Tài liệu Vận tải hàng không và sự phát triển của thương mại việt nam

Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu Ch−¬ng I: Hµng kh«ng víi sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i trªn thÕ giíi 1 I. T×nh h×nh nÒn th−¬ng m¹i thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 1 1. T×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi 1 2. Th−¬ng m¹i thÕ giíi nh÷ng n¨m võa qua 3 II. Tæng quan vÒ thÞ tr−êng hµng kh«ng thÕ giíi 5 1. T×nh h×nh vËn t¶i hµng kh«ng thÕ giíi 5 2. T×nh h×nh ph¸t triÓn ®éi bay trªn thÕ giíi 9 3. Nhu cÇu chuyªn chë b»ng ®−êng hµng kh«ng trªn thÕ giíi 11 III. ¶nh h−ëng qua l¹i gi÷a hµng kh«ng vµ sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i thÕ giíi 1. Sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i ®em ®Õn nh÷ng tiÒm n¨ng thÞ tr−êng hµng kh«ng 2. T×nh h×nh kinh tÕ nãi chung vµ th−¬ng m¹i nãi riªng ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng 3. Ph¸t triÓn bu«n b¸n th«ng qua vËn t¶i hµng kh«ng Ch−¬ng II: Hµng kh«ng víi sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i t¹i ViÖt Nam 14 14 16 21 23 I. Th−¬ng m¹i ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y 23 1. Vµi nÐt vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 23 2. Th−¬ng m¹i thËp kû 90 31 3. Dù b¸o nhu cÇu vËn chuyÓn hµng kh«ng ViÖt Nam 33 II. VËn t¶i hµng kh«ng tr−íc yªu cÇu cña ph¸t triÓn th−¬ng m¹i 36 1. Vai trß cña hµng kh«ng ®èi víi sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ë ViÖt Nam 36 2. M¹ng ®−êng bay 42 3. C¸c lo¹i hµng chuyªn chë b»ng ®−êng hµng kh«ng 45 1 4. Khèi l−îng hµnh kh¸ch, hµng ho¸ vËn chuyÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 46 5. §Þnh h−íng ph¸t triÓn vËn chuyÓn hµng hãa b»ng ®−êng hµng kh«ng 50 III. Sù t¸c ®éng cña ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ®Õn vËn t¶i hµng kh«ng 53 1. Sù t¸c ®éng cña chiÕn l−îc xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2010 ®Õn vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®−êng hµng kh«ng 53 2. Qu¸ tr×nh héi nhËp th−¬ng m¹i vµ héi nhËp cña hµng kh«ng ViÖt Nam 56 IV. Ph¸t triÓn th−¬ng m¹i th«ng qua ®−êng hµng kh«ng 60 1. NhiÖm vô chiÕn l−îc cña hµng kh«ng ViÖt Nam 60 2. §Þnh h−íng ph¸t triÓn vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®−êng hµng kh«ng Ch−¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn bu«n b¸n th«ng qua ®−êng hµng kh«ng ViÖt Nam I. Nh÷ng tån t¹i cña chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®−êng hµng kh«ng ViÖt Nam 62 64 64 1. Thùc tr¹ng chÊt l−îng dÞch vô vËn chuyÓn 64 2. N¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng kh«ng ViÖt Nam 68 II. Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña hµng kh«ng ViÖt Nam 74 1. §Èy m¹nh ph¸t triÓn ®éi bay 74 2. