Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
A- më ®Çu
Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc, s¶n xuÊt kinh doanh
phæ biÕn trªn thÕ giíi, doanh nghiÖp võa vµ nhá cã tÇm quan träng vµ ®-îc ®¸nh
gi¸ cao trong nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia trªn thÕ giíi vµ nã ®Æc biÖt quan
träng ®èi víi c¸c n-íc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn nãi chung, ViÖt Nam nãi
riªng.
XÐt theo quan ®iÓm thóc ®Èy kinh tÕ thÞ tr-êng, th× tÊt c¶ c¸c n-íc ®Òu
tÝch cùc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngay tõ giai ®o¹n
®Çu, nã còng ®óng víi quy luËt ph¸t triÓn kinh tÕ v× hÇu hÕt c¸c n-íc tiÕn lªn
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó trë thµnh nh÷ng n-íc ph¸t triÓn ®Òu b¾t ®Çu tnÒn kinh tÕ thñ c«ng tõ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã vèn vµ quÜ nhá, tõ ®ã nã
®-îc tÝch luü vÒ vèn, kinh nghiÖm vµ khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá ®· ph¸t triÓn lín m¹nh vµ qui m« ®-îc më réng c¶ vÒ chiÒu
s©u vµ chiÒu réng. Khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ãng mét vai trß rÊt quan
träng trong nÒn kinh tÕ cña nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi nãi chung, ViÖt Nam nãi
riªng v× dô: ë §øc doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹o ra gÇn 50% GDP chiÕm h¬n mét
phÇn hai doanh thu thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp, cung cÊp c¸c lo¹i hµng ho¸ dÞch
vô ®¸p øng ®a d¹ng nhu cÇu cña ng-êi tiªu dïng trong vµ ngoµi n-íc. §Ó ®¹t
®-îc nh÷ng thµnh tùu ®ã chÝnh phñ §øc ®· ¸p dông hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch,
ch-¬ng tr×nh thóc ®Èy doanh nghiÖp võa vµ nhá trong viÖc huy ®éng nguån vèn
cßn ViÖt Nam doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ãng gãp 21% GDP trong nÒn kinh tÕ.
ViÖt Nam lµ n-íc ®ang ph¸t triÓn, ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá phï
hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n-íc v×:
NÒn kinh tÕ ®Êt n-íc ta n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, c«ng nghiÖp ch-a ®-îc
ph¸t triÓn hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp thñ c«ng cßn nhiÒu. Nªn nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ
s¶n xuÊt kinh doanh nhá, nªn tû träng doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ lín, ®ã lµ tÊt
yÕu khi cã c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn ë n-íc ta.
V× vèn nhá lÎ tiÒm Èn trong d©n c-, nguån nh©n lùc trong d©n c- lµ rÊt
lín, khi cã nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng th× c¸c nguån vèn, nguån nh©n lùc dåi dµo
trong d©n c- ®-îc khai th¸c rÊt hiÖu qu¶ ®Ó phôc vô cho sù thµnh lËp vµ ph¸t
triÓn cã hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Ngµnh nghÒ truyÒn thèng, lµng nghÒ truyÒn thèng cã kh¾p mäi miÒn cña
®Êt n-íc, lµng nghÒ, nh÷ng nghÖ nh©n cã tay nghÒ giái, nh÷ng c«ng nh©n th¹o
viÖc, cã kinh nghiÖm trong tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn rÊt thuËn
lîi cho thµnh lËp, ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam lµ rÊt quan träng, trong
nÒn kinh tÕ, theo -íc tÝnh doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm kho¶ng trªn 80% trong
tæng doanh nghiÖp cña c¶ n-íc, ®ãng gãp vµo sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ ®Êt n-íc,
®ãng gãp 21% GDP cho nÒn kinh tÕ, b¶o ®¶m lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng h¬n,
t¹o viÖc lµm gi¶m tû träng lín lao ®éng thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp cho nh©n d©n,
gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
VËy ta thÊy ®-îc tÇm quan träng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®èi víi
c¸c n-íc trªn thÕ giíi nãi chung, ViÖt Nam nãi riªng, nªn chÝnh phñ c¸c n-íc
ph¶i cã nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®æi míi ®Ó hç trî t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ quy m« lÉn chÊt l-îng, ®æi míi ph¶i
phï hîp cho tõng giai ®o¹n thêi kú th× míi cã hiÖu qu¶, sù ®æi míi lµ sù cÇn thiÕt
kh¸ch quan ®èi víi mçi quèc gia, nã còng lµ tÊt yÕu kh¸ch quan.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B- C¬ së lý luËn
I/ VÞ trÝ, vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá
1. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp võa vµ nhá
C¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi nãi chung vµ ë
ViÖt Nam ta hiÖn nay nãi riªng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang ®-îc
nhµ n-íc rÊt quan t©m. ë ViÖt Nam hiÖn nay ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá
®ang lµ vÊn ®Ò ®-îc nhµ n-íc quan t©m ®Æc biÖt v× vai trß to lín vµ quan träng
cña nã trong nÒn kinh tÕ x· héi mµ trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng th× doanh nghiÖp cã qui m« võa vµ nhá lµ rÊt quan träng.
§Ó nhËn biÕt ®-îc doanh nghiÖp võa vµ nhá, ng-êi ta c¨n cø vµo qui m«
vèn huy ®éng vµo s¶n xuÊt kinh doanh, gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh, sè lao ®éng ®-îc
sö dông th-êng xuyªn, gi¸ trÞ b»ng tiÒn cña s¶n phÈm b¸n hoÆc dÞch vô, lîi
nhuËn vèn b×nh qu©n cho 1 lao ®éng. Trong thùc tÕ mçi n-íc cã mét quan ®iÓm
kh¸c nhau vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam lµ nh÷ng c¬ së tæ chøc s¶n xuÊt
kinh doanh cã t- c¸ch ph¸p nh©n, kh«ng ph©n biÖt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cã qui
m« vÒ vèn võa vµ nhá, thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt trao ®æi hµng ho¸ trªn
thÞ tr-êng víi nguyªn t¾c tèi ®a ho¸ lîi Ých cña ®èi t-îng tiªu dïng còng nh- cña
chñ doanh nghiÖp.
Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam chñ yÕu cßn lµ s¶n xuÊt nhá. Song
nã chiÕm tØ träng lín trong tæng sè doanh nghiÖp ë ViÖt Nam, ®em l¹i lîi Ých cho
x· héi lµ lín.
2. VÞ trÝ, vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá:
HiÖn nay trong nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam, doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm
80% trong tæng doanh nghiÖp toµn quèc, trong nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ s¶n xuÊt
nhá, nªn doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm tØ träng lín trong tæng doanh nghiÖp .
Cïng víi n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n doanh nghiÖp võa vµ nhá trong c«ng
nghiÖp lµ mét trong nh÷ng nh©n tè ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh
tÕ, t¨ng tr-ëng kinh tÕ t¹o viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng, khai th¸c vµ tËn dông
hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng vÒ vèn, tay nghÒ vµ nguån lùc cßn tiÒm Èn trong d©n c-, ph¸t
triÓn c¸c ngµnh nghÒ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn vµ ®µo t¹o
c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ vµ c¸n bé khoa häc, ®¶m b¶o c©n b»ng trong nÒn kinh tÕ
nªn nã cã vÞ trÝ, vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc, cô thÓ nã ®-îc
thÓ hiÖn trong c¸c lÜnh vùc sau:
a) Doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ãng gãp lín vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ,
theo sè liÖu -íc tÝnh doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ãng gãp kho¶ng 21% GDP. Nã
ngµy cµng gia t¨ng ë n-íc ta, sè l-îng doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm trªn 80%
trong tæng doanh nghiÖp ë ViÖt Nam, tèc ®é gia t¨ng cña doanh nghiÖp võa vµ
nhá nhanh h¬n doanh nghiÖp lín. Theo thèng kª n¨m 1998 sè l-îng c¸c doanh
nghiÖp t- nh©n t¨ng tõ con sè kh«ng ®¸ng kÓ lªn tíi 18.750 doanh nghiÖp, 7100
c«ng ty vµ sè c«ng ty cæ phÇn lµ 171, 2607 doanh nghiÖp vèn ®Çu t- n-íc ngoµi,
5970 doanh nghiÖp nhµ n-íc, 5487 hîp t¸c x· kiÓu míi. Nh- vËy doanh nghiÖp
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
võa vµ nhá ngµy cµng gia t¨ng, ®Æc biÖt theo -íc tÝnh cña viÖn qu¶n lý kinh tÕ
trung -¬ng, nÕu xÐt theo kiÓu chi vÒ vèn th× cã 85,2% doanh nghiÖp võa vµ nhá
gãp phÇn vµo viÖc æn ®Þnh nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn víi c¸c lo¹i h×nh së h÷u
kh¸c nhau. Chóng ®ãng gãp vµo sù gia t¨ng thu nhËp quèc d©n vµ kÕt qu¶ cña
viÖc ph¸t triÓn. ë c¸c n-íc trªn thÕ giíi. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm
trªn d-íi 50% GDP ë mçi n-íc, ë ViÖt Nam th× doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ãng
gãp kho¶ng 21% GDP cña c¶ n-íc. §iÒu quan träng lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá
cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng rÊt phong phó trong d©n c-,
tõ trÝ tuÖ, tay nghÒ tinh x¶o, vèn láng, c¸c bÝ quyÕt nghÒ nghiÖp, nhÊt lµ cña nghÖ
nh©n, c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng.
Theo -íc tÝnh cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t- doanh nghiÖp võa vµ nhá cña c¶
n-íc chiÕm kho¶ng 31% gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng c«ng nghiÖp, chiÕm75% tæng
møc b¸n lÎ, 64% tæng l-îng vËn chuyÓn hµng ho¸, trong 150 ngµnh truyÒn thèng
nh- m©y tre ®an, giÇy dÐp, mÜ nghÖ...
VÒ c¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ truyÒn thèng hiÖn nay c¶ n-íc cã kho¶ng
1400 lµng nghÒ, trong ®ã 2/3 lµ lµng nghÒ truyÒn thèng. NhiÒu s¶n phÈm thñ
c«ng mü nghÖ ®Æc tr-ng cña tõng ®Þa ph-¬ng ®· næi tiÕng trong c¶ n-íc, 1 sè
®-îc xuÊt khÈu vµ ®-îc n-íc ngoµi ®¸nh gi¸ cao.
Ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may ViÖt Nam còng ®· kh¼ng ®Þnh m×nh trªn thÞ
tr-êng quèc tÕ. N¨m 2000 c«ng nghiÖp dÖt may ®· ®em l¹i 1,9 tû USD th× kim
ng¹ch xuÊt khÈu trong 10 th¸ng n¨m 2002 ®· ®¹t 2,1 tû USD, dù tÝnh c¶ n¨m
2002 lµ 2,4 tû USD.
