Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Lêi më ®Çu
Trong ®êi sèng hµng ngµy, l¹m ph¸t lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cña kinh tÕ häc vÜ
m«. Nã ®· trë thµnh mèi quan t©m lín cña c¸c nhµ chÝnh trÞ vµ c«ng chóng. L¹m ph¸t
d· ®îc ®Ò cËp rÊt nhiÒu trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c nhµ kinh tÕ .
§Ó triÓn khai thùc hiÖn th¾ng lîi nghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng, cÇn ph¶i
®éng viªn mäi nguån lùc t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp nh»m ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc v× môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ,
v¨n minh. T¨ng trëng bÒn v÷ng vµ æn ®Þnh l¹m ph¸t ë møc thÊp ®ã lµ nh÷ng môc tiªu
hµng ®Çu cña ®iÒu tiÕt vÜ m« ë tÊt c¶ c¸c níc. Kh«ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn khi c©u
hái cã sù tån t¹i vµ b¶n chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ ®·
®îc c¸c nhµ kinh tÕ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®Æc biÖt quan t©m vµ trë thµnh trung t©m
cña nhiÒu cuéc tranh luËn vÒ chÝnh s¸ch.
ChÝnh v× nh÷ng t¸c h¹i to lín do l¹m ph¸t g©y ra cho nÒn kinh tÕ mµ viÖc nghiªn
cøu l¹m ph¸t lµ ät vÊn ®Ò cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ nÒn kinh
tÕ thÞ trêng cßn non nít nh nÒn kinh tÕ ë níc ta. Chóng ta cÇn ph¶i t×m hiÓu xem
l¹m ph¸t l¸ g× ? Do ®©u mµ cã l¹m ph¸t ? T¹i sao ngêi ta l¹i quan t©m ®Õn l¹m ph¸t?
Bµi viÕt nµy sÏ ®iÓm l¹i mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c lý thuyÕt, c¸c b»ng chøng thùc
nghiÖm vÒ l¹m ph¸t vµ mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ còng nh ®a
ra mét sè gîi ý vÒ híng ®iÒu tiÕt vÜ m« cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi.
Do kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn thêi gian h¹n chÕ, ch¾c r»ng trong bµi viÕt kh«ng tr¸nh
khái thiÕu sãt. Em rÊt mong ®îc c« xem xÐt vµ phª b×nh ®Ó em cã thÓ cã bµi viÕt tèt
h¬n.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng I
mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ l¹m ph¸t vµ mèi quan hÖ
gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ.
I. Kh¸i niÖm vÒ l¹m ph¸t
1). L¹m ph¸t lµ g× ?
- L¹m ph¸t x¶y ra khi møc gi¸ chung thay ®æi. Khi møc gia t¨ng lªn ®îc gäi lµ
l¹m ph¸t, khi møc gi¸ gi¶m xuèng th× ®îc gäi lµ gi¶m ph¸t. VËy, l¹m ph¸t lµ sù t¨ng
lªn cña møc gi¸ trung b×nh theo thêi gian.
- Cè ®Þnh l¹m ph¸t ë møc thÊp lµ m«i trêng kinh tÕ vÜ m« thuËn lîi ®Ó khuyÕn
khÝch tiÕt kiÖm, më réng ®Çu t vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. C¶ l¹m ph¸t qu¸ cao
vµ l¹m ph¸t qu¸ thÊp ®Òu cã ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ.
2). Lý thuyÕt vÒ mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ
- L¹m ph¸t ®îc coi lµ mét hiÖn tîng tÊt yÕu cña c¸c nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng trëng
trong khi ph¶i ®èi phã víi nh÷ng mÊt c©n ®èi mang tÝnh c¬ cÊu. C¸c nhµ c¬ cÊu tin
r»ng gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ cã mèi quan hÖ ®¸nh ®æi lÉn nhau. Nh÷ng lç
lùc nh»m kiÒm chÕ l¹m ph¸t cã xu híng lµm t¨ng thÊt nghiÖp vµ g©y ra t×nh tr¹ng
®×nh trÖ s¶n xuÊt, vµ do ®ã bÊt lîi cho t¨ng trëng kinh tÕ. Mét x· héi dµnh u tiªn cho
t¨ng trëng th× ph¶i chÊp nhËn l¹m ph¸t ®i kÌm víi nã.
3, T¨ng trëng kinh tÕ vµ c¸c c«ng cô ph¶n ¸nh
§Ó ph¶n ¸nh t¨ng trëng kinh tÕ , c¸c nhµ kinh tÕ sö dông sè liÖu vÒ GDP – mét chØ
tiªu ph¶n ¸nh tæng thu nhËp cña mäi ngêi d©n trong nÒn kinh tÕ .
§Ó ph¶n ¸nh râ h¬n vÒ t¨ng trëng kinh tÕ , ngêi ta thiÕt lËp m« h×nh t¨ng trëng
kinh tÕ cã tªn lµ: “ m« h×nh solow “
. M« h×nh solow chØ ra ¶nh hëng cña tiÕt kiÖm
, tû lÖ t¨ng d©n sè vµ tiÕn bé c«ng nghÖ víi sù t¨ng trëng theo thêi gian cña s¶n lîng
. M« h×nh cßn x¸c ®Þnh mét vµi nguyªn nh©n g©y ra sù kh¸c biÖt lín vÒ møc sèng gi÷a
c¸c níc.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Sù t¨ng trëng kinh tÕ cña c¸c níc kh«ng ph¶i lóc nµo còng d¬ng mµ trong thêi
k× khñng ho¶ng , nÒn kinh tÕ suy tho¸i th× møc t¨ng trëng kinh tÕ sÏ ®¹t gi¸ trÞ ©m.