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý 76 3. C¸c chÝnh s¸ch Marketing 77 4. T¨ng c−êng liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c hWng hµng kh«ng trªn thÕ giíi 82 III. Mét sè gi¶i ph¸p më réng vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®−êng hµng kh«ng 1. Më réng vËn chuyÓn hµng ho¸ trong n−íc b»ng ®−êng hµng kh«ng 2. Më réng vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®−êng hµng kh«ng KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o 2 84 84 91 lêi nãi ®Çu VËn t¶i hµng kh«ng lµ mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän ®¹i diÖn cho ph−¬ng thøc vËn t¶i tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i, ngµy cµng ®ãng vai trß to lín vµ cã ¶nh h−ëng quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ – v¨n ho¸ - xW héi, an ninh vµ quèc phßng cña ®Êt n−íc. Ra ®êi n¨m 1956, ngµnh hµng kh«ng ViÖt Nam ®W cã nh÷ng b−íc chuyÓn biÕn kh«ng ngõng, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vËn chuyÓn, phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, gãp phÇn ®−a n−íc ta héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. MÆt kh¸c nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn kinh tÕ – xW héi do chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ N−íc còng ®W t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn ngµnh hµng kh«ng ViÖt Nam. Cïng víi trµo l−u ®æi míi cña ®Êt n−íc, ngµnh hµng kh«ng ViÖt Nam còng ®W chuyÓn m×nh tõ mét ngµnh kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ bao cÊp víi ®éi m¸y bay l¹c hËu chñ yÕu lµ do Liªn X« (cò) chÕ t¹o, c¸c s©n bay ®−îc x©y dùng tõ nhiÒu n¨m tr−íc, c¸c trang thiÕt bÞ qu¶n lý bay nghÌo nµn, ch¾p v¸, ngµy nay hµng kh«ng ViÖt Nam ®W ®¹t ®−îc nh÷ng b−íc tiÕn ®¸ng kÓ víi ®éi m¸y bay ngµy cµng ®−îc hiÖn ®¹i ho¸, víi c¬ së h¹ tÇng kh«ng ngõng ®−îc n©ng cÊp vµ hoµn thiÖn, m« h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý ®−îc hîp lý ho¸, m¹ng ®−êng bay néi ®Þa còng nh− quèc tÕ ®−îc më réng. Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®W ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng kÓ, khèi l−îng vËn chuyÓn t¨ng lªn theo tõng n¨m kh«ng chØ ë vËn chuyÓn hµnh kh¸ch mµ c¶ trong vËn chuyÓn hµng ho¸. Tuy nhiªn trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ khu vùc nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, hµng kh«ng ViÖt Nam còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng b−íc th¨ng trÇm. MÆt kh¸c, trong t×nh h×nh c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng hµng kh«ng thÕ giíi ngµy cµng gay g¾t, c¬ së vËt chÊt còng nh− c«ng nghÖ vµ kü thuËt cña hµng kh«ng ViÖt Nam mÆc dï ®W cã nhiÒu nç lùc c¶i tiÕn song vÉn cßn chËm h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n−íc trong khu vùc khiÕn cho kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng kh«ng ViÖt Nam cßn thÊp. 3 Víi vai trß lµ mét chiÕc cÇu nèi liÒn ViÖt Nam víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi còng nh− gi÷a c¸c vïng trong c¶ n−íc ®ång thêi lµ mét ngµnh kinh tÕ mang l¹i mét nguån thu ®¸ng kÓ cho ®Êt n−íc, ngµnh hµng kh«ng ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu h¬n n÷a ®Ó t−¬ng xøng víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn th−¬ng m¹i ®Êt n−íc. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng thùc tÕ trªn t¸c gi¶ chän ®Ò tµi : “VËn t¶i hµng kh«ng vµ sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp víi mong muèn ®¸nh gi¸ ®óng møc nh÷ng ®ãng gãp cña ngµnh hµng kh«ng trong nÒn th−¬ng m¹i ViÖt Nam, ®ång thêi t¸c gi¶ còng m¹nh d¹n ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn bu«n b¸n trong n−íc còng nh− bu«n b¸n quèc tÕ qua ®−êng hµng kh«ng víi hy väng vËn t¶i hµng kh«ng ViÖt Nam sÏ ®¹t ®−îc mét søc vãc míi phôc vô ®¾c lùc cho sù ph¸t triÓn cña nÒn th−¬ng m¹i ViÖt Nam. Ngoµi lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn, kho¸ luËn gåm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng I: hµng kh«ng víi sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i trªn thÕ giíi Ch−¬ng II: hµng kh«ng víi sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i t¹i viÖt nam Ch−¬ng III: mét sè gi¶i ph¸p më réng vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®−êng hµng kh«ng Trong qu¸ tr×nh viÕt kho¸ luËn, t¸c gi¶ nhËn ®−îc sù h−íng dÉn, chØ b¶o tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o, ®Æc biÖt lµ gi¸o viªn h−íng dÉn TiÕn sü Vò SÜ TuÊn, sù gióp ®ì cña c¸c c¸n bé ViÖn Khoa häc hµng kh«ng, sù ®éng viªn cña gia ®×nh vµ b¹n bÌ. Nh©n dÞp nµy, t¸c gi¶ xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi c¸c thÇy c« gi¸o vµ nh÷ng ng−êi ®W gióp ®ì t¸c gi¶ hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. 4 ch−¬ng I: HµNG KH¤NG VíI Sù PH¸T TRIÓN TH¦¥NG M¹I TR£N THÕ GIíI I. T×nh h×nh nÒn th−¬ng m¹i thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 1. T×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi Trong b¸o c¸o ®¸nh gi¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi n¨m 2000, Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) cho r»ng mÆc dï gi¸ dÇu má trªn thÕ giíi ®W t¨ng 60% so víi n¨m 1999 nh−ng ¶nh h−ëng cña viÖc gi¸ dÇu t¨ng cao kh«ng ®¸ng kÓ so víi cuéc khñng ho¶ng dÇu má trong thËp kû 70 vµ c¸c thÞ tr−êng tµi chÝnh kh¸ yªn ¾ng. Theo OECD, kinh tÕ thÕ giíi n¨m 2000 ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng lµ 4,1% cao h¬n 0,6% so víi møc 3,5% dù ®o¸n håi ®Çu n¨m vµ lín h¬n 1,1% so víi møc 3% cña n¨m 1999. Uû ban kinh tÕ – xW héi cña Liªn hîp quèc ®−a ra ®¸nh gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ thÕ giíi lµ 4,3%. C¸c chuyªn gia cña “Business Week” ®¸nh gi¸ lµ 4,5% cao h¬n 1,5 % so víi n¨m 1999. Cßn quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) vµ ng©n hµng thÕ giíi (WB) ®−a ra ®¸nh gi¸ l¹c quan r»ng tèc ®é t¨ng tr−ëng cña kinh tÕ toµn cÇu lµ 4,7% t¨ng 0,5% so víi dù b¸o håi th¸ng 4 n¨m 2000. ChØ duy nhÊt t¹p chÝ EIU (the Economic Intelligentce Unit) ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi chËm l¹i, chØ lµ 2,8% thÊp h¬n 0,2%so víi møc 3% n¨m 1999. Tuy cã nhiÒu ®¸nh gi¸ kh¸c nhau vÒ tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ thÕ giíi song vÒ c¬ b¶n phÇn lín c¸c c¬ quan nghiªn cøu kinh tÕ trªn toµn thÕ giíi ®Òu thèng nhÊt nhËn ®Þnh chung lµ n¨m 2000, kinh tÕ thÕ giíi t¨ng tr−ëng nhanh vµ ®¹t møc t¨ng cao nhÊt trong h¬n mét thËp kû qua. Ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, ®Çu t− ®−îc t¨ng c−êng m¹nh mÏ ®W gióp cho sù phôc håi ph¸t triÓn kinh tÕ ë phÇn lín c¸c quèc gia, khu vùc trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ kinh tÕ Mü, ch©u ¢u vµ ch©u ¸. IMF vµ WB cho r»ng “kinh tÕ thÕ giíi ®¹t 5 ®−îc møc t¨ng tr−ëng cao nhÊt trong h¬n mét thËp kû qua lµ nhê sù t¨ng tr−ëng m¹nh cña kinh tÕ Mü, ch©u ¢u vµ sù tiÕp tôc phôc håi cña c¸c nÒn kinh tÕ Ch©u ¸. Theo ®¸nh gi¸ cña IMF, WB vµ c¸c c¬ quan nghiªn cøu kinh tÕ trªn thÕ giíi sù phôc håi cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n, sù khëi s¾c cña kinh tÕ EU vµ t¨ng tr−ëng kû lôc ë Mü gãp phÇn t¹o ra sù t¨ng tr−ëng trªn mét ph¹m vi lín cña thÕ giíi, lµm cho bøc tranh kinh tÕ thÕ giíi s¸ng sña h¬n trong thËp kû qua. Ngµnh hµng kh«ng chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña t×nh h×nh kinh tÕ nµy. Kinh tÕ ph¸t triÓn t¹o nªn nh÷ng nhu cÇu lín cho ngµnh hµng kh«ng. Kh«ng chØ l−îng kh¸ch du lÞch quèc tÕ t¨ng nhanh do thu nhËp t¨ng mµ c¶ l−îng hµng ho¸ chuyªn chë b»ng ®−êng hµng kh«ng còng t¨ng do kinh tÕ ph¸t triÓn kÐo theo sù gia t¨ng c¸c hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu vµ cïng víi nã lµ c¸c hîp ®ång chuyªn chë. Ngµy nay khi ®êi sèng ®−îc n©ng cao cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu th× ng−êi tiªu dïng kh«ng chØ ®ßi hái hµng ho¸ cã chÊt l−îng cao, gi¸ rÎ mµ cßn ®ßi hái hµng ho¸ kÞp thêi, ®óng mïa vô do ®ã hµng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn nghiÖp vô chuyªn chë hµng ho¸. NÕu vµo kho¶ng n¨m 1997 khi khñng ho¶ng kinh tÕ x¶y ra ë Ch©u ¸ khiÕn c¸c c«ng ty hµng kh«ng ®Òu l©m vµo t×nh tr¹ng lç vèn thËm chÝ nhiªï hWng ®W ph¶i tuyªn bè ph¸ s¶n th× trong n¨m 2000 cïng víi sù phôc håi kinh tÕ hµng kh«ng l¹i ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng cao. §iÒu ®ã cho thÊy ¶nh h−ëng rÊt lín cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ víi sù ph¸t triÓn cña hµng kh«ng. Theo nh÷ng dù b¸o chÝnh thøc trong n¨m 2001 – 2002 tèc ®é t¨ng tr−ëng cña kinh tÕ thÕ giíi sÏ chËm l¹i chót Ýt ®¹t 4,2% so víi møc 4,7% n¨m 2000. IMF l−u ý r»ng c¸c nguy c¬ vÉn ®ang tiÒm Èn trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thø nhÊt lµ sù mÊt c©n b»ng trong tµi kho¶n vWng lai cña Mü, lªn tíi 400 tû USD. Thø hai lµ t×nh h×nh b¹o lùc ngµy cµng gia t¨ng ë Trung §«ng lµm cho gi¸ dÇu má t¨ng dÉn ®Õn c¸c thÞ tr−êng chøng kho¸n bÞ gi¶m sót khi nçi ¸m ¶nh vÒ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t míi trªn toµn cÇu khiÕn c¸c nhµ ®Çu t− lo ng¹i. Thø ba lµ vÊn ®Ò nî cña c¸c n−íc nghÌo, mét ®Ò tµi cã tÝnh 6 thêi sù cña nhiÒu héi nghÞ quèc tÕ. Thø t− lµ t¸c ®éng cña hiÖu øng nhµ kÝnh. Nh÷ng nguy c¬ nµy còng khiÕn c¸c hWng hµng kh«ng ph¶i xem xÐt l¹i ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh còng nh− dù tÝnh ®Çu t− trong t−¬ng lai. 2. Th−¬ng m¹i thÕ giíi trong nh÷ng n¨m võa qua Tèc ®é bu«n b¸n t¨ng h¬n hai lÇn. Ho¹t ®éng th−¬ng m¹i toµn cÇu khëi s¾c víi tèc ®é t¨ng tr−ëng ®¹t 10% cao h¬n 2 lÇn so víi møc 4,3% n¨m 1999 vµ h¬n 2,5 lÇn so víi møc 3,8% n¨m 1998. Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®¸nh gi¸ “s¶n xuÊt quèc tÕ më réng m¹nh mÏ lµ do c¸c liªn kÕt kinh tÕ ®−îc t¨ng c−êng h¬n bao giê hÕt, tõ B¾c Mü cho ®Õn Ch©u ¢u, Ch©u Phi vµ Trung ¸. ChÝnh nhu cÇu ë B¾c Mü vµ Ch©u ¸ ®W gióp th−¬ng m¹i hµng ho¸ thÕ giíi t¨ng m¹nh”. Trong khi ®ã dßng vèn ®Çu t− n−íc ngoµi trªn thÕ giíi t¨ng lªn møc kû lôc do xu h−íng s¸p nhËp c¸c c«ng ty lín nhÊt thµnh c¸c c«ng ty khæng lå tiÕp tôc diÔn ra m¹nh mÏ. ThÞ tr−êng tµi chÝnh tiÒn tÖ thÕ giíi n¨m 2000 ®−îc ®Æc tr−ng bëi mét lo¹t c¸c sù kiÖn ph¶n ¸nh nh÷ng nguy c¬ g©y bÊt æn ®Þnh vµ tÝnh hay biÕn ®éng vèn cã cña lÜnh vùc nµy (gi¸ dÇu má leo thang, nguy c¬ bïng næ l¹m ph¸t ë nhiÒu n−íc, ®ång Euro tôt dèc, ®ång Yªn dao ®éng thÊt th−êng, c¸c cæ phiÕu c«ng nghÖ cao gi¶m gi¸) còng nh− nh÷ng chÝnh s¸ch ph¶n øng cña c¸c chÝnh phñ trªn thÕ giíi nh»m duy tr× sù æn ®Þnh vµ t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Giao l−u bu«n b¸n ®W v−ît qua biªn giíi gi÷a c¸c quèc gia. Ngµy nay ngo¹i th−¬ng ®W trë thµnh mét ngµnh kh«ng thÓ thiÕu ®−îc kh«ng chØ ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn mµ ngay c¶ ®èi víi nh÷ng n−íc cã nÒn kinh tÕ khæng lå. Th−¬ng m¹i thÕ giíi ph¸t triÓn nhén nhÞp t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m vµ trë thµnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña c¸c n−íc. HÇu hÕt c¸c n−íc trªn thÕ giíi ®Òu nç lùc trong viÖc ph¸t triÓn bu«n b¸n víi c¸c n−íc trong khu vùc còng nh− víi c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi vµ viÖc tham gia tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi trë thµnh môc tiªu cña nhiÒu n−íc. ChÝnh trµo l−u nµy ®W t¹o ra c¸c nhu cÇu lín cho hµng kh«ng. 7 XuÊt nhËp khÈu cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi §¬n vÞ: TriÖu ®« la Mü 1995 1996 1997 1998 1999 XuÊt khÈu 5103600 5320000 5504900 5418100 5587800 NhËp khÈu 5163800 5413700 5597700 5522400 5739800 C¸n c©n th−¬ng m¹i -60200 -93700 -92800 -104300 -152000 XuÊt khÈu 584743 625073 688697 682138 702098 NhËp khÈu 770852 822025 899020 844353 1059435 C¸n c©n th−¬ng m¹i -186109 -196952 -210323 -262215 -357337 XuÊt khÈu 443116 410901 420957 387927 419367 NhËp khÈu 335882 349152 338754 280484 311262 C¸n c©n th−¬ng m¹i 107234 61749 82203 107443 108105 XuÊt khÈu 148797 151197 182877 183589 195150 NhËp khÈu 129113 138944 142189 140305 165788 C¸n c©n th−¬ng m¹i 19684 12253 40688 43284 29362 XuÊt khÈu 81096 88599 88288 74888 74663 NhËp khÈu 60945 68828 73660 60476 40429 C¸n c©n th−¬ng m¹i 20151 19771 14628 14412 34234 XuÊt khÈu 118268 125614 124985 109895 114689 NhËp khÈu 124507 131338 132437 104719 111060 -6239 -6324 -7452 5176 3629 XuÊt khÈu 173750 180750 188059 174002 173885 (®Æc khu hµnh chÝnh NhËp khÈu 192751 198550 208614 184518 179520 Trung Quèc) C¸n c©n th−¬ng m¹i -19001 -17800 -20555 -10516 -5635 ThÕ giíi Mü NhËt B¶n Trung Quèc Nga Singapore C¸n c©n th−¬ng m¹i Hång k«ng Nguån: Niªn gi¸m Thèng kª cña Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ th¸ng 3 n¨m 2001 Nh− vËy t×nh h×nh bu«n b¸n gi÷a c¸c n−íc trong giai ®o¹n 1995 – 1999 Ýt biÕn ®éng, t¨ng nhÑ qua c¸c n¨m. §Õn n¨m 2000 th−¬ng m¹i thÕ giíi ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng cao t¨ng 10% cao gÊp 2 lÇn so víi n¨m 1999 vµ lµ møc t¨ng cao nhÊt trong 10 n¨m qua. Cïng víi tèc ®é t¨ng cña th−¬ng m¹i thÕ giíi hµng kh«ng còng ®¹t tèc ®é t¨ng ®¸ng kÓ ®¹t møc 9,4% n¨m 2000 trong ®ã riªng vËn chuyÓn hµng ho¸ ®¹t 8,3% t¨ng 1,7% so víi 6,6% 8 n¨m tr−íc. §iÒu nµy cho thÊy r»ng th−¬ng m¹i ®W ®em ®Õn cho hµng kh«ng nh÷ng tiÒm n¨ng ph¸t triÓn lín. MÆt kh¸c còng ph¶i thÊy r»ng vËn t¶i hµng kh«ng còng ®W t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn nhanh chãng c¸c hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu víi −u thÕ vÒ tèc ®é vµ tÝnh an toµn, ®ãng gãp kh«ng nhá vµo tèc ®é ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y. II. Tæng quan vÒ thÞ tr−êng hµng kh«ng thÕ giíi 1. T×nh h×nh vËn t¶i hµng kh«ng thÕ giíi Hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ tr¶i qua gÇn 80 n¨m ph¸t triÓn cña lÞch sö hiÖn ®¹i, ®ang ë thêi kú ph¸t triÓn rùc rì vµ trë thµnh mét céng ®ång v÷ng m¹nh mµ c¸c quèc gia lÇn l−ît tham gia ®Ó hßa nhËp vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña chÝnh m×nh vµ cña céng ®ång. HiÖp héi c¸c hWng hµng kh«ng Ch©u ¢u ®W th«ng b¸o r»ng c¸c hWng hµng kh«ng Ch©u ¢u t¨ng 12%, c¸c hWng hµng kh«ng Mü t¨ng 6%, Ch©u ¸ vµ Trung §«ng t¨ng 12,6% lîi nhuËn hµng n¨m. Nh÷ng n¨m võa qua tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n cña sè l−îng hµnh kh¸ch trªn thÕ giíi lµ 5,8%/ n¨m vµ theo dù tÝnh sÏ gi¶m xuèng cßn 4,9% trong giai ®o¹n 2000 – 2014. Trong khi ®ã vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®−êng hµng kh«ng còng t¨ng lªn. Theo ®¸nh gi¸ vÒ dµi h¹n th× chØ sè l−îng vËn t¶i hµng ho¸ thùc hiÖn t¨ng 6,6%/ n¨m. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµng kh«ng d©n dông trªn toµn thÕ giíi hµng kh«ng khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng lµ n¬i cã tèc ®é ph¸t triÓn cao nhÊt vµ ngµy cµng trë nªn mét thÞ tr−êng hµng kh«ng quan träng thu hót sù chó ý nhiÒu nhÊt. C¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn lµm cho giao l−u bu«n b¸n trong khu vùc vµ víi c¸c khu vùc kh¸c ngµy cµng gia t¨ng kÐo theo ngµnh dÞch vô vµ du lÞch còng ph¸t triÓn. Sè l−îng kh¸ch du lÞch còng nh− hµng ho¸ chuyªn chë tíi khu vùc nµy vµ tõ khu vùc nµy ®Õn c¸c n−íc trªn thÕ giíi ngµy cµng t¨ng m¹nh. §©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng trong khu vùc nµy. Dù b¸o thÞ phÇn cña khu vùc nh− sau: 9 Khu vùc 2000 2010 Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng 39,2% 51,1% PhÇn cßn l¹i cña thÕ giíi 60,8% 48,9% Nguån: T¹p chÝ hµng kh«ng thÕ giíi th¸ng 6/1998 Dù b¸o nµy kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ ngµy cµng t¨ng cña hµng