Trong 5 n¨m gÇn ®©y xuÊt khÈu hµng may mÆc t¨ng b×nh qu©n 11% chiÕm
13% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cu¶ c¶ n-íc, t¹o viÖc lµ cho 1,6 triÖu lao ®éng. Hµng
dÖt may cña ViÖt Nam rÊt ®-îc -a thÝch trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. C¸c C«ng ty
may nh- may 10, Th¨ng Long, §øc Giang, Nhµ BÌ, ViÖt Th¾ng... ®· cã vÞ trÝ
trªn tr-êng quèc tÕ. §ã lµ c¬ héi ®Ó hµng dÖt may ViÖt Nam tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh
m×nh, ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr-ëng, nhÊt lµ 20 n¨m tíi.
b) Doanh nghiÖp võa vµ nhá gi÷ vai trß quan träng trong viÖc t¹o viÖc lµm
vµ thu nhËp cho ng-êi lao ®éng.
ViÖt Nam lµ mét trong nhiÒu n-íc ®«ng d©n, gÇn 80% d©n sè vµ kho¶ng
70% sè lao ®éng sèng ë n«ng th«n, chñ yÕu sèng b»ng nghÒ n«ng. Nh-ng gi¶i
quyÕt viÖc lµm b»ng nghÒ n«ng th× cã h¹n v× diÖn tÝch ®Êt canh t¸c trªn mét ®Çu
ng-êi thÊp ngµy cµng thÊp. §¸ng chó ý lµ tØ lÖ thÊt nghiÖp cña ViÖt Nam ngµy
cµng t¨ng t-¬ng ®èi cao vµ kh«ng æn ®Þnh nhÊt lµ ë vïng ®ång b»ng vµ ®« thÞ
lín:
N¨m
1996
1997
TØ lÖ thÊt nghiÖp 5,62
5,81
N¨m 1998 sè ng-êi kh«ng cã viÖc lµm th-êng xuyªn trong c¶ n-íc lµ 8,5
triÖu ng-êi, trong ®ã khu vùc thµnh thÞ lµ 1,2 triÖu ng-êi, khu vùc n«ng th«n 7,3
triÖu ng-êi, 84% sè ng-êi kh«ng cã viÖc lµm ë ®é tuæi tõ 14-44. Thùc tÕ trong
nh÷ng n¨m qua khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· thu hót kho¶ng 25-26% lùc
l-îng lao ®éng phi n«ng nghiÖp cña c¶ n-íc kh«ng triÓn väng thu hót lao ®éng
lµ rÊt lín v× suÊt ®Çu t- cho mét chç lµm ë ®©y thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi doanh
nghiÖp lín, chñ yÕu lµ do chi phÝ thÊp vµ thu hót ®-îc c¸c nguån vèn gi¶i r¸c
trong d©n, chi phÝ trung b×nh ®Ó cho ra 1 chç lµm viÖc trong doanh nghiÖp võa vµ
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhá 740.000 chØ b»ng 5% so víi c¸c doanh nghiÖp lín. NÕu tÝnh c¶ sè lao ®éng
®-îc gi¶i quyÕt viÖc lµm ngoµi doanh nghiÖp do c¸c doanh nghiÖp nµy thu hót
th× cã thÓ lªn t¬Ý 4,5 triÖu ng-êi. §iÒu ®ã cho thÊy vai trß cña doanh nghiÖp võa
vµ nhá ngµy cµng quan träng trong viÖc t¹o viÖc lµm, thu hót lao ®éng víi chi phÝ
thÊp chñ yÕu b»ng vèn vµ tµi s¶n cña d©n
N¨m
1994
1995
1996
Sè ng-êi lao ®éng
5453404
6368509
6903242
Doanh nghiÖp nhµ n-íc
1654605
1800870
14848000
TËp thÓ
135284
102557
98400
Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- 97823
144380
288100
n-íc ngoµi
Doanh nghiÖo vµ c«ng ty
336146
339809
370742
t- nh©n
C¸ thÓ
3229537
3980853
4300000
ViÖt Nam lµ mét n-íc n«ng nghiÖp n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ thu nhËp
cßn thÊp. ViÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ ph-¬ng h-íng c¬ b¶n ®Ó
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ t¨ng thu nhËp cho d©n c-.
Qua kh¶o s¸t ë mét sè ®Þa ph-¬ng ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång nh÷ng ng-êi lao
®éng trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã møc thu nhËp b×nh qu©n 200-300
ngµn ®ång/th¸ng gÊp 3-4 lÇn thu nhËp cña lao ®éng n«ng nghiÖp. ViÖc ph¸t triÓn
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá c¶ ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n gãp phÇn chñ yÕu lµm
t¨ng thu nhËp, ®a d¹ng ho¸ thu nhËp cña c¸c tÇng líp n«ng d©n.
c) Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng
®éng h¬n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
Do phÇn vèn Ýt, qui m« nhá doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nhiÒu kh¶ n¨ng
thay ®æi mÆt hµng, chuyÓn h-íng s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ lµm cho nÒn kinh
tÕ n¨ng ®éng h¬n. Mét sè n-íc nh- §µi Loan võa qua Ýt chÞu ¶nh h-ëng cña
cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc chñ yªó lµ dùa vµo doanh nghiÖp võa vµ
nhá. ë ViÖt Nam hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh¶ n¨ng lín l¹i th-íng
xuyªn t¨ng lªn, nªn ®· lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ lµm gi¶m bít møc rñi ro
cho c¸c doanh nghiÖp , ®ång thêi t¨ng sè l-îng, chñng lo¹i hµng ho¸ dÞch vô,
tho¶ nhu cÇu ®a d¹ng cña ng-êi tiªu dïng. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th«ng
qua c¸c hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn hoÆc lµm ®¹i lý phôc vô s¶n xuÊt vµ tiªu thô
hµng ho¸, cung cÊp nguyªn liÖu th©m nhËp vµo tõng ngâ ng¸ch cña thÞ tr-êng
mµ c¸c doanh nghiÖp lín kh«ng thÓ lµm ®-îc, ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ
nhá lµm cho ph©n bè doanh nghiÖp hîp lý h¹n chÕ vÒ mÆt l·nh thæ gi¶m søc Ðp
vÒ d©n sè ®èi víi c¸c thµnh phè lín.
d) Doanh nghiÖp võa vµ nhá thu hót ®-îc kh¸ nhiÒu vèn tiÒm ë trong d©n
c- nh÷ng nguån vèn nhá, lÎ.
Nhê ®-êng lèi ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña §¶ng vµ nhµ
n-íc hµng n¨m c¸c lo¹i doanh nghiÖp nµy ®· thu hót mét l-îng vèn ®¸ng kÓ cña
d©n c-, ®-a nguån vèn ®ã vµo chu chuyÓn, kh¾c phôc mét nghÞch lý ®· tån t¹i
trong nhiÒu n¨m lµ c¸c doanh nghiÖp thiÕu vèn trÇm träng trong khi d©n c- cã
l-îng vèn rÊt lín, kh¶ n¨ng tiÒm Èn ch-a ®-îc khai th¸c. Nhê doanh nghiÖp võa
vµ nhá cã l-îng lín nªn ®· thu hót ®-îc kh¸ nhiÒu vèn trong d©n c-. Do tÝnh
chÊt nhá lÎ dÔ ph©n t¸n ®i s©u vµo c¸c ngâ ng¸ch, b¶n lµng vµ yªu cÇu sè l-îng
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vèn ban ®Çu kh«ng nhiÒu cho nªn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã vai trß vµ t¸c
dông rÊt lín trong viÖc thu hót c¸c nguån vèn nhá lÎ nhµn rçi trong c¸c tÇng l¬ps
d©n c- ®Çu t- vµo s¶n xuÊt kinh doanh, chóng t¹o lËp dÇn tËp qu¸n ®Çu t- vµo
s¶n xuÊt kinh doanh vµ h×nh thµnh khu vùc "míi" cho viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶
vÊn ®Ò huy ®éng vèn cña d©n c- theo luËt khuyÕn khÝch ®Çu t- trong n-íc.
Tæng sè vèn ®Çu t- vµo s¶n xuÊt kinh doanh mµ doanh nghiÖp võa vµ nhá
thu hót ®-îc ngµy cµng t¨ng (Tæng côc thèng kª 1997).
N¨m
1994
1995
1996
Tiªu chÝ
Tæng vèn kinh doanh (tû)
227033
272834
311945
Doanh nghiÖp nhµ n-íc
120552
13564
141000
TËp thÓ
2112
2174
220
Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- 65499
90068
121130
n-íc ngoµi
Doanh nghiÖp vµ c«ng ty
18750
19964
26500
t- nh©n
C¸ thÓ
20200
24090
26500
e) C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã vai trß rÊt lín trong qu¸ tr×nh chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc ta hiÖn
nay.
XÐt vÒ c¸c lo¹i c¬ cÊu nh- c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, c¬ cÊu ngµnh nghÒm
c¬ cÊu l·nh thæ, ph©n bè d©n c-...
ViÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ t¹o ra nhiÒu chuyÓn biÕn hÕt
søc quan träng vÒ c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ, tõ mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt nhá thuÇn
n«ng lµ chñ yÕu sang mét nÒn kinh tÕ cã c¬ cÊu theo h-íng tiÕn bé hiÖn ®¹i. Sù
ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· lµm cho c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®ång thêi
thóc ®Èy c¸c ngµnh th-¬ng m¹i dÞch vô lµm thu hÑp dÇn tØ träng n«ng nghiÖp
trong c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn gãp phÇn lµm
®a d¹ng ho¸ c¬ cÊu c«ng nghiÖp, ®a d¹ng c¸c h×nh thøc së h÷u, ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng cña §¶ng vµ nhµ n-íc ®· ®Ò
ra.
f) Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ n¬i -¬m mÇm, ®µo t¹o vµ rÌn luyÖn c¸c nhµ
doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Kinh doanh qui m« nhá vµ võa sÏ lµ
n¬i rÌn luyÖn cho c¸c nhµ doanh nghiÖp lµm víi m«i tr-êng kinh doanh. B¾t ®Çu
tõ tõ kinh doanh qui m« nhá vµ th«ng qua ®iÒu hµnh qu¶n lý kinh doanh sÏ
tr-ëng thµnh lªn thµnh nh÷ng nhµ doanh nghiÖp lín, tµi ba biÕt ®-a doanh
nghiÖp cña m×nh nhanh chãng ph¸t triÓn. Nh- vËy, c¸c tµi n¨ng kinh doanh sÏ
®-îc ®µo t¹o -¬m mÇm tõ trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
g) C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc thùc hiÖn ®«
thÞ ho¸ phi tËp trung vµ thùc hiÖn ®-îc ph-¬ng ch©m "Ly n«ng bÊt ly h-¬ng". Sù
ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n sÏ thu hót nhiÒu ng-êi lao
®éng thiÕu hoÆc ch-a cã viÖc lµm vµ cã thÓ thu hót sè l-îng lín lao ®éng thêi
vô trong c¸c kú n«ng nhµn vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, rót dÇn lùc l-îng
lao ®éng n«ng nghiÖp chuyÓn sang lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, nh-ng vÉn sèng
ngay t¹i quª h-¬ng m×nh, kh«ng ph¶i di chuyÓn ®i xa, thùc hiÖn ®-îc "ly n«ng
bÊt ly h-¬ng". VÝ dô nh- c¸c c«ng ty dÖt may cã vèn ®Çu t- trong n-íc vµ n-íc
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ngoµi x©y dùng ë c¸c tØnh lÎ: C«ng ty may Viªt-Hµn (Th¸i B×nh), Nhµ m¸y dÖt
Nam §Þnh (Nam §Þnh)... ®· thu hót ®-îc phÇn lín lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm
hoÆc lao ®éng nhµn rçi trong c¸c kú n«ng nhµn ë n«ng th«n.
