trường, tôi lựa chọn đề tài: "Nghiên cứu biên soạn bài giảng điện tử môn học Cung cấp điện hệ cao đẳng nghề chuyên ngành điện công nghiệp tại trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật NĐ" 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Áp dụng và khai thác một số phần mềm vào việc biên soạn bài giảng điện tử môn học Cung cấp điện từ đó nâng cao chất lượng dạy và học ở trường Đại học sư phạm kỹ thuật NĐ. 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 3.1 Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy và học môn Cung cấp điện ở trường Đại học sư phạm kỹ thuật NĐ 3.2 Đối tượng nghiên cứu – Nội dung và chương trình môn học Cung cấp điện – Phương pháp giảng dạy môn học Cung cấp điện – Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học môn Cung cấp điện 4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Để đạt được mục đích nghiên cứu, đề tài đặt ra một số nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể như sau: – Tìm hiểu lý thuyết biên soạn bài giảng điện tử 12 Luận văn thạc sĩ – Phân tích nội dung, phương pháp dạy học môn học cung cấp điện – Nghiên cứu và khai thác một số phần mềm để xây dựng một số chương, bài cụ thể cho môn học cung cấp điện hệ Cao đẳng nghề chuyên ngành Hệ thống điện tại trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật NĐ 5. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Nếu xây dựng bài giảng môn Cung cấp điện theo yêu cầu đổi mới PPDH, đáp ứng các yêu cầu sư phạm có thể hỗ trợ tốt hoạt động dạy học của giáo viên, việc sử dụng bài soạn điện tử để giảng dạy môn học Cung cấp điện làm cho quá trình học của sinh viên được tích cực hoá nâng cao chất lượng dạy và học môn cung cấp điện 6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Đề tài tập trung nghiên cứu biên soạn bài giảng điện tử môn học Cung cấp điện hệ Cao đẳng nghề chuyên ngành điện công nghiệp - Khả năng áp dụng bài giảng điện tử môn học cung cấp điện hệ cao đẳng nghề điện. - Thiết kế minh hoạ Chương 1. Giới thiệu chung về cung cấp điện Chương 2. Các loại lưới điện 7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Đọc sách và các các tài liệu để làm sáng tỏ cơ sở lý luận của việc xây dựng bài giảng điện tử nói chung. - Phân tích nội dung, chương trình môn học cung cấp điện. 7.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1 Phương pháp điều tra viết, phương pháp trò chuyện Tìm hiểu thực trạng xây dựng BGĐT tại trường Đại học sư phạm kỹ thuật NĐ 13 Luận văn thạc sĩ 7.2.2 Phương pháp chuyên gia Tham khảo ý kiến của các chuyên gia về phương pháp giảng dạy bộ môn Cung cấp điện, về BGĐT, về trang thiết bị phục vụ giảng dạy và về kinh nghiệm về cách xây dựng BGĐT. 14 Luận văn thạc sĩ Chương I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN HỌC CUNG CẤP ĐIỆN CHO HỆ CAO ĐẲNG NGHỀ CHUYÊN NGÀNH ĐIỆN CÔNG NGHIỆP 1.1 Tổng quan về soạn bài giảng điện tử Trong thời kỳ hiện nay đang đòi hỏi phải nâng cao chất lượng giáo dục, nhất là phải thay đổi về phương pháp giảng dạy để phát huy hết khả năng sáng tạo, tính tích cực chủ động tìm hiểu tri thức của học sinh, sinh viên. Nghị quyết TW2 khoá VIII đã chỉ rất rõ và cụ thể: "Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền đạt một chiều, rèn luyện nếp sống tư duy hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, nghiên cứu cho học sinh, sinh viên..." vì