kh«ng khu vùc. Tuy nhiªn ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nµy hµng kh«ng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng còng cÇn ph¶i cã nç lùc ®¸ng kÓ. Sù tôt gi¸ cña c¸c ®ång tiÒn Ch©u ¸ lµ mét nh©n tè ¶nh h−ëng lín ®èi víi c¸c hWng hµng kh«ng do 80% chi phÝ cña c¸c hWng lµ thanh to¸n b»ng ®ång ®« la Mü. Mét sè hWng ®W cè g¾ng chuyÓn m¸y bay sang khai th¸c t¹i c¸c tuyÕn thu nhËp b»ng ®« la Mü nh−ng do sù gi¶m gi¸ vÐ b¸n nªn lîi nhuËn gi¶m. N¹n nh©n ®Çu tiªn cña cuéc khñng ho¶ng Ch©u ¸ lµ c¸c hWng hµng kh«ng néi ®Þa cña Indonesia “Sempati” do ®ång rupiah ®W mÊt gi¸ h¬n 80% so víi ®ång ®«la trong n¨m 1998. C¸c hWng hµng kh«ng m¹nh trong khu vùc nh− Singapore Airlines cuèi cïng sÏ cã lîi tõ viÖc c¸c hWng kh¸c c¾t gi¶m ho¹t ®éng. Khèi l−îng hµng ho¸ vËn chuyÓn còng ®W gi¶m sót mÆc dï kh«ng gi¶m nghiªm träng nh− l−îng hµnh kh¸ch. XuÊt khÈu hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao cña Ch©u ¸, trô cét cña hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®−êng hµng kh«ng vÉn ë møc cao. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh vµ kinh tÕ g©y thiÖt h¹i lín ®Õn doanh thu, qu¸ tr×nh tù do ho¸ cña c¸c hWng hµng kh«ng trong khu vùc. C¸c hWng hµng kh«ng nµy do cæ phÇn ho¸ cao vµ sö dông nhiÒu lao ®éng nªn rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng biÕn ®éng nhanh trªn thÞ tr−êng hµng kh«ng. §ång tiÒn c¸c n−íc bÞ mÊt gi¸ tèc ®é t¨ng tr−ëng gi¶m ®ét ngét. Nh÷ng khã kh¨n hiÖn nay ®ang th¸ch thøc c¸c hWng hµng kh«ng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng lµ lêi c¶nh t×nh vÒ sù cÇn thiÕt cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n vµ dµi h¹n trong qu¶n lý c¸c hWng hµng kh«ng. C¸c hWng hµng kh«ng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng ®W tõng t¹o ra ®−îc gi¸ trÞ kinh tÕ nh−ng trong vßng 2 n¨m qua hä ®W mÊt ®i gi¸ trÞ ®ã. Trong qu¸ khø hä ®W lùa chän c¸c thÞ tr−êng thuËn lîi vÒ tuyÕn bay vµ kh¸ch hµng, t¹o 10 dùng thÕ c¹nh tranh dùa trªn thu nhËp kinh tÕ. Lo¹i hµnh kh¸ch giíi kinh doanh cã thÓ s½n sµng chÊp nhËn c−íc phÝ cao mét thêi chiÕm tû lÖ cao trong tæng sè hµnh kh¸ch th× nay ®W bÞ sè hµnh kh¸ch rÊt nh¹y c¶m vÒ gi¸ c−íc thay thÕ. T− nh©n ho¸ vµ tù do ho¸ ®W gãp phÇn më cöa bÇu trêi vµ lµm t¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ trÞ, lµm gi¶m lîi nhuËn kinh doanh. Ngµy 5 th¸ng 8 n¨m 1998 Cathay Pacific Airline cho biÕt hWng ®W bÞ thua lç lín trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998 lÇn ®Çu tiªn kÓ tõ khi hWng ®ang ký ho¹t ®éng vµo n¨m 1986. Theo sè liÖu thèng kª do tæ chøc du lÞch quèc tÕ cña Mü trong suèt 5 n¨m ho¹t ®éng cña c¸c hWng hµng kh«ng tõ c¸c n¬i kh¸c tíi Mü vµ tõ Mü ®i c¸c n¬i kh¸c trªn c¸c tuyÕn bay xuyªn Th¸i B×nh D−¬ng chiÕm 33% trong tæng sè thÞ phÇn vËn chuyÓn vµ cao h¬n trªn 10% so víi thÞ tr−êng ë khu vùc xuyªn §¹i T©y D−¬ng. ThÞ tr−êng vËn t¶i hµng kh«ng ë khu vùc nµy cã møc t¨ng tr−ëng nhanh nh− vËy tr−íc hÕt ph¶i nãi ®Õn vai trß vµ sù ®ãng gãp ®¸ng kÓ cña c¸c hWng hµng