§ång thêi víi viÖc thùc hiÖn ph-¬ng ch©m "ly n«ng bÊt ly h-¬ng" b»ng
viÖc x©y dùng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n lµ diÔn ra xu h-íng
h×nh thµnh khu vùc tËp trung c¸c c¬ së c«ng nghiÖp vµ dÞch vô nhá ngay ë n«ng
th«n, tiÕn dÇn h×nh thµnh lªn c¸c thÞ trÊn, thÞ tø, h×nh thµnh c¸c ®« thÞ nhá ®an
xen gi÷a c¸c lµng quª, thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ phi tËp trung.
h) Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn tÊt yÕu kh¸ch quan cña doanh nghiÖp võa vµ nhá
ë ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß quan träng cña nã. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t
triÓn nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c
doanh nghiÖp. NÒn kinh tÕ cña mét quèc gia lµ do tæng thÓ c¸c doanh nghiÖp lín
bÐ t¹o thµnh, ph¸t triÓn tõ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ th«ng qua liªn kÕt víi
doanh nghiÖp võa vµ nhá. Quy luËt ®i tõ nhá ®Õn lín lµ con ®-êng tÊt yÕu vµ sù
ph¸t triÓn bÒn v÷ng mang tÝnh phæ biÕn cña ®a sè c¸c doanh nghiÖp trong nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng vµ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Sù kÕt hîp c¸c lo¹i qui m«
doanh nghiÖp trong tõng ngµnh còng nh- trong toµn nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ thiÕu
doanh nghiÖp võa vµ nhá. Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam lµ ®iÒu kiÖn
kh¸ch quan, vai trß quan träng vµ phï hîp víi xu h-íng chung, phï hîp víi ®iÒu
kiÖn kinh tÕ x· hhéi n-íc ta hiÖn nay gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ®Èy
nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc.
II/ TiÒm n¨ng vµ xu h-íng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ
nhá:
1. TiÒm n¨ng:
TiÒm n¨ng phôc vô cho ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam ta
lµ rÊt lín, tiÒm n¨ng vÒ nguån nh©n lùc dåi dµo, nguån vèn tiÒm Èn trong d©n clµ lín, do c¬ chÕ thÞ tr-êng tù do s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c lµng nghÒ, ngµnh
nghÒ truyÒn thèng cã rÊt nhiÒu trong c¸c miÒn cña c¶ n-íc.
D©n sè n-íc ta lµ ®«ng vµ n»m trong tèp nh÷ng n-íc ®«ng d©n, cã d©n sè
trÎ trªn thÕ giíi, n-íc ta l¹i lµ n-íc ®ang ph¸t triÓn, lùc l-îng lao ®éng cã tay
nghÒ ë nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc hiÖn ®¹i th× rÊt hiÕm, cho nªn lùc l-îng lao ®éng
®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt nhá vµ võa lµ rÊt lín, tuy n-íc ta ®· cã nhiÒu doanh
nghiÖp võa vµ nhá gi¶i quyÕt ®-îc viÖc lµm cho sè l-îng lao ®éng rÊt lín råi
nh-ng do d©n sè ch-a cã viÖc lµm, ®ã lµ lùc l-îng lao ®éng dåi dµo phôc vô cho
ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam.
Vèn nhµn rçi n»m trong d©n c- cña ViÖt Nam mµ tæng céng l¹i th× ®ã lµ
l-îng vèn khæng lå, nã n»m r¶i r¸c nhá lÎ trong c¸c gia ®×nh d©n c-. Nªn khi cã
c¬ chÕ thÞ tr-êng tù do s¶n xuÊt kinh doanh, ®· h×nh thµnh nªn c¸c doanh nghiÖp
võa vµ nhá chiÕm l-îng vèn tiÒm Èn trong d©n c- ®ã, céng víi c¬ chÕ thÞ tr-êng
®· t¹o nªn thuËn lîi vµ lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Qua nh÷ng thêi kú chiÕn tranh ®Êt n-íc ta ®· ph¸t ®éng nh©n d©n khuyªn gãp
phôc vô cho chiÕn tranh nh- "TuÇn lÔ vµng" ®· thu ®-îc l-îng tµi s¶n lín trong
d©n c-, nh÷ng ®ît n-íc ta b¸n c«ng tr¸i cho d©n chóng ®Ó c©n b»ng ng©n s¸ch,
chóng ta thÊy l-îng vèn tiÒm Èn trong d©n c- lµ rÊt lín.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
NÒn kinh tÕ cua n-íc ta lµ n«ng nghiÖp, ®ang ®i lªn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸. C¸c nghÒ thñ c«ng lµ rÊt nhiÒu vµ ph¸t triÓn nªn ®· h×nh thµnh nhiÒu
ngµnh nghÒ vµ lµng nghÒ truyÒn thèng cña mäi miÒn cña ®Êt n-íc, h×nh thµnh
c¸c nghÖ nh©n cã tay nghÒ rÊt giái, ®ã lµ ®iÒu kiÖn r©t tèt vµ quan träng phôc vô
cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
2. Xu thÕ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá:
§-êng lèi cña §¶ng ta lµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn,
vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa, gi¶i phãng sù s¶n xuÊt cña x· héi, d©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ.
Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã tiÒm n¨ng to lín, tiÒm Èn trong c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ vµ trong nh©n d©n ®ang ®-îc kh¬i dËy vµ ph¸t triÓn. Sè l-îng doanh nghiÖp
ngoµi quèc doanh mµ phÇn lín lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá t¨ng lªn nhanh chãng
trong hai khu vùc tËp thÓ vµ doanh nghiÖp nhµ n-íc ®ang ®-îc tæ chøc vµ s¾p
xÕp l¹i theo xu h-íng gi¶m dÇn vÒ sè l-îng, n©ng cao chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶
kinh doanh. VÒ c¬ cÊu theo lo¹i h×nh kinh tÕ hé gia ®×nh, doanh nghiÖp t- nh©n
cã tèc ®é t¨ng nhanh nhÊt so víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c.
Cho ®Õn nay, n-íc ta vÉn lµ mét n-íc kÐm ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng
vµ tÝch luü cßn thÊp, d©n ch-a cã kh¶ n¨ng ®Çu t- lín nªn cã gi¶i ph¸p thùc tÕ lµ
®Çu t- nhá víi diÖn réng ®Ó cã tÝch luü tõ néi bé d©n c-, tõ sè l-îng chuyÓn ho¸
thµnh chÊt l-îng. Bªn c¹nh c¸c doanh nghiÖp lín së h÷u nhµ n-íc, chóng ta cã
hÖ thèng doanh nghiÖp võa vµ nhá réng kh¾p víi lîi thÕ doanh nghiÖp võa vµ
nhá cã vèn sÏ gi¶i quyÕt ®-îc nhiÒu vÊn ®Ò mµ c¸c doanh nghiÖp lín khã cã thÓ
lµm tèt ®-îc, lao ®éng viÖc lµm, m«i tr-êng, chi phÝ ®Çu t- thÊp, phï hîp víi kh¶
n¨ng qu¶n lý cña chñ doanh nghiÖp.
Trong t-¬ng lai, doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn réng kh¾p nh- mét
yÕu tè phô trî cho khu c«ng nghiÖp tËp trung, doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ cÇu
nèi gi÷a c«ng nghiÖp víi n«ng th«n, n«ng nghiÖp sÏ s¶n xuÊt, tiªu dïng theo xu
h-íng x· héi ho¸. NÒn kinh tÕ cïng mét lóc sÏ ph¸t triÓn tho hai h-íng: Vi ho¸
vµ tËp ®oµn ho¸, hai xu h-íng ®ã kh«ng biÖt lËp mµ x©u chuçi, hîp t¸c thµnh
mét hÖ thèng mµ doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ h¹ tÇng c¬ së trong cÊu tróc nÒn
s¶n xuÊt x· héi. Sù co gi·n vµ chuyÓn ®éng xen kÏ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá vµ doanh nghiÖp lín lµ liÖu ph¸p c¶ cho sù tr× trÖ lÉn sù ph¸t triÓn "qu¸
nãng" cña nÒn kinh tÕ.
§¶ng ta chñ tr-¬ng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc mµ
träng t©m lµ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n víi m¹ng l-íi
réng kh¾p vµ truyÒn thèng g¾n bã víi n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ x· héi n«ng th«n.
Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ ®éng lùc quan träng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn,
h×nh thµnh nh÷ng tô ®iÓm, côm c«ng nghiÖp ®Ó t¸c ®éng chuyÓn ho¸ s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. HÖ thèng c«ng nghiÖp
chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt ®å gia dông sÏ ph¸t triÓn, c¸c lµng nghÒ sÏ ®-îc hiÖn ®¹i
ho¸. Kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ cña doanh nghiÖp võa vµ
nhá lµ hÕt søc lín. Tuy vËy cÇn ®-îc sù hç trî b»ng mét sè chñ tr-¬ng, chÝnh
s¸ch phï hîp cña nhµ n-íc tõ quan ®iÓm chiÕn l-îc chÝnh s¸ch ®Õn bé m¸y vËn
hµnh. ThÕ giíi vµ khu vùc ®· cã nh÷ng bµi häc quý mµ chóng ta cã thÓ lùa chän.
