ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA BÁO CHÍ
NIÊN LUẬN
VỊ THÀNH NIÊN VÀ SỨC KHỎE SINH SẢN VỊ THÀNH NIÊN TRÊN
BÁO CHÍ
(Qua khảo sát trên báo Tiền Phong)
1
MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Theo thống kê mới nhất của ủy ban Dân số - Gia đình và Trẻ em, hiện nay tại
Việt Nam trong tổng số 80 triệu dân có hơn 17 triệu vị thành niên (VTN), chiếm
khoảng 22% cơ cấu dân số (12/2003). VTN là độ tuổi chuyển tiếp giữa tuổi thơ ấu
và tuổi trưởng thành. Đây là thời kì phát triển mạnh mẽ về thể chất và trí tuệ; là giai
đoạn có ý nghĩa quyết định trong việc định hình nhân cách con người
VTN thoát dần từ phạm vi gia đình để hòa nhập vào tập thể và hoạt động của
những người cùng trang lứa. Với đặc điểm về giới tính, VTN rất cần sự chăm sóc
giúp đỡ và tạo điều kiện để rèn luyện
Trong những năm qua, thanh thiếu niên được dành sự quan tâm đặc biệt
trong xã hội. Chúng ta đã chứng kiến nhiều hoạt động của toàn xã hội nhằm tác
động đến lứa tuổi này như: Các chương trình, hội thảo về học tập, sức khỏe, sinh
sản, đời sống tình cảm… của các em. Tuy nhiên sự tác động của những hoạt động
như đã nêu trên vẫn chưa đạt được hiệu quả sâu sắc và hệ thống, công tác tuyên
truyền giáo dục về sức khỏe sinh sản VTN tuy đã có nhiều cố gắng nhưng rõ ràng
chưa được tổ chức tốt trên các phương tiện thông tin đại chúng và trong hoạt động
của các đoàn thể quần chúng. Nam nữ VTN đang đứng trước sự đe dọa và thách
thức nhiều mặt: Đó là bệnh tật, sự tổn thương về thể trạng và tinh thần, sự thiếu
hiểu biết về thông tin giới tính, an toàn tình dục và kế hoạch hóa gia đình. Rất
nhiều chuyện đau lòng đã xảy ra như tự tử, mại dâm, ma túy, tảo hôn, yêu kiểu
"trào lưu"….Thực trạng này đã và đang trở thành mối quan tâm của gia đình, nhà
trường và toàn thể xã hội.
Trước thực trạng bức xúc đó, báo chí với sức mạnh to lớn của mình trong
thời kỳ "bùng nổ thông tin" đã và đang tham gia sâu sắc, toàn diện vào quá trình
thông tin, tuyên truyền và giáo dục sức khỏe sinh sản VTN. Tuy nhiên, vấn đề sức
khỏe sinh sản VTN ở nước ta là một vấn đề hoàn toàn mới và khó, những quan
2
niệm về giới tính còn mang nặng tư tưởng ấu trĩ, lạc hậu và rất dè dặt, do đó mà
thông tin về sức khỏe sinh sản VTN còn mang tính đơn lẻ, thiếu hệ thống.
Việc nghiên cứu về "Đề tài Vị thành niên và sức khỏe sinh sản Vị thành
niên" là sự lựa chọn mới mẻ. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, vấn đề VTN cũng
như các vấn đề có liên quan đang trở nên bức xúc, có tác động không nhỏ đến mỗi
cá nhân, gia đình, công đồng và xã hội. Vai trò của báo chí và các phương tiện
truyền thông trong việc tuyên truyền sức khỏe sinh sản VTN càng trở nên cấp bách.
Từ những lý do nêu trên, tôi mạnh dạn chọn "Đề tài Vị thành niên và sức
khỏe sinh sản Vị thành niên trên Báo chí" để nghiên cứu
II. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Trong niên luận này, tôi không có tham vọng nghiên cứu toàn bộ các mặt
hoạt động của cơ quan báo chí hay đi sâu vào tất cả các vấn đề liên quan đến lứa
tuổi VTN, mà chỉ tập trung tìm hiểu về lứa tuổi VTN và vấn đề sức khỏe sinh sản
VTN được phản ánh như thế nào trên Báo chí. Tôi chọn Báo Tiền Phong là đối
tượng để khảo sát
3
III. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
"Đề tài Vị thành niên và sức khỏe sinh sản Vị thành niên trên Báo chí" là
một đề tài mới và khó. Cái khó ở đây là làm thế nào để sáng tỏ vấn đề, phân tích
các tác phẩm có giá trị đồng thời rút ra những bài học về công tác tuyên truyền giáo
dục sức khoẻ sinh sản VTN trên phương tiện Báo chí truyền thông
Trên cơ sở nguồn tài liệu về lý luận báo chí, dựa vào những tài liệu có liên
quan đến vấn đề sức khỏe sinh sản VTN trên báo Tiền Phong, tôi hi vọng sẽ nêu
được những nét chính của đề tài nghiên cứu và những điều có tính gợi mở để tiếp
tục nghiên cứu
Trong phạm vi khả năng của mình, trong niên luận này, tôi chỉ mong muốn
thông qua đề tài mới mẻ này nêu lên một thực trạng đang còn nhiều bức xúc có tác
động mạnh mẽ tới toàn xã hội, đồng thời tìm ra một vài kiến nghị và giải pháp
nhằm tăng cường công tác tuyên truyền sức khỏe sinh sản cho lứa tuổi VTN, xây
dựng một thế hệ tương lai đầy triển vọng và hữu ích cho xã hội.