4, Nguyªn nh©n g©y l¹m ph¸t
4.1. Cung øng tiÒn tÖ vµ l¹m ph¸t.
4.2. Chi tiªu c«ng ¨n viÖc lµm cao vµ l¹m ph¸t.
4.3. Th©m hôt ng©n s¸ch vµ l¹m ph¸t .
4.4. L¹m ph¸t theo tû gi¸ hèi ®o¸i.
5, Mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ
L¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ lµ hai mÆt cña x· héi , lµ hai vÊn ®Ò kinh tÕ trong
nÒn kinh tÕ . L¹m ph¸t cã thÓ coi lµ kÎ thï cña t¨ng trëng kinh tÕ nhng nã l¹i lµ hai
vÊn ®Ò lu«n tån t¹i song song víi nhau .
Trong thùc tÕ , kh«ng mét quèc gia nµo dï ph¸t triÓn ®Õn ®©u còng kh«ng tr¸nh
khái l¹m ph¸t . BÊt cø mét nÒn kinh tÕ cña quèc gia nµo ®Òu còng ®· tr¶i qua c¸c cuéc
khñnh haáng kinh tÕ vµ tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng víi nh÷ng quy m« kh¸c nhau . Tû lÖ l¹m
ph¸t t¨ng cao sÏ ®Èy gi¸ c¶ hµng ho¸ chung t¨ng lªn mµ tiÒn l¬ng danh nghÜa cña c¸c
c«ng nh©n kh«ng t¨ng do ®ã tiÒn l¬ng thùc tÕ cña hä sÏ gi¶m ®i. §Î tån t¹i c¸c c«ng
nh©n sÏ tæ chøc ®Êu tranh , b·i c«ng ®ßi t¨ng l¬ng vµ cho s¶n xuÊt tr× trÖ , ®×nh ®èn
khiÕn cho nÒn kinh tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n , tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ gi¶m.Khi nÒn
kinh tÕ g¨p khã kh¨n , suy tho¸i sÏ lµm th©m hôt ng©n s¸ch vµ ®ã lµ ®iÒu kiÖn , nguyªn
nh©n g©y ra l¹m ph¸t .
Khi l¹m ph¸t t¨ng cao g©y ra siªu l¹m ph¸t lµm ®ång néi tÖ rÊt nhanh , khi dè ngêi
d©n sÏ å ¹t b¸n néi tÖ ®Ó mua ngo¹i tÖ . TÖ n¹n tham nhòng t¨ng cao , n¹n bu«n lËu
ph¸t triÓn m¹nh , t×nh tr¹ng ®Çu c¬ tr¸i phÐp t¨ng nhanh , trèn thuÕ vµ thuÕ kh«ng thu
®îc ®· g©y ra t×nh tr¹ng nguån thu cña nhµ níc bÞ tæn h¹i nÆng nÒ cµng lµm cho
th©m hôt ng©n s¸ch trÇm träng dÉn ®Õn tû lÖ l¹m ph¸t cao.
II. C¸c quan niÖm vÒ l¹m ph¸t trong lÞch sö kinh tÕ cËn ®¹i.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
- Trong lÞch sö, t×nh tr¹ng l¹m ph¸t ®îc coi lµ x¶y ra khi nµo khèi tiÒn tÖ lu hµnh
qu¸ tha ®èi víi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. §Ó xÐt ®o¸n t×nh tr¹ng ®ã, c¸c nhµ kinh tÕ ®·
cã ba quan niÖm kÕ tiÕp nhau trong thêi gian. Ba quan niÖm nay phï hîp víi tr×nh ®é
hiÓu biÕt cµng ngµy cµng cao h¬n vÒ mèi t¬ng quan gi÷a tiÒn tÖ vµ kinh tÕ.
1). Quan niÖm thø nhÊt :
- Cho r»ng cã l¹m ph¸t khi sè tiÒn lu hµnh so víi tr÷ kim cña ng©n hµng ph¸t hµnh
qu¸ nhiÒu. Tuy quan niÖm nµy ngµy nay ®· lçi thêi, chóng ta còng cÇn xem xÐt nã.
Vµo thêi kúnöa sau thÕ kû 19, khi khi chÕ ®é kim b¶n vÞ thÞnh hµnh, quan niÖm l¹m
ph¸t nµy lµ mét quan niÖm th«ng thêng.
Quan niÖm nµy qu¸ ®¬n gi¶n, bëi v× tû lÖ b¶o ®¶m lµ mét tiªu chuÈn qu¸ cøng r¾n.
Trong thùc tÕ, cã nh÷ng trêng hîp tû lÖ b¶o ®¶m ph¸p ®Þnh vÉn ®îc t«n träng mµ
l¹m ph¸t vÉn x¶y ra, bëi v× gi¸ c¶ mäi thø ®Òu lªn cao, hµng ho¸ khan hiÕm,..v.v..