§ã lµ nhµ n-íc ph¶i cã chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá, chÝnh phñ
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kh«ng lµm thay nh-ng t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i tr-êng ®Ó ph¸t huy søc m¹nh néi
sinh cña doanh nghiÖp. Sù kÕt hîp nç lùc tõ ba phÝa: ChÝnh phñm, céng ®ång vµ
doanh nghiÖp sÏ lµm bËt dËy nhiÒu tiÒm n¨ng míi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi.
Chñ tr-¬ng ph¸t huy néi lùc chÝnh lµ ®¸nh gi¸ vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ
nhá, t¹o ®iÒu kiÖn cho nã ph¸t triÓn, ®ãng gãp ngµy cµng nhiÒu cho sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n-íc.
III/ Th-c tr¹ng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá:
ë ViÖt Nam, c¸c ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o viÖc lµm vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo,
mét sè dù ¸n tµi trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ chi c¸c c¬ quanc hÝnh phñ vµ c¸c tæ
chøc phi chÝnh phñ hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®-îc triÓn khai trong
mét sè n¨m gÇn ®©y ®· t¸c dông nhÊt ®Þnh ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn, hiÖn nay vÉn ch-a cã mét chñ tr-¬ng,
chÝnh s¸ch hoÆc c¸c ch-¬ng tr×nh cña nhµ n-íc thèng nhÊt hç trî dµnh riªng cho
doanh nghiÖp võa vµ nhá. §ång thêi, nhµ n-íc ch-a cã h-íng dÉn, khuyÕn khÝch
thµnh lËp c¸c tæ chøc hç trî vµ qu¶n lý gi¶m sót ho¹t ®éng cña chóng. Cho nªn,
c¸c ch-¬ng tr×nh, dù ¸n ho¹t ®éng rêi r¹c, c¸c tæ chøc hç trî doanh nghiÖp võa
vµ nhá cßn Ýt vµ ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. T¸c dông cña chóng ®èi víi viÖc hç trî
thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn rÊt h¹n
chÕ, cÇn cã sù chÊn chØnh, kh¾c phôc cô thÓ thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp võa vµ
nhá ë ViÖt Nam nh- sau:
1. XÐt vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá cïng víi c¸ doanh nghiÖp hiÖn ®¹i qui
m« lín lµ mét trong nh÷ng ph-¬ng s¸ch tèt nh»m n©ng cao h¬n viÖc sö dông cã
hiÖu qu¶ cña c¸c nguån lùc cho s¶n xuÊt, do ®ã n©ng cao s¶n l-îng, thu nhËp
thùc tÕ vµ møc sèng cña nh©n d©n.
Theo sè liÖu thèng kª n¨m 1998 doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· thu hót 2530% lùc l-îng lao ®éng phi n«ng nghiÖp vµ ®ang cã xu h-íng t¨ng, ®ãng gãp
kho¶ng 25-26% GDP cña c¶ n-íc, t¨ng thªm nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n-íc.
Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¸c thµnh phè gãp phÇn lµm gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp
gi¶i quyÕt phÇn lín c¸c tÖ n¹n x· héi kh¸c do thÊt nghiÖp g©y ra. Ph¸t triÓn
doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n ®· thu hót lao ®éng d- thõa vµ lao ®éng
n«ng nhµn gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÐe, c¬ cÊu lao ®éng n«ng th«n
theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, duy tr× c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng,
t¹o thªm viÖc lµm t¨ng thu nhËp cho ng-êi lao ®éng.
Tuy nhiªn cÇn thÊy r¾ng, trong thùc tÕ phÇn lín c¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá ë n-íc ta kh«ng ®¹t ®-îc møc hiÖu qu¶ kinh tÕ xÐt theo tiªu chuÈn cña c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Ho¹t ®éng d-íi d¹ng thñ c«ng vµ gia ®×nh, c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá nµy th-êng chØ sö dông nh÷ng kü thuËt l¹c hËu vµ s¶n xuÊt ra
nh÷ng s¶n phÈm chÊt l-îng ch-a cao, khã c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn héi nhËp
khu vùc vµ quèc tÕ nh- hiÖn nay. S¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp nhá ë n«ng
th«n míi chØ ®¸p øng ®-îc nhu cÇu tiªu dïng hiÖn t¹i, chÊt l-îng vµ mÉu m·
ch-a thiÕt øng víi thÞ hiÕu cña ng-êi tiªu dïng nªn chñ yÕu phôc vô cho tiªu thô
t¹i chç (66% tiªu thô t¹i huyÖn, 27% t¹i x·, 12% t¹i lµng, 1% xuÊt khÈu).
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Theo ®¸nh gi¸ cña phßng th-¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam th× tinh
fh×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong mét vµi n¨m
trë l¹i ®©y ®Òu cho thÊy sù gi¶m sót. Mét sè doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng cã
hiÖu qu¶, do lîi thÕ quim« nhá vµ võa nªn rÊt linh ®éng trong s¶n xuÊt kinh
doanh, ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. Song còng rÊt nhiÒu
doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang trong t×nh tr¹ng khã kh¨n. Bªn c¹nh yÕu tèt tr-ît
gi¸ vµ t¨ng tØ gi¸ ngo¹i tÖ, viÖc chËm ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá cßn thiÕu chñ ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh t×m hiÓu thÞ
tr-êng tiªu thô còng nh- nguån ®Çu vµo.
§iÒu nµy cho thÊy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam cã thÓ ®¹t
hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt kinh doanh nÕu chóng ta gi¶i quyÕt ®-îc c¸c v©ns ®Ò
c¶n trë ë c¶ 2 mÆt vi m« vµ vÜ m«.
2. VÒ vèn vµ tÝn dông:
Vèn lu«n lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n-íc ta
cã ®Õn 55% sè doanh nghiÖp thiÕu vèn. §Ó ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông cña nhiÒu
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vay vèn chñ yÕu tõ c¸c tæ chøc phi tµi chÝnh, th«ng
th-êng tõ b¹n bÌ, ng-êi th©n nhiÒu víi møc l·i suÊt kh«ng chÝnh thøc gÊp 3 ®Õn
6 lÇn l·i suÊt ng©n hµng. Bªn c¹nh ®ã ®iÒu kiÖn tham gia thÞ tr-êng chøng kho¸n
cña n-íc ta ®· lo¹i c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ra khái cuéc ch¬i. C¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá khã cã thÓ vay ®-îc c¸c kho¶n tÝn dông ng¾n h¹n, trung h¹n
vµ dµi h¹n tõ ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh thøc kh¸c. MÆt kh¸c c¸c
kho¶n vay cã b¶o ®¶m hiÕm khi giµnh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nguyªn
nh©n chÝnh lµ do thñ tôc rÊt phøc t¹p dÉn ®Õn chi phÝ giao dÞch cao lµm cho
nh÷ng kho¶n tÝn dông nµy trë nªn qu¸ tèn kÐm ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá.
H¬n n÷a ng©n hµng kh«ng muèn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá vay v× cho doanh
nghiÖp võa vµ nhá vay mét kho¶n kh«ng lín nh-ng møc ®é phøc t¹p cã thÓ lín
h¬n hoÆc b»ng cho mét doanh nghiÖp lín vay. Nguyªn nh©n lµ do ¸p dông cïng
mét thñ tôc cho vay mµ kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp nhá hay lín. Bªn c¹nh ®ã
nh÷ng qui chÐ vÒ ký quÜ vµ c¸c dù ¸n ®Çu t- qu¸ cøng nh¾c lµm cho c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá kh«ng thÓ ®¸p øng ®-îcdo kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp. §a sè
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn kh«ng cã ®iÒu kiÖn thÕ chÊp theo yªu cÇu cña
ng©n hµng ®Ó vay vèn, tû träng vèn vay cña doanh nghiÖp võa vµ nhá chØ chiÕm
20% nhu cÇu vèn ho¹t ®éng. Nh×n chung c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Òu dùa
vµo nguån vèn tù cã lµ chÝnh hoÆc huy ®éng vèn tõ ng-êi th©n, ng-êi quen. ViÖc
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng sö dông ®-îc nguån vèn tÝn dông lµ h¹n chÕ
lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy trong viÖc më réng
qui m« s¶n xuÊt, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c trang thiÕt bÞ s¶n xuÊt vµ ®Çu t- ph¸t triÓn theo
chiÒu s©u.
3. VÒ ®Êt ®ai, c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ cña doanh nghiÖp võa vµ nhá.
§Êt ®ai cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn thiÕu. C¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®-îc cÊp quyÒn sö dông
®Êt hoÆc hä gÆp khã kh¨n khi thuÕ ®Êt lµm trô së vµ nhµ m¸y. Nguyªn nh©n lµ
c¸c thñ tôc ®· ®-îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt lµ kh«ng râ rµng vµ th-êng kh«ng
c«ng nhËn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Æc biÖt kh«ng tr-êng hîp ®Êt
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c«ng nghiÖp c¸c quyÒn b¸n mua, chuyÓn nh-îng vµ cÊm cè, quyÒn sö dông ®Êt
®Ó ký quÜ vÉn cßn ch-a ®-îc chÊp nhËn. Trong viÖc ®iÒu tra 452 dù ¸n ®Çu tmíi n¨m 1997 chØ cã 17 dù ¸n khu vùc t- nh©n. Còng cã nh÷ng khã kh¨n trong
viÖc chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p, nªn cßn tån t¹i mét thÞ tr-êng ®Êt
®ai ®¸ng kÓ ho¹t ®éng mét c¸ch kh«ng chÝnh thøc vµ bÊt hîp ph¸p. Nh- vËy ®Êt
®ai còng lµ mét vÊn ®Ò ph¶i quan t©m ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã
®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh.
VÒ c«ng nghiÖp: theo ®¸nh gi¸ th× phÇn lín c«ng nghÖ do c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá sö dông lµ l¹c hËu, kh«ng ®ång bé ®· h¹n chÕ rÊt lín kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n-íc ta. Nh×n chung trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n-íc ta ®· ®æi míi c«ng
nghÖ ë møc nhÊt ®Þnh. C«ng nghÖ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi n¨ng suÊt, chÊt l-îng
s¶n phÈm gióp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ c¹nh tranh ®-îc trªn thÞ tr-êng. Tuy
nhiªn nguån vèn tµi chÝnh bÞ giíi h¹n kh«ng cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ
tù m×nh ®æi míi còng nh- ¸p dông m¹nh mÏ c«ng nghÖ kÜ thuËt tiªn tiÕn. V× vËy
tØ lÖ ®æi míi trang thiÕt bÞ còng rÊt thÊp, chØ kho¶ng 10%/n¨m tÝnh theo vèn ®Çu
t-. §iÒu nµy cho thÊy tr×nh ®é vÒ thiÕt bÞ c«ng nghÖ kÜ thuËt cña c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá vÉn thÊp vµ cßn l¹c hËu kh¸ xa so víi møc trung b×nh cña thÕ
giíi.