vậy, vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy là một trọng tâm mà giáo dục cần phải chú ý. Đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu về các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường cao đẳng, đại học và các trường dạy nghề, các đề tài này mới đưa ra một số các giải pháp về bồi dưỡng giáo viên, về đổi mới phương pháp dạy học. Ví dụ như dạy học bằng phương pháp nêu vấn đề, dạy học bằng phương pháp thảo luận nhóm... hay kết hợp các phương pháp. Nhìn chung các phương pháp này mới đưa ra được cách nâng cao chất lượng một cách chung chung về lý thuyết mà chưa đưa ra cách ứng dụng như thế nào vào một trường cụ thể để đạt hiệu quả. Những năm gần đây do sự phát triển của CNTT và sự bùng nổ của Internet trên toàn cầu làm cho việc tìm hiểu thông tin trở nên dễ dàng hơn. CNTT phát triển đã góp phần vào sự đổi mới của phương pháp dạy học vì nó bao gồm sự kết hợp của kỹ thuật đồ hoạ, sự hoà nhập giữa CNTT và truyền thông, công nghệ Multimedia, công nghệ tri thức, giao tiếp người - máy, phần mềm chuyên dụng, soạn thảo tài liệu học tập, trình chiếu PowerPoint. Ngoài ra CNTT còn tạo ra môi trường học tập mới học trong môi trường tương tác đa phương tiện, và tạo ra nhiều cơ hội tìm hiểu 15 Luận văn thạc sĩ tri thức cho người học, có thể học mọi nơi, mọi lúc. CNTT hay công nghệ đa phương tiện có ưu điểm là cho phép tích hợp nhiều dạng thông tin và dữ liệu như văn bản, âm thanh, hình ảnh, video, đồ hoạ... vào bài giảng nhằm kích thích hứng thú trong học tập của người học. Ngoài ra CNTT còn có khả năng thay thế công việc của người thầy gíáo như: góp phần tổ chức, điều khiển quá trình dạy học, hợp lý hoá công việc của thầy và trò, chấm bài, kiểm tra, đánh giá, đóng vai trò là học sinh còn học sinh làm chức năng người dạy máy tính thông qua đó lĩnh hội được tri thức, kỹ năng, kỹ xảo... Mặt khác với sự bùng nổ của công nghệ Internet thì người thầy giáo đã tích cực giúp học sinh, sinh viên tiếp cận với các tài liệu trên mạng, hay tham gia vào các diễn đàn để trao đổi kinh nghiệm kiến thức, về cách học, cách trình bày ý tưởng khoa học hay tạo ra một môi trường học tập mới phù hợp có tính tương tác cao. CNTT tạo ra nhiều mô hình dạy học mới thay thế mô hình học tập trung như trước đây, cụ thể là: 1. Dạy học có sự trợ giúp của máy tính (Computer Based Training - CBT) 2. Dạy học qua mạng (Online Learning Tranining - OLT). 3. Dạy học từ xa (Distance Learning) 4. Dạy học trên nền website(Web Basic Training - WBT) 5. Dạy học trên môi trường ảo (E-learning) Vì sao chúng ta cần đẩy mạnh việc ứng dụng CNTT trong dạy học? Công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT-TT) là ngành ứng dụng công nghệ quản lý và xử lý thông tin. Tốc độ phát triển vũ bão của công nghệ làm cho việc trao đổi thông tin trở nên nhanh chóng và làm cho vai trò của thông tin ngày càng trở nên quan trọng, chính những khả năng ưu việt đó đã làm thay đổi cách sống, cách làm việc, cách học tập, cách tư duy của con người nói chung.Và cùng với sự thay đổi đó nó đã tác động trực tiếp đến tất cả các vấn đề của xã hội trong đó phải kể đến giáo dục. 16 Luận văn thạc sĩ Trong bài phát biểu tại Trường Đại học Bán công Tôn Đức Thắng vào năm 2006, TS. Nguyễn Kim Dung - Viện Nghiên cứu Giáo dục - Trường ĐH Sư phạm TPHCM đã nhận định về vai trò của của Internet trong giảng dạy và học tập như sau: 1. Giảng viên có thể giao tiếp với tất cả các đối tượng: đồng nghiệp, sinh viên, cấp trên và các đối tượng với nhau bằng email. 