IV. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
"Đề tài Vị thành niên và sức khỏe sinh sản Vị thành niên trên Báo chí" được
nghiên cứu theo phương pháp nhận thức chủ nghĩa duy vật biên chứng là gốc, kết
hợp với phương pháp tổng hợp, phân tích nghiên cứu, đánh giá trên các quan điểm
cơ bản, toàn diện, thực tiễn, rồi rút ra bài học bổ ích từ những tác phẩm tiêu biểu ở
nhiều thể loại đăng trên Báo Tiền Phong
V. Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
Do nghiên cứu trên báo Tiền Phong - tờ báo dành cho bạn đọc trẻ, "Đề tài Vị
thành niên và sức khỏe sinh sản Vị thành niên trên Báo chí" đã đạt được ý nghĩa
thực tiễn sau đây:
- Đề tài đi sâu tìm hiểu về lứa tuổi VTN, vấn đề sức khỏe sinh sản vị thành
niên, và sơ lược sự ra đời và phát triển của Báo Tiền Phong
4
- Phương pháp tiếp cận hệ thống, nhìn vấn đề trong mối quan hệ đa dạng,
phức tạp tác động đến các yếu tố hình thành nhận thức và phương pháp tuyên
truyền trên các phương tiện truyền thông của người làm báo
- Đề tài cũng đi sâu tìm hiểu, phân tích một số tác phẩm tiêu biểu về vấn đề
VTN, qua đó tìm hiểu phương pháp tiếp cận, cách xử lý thông tin, qua điểm của tờ
báo trong tình hình hiện nay
5
NỘI DUNG
CHƢƠNG I
THÔNG TIN, GIÁO DỤC SỨC KHỎE SINH SẢN VỊ THÀNH NIÊN TRÊN
CÁC PHƢƠNG TIỆN THÔNG TIN ĐẠI CHÚNG
1. Những quan niệm về VTN và sức khỏe sinh sản VTN
Chúng ta đã nghe nói nhiều đến cụm từ "sức khỏe sinh sản VTN". Vậy thì,
"vị thành niên" ở đây là những ai và "sức khỏe sinh sản" là gì?
* VTN là độ tuổi chuyển tiếp giữa tuổi ấu thơ và tuổi trưởng thành, là thời kì
phát triển nhanh chóng về cả mặt sinh lý lẫn tâm lý, là giai đoạn đánh dấu xu
hướng phát triển mới về mặt xã hội. VTN thoát ra khỏi phạm vi gia đình, hòa nhập
vào hoạt động của tập thể và những người cùng trang lứa
VTN theo tổ chức y tế thế giới (WHO) định nghĩa: VTN là những cá nhân ở
độ tuổi 10 - 19 tuổi; trong khi "người trẻ tuổi" hoặc "thanh niên" bao hàm những
người từ 10 - 24 tuổi.
Điều 58, bộ luật hình sự Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam qui định:
Người chưa thành niên gồm những người đã đủ 14 nhưng chưa đủ 18 tuổi
Khái niệm VTN được sử dụng trong niên luận này bao gồm những trẻ em từ
13 đến 18 tuổi, có những đặc trưng về tâm sinh lý của độ tuổi này.
*Hội nghị quốc tế về Dân số và phát triển (ICPD) và tổ chức y tế Thế giới
(WHO) đã đưa ra định nghĩa như sau về sức khỏe sinh sản: "Sức khỏe sinh sản là
một trạng thái hoàn hảo về thể chất, tinh thần và xã hội và không chỉ đơn thuần là
không có bệnh tật hoặc không ốm đau mà là mọi vấn đề liên quan đến hệ thống
sinh sản, đến các chức năng và quá trình hoạt động của nó". Như vậy sức khỏe
sinh sản theo định nghĩa này có nghĩa là mọi người đều có thể có cuộc sống tình
dục an toàn và thỏa mãn, có khả năng sinh sản và được tự quyết định họ có muốn
có con hay không, khi nào thì sinh con và số con mình có.
6
Với định nghĩa như vậy về sức khỏe sinh sản, chăm sóc sức khỏe sinh sản
được định nghĩa là một hệ thống các phương pháp, kỹ thuật, dịch vụ kết hợp lại
nhằm mục đích phục vụ cho sức khỏe sinh sản, và sức khỏe nói chung thông qua
việc ngăn ngừa và giải quyết các vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản. Nó cũng
bao gồm sức khỏe tình dục với mục đích là làm đẹp thêm cuộc sống và mối quan
hệ cá nhân, không chỉ bằng việc tư vấn mà cả việc chăm sóc liên quan đến sinh sản
và các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
2. Thực trạng vấn đề sức khỏe sinh sản VTN ở Việt Nam và trên thế giới
* Việt Nam
Hiện nay ở Việt Nam, trong tổng số 80 triệu dân có hơn 17 triệu VTN, chiếm
khoảng 22% cơ cấu dân số. Mặc dù chúng ta đã rất cố gắng trong việc tuyên
truyền, phổ biến và giáo dục sức khỏe sinh sản VTN, nhưng về tổng thể vấn đề sức
khỏe sinh sản VTN vẫn còn là một vấn đề mới, khó và phức tạp. Nó không chỉ đơn
thuần là vấn đề sức khỏe, vấn đề xã hội, mà còn là vấn đề kinh tế, văn hóa, đạo
đức lối sống, là vấn đề liên quan đến tương lai nòi giống của đất nước, là nhân tố
quan trọng dẫn đến tình trạng có thai và sinh con ngoài ý muốn, nạo phá thai không
an toàn, mắc các bệnh lây qua đường tình dục, lây nhiễm HIV/ AIDS
Tuy Đảng và Nhà nước đã quan tâm đầu tư cho vấn đề sức khỏe sinh sản
VTN, nhưng về tổng thể hiệu quả các hoạt động cho vấn đề sức khỏe sinh sản VTN
vẫn còn rất hạn chế. Chúng ta chưa có một chính sách toàn diện, một cơ quan điều
phối riêng về vấn đề này; chưa có một công trình nghiên cứu toàn diện và đầy đủ
cũng như chưa có được hệ thống số liệu hay kết quả điều tra tin cậy, phản ánh tổng
thể về tình hình sức khỏe sinh sản VTN. Mặt khác, công tác tuyên truyền, giáo dục
về giới tính chưa được thực hiện tốt trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Trong điều kiện hiện nay, VTN đang đứng trước những khó khăn và thử thách lớn:
- Tệ nạn mại dâm và hiếp dâm trẻ em ngày càng tăng, từ 2,1% năm 1989 lên
12% năm 1996 ( đối với mại dâm VTN), từ 4,6% năm 1993 lên 36,3% năm 1995
(đối với hiếp dâm trẻ em). 6 tháng đầu năm 1999 trong tổng số 774 vụ liên quan
7
đến mại dâm thì có tới 338 vụ mà nạn nhan trực tiếp là trẻ em và VTN. Những năm
gần đây chưa thống kê được số liệu cụ thể.