Kho¶ng gÇn 5% doanh nghiÖp nhá ë n«ng th«n chØ sö dông c«ng cô th«
s¬, 15,5% sö dông c«ng cô nöa c¬ giíi, h¬n 35,5% cã sö dông m¸y ch¹y ®iÖn.
PhÇn lín thiÕt bÞ cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh trªn ®Þa bµn lµ c¸c
c«ng cô tù chÕ hoÆc thanh lý tõ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc nªn hµng ho¸ s¶n
xuÊt ra cã chÊt l-îng kh«ng cao, kh«ng ®¶m b¶o c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng.
Bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i kÓ ®Õn thùc tr¹ng mÆt b»ng s¶n xuÊt thiÕu, cë së h¹
tÇng yÕu kÐm vµ kh«ng æn ®Þnh còng t¸c ®éng bÕtlîi ®Õn ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp võa vµ nhá.
4. VÒ thÞ tr-êng:
Søc c¹nh tranh vµ tiÕp cËn víi thÞ tr-êng thÕ giíi cßn ë møc ®é rÊt thÊp.
Nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i c¹nh tranh víi mét sè
l-îng lín c¸c hoµng ho¸ nhËp lËu víi gi¸ rÎ h¬n. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ viÖc c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá khã cã thÓ tiÕp cËn ®-îc víi thÞ tr-êng thÕ giíi do
nh÷ng h¹n chÕ vÒ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i, tham gia cµo c¸c ho¹t ®éng thØt-êng
kh«ng mang tÝnh ®Þnh h-íng. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ch-a chñ ®éng tù
gi¸c tham gia vµo c¸c hiÖp héi, tæ chøc ®Ó n¾m b¾t th«ng tin kÞp thêi cho ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Theo ®¸nh gi¸ vÒ kÕt qu¶ nghiªn cøu thÞ tr-êng míi
®©y cho thÊy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh cã Ýt tiÕng t¨m trªn thÞ tr-êng, do vËy kh¶ n¨ng tiÕp cËn ng-êi tiªu dïng
cßn h¹n chÕ, kh«ng gi¸m bá tiÒn thuª qu¶ng c¸o trªn c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin.
NhÊt lµ thiÕu kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr-êng n-íc ngoµi ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh
doanh.
Søc c¹nh tranh gi¶m trªn thÞ tr-êng trong n-íc: C¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá gÆp khã kh¨n do nh÷ng thñ tôc vµ ®iÒu kiÖn c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¶ng ë
thÞ tr-êng trong n-íc. Lý do xuÊt ph¸t tõ viÖc b¶n quyÒn vµ c¸c quyÒn së h÷u trÝ
tuÖ kh¸c ch-a ®-îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm tóc. Do ®ã nh÷ng hµng gi¶, hµng
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nh¸i cßn phæ biÕn. C¬ së h¹ tÇng cßn yÕu kÐm còng lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngay trªn thÞ tr-êng trong n-íc. ChÊt l-îng hµng
ho¸ ch-a cao, mÉu m· kh«ng ®¸p øng ®-îc nh÷ng nhu cÇu vÒ thÞ hiÕu cña kh¸ch
hµng, l¹i bÞ c¹nh tranh bëi hµng nhËp khÈu do ®ã søc b¸n kÐm. Bªn c¹nh ®ã, c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá ®«i khi l¹i ë thÕ yÕu do sù ®éc quyÒn cña mét sè doanh
nghiÖp lín mµ kh«ng bÞ c¶n trë bëi ho¹t ®éng c¹nh tranh.
ThÞ tr-êng tiªu thô kh«ng æn ®Þnh do thiÕu th«ng tinvÒ thÞ tr-êng. Mét sè
®¹i diÖn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i thõa nhËn r»ng hä hÇu nh- cã rÊt
Ýt th«ng tin vÒ thÞ tr-êng cã liªn quan ®Õn doanh nghiÖp hä, nÕu cã nguån tin ®ã
còng khã ®¶m b¶o ®é chÜnh¸c vµ kÞp thêi. §iÒu nµy ¶nh h-ëng kh«ng nhá ®Õn
viÖc s¶n xuÊt kinh daonh cña c¸c doanh nghiÖp . §Æc biÖt lµ thÞ tr-êng xuÊt khÈu
®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nh÷ng vÊn ®Ò nh- yªu cÇu cÊp giÊy phÐp
xuÊt khÈu h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, c¸c thñ tôc xuÊt khÈu r-êm rµ t¹o thµnh mét trë
ng¹i trªn thùc tÕ buéc c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i xuÊt khÈu hµng cña
m×nh th«ng qua c¸c tæng c«ng ty ngo¹i th-¬ng cña nhµ n-íc hoÆc c¸c doanh
nghiÖp nhµ n-íc. MÆc dï NghÞ ®Þnh 57/CP gÇn ®©y ®· cho phÐp tÊt c¶ c¸c doanh
nghiÖp ®-îc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong ph¹m vi kinh doanh ®· ®¨ng ký víi
c¸c b¹n hµngd n-íc ngoµi nh-ng hiÖu qu¶ cßn h¹n chÕ. ChÕ ®é tµi trî dµnh cho
xuÊt khÈu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn ch-a râ rµng céng víi th«ng
tin vÒ t×nh h×nh thÕ giíi, quèc tÕ kh«ng ®-îc cËp nhËt ®· h¹n chÕ ho¹t ®éng cña
doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt nhiÒu.
5. VÒ nguån nh©n lùc cña doanh nghiÖp võa vµ nhá:
Nguån nh©n lùc ho¹t ®éng trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng lµ mét
vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th-êng thu hót mét sè
l-îng lín lao ®éng gãp phÇn ®¸ng kÓ trong viÖc t¹o thªm viÖc lµm. Song nguån
nh©n lùc cña doanh nghiÖp võa vµ nhá còng cßn nhiÒu h¹n chÕ. NhiÒu chñ doanh
nghiÖp ch-a ®-îc ®µo t¹o chuyªn m«n bµi b¶n, ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ, kÜ
s- bËc cao bÞ thiÕu hôt ®· c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Tr-íc hÕt tr×nh ®é vµ tay nghÒ cña ng-êi lao ®éng vµ ®éi ngò qu¶n lý
trong doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay. Lùc l-îng c«ng
nh©n kü thuËt vµ lao ®éng lµnh nghÒ ®-îc ®µo t¹o qu¸ Ýt, tr×nh ®é thÊp. Theo -íc
tÝnh th× ®a sè c¸c chñ doanh nghiÖp vµ lùc lùc lao ®éng vµ c¸c doanh nghiÖp võa
vµ nhá hiÖn nay cã tr×nh ®é cÊp I (40-45%), sè lao ®éng cã tr×nh ®é tay nghÒ
gi¶n ®¬n, ch-a ®-îc ®µo t¹o chiÕm kho¶ng 60-70%. Trong khi ®ã chØ cã mét sè
l-îng nhá c¸c chñ doanh nghiÖp cã tr×nh ®é ®¹i häc.
Tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c chñ doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn nhiÒu h¹n
chÕ nh- vËy quan träng h¬n lµ tr×nh ®é qu¶n lý cña hä còng ch-a ®¸p øng ®-îc
nh÷ng ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã nhiÒu biÕn ®éng nh- hiÖn nay. Thùc
tÕ cho thÊy phÇn lín c¸c chñ doanh nghiÖp ch-a ®ñ kh¶ n¨ng qu¶n lý doanh
nghiÖp khi ®¨ng ký nhiÒu ngµnh nghÒ. Kinh nghiÖm qu¶n lý kinh doanh theo
ph-¬ng thøc hiÖn ®¹i cßn yÕu kÐm cïng víi phÇn ®«ng lao ®éng gi¶n ®¬n thñ
c«ng, tr×nh ®é thÊp ®· g©y khã kh¨n lín cho viÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp
võa vµ nhá. Ngoµi ra do nhiÒu h¹n chÕ nªn mét bé phËn chñ doanh nghiÖp ch-a
nhËn thøc ®-îc lîi Ých cña c¸c c«ng cô chuyªn m«n ho¸ nh- kiÓm to¸n, nghiªn
cøu triÓn khai trong néi bé doanh nghiÖp, thiÕt kÕ, ®iÒu tra thÞ tr-êng, qu¶ng c¸o,
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
xö lý sè liÖu... mµ tù lµm lÊy nªn lµm t¨ng chi phÝ cè ®Þnh vµ bá qua lîi Ých cña
chuyªn m«n ho¸. ChÝnh v× thÕ viÖc ¸p dông c¸c ph-¬ng thøc kinh doanh hiÖn
®¹i, c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp nhiÒu khã kh¨n,
lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, thu nhËp kh«ng æn ®Þnh.
6. Mét sè h¹n chÕ kh¸c:
Mét hiÖn t-îng hiÖn nay lµ nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá b¸n hµng cho
tr¶ chËm rÊt nhiÒu nªn thu håi vèn khã. Theo mét cuéc kh¶o s¸t tµi chÝnh 300
doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cña Côc thuÕ TP HCM ®· ph¸t hiÖn nhiÒu con
sè ¶o, cã 250doanh nghiÖp b¸o c¸o tµi chÝnh lµ cã vèn ®iÒu lÖ ©m, chñ yÕu lµ
doanh nghiÖp võa vµ nhá. T×nh tr¹ng ®ã ®· lµm c¶n trë ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña c¸c doanh nghiÖp .
Ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp t¸ch rêi nhau. C¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá th-êng ho¹t ®éng t¸ch rêi c¸c doanh nghiÖp lín, doanh nghiÖp võa vµ nhá tnh©n t¸ch rêi doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
còng t¸ch rêi nhau, gi÷a c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n«ng th«n víi c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá ë thµnh thÞ ch-a cã sù liªn kÕt hç trî cho nhau vÒ kÜ thuËt,
c«ng nghÖ, thÞ tr-êng.
C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp nh÷ng khã kh¨n trong s¶n xuÊt kinh
doanh mét phÇn lµ do chóng ta ch-a cã nhiÒu c¸c lo¹i h×nh dÞch vô t- vÊn s¶n
xuÊt kinh doanh ho¹t ®éng ®éc lËp, chuyªn gióp c¸c doanh nghiÖp th¸o dì
nh÷ng v-íng m¾c trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
IV/ Tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i cña c¬
chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá:
1. Tån t¹i: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch, ph¸t
triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ cÇn ®-îc gi¶i quyÕt, ®ã
lµ:
+ ThiÕu nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng, cã tÝnh chÊt ®Þnh h-íng
nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« vµ vi m« cßn h¹n chÕ, thiÕu h-íng dÉn cô thÓ.