2. Việc giảng dạy không những có thể diễn ra trên lớp mà có thể diễn ra ở bất cứ lúc nào và bất cứ ở đâu. 3. Việc học của sinh viên có thể được cá nhân hóa với sự giúp đỡ của giảng viên bằng cách trao đổi trực tiếp với giảng viên mà không ngại bị đánh giá. 4. Việc truy cập Internet thường xuyên có thể trang bị thêm cho sinh viên các kỹ năng khác như tiếp cận và xử lý thông tin, giải quyết vấn đề, hợp tác, sáng tạo, các kỹ năng về công nghệ và ngoại ngữ nói chung. 5. Việc truy cập Internet cũng tạo cho giảng viên và sinh viên niềm say mê, hứng thú trong học tập và giảng dạy, giúp cho họ có them động cơ học tập. 6. Sinh viên có thể chủ động trong việc xây dựng lộ trình học tập của mình và có thể mở rộng hoặc giới hạn mối quan tâm của mình. 7. Internet là công cụ tuyệt vời trong việc giúp sinh viên thực hành khả năng làm việc và nghiên cứu độc lập. 8. Giảng viên có thể liên kết nhiều ngành, kiến thức, kỹ năng và thái độ trong một bài giảng có sử dụng Internet. 9. Sinh viên có thể làm việc theo nhóm, độc lập hay kết hợp với nhiều thành viên bên ngoài lớp học, thành phố thậm chí quốc gia để có thể thực hiện việc học tập của mình. Với nhận định trên, có thể kết luận CNTT đã có những ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc dạy và học ngày nay; nó tạo ra môi trường học có tính tương tác cao, thay đổi vai trò của giáo viên và học sinh trong hoạt động dạy học. Trước đây, việc dạy và học theo phương pháp truyền thống lấy giáo viên làm trung tâm thì ngày nay đã thay đổi là lấy học sinh làm trung tâm; giáo viên đóng vai trò định hướng trong quá 17 Luận văn thạc sĩ trình học tập của học sinh; hướng dẫn học sinh tìm kiếm tri thức qua môi trường CNTT và Internet. Để có được những tài liệu đó thì phải có sự liên kết, tích hợp kho tài liệu khổng lồ đó lại với nhau; điều này chỉ thực hiện được khi giáo viên biên soạn nguồn tài liệu dưới dạng số hoá, biên soạn chương trình, giáo án giảng dạy theo cách hoàn toàn mới đó chính là giáo án điện tử. 1.2 Công nghệ dạy học hiện đại và bài giảng điện tử. 1.2.1 Công nghệ Hiện nay khái niệm về công nghệ được nhiều chuyên gia và các tổ chức nghiên cứu, tuy nhiên khái niệm về công nghệ chưa được thống nhất và vẫn có nhiều khái niệm khác nhau: Theo GS.TS Nguyễn Xuân Lạc, khái niệm công nghệ được định nghĩa như sau: "Công nghệ là một hệ thống những phương tiện, phương pháp và kỹ năng nhằm vận dụng quy luật khách quan (khoa học) để tác động vào một đối tượng nào đó, đạt một hiệu quả xác định cho con người" [4. tr1] Theo Phạm Văn Danh: "Công nghệ nghĩa đơn giản là kỹ thuật hoặc công cụ và những phương pháp có thể áp dụng được để giải quyết vấn đề cụ thể hoặc thực hiện một mục tiêu nhất định" (Kỷ yếu hội thảo "Đánh giá năng lực ICT trong dạy học của đội ngũ giáo viên các trường Cao đẳng, Trung cấp chuyên nghiệp và Dạy nghề" tháng 4/2009). Có thể thấy rằng các khái niệm đưa ra chưa hoàn toàn thống nhất nhưng có một số điểm chung khi nói về công nghệ là: "công nghệ bao gồm các phương pháp, phương tiện kỹ thuật để tác động vào một đối tượng cụ thể nhằm đạt một mục tiêu xác định". 1.2.2 Quá trình dạy học 1.2.2.1 Khái niệm quá trình dạy học Trước hết ta cần làm rõ khái niệm: "Dạy học". Dạy học là gì? 18