2). Quan niÖm thø hai :
- Lµ mét quan niÖm ®· ®îc phæ biÕn sau cuéc thÓ chiÕn thø nhÊt kÓ tõ cuéc
khñng ho¶ng kinh tÕ 1929-1933, quan niÖm nµy cã thÓ coi lµ mét quan niÖm tÜnh, vÒ
l¹m ph¸t, ngêi ta so s¸nh hai khèi : khèi hµng ho¸ vµ dÞch vô cã thÓ ®em b¸n trªn thÞ
trêng vµ khèi tiÒn tÖ mµnh©n d©n cã thÓ sö dông mua hµng.
NÕu hai khèi nµy cã gi¸ trÞ ngang nhau, tÝnh theo møc gi¸ c¶ hiÖn h÷u, th× kh«ng
cã l¹m ph¸t hay gi¶m ph¸t. NÕu v× lý do g× ®ã khèi tiÒn tÖ t¨ng thªm trong khi khèi
hµng ho¸ vµ dÞch vô vÉn kh«ng thay ®æi, tøc lµ ¸p lùc l¹m ph¸t xuÊt hiÖn. Khèi tiÒn tÖ
cµng t¨ng thªm th× ¸p lùc l¹m ph¸t cµng nÆng h¬n, t×nh tr¹ng nµy khiÕn cho gi¸ mäi
hµng ho¸, dÞch vô ®Òu t¨ng cao. NÕu gi¸ ®ã tiÕp tôc t¨ng th× d©n c l¹i cÇn nhiÒu tiÒn
h¬n ®Ó s¶n xuÊt, trao ®æi, ..v.v..Do ®ã ng©n hµng l¹i ph¶i ph¸t hµnh thªm tiÒn, c¸c nhµ
kinh tÕ gäi lµ n¹n “l¹m ph¸t tù dìng”.
Quan niÖm tÜnh vÒ l¹m ph¸t tuy gióp hiÓu râ vÒ hiÖn tîng l¹m ph¸t, nhng
kh«ng cho biÕt râ nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t. ChÝnh v× thÕ mµ tõ sau cuéc khñng
ho¶ng kinh tÕ 1929-1933 ®· xuÊt hiÖn mét quan niÖm míi cã tÝnh c¸ch ®éng vÒ l¹m
ph¸t.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
3). Quan niÖm thø ba :
-Trong sù tung thªm tiÒn vµo bé m¸y kinh tÕ, cÇn ph©n biÖt 2 giai ®o¹n :
+ Giai ®o¹n 1 : Trong ®ã nÒnkinh tÕ cha ®¹t ®Õn møc toµn dông. Trong giai ®o¹n
nµy, sù tung tiÒn kh«ng hÒ ®a tíi l¹m ph¸t, nhng tíi mét lóc nµo ®ã sù t¾c nghÏn cã
thÓ xuÊt hiÖn trong mét vµi lÜnh vùc hay trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. Lóc ®ã ngêi ta
bíc vµo giai ®o¹n hai, tøc lµ giai ®o¹n nÒn kinh tÕ ®· toµn dông.
+ Giai ®o¹n 2 : Trong giai ®o¹n nµy, nÕu ngêi ta tiÕp tôc tung thªm tiÒn vµo bé
m¸y kinh tÕ tÊt nhiªn khèi hµng ho¸ vµ dÞch vô sÏ kh«ng sao t¨ng b»ng khèi tiÒn tÖ.
N¹n l¹m ph¸t lóc ®ã x¶y ra vµ dÊu hiÖu cña nã lµ sù t¨ng gia cña mäi gi¸ c¶, gi¸ trÞ cña
tiÒn tÖ ngµy cµng gi¶m bít.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng l¹m ph¸t vµ mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t
vµ t¨ng trëng kinh tÕ ë ViÖt Nam.
I. Nguyªn nh©n c¬ b¶n g©y ra l¹m ph¸t :
- L¹m ph¸t lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, lµ vÊn ®Ò cña mäi thêi ®¹i, mäi
nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ. Chõng nµo cßn tån t¹i nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ, th× cßn l¹m ph¸t, ngêi ta
chØ cã thÓ kiÒm chÕ møc ®é l¹m ph¸t sao cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, mµ
Ýt g©y ra nh÷ng hËu qu¶ tai h¹i. Tõ ®ã, cã thÓ ph©n ®Þnh nhiÒu møc ®é l¹m ph¸t sao
cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, tõ l¹m ph¸t “níc kiÖu” (chung quanh
10%) tíi l¹m ph¸t “phi m·”, thËm chÝ lµ siªu tèc, tøc lµ t×nh tr¹ng bïng næ gi¸ c¶ hoµn
toµn kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc, trong trêng hîp nµy dÊu hiÖu tiÒn tÖ hÇu nh kh«ng
cßn ý nghÜa n÷a.
1). Nguyªn nh©n thø nhÊt :
- L¹m ph¸t bëi t¨ng cÇu, khi cÇu kh«ng kÌm theo sù gia t¨ng s¶n xuÊt, hµng ho¸,
dÞch vô. VËy t¹o tiÒn th¸i qu¸ cña lîng tiÒn tÖ diÔn ra trong bèi c¶nh nµy.