ViÖc thiÕu v¾ng nh÷ng v¨n b¶n cã tÝnh chÊt ®Þnh h-íng quan träng, cã ¶nh
h-ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp . nhµ n-íc ta ch-a cã luËt
c¨n b¶n, cô thÓ vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá còng nh- c¸c v¨n b¶n chÝnh thøc
®Þnh h-íng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá vµo nh÷ng ngµnh nghÒ nµo lµ
chñ yÕu. ChÝnh v× thÕ ngay khi míi ra ®êi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· ph¶i
®-¬ng ®Çu c¹nh tranh víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp , kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp
lín. Do vËy t×nh tr¹ng sím bÞ ph¸ s¶n lµ ®iÒu khã cã thÓ tr¸nh khái ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá.
HÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch vÉn ch-a ®ång bé, mét sè chÝnh s¸ch tuy ®· ban
hµnh nh-ng vÉn ch-a ®i vµo thùc hiÖn v× cã sù m©u thuÉn hoÆc thiÕu ddång bé
gi÷a c¸c kh©u (nh- luËt khuyÕn khÝch ®Çu t- trong n-íc, n-íc ngoµi thùc hiÖn
gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n), ®iÒu ®ã kh«ng nh÷ng ¶nh h-ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá mµ cßn ¶nh h-ëng ®Õn sù gi¶m sót, kiÓm so¸t cña
nhµ n-íc.
Mét v¨n b¶n ph¸p luËt, mét chÝnh s¸ch ra ®êi ®Òu ph¶i xuÊt ph¸t tõ t×nh
h×nh thùc tiÔn cña ®Êt n-íc, tõ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m« ®Ó ®iÒu chÝnh ho¹t
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña vi m«, theo h-íng tÝch cùc, cña c¸c qui luËt kinh
tÕ thÞ tr-êng mÆt kh¸c nã ph¶i mang tÝnh kh¶ thi th× míi ®i vµo lßng d©n vµ tån
t¹i ®-îc. Nh-ng c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« vµ vi m« nh»m hç trî c¸c doanh nghiÖp
võa vµ nhá ë n-íc ta cßn h¹n chÕ, nÆng vÒ h×nh thøc, thiÕu h-íng dÉn cô thÓ nhchÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp sö dông ng-êi lao ®éng vµ chÝnh s¸ch vay vèn
tÝn dông víi l·o suÊt -u ®·i nh»m gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng. C¸c hÖ
thèng th«ng tin, c¸c dÞch vô t- vÊn vÒ mÆt hµng, kh¸ch hµng, thÞ tr-êng c«ng
nghÖ, thiÕt bÞ, luËt ph¸p, th«ng lÖ quèc tÕ vÒ kinh doanh...
Bªn c¹nh nh÷ng chÝnh s¸c c¬ b¶n ®· ®-îc thùc hiÖn nh- chÝnh s¸ch th-¬ng
m¹i, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch TC-TT, chÝnh s¸ch c«ng nghÖ, ®µo t¹o.
Song mét sè nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m hç trî l©u dµi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá ch-a cã nh- chÝnh s¸ch trî gi¸ xuÊt nhËp khÈu, ch-a cã hÖ thèng tÝn dông -u
®·i cho doanh nghiÖp võa vµ nhá, ch-a cã chÝnh s¸ch riªng cho doanh nghiÖp võa
vµ nhá vÒ ®µo t¹o n©ng cao n¨g lùc qu¶n lý... hÇu nh- ch-a ®¸p øng ®-îc nhu cÇu
cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
+ C¬ chÕ qu¶n lý ch-a t¹o ®-îc m«i tr-êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c
doanh nghiÖp v-ît qua c¸c h¹n chÕ vÒ tµi chinhs, kÜ thuËt vµ thÞ tr-êng.
. Vèn, lao ®éng, c«ng nghÖ, kÜ thuËt vµ thÞ tr-êng lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan
träng cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. ThÕ nh-ng thùc tÕ ë
n-íc ta cho thÊy thÞ tr-êng tµi chÝnh ch-a hoµn thiÖn, ch-a ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ
ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông, kh¶ n¨ng h¹n hÑp vÒ tÝch tô
vèn bªn trong vµ huy ®éng vèn bªn ngoµi doanh nghiÖp . N-íc ta ch-a cã nh÷ng
h×nh thøc tÝn dông chuyªn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh- ë mét sè n-íc
nh- Hµn Quèc, NhËt B¶n... §iÒu ®ã ®· béc lé sù yÕu kÐm trong c¬ chÕ qu¶n lý
cña nhµ n-íc ta.
. Mét vÊn ®Ò nan gi¶i chung cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ thiÕu
chiÕn l-îc vÒ thÞ tr-êng. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÉn bÞ giíi h¹n bëi thÞ
tr-êng ®Þa ph-¬ng (tØnh, quËn) lµ chñ yÕu, sù -¬n ra n-íc ngoµi cßn qu¸ Ýt. MÆt
kh¸c mét sè hµng ho¸ trong n-íc cßn bÞ c¹nh tranh bëi hµng nhËp khÈu do c¬
chÕ qu¶n lý ch-a chÆt chÏ. HiÖn nay, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá viÖc
héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi võa lµ c¬ héi, võa lµ th¸ch thøc kh«ng nhá, nh-ng
nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam ch-a s½n sµng do thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr-êng vµ
ch-a cã chÕ ®é tµi trî thÝch hîp nhÊt lµ ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu. §iÒu nµy
®ßi hái c¸c c¬ quan qu¶n lý cÇn gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n¾m ®-îc
th«ng tin, n©ng cao hiÓu biÕt vÒ luËt th-¬ng m¹i quèc tÕ, giòp ®ì trong c¸c thñ
tôc xuÊt khÈu ®Ó tiÕp cËn víi thÞ tr-êng ngoµi n-íc.
Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n-íc ta hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ
tr×nh ®é trang thiÕt bÞ kÜ thuËt. ViÖc lùa chän vµ ¸p dông c«ng nghÖ thÝch hîp
vµo s¶n xuÊt kinh doanh gÆp nhiÒu khã kh¨ndo tr×nh ®é h¹n chÕ ®· dÉn ®Õn chÊt
l-îng s¶n phÈm thÊp, tÝnh c¹nh tranh kÐm. NÕu kh«ng cã ch-¬ng tr×nh môc tiªu
hç trî, chuyÓn giao c«ng nghÖ th× doanh nghiÖp võa vµ nhá khã cã thÓ ph¸t triÓn
thùc sù. Do vËy cÇn söa ®æi c¸c c¬ chÕ ®Ó khuyÕn khÝch vµ t¹o dÔ dµng cho
doanh nghiÖp tiÕp cËn vµ ¸p dông c«ng nghÖ míi, kÓ c¶ trong viÖc nhËp khÈu
thiÕt bÞ cã c«ng nghÖ nguån, chuyÓn giao c«ng nghÖ...
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh- vËy t¹o lËp ®-îc m«i tr-êng kinh doanh thuËn lîi lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò
®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n-íc ta trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn
kinh tÕ.
+ Vai trß cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay ®· ®-îc quan t©m
nh-ng cßn nhiÒu h¹n chÕ. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ chç cßn thiÕu mét "s©n ch¬i"
b×nh ®¼ng gi÷a doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh,
khung ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ch-a râ rµng, sù ñng hé cña c¸c
c¬ quan chøc n¨ng cßn h¹n chÕ. Bëi vËy nhiÒu chñ doanh nghiÖp ®· kiÕn nghÞ
sím ®-îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®-îc ph¸t triÓn trong mét s©n ch¬i b×nh
®¼ng.
Nh×n tæng thÓ vÒ c¸c ho¹t ®éng hç trî ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá, nhiÒu chuyªn gia ®¸nh gi¸ r»ng doanh nghiÖp võa vµ nhá cã tiÒm lùc to lín
®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc nh-ng c¸c chÝnh s¸ch
hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn ch-a râ rµng hiÖu qu¶ cßn mê nh¹t, møc ®é
vµ ph¹m vi t¸c ®éng cßn h¹n chÕ. Do vËy c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn t¹o ra sù
b×nh ®¼ng trong sù ph¸t triÓn ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp trong c¶ n-íc.
+ HÖ thèng qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá ®æi míi chËm vµ ch-a phï
hîp thÓ hiÖn ë mét sè mÆt sau:
ViÖc ph©n cÊp qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi chung c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng theo ngµnh vµ ®Þa ph-¬ng kh«ng phï hîp víi xu thÕ
vËn ®égn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng trong viÖc huy
®éng vèn vµ lùa chän lùc l-îng s¶n xuÊt kinh doanh .
HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý, kiÓm so¸t cña nhµ n-íc tõ trung -¬ng ®Õn ®Þa
ph-¬ng cßn c«ng kÒnh phøc t¹p, ho¹t ®éng ch-a cã sù phèi hîp chÆt chÏ,
ph©nc«ng tr¸ch nhiÖm râ rµng. MÆt kh¸c viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá ngoµi quèc doanh, qu¶n lý mét sè l-îc s¶n xuÊt kinh doanh cßn bu«ng láng.
C¸c c¬ quan qu¶n lý vµ c¸n bé qu¶n lý ch-a thùc sù ®æi míi kÞp víi qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá . V× vËy cÇn thiÕt ph¶i cã sù kiÖn toµn
s¾p xÕp, ®æi míi hÖ thèng vµ ph-¬ng ph¸p qu¶n lý, kiÓm so¸t trªn tinh thÇn hç
trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn.
2. Nh÷ng nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i:
Sù h¹n chÕ cña c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ do nhiÒu
nguyªn nh©n, nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi,
cã nguyªn nh©n chñ quan lµ vÒ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc vµ qu¶n lý doanh
nghiÖp võa vµ nhá, nh-ng chñ yÕu vÉn thuéc vÒ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc,
c¸c c¬ quan ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¬ quan tæ chøc thùc hiÖn.
- Nh÷ng nguyªn nh©n liªn quan tËp trung ë c¸c mÆt nhËn thøc, tæ chøc
thùc hiÖn.
+ Ch-a nhËn thøc ®óng vµ ®Çy ®ñ vÒ kinh tÕ thÞ tr-êng ¶nh h-ëng tíi viÖc
thiÕt lËp ph¸p luËt, chÝnh s¸ch ®èi víi ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá.