- Tỷ lệ nạo phá thai và sinh con trước tuổi 18 còn rất cao, khoảng 28%. Điều
đáng nói ở đâu là trên 80% VTN có thai mà không biết hoặc không hiểu mình có
thai. Số ca tử vong và các tổn thất về tinh thần đối với VTN do nạo phá thai và sinh
con ngoài ý muốn là vô cùng to lớn
- Hàng năm có trên nửa triệu đôi nam nữ kết hôn, hàng triệu thanh niên thực
hiện các chức năng sinh sản. Vậy mà rất nhiều người trong số họ chưa được chuẩn
bị kĩ về mặt tâm lý, sinh lý cũng như kiến thức xã hội, làm cho tỷ kệ nạo phá thai
và các hậu quả do nạo phá thai gây ra vốn đã trầm trọng lại thêm trầm trọng hơn
- Tệ nạn ma túy đang tấn công dữ dội vào tầng lớp thanh niên, VTN. Theo
đánh giá 6 tháng đầu năm 2004 của Bộ Lao dộng Thương binh và Xã hội thì tỷ lệ
thanh thiếu niên nghiệ ma túy tiếp tục tăng; nghiện ma túy trong học sinh, sinh viên
chưa được chặn đứng; tỷ lệ tội phạm do ma túy hoặc liên quan đến ma túy ngày
càng tăng. Có thể nói VTN đang là đối tượng tấn công chính và dễ dàng nhất của tệ
nạn ma túy.
- VTN và thanh niên trẻ là nạn nhân chính của căn bệnh thế kỷ AIDS, chiếm
trên 50% tổng số người nhiễm HIV/AIDS ở Việt Nam. Theo báo cáo của Bộ Lao
động Thương binh và Xã hội thì 80% người nhiễm HIV/AIDS là đối tượng tiêm
chích ma túy, có nơi lên tới 98%, mà VTN chiếm số đông trong đó
Có thể nói nam nữ VTN đang đứng trước sự đe dọa và thách thức nhiều mặt.
Thực trạng nhức nhối trên đã làm cho vấn đề sức khỏe sinh sản VTN càng trở nên
cấp bách, làm thức tỉnh mối quan tâm, ý thức trách nhiệm và hành dộng của chính
phủ, các cấp các ngành, các bậc cha mẹ, nhà trường và toàn xã hội
* Thế giới
Theo số liệu thống kê của các tổ chức Quốc tế, bức tranh về sức khỏe sinh
san VTN trên thế giói hiện nay không mấy lạc quan. Ngày càng nhiều thanh niên
có quan hệ tình dục ở độ tuổi VTN. Tỷ lệ các bệnh lây truyền qua đường tình dục
8
lớn nhất là ở những người thuộc nhóm tuổi 20 - 24, tiếp theo là những người ở
nhóm tuổi 15 - 19. Số người có thai trong lứa tuổi VTN, số người nạo thai trong lúa
tuổi VTN ngày càng tăng. Nữ VTN thường hay bị các biến chứng liên quan đến
thai nghén như: Chửa ngoài dạ con, chửa trứng…. Trẻ sơ sinh của các bà mẹ ở tuổi
VTN thường bị đau ốm, nhẹ cân hoặc chết yểu. Nhiều VTN có quan hệ tình dục mà
không dùng bất cứ một biện pháp tránh thai nào.
3. Vấn đề sức khỏe sinh sản VTN trên các phương tiện truyền thông
Nằm trong chiến lược " Bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em" trên phạm vi
toàn xã hội, VTN trở thành đối tượng độc giả ngày càng được quan tâm của báo
chí. Báo chí tham gia phát triển VTN một cách toàn diện, bồi dưỡng cả về tri thức
lẫn tinh thần
Sức khỏe sinh sản VTN liên quan đến một loạt vấn đề: kinh tế, văn hóa, xã
hội, đạo đức sống, nếp nghiệp của cả một thế hệ. Bởi vậy công tác tuyên truyền
giáo dục sức khỏe sinh sản VTN đóng vai trò rất quan trọng trong việc hình thành
và giáo dục lối sống, nhân cách cho lứa tuổi VTN. Việc tuyên truyền, giáo dục đòi
hỏi phải có phương pháp nghiệp vụ cụ thể và phù hợp, thông qua nhiều hình thức
phong phú, tạo sức hút đối với giới trẻ VTN.