2). Nguyªn nh©n thø hai :
- L¹m ph¸t do t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt, khi viÖc t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt lµm t¨ng gi¸
s¶n xuÊt. Cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n :
+ T¨ng nh÷ng ph¬ng tiÖn ®Æc thï riªng cña s¶n xuÊt.
+ T¨ng chi phÝ ph©n xëng.
II. Thùc tiÔn trong mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ :
1).C¸c b»ng chøng thùc nghiÖm:
Nghiªn cøu gÇn ®©y nhÊt lµ cña M.Khan vµ A.Senchadji (n¨m 2000). C¸c t¸c gi¶
®· sö dông c¸c kü thuËt ph©n tÝch hiÖn ®¹i nhÊt ®Ó kiÓm ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a l¹m
ph¸t vµ t¨ng trëng. C«ng tr×nh cña c¸c «ng bao qu¸t sè liÖu cña 140 níc trong ®ã cã
c¶ c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c níc ®· c«ng nghiÖp ho¸ trong giai®o¹n 1960-1998. Mét
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
lÇn n÷a kÕt qu¶ cho thÊy cã tån t¹i mét møc ngìng mµ díi ®ã l¹m ph¸t vµ t¨ng
trëng cã mèi t¬ng quan d¬ng vµ trªn ®ã l¹m ph¸t g©y ra ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn
t¨ng trëng. Mét ph¸t kiÕn rÊt cã ý nghÜa cña c¸c t¸c gi¶ lµ møc ngìng ®ã kh¸c nhau
gi÷a c¸c khèi níc ë c¸c níc c«ng nghiÖp, møc ngìng nµy rÊt thÊp chØ vµo kho¶ng
1-3% n¨m, trong khi ®ã ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn møc ngìng nµy vµo kho¶ng 711%.
B»ng chøng thùc nghiÖm ë ViÖt Nam dêng nh còng phï hîp víi kÕt qu¶ ë
trªn. B¶ng díi ®©y cho thÊy mèi quan hÖ phi tuyÕn gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng trong
14 n¨m ®æi míi. Vµo nh÷ng n¨m 80, l¹m ph¸t ®· khiÕn nÒn kinh tÕ l©m vµo khñng
ho¶ng. Song tõ n¨m 1992 khi chóng ta ®· kiÒm chÕ ®îc l¹m ph¸t, tèc ®é t¨ng trëng
kinh tÕ kh«ng ngõng ®îc c¶i thiÖn. Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ b×nh qu©n giai ®o¹n
1992-1997 lµ 8,8%, trong khi tû lÖ l¹m ph¸t b×nh qu©n lµ 9,7%. Nhng tõ n¨m 1997
trë l¹i ®©y l¹m ph¸t ë møc rÊt thÊp vµ GDP còng t¨ng chËm. N¡m 1998-1999 tèc ®é
gi¶m xuèng díi 6%_mét hiÖn tîng ®¸ng lo ng¹i víi mét nÒn kinh tÕ nh níc ta cã
tèc ®é t¨ng d©n sè 2% n¨m, tû lÖ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng kho¶ng 5-7% n¨m vµ tû lÖ
thÊt nghiÖp 7%.
L¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ ViÖt Nam 1986-1999
§¬n vÞ : %
N¨m
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
GDP
2.33
3.64
5.98
4.69
5.10
5.96
8.65
8.07
8.84
9.56
9.34
8.80
5.80
4.80
L¹m_ph¸t 774.7 223.1 393.8
34.7
67.1
67.5
17.5
5.2
14.4
12.7
4.5
3.5
9.2
0.1
Tãm l¹i, c¶ lý thuyÕt vµ thùc tiÔn ®Òu cho thÊy mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng
trëng kinh tÕ cã thÓ biÓu diÔn b»ng h×nh ch÷ “U” ngîc. §iÒu ®ã hµmý r»ng ë mçi
níc tån t¹i mét ph¹m vi l¹m ph¸t “an toµn” khi mµ l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng cã mèi
quan hÖ cïng chiÒu. Trong trêng hîp ®ã, l¹m ph¸t lµ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho t¨ng trëng
kinh tÕ. Níi láng tµi kho¸ vµ tiÒn tÖ, mét mÆt, cã xu híng lµm t¨ng l¹m ph¸t, mÆt
kh¸c, sÏ cã t¸c dông khuyÕn khÝch ®Çu t, më réng tæng cÇu vµ do vËy cho phÐp sö
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
dông ®Çy ®ñ h¬n c¸c nguån lùc hiÖn cã vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Tuy nhiªn,
l¹m ph¸t qu¸ cao ch¾c ch¾n sÏ ¶nh hëng xÊu ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ. Trong c¶ hai
trêng hîp_l¹m ph¸t qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp_chÝnh phñ ®Òu cÇn cã c¸c biÖn ph¸p ®iÒu
chØnh sao cho cã lîi cho t¨ng trëng kinh tÕ dµi h¹n trong khi vÉn ®¶m b¶o æn ®Þnh
kinh tÕ vÜ m«.
Trªn c¬ së khu«n khæ lý thuyÕt, kinh nghiÖm quèc tÕ diÔn biÕn l¹m ph¸t vµ t¨ng
trëng kinh tÕ cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua, nhiÒu häc gi¶ cho r»ng møc l¹m tèi u
®èi víi ViÖt nam cã thÓ n»m trong kho¶ng 5-7% n¨m.