BÊt cø nÒn kinh tÕ nµo còng cã -u ®iÓm vµ nh-îc ®iÓm cña nã, sù -u viÖt
cña nã chØ ®-îc ph¸t huy khi cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi lµm tiÒn ®Ò phï
hîp, ng-îc l¹i nh-îc ®iÓm cña nã cµng béc lé râ khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi
lµm tiÒn ®Ò kh«ng phï hîp. Kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ ®· t¹o nªn søc m¹nh cho
chóng ta chiÕn th¾ng trong cuéc chiÕn giµnh ®éc lËp d©n téc, thèng nhÊt ®Êt
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
n-íc vµo n¨m 1975. Khi ®Êt n-íc kh«ng cßn chiÕn tranh, tr×nh ®é kinh tÕ ®·
ph¸t triÓn..., kinh tÕ thÞ tr-êng sÏ thay thÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ ®ã lµ mét tÊt yÕu
kh¸ch quan. Nh-ng c¸c nhµ kinh tÕ häc ®· chØ ra r»ng, kinh tÕ thÞ tr-êng còng cã
nh÷ng khuyÕt tËt mµ tù b¶n th©n nã kh«ng thÓ kh¾c phôc ®-îc, ®ßi hái ph¶i cã
bµn tay cña chÝnh phñ, sù kÕt hîp ®ã ®-îc gäi lµ nÒn "kinh tÕ hçn hîp". Nh-ng
møc ®é hçn hîp ®Õn ®©u lµ tuú thuéc vµo mçi n-íc, kh«ng cã khu«n mÉu s½n
cho tÊt c¶ c¸c n-íc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, doanh nghiÖp nãi chung,
doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng, ®Òu cã quyÒn s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nhthÕ nµo, s¶n xuÊt bao nhiªu... §iÒu ®ã ®-îc xem lµ "tù do", lµ "d©n chñ", nh-ng
doanh nghiÖp võa vµ nhá còng dÔ bÞ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh ®Ì bÑp.
§øng tr-íc luËt cña kÎ m¹nh th× ®©u cßn lµ tù do, d©n chñ, quyÒn tù chñ.
V× vËy, ®ßi hái ph¶i cã ph¸p luËt vµ c¸ch b¶o vÖ, hç trî khuyÕn khÝch lo¹i h×nh
doanh nghiÖp võa vµ nhá. §· cã mét thêi Nhµ n-íc qu¶n lý qu¸ chÆt, th× nay l¹i
cã xu h-íng bu«ng láng, th¶ næi doanh nghiÖp võa vµ nhá trong sù vËn ®éng cña
kinh tÕ thÞ tr-êng. NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã ®iÒu tiÕt, c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù
qu¶n lý cña Nhµ n-íc, chø kh«ng ph¶i lµ c¬ chÕ thÞ tr-êng tù do. V× vËy, cÇn
thiÕt ph¶i cã chÝnh s¸ch chung, ®ång thêi ph¶i cã chÝnh s¸ch riªng ®èi víi tõng
lo¹i h×nh quy m« doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc hç trî huy ®éng vèn,
tiÕp cËn thÞ tr-êng, chÝnh s¸ch thuÕ, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kü thuËt. Sù thùc
hiÖn ®ång nhÊt c¸c chÝnh s¸ch sÏ lµ nh÷ng bÊt lîi ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ
nhá. Sù nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc lµ c¬
së thuËn lîi cho viÖc thiÕt lËp chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch theo quan ®iÓm b¶o vÖ vµ
ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá.
+ NhËn thøc "thiªn kiÕn" vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá ¶nh h-ëng tíi viÖc
x©y dùng c¸c ch-¬ng tr×nh hç trî ph¸t triÓn.
Trong mét thêi gian dµi n-íc ta còng nh- c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu
say s-a víi m« h×nh quy m« lín, hiÖn ®¹i, sù say mª vµ hµnh ®éng ®ã ®· ph¶i tr¶
gi¸ b»ng hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp kÐm kÐo dµi. LÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét sè
n-íc vµ l·nh thæ nh- NhËt B¶n, §µi Loan... ®· chØ ra r»ng muèn ph¸t triÓn víi
quy m« lín, hiÖn ®¹i ph¶i b¾t ®Çu t- quy m« nhá vµ võa ®Ó cã qu¸ tr×nh tÝch tô
vèn, tÝch luü kinh nghiÖm ®Ó ®i lªn. Sù nãgn véi, chñ quan sÏ khã ®i ®Õn thµnh
®¹t ph¸t triÓn kinh tÕ. Doanh nghiÖp nhá lu«n ®-îc g¾n víi c¸ch lµm ¨n nhá lÎ,
ph©n t¸n, hiÖu qu¶ thÊp, vai trß kh«ng lín ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù "thiªn
kiÕn" ®ã ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trong kho¶ng thêi gian kh¸ dµi chÝnh phñ thiÕu
nh÷ng ch-¬ng tr×nh hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá.
VÞ trÝ doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ
thÞ tr-êng ®· ®-îc x¸c ®Þnh, nã cã quyÒn b×nh ®¶ng trong mäi ho¹t ®éng kinh tÕ,
tõ s¶n xuÊt kinh doanh, huy ®éng vèn, ®Õn xuÊt, nhËp khÈu. §©y kh«ng ph¶i lµ
vÊn ®Ò s¸ch l-îc t×nh thÕ mµ lµ chiÕn l-îc c¬ b¶n l©u dµi cña ®Êt n-íc, ®iÒu nµy
®ßi hái ph¶i cã v¨n b¶n ph¸p luËt vµ c¸c ch-¬ng tr×nh hç trî ph¸t triÓn mang tÝnh
æn ®Þnh, l©u dµi ®Ó t¹o lßng tin cho c¸c chñ doanh nghiÖp.
+ Tæ chøc thùc hiÖn võa "cøng" võa "láng ë c¸c ®Þa ph-¬ng.
Tæ chøc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc ®èi víi
c¸c doanh nghiÖp tuú thuéc vµo mçi ®Þa ph-¬ng, tõ viÖc ph©n cÊp cÊp giÊy phÐp
thµnh lËp, ®¨ng ký kinh doanh ®Õn viÖc qu¶n lý qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thu thuÕ,
gi¶i quyÕt chuyÓn nh-îng ®Êt ®ai, tµi s¶n...
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Xu h-íng chung lµ qu¶n lý doanh nghiÖp b»ng ph¸p luËt. Trong lóc ch-a
cã hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch ®ång bé th× sù vËn dông kh¸c nhau lµ kh«ng
tr¸nh khái. HiÖn t-îng qu¶n lý "cøng" diÔn ra ë vïng ®« thÞ, biÓu hiÖn ®iÓn h×nh
ë viÖc ®¨ng ký lËp doanh nghiÖp, ®¨ng ký kinh doanh víi thñ tôc tµi chÝnh qu¸
phøc t¹p, thêi gian chê ®îi xÐt duyÖt dµi, bé m¸y thùc hiÖn thiÕu n¨ng lùc vµ cßn
quan liªu, dÉn ®Õn hiÖn t-îng ho¹t ®éng ngoµi ph¸p luËt Qu¶n lý "láng" thÓ hiÖn
ë viÖc gi¸m s¸t ho¹t ®éng theo ®¨ng ký kinh doanh, chÊt l-îng s¶n phÈm vµ thu
thuÕ. HiÖn t-îng hµng gi¶, hµng kÐm chÊt l-îng, bu«n b¸n vßng vo trèn thuÕ,
bu«n lËu trµn lan, nh-ng Nhµ n-íc ch-a thËt sù kiÓm so¸t ®-îc. ViÖc thÊt thu
thuÕ tõ 30-40%, tr-íc hÕt h·y lo¹i bá nguyªn nh©n thuÕ suÊt cao, thuÕ chång
thuÕ ë nhiÒu kh©u, th× viÖc tæ chøc thu thuÕ còng lµ vÊn ®Ò phøc t¹p, tõ viÖc tæ
chøc cho ®Õn thu thuÕ nép ng©n s¸ch. Xoay quanh vÊn ®Ò nµy, kh«ng Ýt tiªu cùc
®· x¶y ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá víi nh÷ng ng-êi thùc thi c«ng viÖc
®Þnh thuÕ vµ thu thuÕ.
V- Ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi
víi ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam hiÖn nay:
1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña viÖc ®æi míi:
§æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch lµ ®ßi hái kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ v× b¶n
th©n bÊt cø mét nÒn kinh tÕ nµo còng cã xu h-íng vËn ®éng ngµy mét cao h¬n.
V× vËy viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung
vµ ®èi víi doanh nghiÖp nãi riªng lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ th-íng xuyªn.
+ §Ó thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu n-íc m¹nh, XH c«ng b»ng v¨n minh th×
ph¶i ph¸t triÓn s¶n xuÊt. N-íc ta lµ mét n-íc ®ang ph¸t triÓn, vèn Ýt, nh©n lùc dåi
dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ, c«ng nghÖ cßn l¹c hËu... viÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa
vµ nhá lµ phô hîp nhÊt, ®¸p øng môc tiªu t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao thu
nhËp cho ng-êi lao ®éng, ®¸p øng nhu cÇu cÇn thiÕt cña ®Êt n-íc. VÒ l©u dµi sù
ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ ®ãng gãp mét tØ träng lín trong thu
nhËp quèc d©n.
Bªn c¹nh c¸c doanh nghiÖp lín thuéc së h÷u nhµ n-íc gi÷ vÞ trÝ then chèt
trong nÒn kinh tÕ chóg ta cã mét hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá réng
kh¾p. Víilîi thÕ vèn cã, doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ gi¶i quyÕt ®-îc nhiÒu vÊn
®Ò mµ c¸c doanh nghiÖp lín khã cã thÓ lµm ®-îc. Vµ trong t-¬ng lai, doanh
nghiÖp võa vµ nhá sÏ ph¸t triÓn réng kh¾p nh- mét yÕu tè phô trî cho c¸c khu
c«ng nghiÖp tËp trung. Doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ lµ cÇu nèi gi÷a c«ng nghiÖp
víi n«ng th«n, n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt víi tiªu dïng theo xu h-íng x· héi ho¸.
NÒn kinh tÕ cïng mét lóc sÏ ph¸t triÓn theo 2 h-íng vi ho¸ vµ tËp ®oµn ho¸. Hai
xu h-íng ®ã kh«ng biÖt lËp mµ x©u chuçi, hîp tcs thµnh mét hÖ thèng mµ doanh
nghiÖp võa vµ nhá lµ h¹ tÇng c¬ së trong cÊu tróc nÒn s¶n xuÊt x· héi. Nh- vËy
tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ cña doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ rÊt lín, nã lµ ®éng lùc quan
träng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, nhÊt lµ trong nh÷ng n¾m s¾p tíi.