Trong các tờ báo, tạp chí, phát thanh, truyền hình thì nội dung đề cập đến
vấn đề sức khỏe nói chung còn chiếm tỷ lệ ít, nội dung về giáo dục sức khỏe sinh
sản VTN càng ít hơn. Bên cạnh đó, ở Việt Nam nội dung về sức khỏe sinh sản
VTN như quan hệ tình dục an toàn, phòng tránh các bệnh lây nhiễm qua đường tình
dục, phòng tránh việc có thai ngoài ý muốn là những nội dung còn bị ngăn cấm vô
hình do quan niệm xã hôi và phong tục. Hiện nay báo chí đang cố gắng nỗ lực đáp
ứng nhu cầu của VTN về những tri thức cần biết của tâm lý tuổi dậy thì
Khá nhiều chương trình trên các tờ báo, phát thanh, truyền hình cả nước đã
được thiết lập nhằm tìm hiểu lứa tuổi VTN và giáo dục sức khỏe sinh sản cho lứa
tuổi VTN:
9
- Đầu tiên phải kể đén chương trình phát thanh thanh niên "Cửa sổ tình yêu"
của Đài Tiếng Nói Việt Nam (do Đoàn thanh niên phụ trách). Có thể nói chuyên
mục "Cửa sổ tình yêu" của phát thanh thanh niên là chương trình đầu tiên đề cập
đến một vấn đề hết sức mới mẻ của tuổi trẻ với hình thức mới nhất của phát thanh
hiện đai. Và chính chương trình đã tạo nên một sự kiện phát thanh có tiếng vang
trong hệ thống truyền thông trong nước và quốc tế
- Chương trình "Hành trình cùng bạn" của Đài PT - TH Hà Nội cũng là một
chuyên mục thu hút đông đảo thính giả ở lứa tuổi thanh thiếu niên
- Chương trình "Alô chúng tôi nghe" trên sóng Đài Tiếng Nói Nhân Dân
thành phố Hồ Chí Minh
- Chương trình "Me xanh" trên Đài truyền hình Việt Nam
- Trên Báo Tiền phong có các chuyên mục "Tuổi trẻ - Tình yêu - Cuộc
sống", "Ngàn lẻ một chuyện tình"…
- Tap chí Tuổi trẻ và hạnh phúc có các chuyên mục: "Nhịp cầu tái tim",
"Tuổi hoa - Tâm lý - Sức khỏe"
…
10
CHƢƠNG II
BÁO TIỀN PHONG VỚI VIỆC TÌM HIỂU LỨA TUỔI VỊ THÀNH NIÊN
VÀ CÔNG TÁC TUYÊN TRUYỀN, GIÁO DỤC SỨC KHỎE SINH SẢN VỊ
THÀNH NIÊN
1. Vài nét về Báo Tiền Phong
Báo Tiền Phong ra đời vào 1953 tại chiến khu Việt Bắc.Ngay từ những ngày
đầu ra đời, báo Tiền Phong là phương tiện để tuyên truyền chủ trương, đường lối
chính sách, cổ vũ động viên các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là lực lương thanh niên,
góp phần phục vụ cách mạng, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.
Báo Tiền Phong đã trải qua một thời kỳ khá dài, hình thành và không ngừng
phát triển về mọi mặt. Từ đầu chỉ có một ấn phẩm, phát hành mỗi tháng một số, rồi
mỗi tuần một số, rồi mỗi ngày một số, đến nay báo Tiền Phong đã có các ấn phẩm:
Tiền Phong cuối tháng, Tri thức trẻ, và Người đep Việt Nam
Với dung lượng là 16 trang báo, báo Tiền Phong phản ánh đầy đủ các thông
tin vè thời sự, các ván đề thuộc lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, an ninh
quốc phòng. Đặc biệt báo Tiền Phong đã dành nhiều chuyên trang, chuyên mục
phản ánh tình hình hoạt động của các tầng lớp thanh thiếu niên.
Các chuyên trang: Tuổi trẻ - Tình yêu - Cuộc sống, Ngàn lẻ một chuyện tình,
Tuổi trẻ và pháp luật…, các vấn đề về tình bạn, tình yêu, hôn nhân gia dình được
thường xuyên đề cập đến, nhằm tạo cho lớp trẻ một diễn đàn hướng tới tương lai
tốt đẹp
Đội ngũ cán bộ phóng viên, biên tập viên có bản lĩnh chính trị, chuyên môn
nghiệp vụ vững vàng và luôn nhạy bén với diễn biến của tình hình xã hội, đáp ứng
nhu cầu thông tin của độc giả trên khắp mọi miền đất nước
2. Báo Tiền phong với việc tìm hiểu về lứa tuổi VTN và công tác tuyên
truyền, giáo dục sức khỏe sinh sản VTN
11
Báo Tiền Phong trong những năm qua đã không ngừng đẩy mạnh công tác
thông tin, tuyên truyền, giáo dục tuổi trẻ về đường lối, chủ trương chính sách của
Đảng, Nhà nước và Đoàn thanh niên, về các nhiệm vụ chương trình giáo dục và
hành động của tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên, đáp ứng nhu cầu, nguyện
vọng, quyền lợi chính đáng và nghĩa vụ của tuổi trẻ, đồng thời góp phần xây dựng
lớp thanh niên Việt Nam sống có lý tưởng, hoài bão, ước mơ, giàu có về trí tuệ,
trong sáng về đạo đức, lành mạnh về lối sống
Một trong những nội dung thông tin, tuyên truyền, giáo dục thanh niên mà
báo Tiền Phong đã tiến hành trong nhiều năm qua là thông tin tuyên truyền giáo
dục về dân số và phát triển, đặc biẹt về sức khỏe sinh sản VTN và thanh niên