2). Thùc tiÔn cña vÊn ®Ò :
- Trong mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ, c©u hái ®Æt ra lµ níc
cã l¹m ph¸t cao t¨ng trëng nhanh h¬n hay chËm h¬n níc cã l¹m ph¸t thÊp ? Thùc tÕ
®· ®a ra lêi gi¶i kh«ng cïng mét ®¸p sè. Trong thêi kú 1971-1991, Thuþ SÜ t¨ng
trëng b×nh qu©n 1.1% n¨m, mÆc dï ®©y lµ níc cã møc l¹m ph¸t thÊp thø hai trong
sè 20 níc ®îc nghiªn cøu. Trong khi ®ã Italy, T©y Ban Nha, Iceland l¹i ®¹t ®îc sù
t¨ng trëng cao dï møc l¹m ph¸t h¬n 10%.
- VÒ mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp, lý thuyÕt cña J.M.Keynes víi
luËn ®iÓm lÊy l¹m ph¸t vµ béi chi ng©n s¸ch ®Ó xo¸ khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp ®·
®îc nhiÒu níc t b¶n øng dông thµnh c«ng sau thËp kØ 1933. Nhng tiÕp ®ã, tõ
nh÷ng n¨m 1960, l¹m ph¸t trµn lan mµ vÉn kh«ng lo¹i trõ ®îc thÊt nghiÖp. Trong khi
®ã thêi kú1974-1991, c¸c níc l¹m ph¸t thÊp còng cã tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp nhÊt.
- Trong mèi quan hÖ gia t¨ng lîng tiÒn trong lu th«ng víi møc ®é l¹m ph¸t
thùc tÕ còng kh«ng diÔn ra hoµn toµn trïng hîp víi lý thuyÕt. N¨m 1990, chóng ta
t¨ng khèi lîng tiÒn giÊy trong lu th«ng thªm 73%, tû lÖ l¹m ph¸t lªn 67%. Nhng
n¨m 1991, tiÒn giÊy lu th«ng chØ t¨ng 41%, tû lÖ l¹m ph¸t l¹i lªn tíi 64%; Trong khi
®ã hai n¨m 1992 vµ 1993 tiÒn ph¸t hµnh thªm tíi 70-80% nhng tû lÖ l¹m ph¸t l¹i
®îc kÐo xuèng 17,6% (1992) vµ 5,2% (1993).
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
ë níc ta, qu¸ tr×nh kÐo l¹m ph¸t xuèng vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë møc thÊp còng
®îc ghi nhËn lµ thµnh tùu næi bËt trong c«ng cuéc ®æi míi. Cã thÓ kh¸i qu¸t diÔn biÕn
cña l¹m ph¸t vµ kÕt qu¶ kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë níc ta trong b¶ng sau ®©y :
% chØ sè t¨ng gi¸ b¸n lÎ hµng ho¸ vµ dÞch vô (CPI)
N¨m
C¶ n¨m
1986
774.7
1987
223.1
1988
393.8
1989
34.7
1990
67.4
1991
67.6
1992
17.6
1992
5.2
1994
14.4
1995 ( dù kiÕn)
15.0
B¶ng trªn chothÊy sau nhiÒu n¨m liÒn l¹m ph¸t ë møc 3 con sè/n¨m, n¨m 1989
lÇn ®Çu tiªn ta ®· kÐo l¹m ph¸t xuèng hai con sè. §Æc biÖt n¨m 1993, l¹m ph¸t tõ
17,6% (1992) xuèng 5,2%, nhng GDP vÉn ®¹t møc t¨ng cao 7,2%.
Tuy vËy chóng ta vÉn cha ®a ®îc l¹m ph¸t xuèng møc mong muèn vµ ®Æc
biÖt lµ nh÷ng khã kh¨n trong t¬ng lai. Do chç møc l¹m ph¸t kh«ng ®îc dù b¸o
chÝnh x¸c trong nhiÒu trêng hîp ®· h¹n chÕ tÝnh ham muèn chÊp nhËn rñi ro cña c¸c
nhµ ®Çu t. §ång thêi g©y khã kh¨n cho viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång kinh tÕ, ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, l·i suÊt vµ thuÕ. V× vËy, cïngvíi viÖc kÐo l¹m ph¸t xuèng 1
con sè cßn næi lªn mét vÊn ®Ò rÊt träng yÕu lµ ph¶i gi÷ ®îc møc l¹m ph¸t ®ã æn ®Þnh.
§Ó thùc hiÖn c«ng viÖc trªn nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ®Ò cËp ®Õn yªu cÇu x©y
dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tµi chÝnh hiÖu qu¶; tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t; d÷ tr÷
quèc gia ®ñ m¹nh vµ can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ ®óng lóc...
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Xin nhÊn m¹nh thªm mét sè ®iÓm nh sau :
+ Thø nhÊt : §Èy m¹nh h¬n n÷a qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ vµ c¬ chÕ qu¶n
lý kinh tÕ. Trªn c¬ së ®ã cã thÓ tËn dông tèi ®a u thÕ cña thÞ trêng vµ khai th¸c tèi
u tiÒm n¨ng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Nhê vËy mµt¨ng nhanh sè lîng chñng lo¹i
vµchÊt lîng hµng ho¸ cung øng ra thÞ trêng.