+ MÆt kh¸c nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia lµ do tæng thÓ c¸c doanh nghiÖp
lín bÐ t¹o thµnh. PhÇn ®«ng c¸c doanh nghiÖp lín tr-ëng thµnh ph¸t triÓn tõ c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ th«ng qua liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Do vËy muèn ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc tr-íc hÕt ph¶i dùa vµo doanh nghiÖp
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
võa vµ nhá, tõ doanh nghiÖp võa vµ nhá mµ ®i lªndn lín. H¬n n÷a qui luËt ®i tõ
nhá ®Õn lín lµ con ®-êng tÊt yÕu vÒ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng mang tÝnh phæ biÕn
cña ®¹i ®a soã c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ trong qu¸ tr×nh
CNH, H§H. XuÊt ph¸t tõ vai trß quan träng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá, thùc
tr¹ng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ ®Æc ®iÓm cña n-íc ta khi b-íc vµo nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng víi xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp so víi c¸c n-íc trong khu vùc vµ thÕ
giíi, ®ßi hái cÇn cã c¬ chÕ qu¶n lý míi phï hîp t¹o ra ®-îc hµnh lang ph¸p lý vµ
m«i tr-êng kinh tÕ x· héi thuËn lîi ®Ó thóc ®Èy doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t
triÓn.
NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng víi nh÷ng qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan vèn cã cña
nã, chÝnh nh÷ng qui luËt Êy ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Song kh«ng ph¶i
kh«ng cã nh÷ng h¹n chÕ, tr¸i ng-îc víi môc tiªu ph¸t triÓn x· héi, ®ã lµ sù ®éc
quyÒn, c¸ lín nuèt c¸ bÐ, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo... Trong ®iÒu kiÖn n-íc ta hiÖn
nay, víi xu h-íng cña nÒn kinh tÕ më, bªn c¹nh sù tån t¹i cña hµng tr¨m ngµn
doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ hµng ngµn doanh nghiÖp lín cña mäi thµnh phÇn
kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp lín t- nh©n, kÓ c¶ t- nh©n trong n-íc vµ n-íc
ngoµi. Mµ c¸c doanh nghiÖp ®Òu cã quyÒn tù chñ vµ s¶n xuÊt kinh doanh, s¶n
xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh- thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai lµ do doanh nghiÖp tù ®Þnh
®o¹t. §iÒu nµy dÉn ®Õn bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá khi cïng s¶n
xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm víi s¶n xuÊt lín, c¸c doanh nghiÖp lín víi nguån vèn
lín, c«ng nghÖ kÜ thuËt hiÖn ®¹i sÏ t¹o ra s¶n phÈm víi chi phÝ thÊp. Ng-îc l¹i
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp lín víi nguån vèn
h¹n hÑp, c«ng nghÖ kÜ thuËt l¹c hËu, lao ®éng thñ c«ng lµ chñ yÕu sÏ t¹o ra cïng
lo¹i s¶n phÈm víi chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n rÊt nhiÒu. Trong xu h-íng c¹nh tranh
quyÕt liÖt nh- hiÖn nay, nÕu kh«ng cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá th× viÖc khã kh¨n bï ®¾p ®-îc chi phÝ s¶n xuÊt vµ nguy c¬ ph¸
s¶n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt dÔ x¶y ra.
Trong thùc tÕ, tõ 1986 ®Õn nay doanh nghiÖp võa vµ nhá tõ khi thµnh lËp
vµ ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, khã kh¨n lín nhÊt lµ vèn,
c«ng nghÖ kü thuËt vµ thÞ tr-êng, kÓ c¶ thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó thµnh lËp doanh
nghiÖp . DÉn ®Õn nhiÒu doanh nghiÖp ph¶i ch÷ng l¹i, thu hÑp s¶n xuÊt hoÆc ph¸
s¶n. Tõ 1990-1993 cñng sè doanh nghiÖp nhµ n-íc ph¶i gi¶i thÓ chiÕm 16%,
hoµn toµn lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá. Do ®ã ®èi víi khu vùc doanh nghiÖp võa
vµ nhá vÊn ®Ò ban hµnh c¸c thÓ chÕ ph¸p lý cµng cã yªu cÇu bøc b¸ch h¬n, tõ
viÖc ®æi míi ph¸p luËt, ®æi míi vÒ qu¶n lý vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp ®Õn viÖc t¹o ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n
cña doanh nghiÖp ngay tõ khi míi thµnh lËp còng nh- trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
®Ó hç trî khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ph¸t triÓn ®óng ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa t¹o ®-îc c¬ cÊu ngµnh nghÒ hîp lý gãp phÇn t¨ng tr-ëng kinh tÕ.
+ Trong giai ®o¹n hiÖn nay, chóng ta ®Æc biÖt coi träng ph¸t huy kh¶ n¨ng
cña doanh nghiÖp võa vµ nhá chÝnh lµ nh»m gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt,
ph¸t huy néi lùc ®Èy m¹nh sù nghiÖn CNH, H§H ®Êt n-íc. V× vËy ph¶i t¹o mäi
thuËn lîi, banhµnh hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt nh»m hç trî ph¸t triÓn
doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Vµi n¨m tr-íc ®©y hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc banhµnh
®· cã t¸c dông tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung. Song
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b¶n th©n nã còng chøa ®ùng nhiÒu bÊt hîp lý thËm chÝ cã sù m©u thuÉn. §èi víi
lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá ch-a cã v¨n b¶n ph¸p luËt riªng, nhiÒu mÆt
qu¶n lý cßn bu«ng láng, ch-a khuyÕn khÝch nã ph¸t triÓn, ®ång thêi còng ch-a
qu¶n lý ®-îc nã thùc sù. §ã lµ mét yÕu kÐm mµ chóng ta ph¶i kh¾c phôc.
Vµ ngµy nay trong xu thÕ héi nhËp, viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh
nghiÖp võa vµ nhá lµ ®ßi hái tÊt yÕu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ n-íc ta. Do vËy
cÇn thiÕt ph¶i cã sù nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn nh÷ng qui luËt kinh tÕ vµ qu¸
tr×nh vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam, ®ång thêi ph¶i rót ra tõ
nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña thÕ giíi vµ khu vùc, ®Ó cã thÓ thiÕt lËp ®-îc hÖ
thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p phï hîp, hç trî cho doanh nghiÖp võa
vµ nhá ph¸t triÓn. ChÝnh phru sÏ kh«ng lµm thay nh-ng t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i
tr-êng ®Ó ph¸t huy søc m¹nh néi sinh cña doanh nghiÖp . Sù kÕt hîp nç lùc tõ 3
phÝa: ChÝnh phñ, céng ®ång vµ doanh nghiÖp sÏ lµm bËt dËy nhiÒu tiÒm n¨ng míi
®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Sù lùa chän ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ
mét con ®-êng ®óng ®¾n cña n-íc ta ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ®ång thêi t¹o
b-íc tiÕn nhanh cho qu¸ tr×nh CNH, H§H ®Êt n-íc.
2. Ph-¬ng h-íng ®æi míi:
a. §æi míi vÒ nhËn thøc t- t-ëng vµ nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n trong ®æi
míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá.
+ Trong qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n-íc
ta ph¶i qu¸n triÖt s©u s¾c nh÷ng vÊn ®Ò thuéc nhËn thøc vµ t- t-ëng sau:
- XuÊt ph¸t tõ häc thuyÕt cña M¸c vÒ quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. KiÕn tróc th-îng tÇng
ph¶i phï hîp víi c¬ së h¹ tÇng. V× vËy c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá
ph¶i ®-îc x©y dùng phï hîp víi m« h×nh kinh tÕ ®· lùa chän, ®ã lµ nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN. Trong ®ã viÖc s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh- thÕ
nµo vµ s¶n xuÊt cho ai lµ do thÞ tr-êng quyÕt ®Þnh. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng còng n¶y sinh mét sè khuyÕt tËt nh- ®éc quyÒn, c¸c lín nuèt c¸ bÐ, «
nhiÔm m«i tr-êng... Do ®ã cÇn ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc th«ng qua hÖ
thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vµ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ lµ chÝnh.
- C¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i phï hîp víi chñ tr-¬ng
x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan nµy ®· kh¼ng
®Þnh tÝnh chÊt phï hîp qui luËt vµ tÝnh æn ®Þnh l©u dµi cña qu¸ t×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ.
- H¬n n÷a còng ph¶i nhËn thøc ®-îc r»ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸
nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, lµ
nÒn t¶ng cho mäi quan ®iÓm, hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý doanh
nghiÖp võa vµ nhá. ThiÕu nã hoÆc vËn dông nã kh«ng ®óng, th× c¬ chÕ qu¶n lý
doanh nghiÖp nãi chung, c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng sÏ
lµm h·m sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp . MÆckh¸c c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp
võa vµ nhá ph¶i dùa trªn nÒn t¶ng lý luËn vÒ qu¶n lý doanh nghiÖp nãi chung,
ph¶i biÕt kÕ thõa tinh hoa cña nh©n lo¹i. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng
quan ®iÓm ®ång bé nhÊt qu¸n, cã tÝnh æn ®Þnh l©u dµi.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ Bªn c¹nh viÖc ®æi míi nhËn thøc, t- t-ëng chóng ta còng ph¶i nhÊt qu¸n
nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n lµ ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý doanh nghiÖp võa
vµ nhá.
- Quan ®iÓm hiÖu qu¶ KT-XH
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, tiªu thøc quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp lµ
hiÖu qu¶ KTXH, mÆc dï doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× môc tiªu kiÕm lîi nhuËn, tøc
lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. Nh-ng trªn gãc ®é qu¶n lý kh«ng chØ coi nhÑ vÊn
®Ò x· héi. V× vËy ph¶i g¾n hiÖu qu¶ kinh tÕ víi x· héi lµm mét. Kinh nghiÖm
nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi chØ ra r»ng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ ®¸p
øng tèt mét yªu cÇu cña quan ®iÓm nµy. Do ®ã c¬ chÕ míi cÇn ®¶m b¶o yªu cÇu:
- Thóc ®Èy doanh nghiÖp võa vµ nhá t¨ng lîi nhuËn.
- §¶m b¶o møc doanh thu, møc l·i trªn 1 ®ång vèn.
- Thu hót nhiÒu lao ®éng x· héi.
- Quan ®iÓm ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá theo h-íng CNH, H§N:
§Ó héi nhËo vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, tr¸nh nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ ph¶i
tËp trung thóc ®Èy doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn theo h-íng CNH, H§H.
NghÜa lµ tõng b-íc chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn ph-¬ng thøc s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp tõ lao ®éng thñ c«ng, lao ®éng b»ng m¸y mãc l¹c hËu
sang lao ®éng b»ng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i lµ chñ yÕu, t¹o ra n¨ng suÊt lao
®éng cao. Do ®ã c¬ chÕ míi ph¶i cã t¸c dông, thóc ®Èy doanh nghiÖp võa vµ nhá
®Çu t-, ®æi míi kÜ thuËt c«ng nghÖ.
20
.PDF 
31 
48971 
122 