Công tác dân số và phát triển, đặc biệt về sức khỏe sinh sản VTN và thanh
niên ở nước ta hiện nay bao hàm những nội dung rất rộng lớn. Chỉ riêng việc cung
cấp kiến thức cho tuổi trẻ về sức khỏe sinh sản nói chung, về sức khỏe sinh sản
VTN và thanh niên nói riêng…đã đòi hỏi các cơ quan chức năng chuyên ngành
cũng như các phương tiện thông tin đại chúng phải làm việc rất nhiều để chuyển tải
những kiến thức, những hiểu biết đó đến hàng chục đối tượng khác nhau trong cộng
đồng xã hội
Trong công tác và kế hoạch tuyên truyền sức khỏe sinh sản VTN, báo Tiền
Phong đã xác định rõ: Việc thông tin, tuyên truyền, giáo dục về sức khỏe sinh sản
VTN là trách nhiệm của ban biên tập và các phóng viên, biên tập viên báo Tiền
Phong. Báo Tiền Phong cũng như một số tờ báo khác, không phải là tờ báo lớn
chuyên ngành về dân số, kế hoạch hóa gia đình, chuyên ngành về sức khỏe, nhưng
việc thông tin tuyên truyền về sức khỏe sinh sản VTN được báo Tiền Phong coi là
một trong việc cấp thiết nhất trong tình hình hiện nay
Vấn đề sức khỏe sinh sản nói chung, sức khỏe sinh sản VTN và thanh niên
nói riêng đang là vấn đề mới và khó ở nước ta, từ khung khái niệm đến nội dung và
phương thức tổ chức thực hiện. Phấn đấu để đạt được các mục tiêu chương trình
của nhà nước và những cam kết của Chính phủ tại hội nghị Cairo về Dân số và phát
12
triển (9/1994) đang là thách thức đối với các cấp, các ngành, các đoàn thể, gia đình
và xã hội. Hiện nay ở nước ta, những ảnh hưởng xấu từ mặt trái của cơ chế thị
trường đã tác động không nhỏ đến một bộ phận thanh thiếu niên trong đó có ảnh
hưởng đến sức khỏe sinh sản VTN. Đó là sự thoái hóa về lối sống, nếp sống, về sự
nhận thức không đầy đủ và khoa học về sức khỏe sinh sản VTN cũng với những
phong tụ tập quán cố hủ lạc hậu… do đó chưa tạo được môi trường thuận lợi để
tiến hành các hoạt động giáo dục chăm sóc sức khỏe sinh sản VTN. Hiện tượng
bưng bít thông tin và né tránh còn phổ biến, thực trạng đó đã đem lại đến hậu quả là
một bộ phận không nhỏ VTN mang thai ngoài ý muốn. Theo một điều tra mới nhất
của Hội Kế hoạch hóa gia đình là trong tổng số 1 triệu 500 nghìn ca nạo hút thai và
đẻ có tới 350 nghìn ca là của đối tượng VTN. Con số trên đã đưa nước ta trở thành
một trong những nước có tỉ lệ nạo phá thai ở tuổi VTN vào loại cao nhất trên thế
giới.
Tình trạng lam dụng tình dục, mại dâm và tệ nạn ma tý, nhiễm HIV/AIDS
vẫn đang có xu hướng gia tăng trong thanh thiêu niên nước ta. Tình trạng này
không chỉ đặt một bộ phận không nhỏ thanh thiêu niên trước nguy cơ suy sụp về
sức khỏe vì nạo hút thai sớm có thể dẫn đến vô sinh, cũng như lây nhiễm các bệnh
qua đường tình dục, thậm chí là nhiễm HIV/AIDS. Không những thế, đối tượng
VTN rất dễ suy sụp về tinh thần, tâm lý nên sẽ ảnh hưởng đến học tập, rèn luyện và
lập nghiệp.
Hàng ngày trong tổng số hơn 300 tin bài, thư phản ánh của bạn đọc gửi về
báo Tiền Phong, có từ 30 đến 50 thư phản ánh và bài viết đề cập đến những khó
khăn, thử thách mà lứa tuổi VTN đang phải đối mặt. Ban biên tập Báo Tiền phong
đã đọc được những lá thư "đầy đau khổ", đẫm nước mắt như chuyện: Cháu 14 tuổi,
chót dại mang thai với bạn trai học cùng lớp với cháu mấy tháng nay. Cháu không
biết làm thế nào? Các cô các chú cứu cháu với! Hay như chuyện tố cáo những con
yêu râu xanh đã lạm dụng tình dục với những bạn gái đang ở dộ tuổi VTN….
13
Xuất phát từ nhận thức đầy đủ và trách nhiệm về tính cấp bách của công tác
thông tin, tuyên truyền, giáo dục về vấn đề sức khỏe sinh sản VTN, trong những
năm gần đây báo Tiền Phong thường xuyên đăng tải những tin bài về thanh niên,
sức khỏe sinh sản VTN.
Việc nhận thức được trách nhiệm, cũng như thấy được tính cấp bách của
công tác thông tin, tuyên truyền giáo dục về sức khỏe sinh sản VTN là rất quan
trọng đối với người làm báo, đối với một tờ báo. Nhưng quan trọng hơn lại là việc:
Làm thế nào để chuyển tải được nội dung thông tin, tuyê truyền, giáo dục về vấn đề
đó đến bạn đọc, được bạn đọc chấp nhận, từ đó góp phần cung cấp kiến thức, nâng
cao nhận thức, thay đổi hành vi, tạo dựng mô hình trong cộng đồng về kết quả
thông tin, tuyên truyền, giáo dục về vấn đề sức khỏe sinh sản VTN.