+ Thø hai : æn ®Þnh gi¸ c¶ nh÷ng mÆt hµng thiÕt yÕu vµ nh÷ng mÆt hµng mµ nhµ
níc ®éc quyÒn s¶n xuÊt kinh doanh.
+ Thø ba : Thíc ®o th«ng thêng nhÊt cña l¹m ph¸t lµ CPI, nhng viÖc ®o
lêng CPI kh«ng ph¶i lu«n chÝnh x¸c. V× nã võa kh«ng thÓ hiÖn ®îc ®Çy ®ñ nh÷ng
biÕn ®æi chÊt lîng hµng ho¸ vµ do nhng sai sãt vÒ mÆt kü thuÊt tÝnh to¸n.
+ Thø t : CÇn nhËn thøc r»ng chèng vµ kiÒm gi÷ l¹m ph¸t kh«ng ph¶i lµ môc
®Ých cña ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«, mµ chØ lµ c«ng cô, ph¬ng tiÖn, c¸ch thøc ®Ó t¹o m«i
trêng vµ kÝch thÝch t¨ng trëng kinh tÕ. NghÜa lµ toµn bé c«ng cô, c¸ch thøc vÜ m«
®Òu ph¶i híng tíi mét môc ®Ých duy nhÊt lµ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn
v÷ng.
Tãm l¹i, chèng vµ kiÒm gi÷ l¹m ph¸t ®ßi hái ph¶i võa sö dông kÕt hîp nhiÒu
c«ng cô, biÖn ph¸p ®ång bé; võa ph¶i nghiªn cøu lý thuyÕt kh«ng ngõng vµ kiÓm
nghiÖm thêng xuyªn mäi lý thuyÕt trong thùc tiÔn.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Ch¬ng III
C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc l¹m ph¸t
I, Nh÷ng biÖn ph¸p t×nh thÕ
Nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®îc ¸p dông víi môc tiªu gi¹m tøc thêi “c¬n sèt l¹m ph¸t “
trªn c¬ së ®ã sÏ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p æn ®Þnh tiÒn tÖ l©u dµi . C¸c biÖn ph¸p nµy
thêng ®îc ¸p dông khi nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh tr¹ng siªu l¹m ph¸t .
Thø nhÊt :c¸c biÖn ph¸p t×nh thÕ thêng ®îc chÝnh phñ c¸c níc ¸p dông , tríc
hÕt lµ gi¶m lîng tiÒn giÊy trong nÒn kinh tÕ nh ngõng ph¸t hµnh tiÒn vµo lu th«ng .
BiÖn ph¸p nµy cßn gäi lµ chÝnh s¸ch ®ãng b¨ng tiÒn tÖ . Tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng cao ngay
lËp tøc ng©n hµng trung ¬ng ph¶i dõng c¸c biÖn ph¸p cã thÓ ®a ®Õn t¨ng cung øng
tiÒn tÖ nh ngõng thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô triÕt khÊu vµ t¸i triÕt khÊu ®èi víi c¸c tæ
chøc tÝn dông , dõng viÖc mua vµo c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n trªn thÞ trêng tiÒn tÖ ,
kh«ng ph¸t hµnh tiÒn bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch. Nhµ níc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p lµm
gi¶m lîng tiÒn cung øng trong nÒn kinh tÕ nh: ng©n hµng trung ¬ng b¸n ra c¸c
chøng kho¸n ng¾n h¹n trªn thÞ trêng tiÒn tÖ , b¸n ngo¹i tÖ vµvay , ph¸t hµnh c¸c c«ng
cô nî cña chÝnh phñ ®Ó vay tiÒn trong nÒn kinh tÕ bï ®¾p cho béi chi ng©n s¸ch nhµ
níc , t¨ng l·i suÊt tiÒn göi ®Æc biÖt lµ t¨ng l·i suÊt tiÒn göi tiÐt kiÖm d©n c . c¸c biÖn
ph¸p nµy rÊt cã hiÖu lùc v× trong mét thêi gian ng¾n nã cã thÓ gi¶m bít ®îc mét khèi
l¬ngj kh¸ lín tiÒn nhµn rçi trong d©n c do ®ã gi¶m ®îc søc Ðp lªn gi¸ c¶ hµng ho¸
vÇ dÞch vô trªn thÞ trêng . ë viÖt nam c¸c biÖn ph¸p nµy ®· dîc ¸p dông thµnh c«ng
vµo cuèi nh÷ng n¨m 80, ®Çu nh÷ng n¨m 90 .
Thø hai :thi hµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh th¾t chÆt nh t¹m ho·n nh÷ng kho¶n chi
cha cÇn thiÕt trong nÒn kinh tÕ , c©n ®èi l¹i ng©n s¸ch vµ c¾t gi¶m chi tiªu ®Õn møc cã
thÓ ®îc .
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Thø ba : t¨ng quü hµng ho¸ tiªu dïng ®Ó c©n ®èi víi sè lîng tiÒn cã trong lu
th«ng b»ng c¸ch khuyÕn khichs tù do mËu dÞch , gi¶m nhÑ thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p
cÇn thiÕt kh¸c ®Ó thu hót hµng ho¸ tõ ngoµi vµo.