* Có thể nêu lên một số cách làm của báo Tiền Phong nhƣ sau:
- Dù khuôn khổ, số trang, số lượng và lần xuất bản của tờ báo như thế nào thì
cũng đều có 2 chuyên mục: Thanh niên và thời đại; Tuổi trẻ - Tình yêu - Cuộc
sống. 2 chuyên mục này đã trở nên quen thuộc và dường như không thể thiếu được
đối với bạn đọc báo Tiền Phong. 2 chuyên mục này được in ở trang 6 và 7, đề cập
đến những nội dung trực tiếp và gián tiếp liên quan đến VTN và sức khỏe sinh sản
VTN với những hình thức đa dạng, phong phú
- Báo Tiền Phong đã thực hiện phương thức lồng ghép trong công tác thong
tin, tuyên truyền, giáo dục sức khỏe sinh sản VTN. Nội dung về dân số, sức khỏe
sinh sản VTN được đưa dưới dạng các câu chuyện xảy ra "Sau lũy tre làng" được
bạn đọc đón nhận và hoan nghênh. Các chuyên mục khác như "Ngàn lẻ một
chuyện tình" cũng được lồng ghép nội dung như vậy
* Phƣơng pháp thông tin và tính hiệu quả trong công tác tuyên truyền,
giáo dục sức khỏe sinh sản VTN của báo Tiền Phong
Báo Tiền Phong là một tờ báo có tên tuổi trong nền báo chí nước ta, đồng
thời nó có sức lôi cuốn độc giả mạnh mẽ.
14
Giới trẻ ngày nay đặc biệt nhạy bén với thời cuộc, sự đổi thay trên nhiều
phương diện ngày càng rõ nét. Những vấn đề có liên quan đến VTN, đặc biệt là sức
khỏe sinh sản VTN có những tác động mạnh mẽ đến mỗi cá nhân, gia đình và xã
hội, đòi hỏi các cơ quan chuyên trách phải có những động thái nhằm điều chỉnh
theo hướng tích cực. Trong các phương pháo thông tin của mình, báo Tiền Phong
luôn chú trọng thời điểm, thông qua chuyên mục với các bài viết phong phú và đa
dạng nhằm đem lại hiệu quả tiếp nhận thông tin dễ nhất, cao nhất đối với các đối
tượng độc giả
Các đề tài về VTN và sức khỏe sinh sản VTN trên báo Tiền Phong khá đa
dạng với nhiều thể loại khác nhau như: tin, phóng sự, phản ánh….
Bên cạnh thế mạnh trong việc khai thác, đăng tải thông tin về vấn đề VTN và
sức khỏe sinh sản VTN, báo Tiền Phong đã tổ chức các cuộc thi, các cuộc tranh
luận với chủ đề có liên quan đến VTN và sức khỏe sinh sản VTN. Năm 1999 báo
Tiền Phong đã phát động cuộc thi "Vì sức khỏe và hạnh phúc của bạn". Cuôc thi
này do báo Tiền Phong phối hợp với Trung tâm Dân số - Giáo dục - Sức khỏe Môi trường của TW Đoàn tổ chức trong vòng 4 tháng để giúp thanh thiếu niên và
nhân dân có điều kiện tiếp nhận thông tin, kiến thức có liên quan đến vấn đề sức
khỏe sinh sản. Với cuộc thi "Vì sức khỏe và hạnh phúc của bạn", báo Tiền
Phong đã góp một phần quan trọng trong việc nâng cao nhận thức và cung cấp kiến
thức về sức khỏe sinh sản VTN cho thanh thiếu niên, các tầng lớp nhân dân, góp
phần giảm nhanh tỷ lệ nạo phá thai và tảo hôn đang gia tăng ở lứa tuổi VTN ở nước
ta, từ đó góp phần xây dựng nhân cách, lối sống cho giới trẻ hôm nay
Trên các chuyên trang của báo Tiền Phong như "Thanh niên và thời đại";
"Tuổi trẻ - Tình yêu - Cuộc sống"; "Ngàn lẻ một chuyện tình" thường xuyên có
những bài viết về lứa tuổi VTN và sức khỏe sinh sản VTN. Báo Tiền Phong số ra
ngày 2/11/2004 có bài "Những kẻ ngủ trong giường chiếu hẹp". Bài báo này đã đề
cập đến tính cách của giới trẻ Hà Nội hôm nay, nêu lên những vấn đề bức xúc và
15
đưa ra những kiến nghị. Bài báo ngắn gọn, xúc tích, phản ánh vấn đề một cách sinh
động, chân thực
Đã từ lâu, chuyên mục "100 câu hỏi thường ngày" trên trang "Ngàn lẻ một
chuyện tình" đã trở thành người bạn tâm tình của đông đảo độc giả trong cả nước.
Đây cũng là chuyên mục tập trung nhiều nhất những vấn đề có liên quan đến lứa
tuổi VTN, sức khỏe sinh sản VTN. Báo Tiền Phong số 33 ra ngày 15/8/2004 có bức
thư của một bạn trai tên là T.V.T (Hải Phòng)
Hỏi Tầm Thư rằng: "Người yêu cháu khá xinh nhưng lại hơi "lẳng". Cháu
yêu cô ấy vì nghĩ cô ấy cũng yêu cháu thật lòng và tình yêu của cháu sẽ làm cho cô
ấy thay đổi. Nhưng không! Hai năm yêu nhau cô ấy đã bao phen làm cháu sống dở,
chết dở. Thời gian gần đây cháu lại phát hiện cô ấy có quan hệ lén lút với một thầy
giáo, cháu thật không chịu được nữa. Cháu quyết định chia tay vì lòng vị tha đã
cạn kiệt, nhưng cô ấy lại tìm đến nhà cháu khóc lóc, van xin và dọa sẽ tự tử nếu
quan hệ của chúng cháu chấm dứt. Cháu phải làm sao đây để giải thoát mình khỏi
sự giả dối của cô ấy?"
Chuyện yêu đương giữa hai người đang ngồi trên giảng đường Đại học, trên
ghế nhà trường đang diễn ra phổ biến ở nước ta. Điều đáng lo ngại ở đây là không
ít chuyện yêu đương khờ dại và nông nổi đã dẫn đến sự chểnh mảng học hành, đặc
biệt là do có những lúc không kìm chế được tình cảm mà các bạn trẻ đã có quan hệ
tình dục không an toàn, để rồi dẫn đến hậu quả có thai ngoài ý muốn. Hiện tượng
nạo phá thai tràn lan cũng xuất phát từ đây
Chuyên mục "100 câu hỏi thường ngày" mở ra với mục đích giải đáp
những thắc mắc về chuyện tình bạn, tình yêu, kể cả những chuyện tế nhị khó nói
nhất. Đây là chuyên mục nhận được nhiều thư tâm sự nhất của các bạn trẻ đặc biệt
là các bạn trẻ mới lớn. Thông tin, giải đáp những khúc mắc thầm kín của bạn đọc
cũng là để cho bạn đọc có hướng suy nghĩ và hành động tích cực trước những việc
đã xảy ra
16
Hàng ngày chuyên mục "100 câu hỏi thường ngày" của báo Tiền Phong
nhận được khoảng 5 - 10 lá thư của bạn đọc ở khắp nơi gửi về. Có nhiều lá thư kể
về những chuyện tình cảm éo le, ngang trái, có những thư hỏi về cách giải quyết
sau những "sự cố" đã rồi và kết cục của tình yêu với những toan tính dại khờ. Thậm
chí một vài sự đổi thay trong cơ thể hoặc tâm lý của bản thân các bạn trẻ cũng thấy
bối rối và gõ cửa Tầm Thư
Cách xử lý của ban biên tập là chọn ra những bức thư có nội dung bức xúc
nhất, những vấn đề mang tính cấp bách để trả lời trước. Đồng thời do phạm vi trang
báo có hạn nên chọn một số câu hỏi có nội dung giống nhau để trả lời chung. Mỗi
thư được tóm tắt ngắn gọn, đủ ý, bảo toàn nội dung rồi trả lời trên cơ sở vừa đảm
bảo về mặt khoa học, vừa mang tính nghiêm túc nhưng dí dom và hết sức tâm lý, tế
nhị
Sự đa dạng trong phương pháp thông tin, tuyên truyền, giáo dục sức khỏe
sinh sản VTN còn được thể hiện ở nhiều dạng của thể loại. Cùng một thông tin có
liên quan đến VTN nhưng phương pháp khai thác, thể hiện của các phóng viên,
biên tập viên lại khác nhau, để thích ứng với tình hình sự kiện đã xảy ra. Qua đó
bạn đọc có được những thông tin đầy đủ về vấn đề mà mình quan tâm
Mới đây, báo Tiền Phong số 44 ra ngày 31/10/2004 có bài "Hình phạt
nghiêm khắc cho Lƣơng Quốc Dũng: 8 năm tù về tội "Hiếp dâm trẻ em".
Trước đó, vụ việc Lương Quốc Dũng - nguyên Phó chủ nhiệm ủy ban TDTT Quốc
gia xâm hại tình dục một cháu bé 13 tuổi đã gây xôn xao dư luận trong cả nước.
Lương Quốc Dũng - một người có trình độ, có địa vị xã hội và đã ở tuổi làm ông lại
hành vi đê tiện đến đáng kinh ngạc. Mức án sơ thẩm 8 năm tù giam với Lương
Quốc Dũng là hoàn toàn xứng đáng, nó đã tạm thời khép lại một trong những vụ án
"nóng nhất" từ đầu năm 2004 đến nay. Trong bài viết có đoạn: "Từng có thời gian
phục vụ trong quân đội, là thương binh hạng 4/4, trong quá trình công tác được
tặng nhiều huy chương và bằng khen. Ngần ấy thời gian tu dưỡng và cống hiến vẫn
17
chưa đủ rèn luyện phẩm chất một cán bộ(?!). Đây là bài báo khá thành công với thể
loại phản ánh
Các bài báo trên báo Tiền Phong về đề tài VTN, sức khỏe sinh sản VTN đã
đưa ra những thông tin khái quát về tình hình của lứa tuổi VTN, đồng thời có
những bài phản ánh về thực trạng các vấn đề có liên quan cần báo động. Báo Tiền
Phong đã khá mạnh tay khi co loạt bài về VTN như: "Báo động về nạn nạo phá
thai chui ở Hà Nội"; "Tảo hôn còn sống đến bao giờ"; hay "Xâm phạm tình
dục trẻ em - Ai chịu trách nhiệm…". Những bài báo này mang tính trực tiếp đối
diện với những vấn đề bức xúc của xã hội đặt ra đối với một thế hệ tuổi trẻ, đồng
thời cũng là mối lo của gia đình, nhà trường và toàn xã hội
Dù ở góc độ nào thì thông tin về VTN, và sức khỏe sinh sản VTN vẫn hoàn
toàn mới mẻ, trong đó có rất nhiều vấn đề liên quan đến lứa tuổi VTN đã làm đau
đầu các bậc phụ huynh và những người có trách nhiệm. Trong khuôn khỏ tờ báo
Tiền PhongDù ở góc độ nào thì thông tin về VTN, và sức khỏe sinh sản VTN vẫn
hoàn toàn mới mẻ, trong đó có rất nhiều vấn đề liên quan đến lứa tuổi VTN đã làm
đau đầu các bậc phụ huynh và những người có trách nhiệm. Trong khuôn khổ của
tờ báo, báo Tiền Phong đã có các chuyên trang, chuyên mục, các bài viết cụ thể,
sinh động, phong phú, có tác dụng mạnh mẽ tới nhiều đối tượng độc giả. Ngoài ra
dưới nhiều hình thức thể hiẹn đa dạng khác, báo Tiền Phong còn cung cấp lượng