Thø t : ®i vay vµ xin viÖn trî tõ níc ngoµi .
Thø n¨m : c¶i c¸ch tiÒn tÖ , ®©y lµ biÖn ph¸p cuèi cïng khi c¸c biÖn ph¸p trªn cha
®em l¹i hiÖu qu¶ mong muèn .
II. Nh÷ng biÖn ph¸p chiÕn lîc
§©y lµ nh÷ng biÖn ph¸p cã t¸c ®éng l©u dµi ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ
quèc d©n . Tæng hîp c¸c biÖn ph¸p nµy sÏ t¹o ra søc m¹nh kinh tÕ l©u dµi cho ®Êt níc
Thø nhÊt : thóc ®Èy sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ më réng lu th«ng hµng ho¸.
§©y lµ biÖn ph¸p chiÕn lîc hµng ®Çu ®Ó h¹n chÕ l¹m ph¸t , duy tr× sù æn ®Þnh tiÒn tÖ
trong nÒn kinh tÕ quèc d©n . S¶n xuÊt trong níc cµng ph¸t triÓn th× cµng t¹o tiÒn ®Ò
v÷ng ch¾c cho sù æn ®Þnh tiÒn tÖ . Chó träng thu hót ngo¹i tÖ qua viÖc xuÊt khÈu hµng
ho¸ , ph¸t triÓn ngµnh du lÞch …
Thø hai : kiÖn toµn bé m¸y hµnh chÝnh , c¾t gi¶m biªn chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh .
Thùc hiÖn tèt biÖn ph¸p nµy sÏ gãp phÇn to lín vµo viÖc gi¶m chi tiªu thêng xuyªn
cña ng©n s¸ch do ®ã gi¶m béi chi ng©n s¸ch nhµ níc .
Thø ba : t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý ®iÒu hµnh ng©n s¸ch nhµ níc trªn c¬ së t¨ng
c¸c kho¶n thu cho ng©n s¸ch mét c¸c hîp lý , chèng thÊt thu , ®Æc biÖt lµ thÊt thu vÒ
thuÕ , n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch nhµ níc .
III. Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë níc ta hiÖn nay
T×nh h×nh kinh tÕ tµi chÝnh cña níc ta trong nh÷ng n¨m võa qua ®¹t ®îc sù æn
®Þnh vµ cã chiÒu híng tèt, n¹n l¹m ph¸t ®· ®îc kiÒm chÕ vµ ®Èy lïi tõ 67.5% n¨m
1991 xuèng cßn 17,5% n¨m 1992, 5,2% (1993), 14.2% (1994), trong khi ®ã vÉn ®¶m
b¶o møc t¨ng trëng kinh tÕ 8,6% (!992), 8,1% (1993), 8,7% (1994). Tû gi¸ VN§ so
víi ®«la Mü tõ cuèi n¨m 1991 lµ 14,194 VN§ ®· lªn gi¸ dÇn vµ gi÷ ë møc trªn díi
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
10.800 VN§/USD tõ th¸ng 11.1992 cho ®Õn nay. §ång thêi c¸n c©n thanh to¸n ®îc
c¶i thiÖn râ rÖt. MÆt kh¸c xuÊt nhËp khÈu cã xu híng t¨ng lªn.
§Ó kh¾c phôc vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t trong giai ®o¹n hiÖn nay cÇn ph¶i thùc hiÖn
nhiÒu biÖn ph¸p ®ång bé nh sau :
- Tríc hÕt ph¶i khèng chÕ tû lÖ béi chi ng©n s¸ch ë díi møc 5% GDP. Bëi vµ
béi chi ng©n s¸ch lµ mét nh©n tè quan träng g©þ ra sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu.
- Ph¶i n©ng cao s¶n lîng hµng ho¸ trªn c¬ së ®Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt
c«ng, n«ng nghiÖp, cô thÓ lµ t¹o ra nhiÒu l¬ng thùc, thùc phÈm, mét sè hµng ho¸ lµ t
liÖu s¶n xuÊt vµ c¸c lo¹i hµng ho¸ lµ nhiªn liÖu, n¨ng lîng. MÆt kh¸c cÇn tiÕp tôc ®æi
míi c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ, c¶i tiÕn kü thuËt ®¶m b¶o tõng bíc gi¶m chi
phÝ s¶n xuÊt.
- VÒ lÜnh vùc ng©n hµng víi tr¸ch nhiÖm lµ mét ngµnh ®ãng vai trß quan träng
nhÊt trong viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t, cÇn tiÕn hµnh c¸c bíc sau :
+ N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông trªn c¬ së tÝch cùc huy ®éng vèn vµ cho
vay hiÖu qu¶ c¸c dù ¸n
+ KiÓm so¸t chÆt chÏ cung øng tiÒn tÖ cña ng©n hµng nhµ níc cho môc tiªu
ngo¹i tÖ, æn ®Þnh thÞ trêng ngo¹i tÖ vµ tû gi¸ ®ång ViÖt Nam.
+ N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc.
+ T¨ng cêng hiÖu lùc cña c«ng t¸c thanh tra ®èi víi ng©n hµng th¬ng m¹i.
+ Xö lý t«t mèi quan hÖ víi ng©n s¸ch nhµ níc, ph¸t triÓn thÞ trêng vèn, ®ång
thêi xóc tiÕn nhanh viÖc thiÕt lËp thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam vµ sù hoµ nhËp
cña thÞ trêng nµy vµo céng ®ång kinh tÕ quèc tÕ, nhÊt lµ tõ khi ViÖt Nam trë thµnh
thµnh viªn thø 7 cña khèi ASEAN ®Ó thuhótnhanh chãng h¬n n÷a nguån vèn níc
ngoµi gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc.
Ngoµi ra cÇn tæ chøc qu¶n lý nî níc ngoµi cã kÕ ho¹ch vµ sö dông cã hiÖu qu¶
c¸c nguån vèn vµo ViÖt Nam díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh vay vèn cña IMF,
WB, ADB,..
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Tãm l¹, trong t×nh h×nh hiÖn nay cÇn cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c ngµnh, c¸c
cÊp trong viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ vi m« vµ vÜ m« cña nhµ
níc (gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò th©m hôt ng©n s¸ch, chÊn chØnh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu,
®iÒu hµnh tèt gi¸ c¶ vµ lu th«ng hµng ho¸,..) ®Ó ®¶m b¶o võa t¨ng trëng kinh tÕ võa
kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë møc tèt nhÊt.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
KÕT LUËN
KiÒm chÕ l¹m ph¸t lµ mét vÊn ®Ò cã tÇm quan träng hµng ®Çu trong chÝnh s¸ch
kinh tÕ cña c¸c níc nãi chung vµ ë ViÖt Nam ta nãi riªng. Tõ khi §¶ng vµ nhµ níc
ta chuyÓn nÒn kinh tÕ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· xem nã lµ nhiÖm vô cÊp
b¸ch tríc m¾t, còng nh vÒ l©u dµi, nªn ®· tiÕn hµnh cïng lóc nhiÒu biÖn ph¸p cã kÕt
qu¶ vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ.
V× vËy viÖc t×m hiÓu b¶n chÊt , nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t lµ ®iÒu hÕt søc
quan träng vµ cÇn thiÕt . Tõ ®ã ta cã thÓ t×m ra gi¶i ph¸o tèi u nhÊt ®Ó kh¾c phôc l¹m
ph¸t vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt . L¹m ph¸t lu«n ®i kÌm víi t¨ng trëng kinh
tÕ vµ lµ kÎ thï cña t¨ng trëng kinh tÕ . NÕu chÝnh phñ kh«ng cè nh÷ng chÝnh s¸ch ta×
chÝnh linh ho¹t th× nÒn kinh tÕ sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i , l¹m ph¸t ë møc cao nh
nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kØ 80 ë níc ta.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
TµI LIÖU THAM KH¶O
1. T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ sè 9-1999
2. T¹p chÝ ng©n hµng sè 16-1999, sè 18-1999, sè 3-2000
3. T¹p chÝ tµi chÝnh th¸ng 8-1998, th¸ng 9-1999, th¸ng 10-2001
4. T¹p chÝ ng©n hµng sè 12-2001
5. T¹p chÝ Céng s¶n sè 9-2000
6. B¸o Sµi Gßn gi¶i phãng 17-4-1999
7. Gi¸o tr×nh kinh tÕ vÜ m«
8. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Phô lôc
Lêi më ®Çu ............................................................................................................. 1
Ch¬ng I – Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ l¹m ph¸t vµ mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng
trëng kinh tÕ .............................................................................................................. 2
I. Kh¸i niÖm vÒ l¹m ph¸t ........................................................................................ 2
1. L¹m ph¸t lµ g× ? ............................................................................................... 2
2. Lý thuyÕt vÒ mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ ....................... 2
3. T¨ng trëng kinh tÕ vµ c¸c c«ng cô ph¶n ¸nh .................................................. 2
4. Nguyªn nh©n g©y l¹m ph¸t .............................................................................. 3
5. Mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ ........................................... 3
II. C¸c quan niÖm vÒ l¹m ph¸t trong lÞch sö kinh tÕ cËn ®¹i .................................... 3
1. Quan niÖm thø nhÊt .......................................................................................... 4
2. Quan niÖm thø hai ........................................................................................... 4
3. Quan niÖm thø ba ............................................................................................. 5
Ch¬ng II – Thùc tr¹ng l¹m ph¸ vµ mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh
tÕ ë ViÖt nam .............................................................................................................. 6
I.Nguyªn nh©n c¬ b¶n g©y ra l¹m ph¸t ................................................................... 6
1. Nguyªn nh©n thø nhÊt ...................................................................................... 6
2. Nguyªn nh©n thø hai ........................................................................................ 6
II. Thùc tiÔn trong mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ ..................... 6
1. C¸c b»ng chøng thùc nghiÖm .......................................................................... 6
2. Thùc tiÔn cña vÊn ®Ò ........................................................................................ 8
Ch¬ng III – C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc l¹m ph¸t .................................................. 11
I. Nh÷ng biÖn ph¸p t×nh thÕ ................................................................................. 11
II. Nh÷ng biÖn ph¸p chiÕn lîc ........................................................................... 12
III. Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë níc ta hiÖn nay .............. 12
KÕt luËn .............................................................................................................. 15
Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................................... 16
- Xem thêm -