thông tin lớn, các thuật ngữ, khái niệm về vấn đề VTN và sức khỏe sinh sản VTN
Qua phương pháp thể hiện này, chúng ta dễ dàng nhận ra phương châm và
mục đích của việc tìm hiểu lứa tuổi VTN và công tác tuyên truyên, giáo dục sức
khỏe sinh sản VTN trên báo Tiền Phong. Đồng thời rút ra những bài học kinh
nghiệm , những giải pháp vô cùng quý báu
18
CHƢƠNG III
TỔNG KẾT CÔNG TÁC TUYÊN TRUYỀN, GIÁO DỤC SỨC KHỎE SINH
SẢN VỊ THÀNH NIÊN TRÊN BÁO TIỀN PHONG
Đối tượng mà báo Tiền Phong hướng tới là đông đảo bạn đọc từ nông thôn
đến thành thị, từ các vùng dồng bằng đến miền núi và hải đảo xa xôi thuộc các tầng
lớp, lứa tuổi trong xã hội. Là một trong những tờ báo dành cho bạn đọc trẻ nên báo
Tiền Phong luôn dành được tình cảm, sự hưởng ứng quan tâm của độc giả
1. Trong việc tìm hiểu về lứa tuổi VTN và công tác tuyên truyền, giáo dục
sức khỏe sinh sản VTN, báo Tiền Phong đã đạt được những thành tích sau:
- Về nhận thức
+ Với lợi thế là một tờ báo có đông đảo bạn đọc trên mọi miền đất nước ,
đồng thời ban biên tập và đội ngũ phóng viên đã xác định được tôn chỉ mục đích,
vai trò nhiệm vụ của tờ báo nên báo Tiền Phong coi việc tuyên truyền giáo dục lối
sống cho thanh thiếu niên là nhiệm vụ hàng đầu
+ Mặc dù đề tài VTN và sức khỏe sinh sản VTN là một đề tài mới ở Việt
Nam, dồng thời nó cũng là đề tài khó, không thuộc chuyên ngành của báo Tiền
Phong, song tò báo vẫn xác định và dành thời gian lớn cho công tác thông tin, phản
ánh và đi sâu vào vấn đề nói trên. Cán bộ của báo Tiền Phong từ Tổng biên tập đến
các phóng viên đều tham gia tìm hiểu đề tài, nghiên cứu tài liệu và viết bài theo kế
hoạch cụ thể đã được vạch ra.
+ Tuy không phải là tờ báo chuyên ngành về sức khỏe sinh sản VTN, cán bộ
phóng viên lại chưa được đào tạo qua các lớp bồi dưỡng về dân số phát triển, đặc
biệt là các vấn đề có liên quan đến sức khỏe sinh sản VTN, nhưng với sự nhận thức
nhất quán và ý thức trách nhiệm trước công việc nên cán bộ, phóng viên của báo
Tiền Phong đã chủ động đi sâu, nghiên cứu tìm hiểu và khai thác thông tin hiệu quả
+ Những vấn đề mà báo Tiền Phong nêu ra là những vấn đề có liên quan trực
tiếp đến đối tượng thanh niên, VTN, và những điều bức xúc, những khúc mắc thầm
19
kín xảy ra xung quanh họ. Có không ít bài phóng sự, ghi chép, bài phản ánh đã nói
lên phần nào ý thức trách nhiệm, sự hiểu biết và cách xử lý thông tin về đề tài
VTN, do đó Báo tiền Phong được bạn đọc đón đọc và cổ vũ. Những con số về sức
khỏe sinh sản và các vấn đề liên quan đến VTN đã không ít lần làm cho bạn đọc bất
ngờ, thậm chí còn giật mình, sửng sốt
+ Những thông tin về sức khỏe sinh sản nói chung, sức khỏe sinh sản VTN
nói riêng được cán bộ phóng viên của báo Tiền Phong theo dõi liên tục và thường
xuyên. Dựa trên các luồng dư luận, tài liêu về các vấn đề liên quan đên tuổi mới
lớn, kết hợp với nguồn thông tin từ các cơ quan chuyên trách, cơ quan chức năng,
các nhà báo đã có phương pháp nhận thức vấn đề đúng đắn, phù hợp từ đó có khả
năng phát hiện vấn đề, khai thác và xử lý thông tin hiệu quả chính xác, có tác động
mạnh mẽ đến nhiều đối tượng độc giả
- Về phƣơng pháp
+ Báo Tiền Phong không phải là tờ báo chuyên nghành về vấn đề sức khỏe
sinh sản VTN, cho nên vẫn còn những vấn đề bất cập về thời lượng, về kế hoạch
tuyên truyền, đặc biệt trong các phương pháp thông tin. Tuy nhiên với khả năng
chuyên môn, ý thức trách nhiệm của cán bộ phóng viên, biên tập viên, cũng như uy
tín của tờ báo, những vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản VTN thường xuyên
được phản ánh
+ Phương châm của báo Tiền Phong trong công tác tuyên truyền, giáo dục về
vấn đề sức khỏe VTN là: thông tin nhanh nhạy, đa dạng và hiệu quả, nhằm cung
cấp cho các đồi tượng thanh niên, VTN những thông tin về giới tính, sức khỏe, để
họ có sự nhận thức đúng đắn, xây dựng và hoàn thiện nhân cách trong tương lai.
Đồng thời phản ánh những vấn đề có liên quan đến sức khỏe sinh sản VTN cũng
nhằm giáo dục, răn đe, cảnh báo tới VTN, gia đình, nhà trường và toàn xã hội trước
những điều bức xúc của một thế hệ tuổi xanh
Cùng với công tác tuyên truyền sức khỏe sinh sản VTN, báo Tiền Phong
cũng đã đưa ra nhiều phương pháp thể hiện phong phú: Từ cách khai thác tài liệu,
20
- Xem thêm -