kh«ng Ch©u ¸ sau ®ã lµ c¸c hWng hµng kh«ng Ch©u Mü. Sè liÖu thèng kª cßn nªu râ chØ riªng ho¹t ®éng cña c¸c hWng hµng kh«ng Ch©u ¸ vµ Mü ®W chiÕm trªn mét nöa thÞ phÇn cña khu vùc nµy mÆc dï trong n¨m 1997 do nÒn kinh tÕ cña khu vùc Ch©u ¸ cã nhiÒu biÕn ®éng do sù tôt gi¸ cña ®ång tiÒn khu vùc víi ®ång ®« la Mü nªn ho¹t ®éng cña mét sè hWng hµng kh«ng bÞ thua lç vµ khã kh¨n nh− hWng Korean Airlines, Eva Airlines, Asiana Airlines. Vai trß vµ sù ®ãng gãp to lín cña c¸c hWng hµng kh«ng Ch©u ¸ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng vËn t¶i hµng kh«ng thÕ giíi ®Æc biÖt lµ khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng lµ hiÓn nhiªn kh«ng thÓ phñ nhËn ®−îc. Los Angeles lµ cöa ngâ lín nhÊt cña Mü mµ c¸c hWng hµng kh«ng lín cña Ch©u ¸ khai th¸c c¸c ho¹t ®éng bay xuyªn Th¸i B×nh D−¬ng trong khi Honolulu trë thµnh cöa ngâ lín nhÊt ®Ó kh¸ch du lÞch NhËt B¶n lui tíi, víi møc t¨ng tr−ëng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 25%. Mét vµi sè liÖu kinh doanh cña 8 hWng 11 hµng kh«ng lín ë Ch©u ¸ sÏ cho thÊy bøc tranh hµng kh«ng cña khu vùc n¨ng ®éng nµy: a. HWng All Nippon Airways (ANA) - N¨m 1998 lç thùc 39 triÖu USD - N¨m 1999 dù b¸o lç 42 triÖu USD b. HWng China Airlines (§µi Loan) - N¨m 1997 lWi thùc 74 triÖu USD - N¨m 1998 dù b¸o lWi 3 triÖu USD c. HWng Japan Airlines (JAL) - N¨m 1998 lç thùc 462 triÖu USD - N¨m 1999 dù b¸o lç 26 triÖu USD d. HWng Korean Airlines (Hµn Quèc) - N¨m 1997 lç thùc 753 triÖu USD - N¨m 1998 dù b¸o lç 139 triÖu USD e. HWng Malaysia Airlines (MAS) - N¨m 1998 lç thùc 68 triÖu USD - N¨m 1999 dù b¸o lç 88 triÖu USD g. HWng Qantas Airway («xtraylia) - N¨m 1998 lç thùc 149 triÖu USD - N¨m 1999 lîi nhuËn thù 168 triÖu USD h. Singapore Airlines (SIA) - N¨m 1998 lîi nhuËn thùc 788 triÖu USD - N¨m 1999 dù b¸o lîi nhuËn 494 triÖu USD i. Thai Airways (THAI) - N¨m 1998 lîi nhuËn rßng 50 triÖu USD - N¨m 1999 dù b¸o lç thùc 250 triÖu USD Nguån: Th«ng tin hµng kh«ng sè 34/1998 2. T×nh h×nh ph¸t triÓn ®éi bay trªn thÕ giíi 12 C«ng nghÖ vµ kü thuËt hiÖn ®¹i ®ang biÕn ®æi vÒ chÊt ho¹t ®éng cña ngµnh hµng kh«ng. Trong nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû 20 ®W ra ®êi nhiÒu thÕ hÖ m¸y bay míi cã chØ sè kinh tÕ - kü thuËt tèt nhÊt, tiÖn nghi cho hµnh kh¸ch vµ ng−êi l¸i, sö dông víi chÊt liÖu míi, c«ng nghÖ tin häc, trÝ tuÖ nh©n t¹o, tiÕng ån thÊp...Trong khi ®ã trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh phi trËt tù ho¸ ho¹t ®éng kh«ng t¶i, møc ®é c¹nh tranh gi÷a c¸c hWng hµng kh«ng ngµy cµng khèc liÖt, sù xuÊt hiÖn nh÷ng siªu hWng hµng kh«ng, c¸c tô ®iÓm trôc nan hoa ...®ang ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµng kh«ng d©n dông ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. USA – BIAS mét tæ chøc ®−îc thµnh lËp ®Ó phôc vô cho c¸c chuyÕn bay quèc tÕ tíi c¸c thµnh phè cña Mü ®W chØ ra r»ng lo¹i m¸y bay Boeing 767 míi bay gi÷a London vµ Mü ®W t¹o ra lîi Ých kinh tÕ trùc tiÕp (lo¹i trõ sù giao ®éng cña nÒn kinh tÕ) kho¶ng 240 triÖu USD trong n¨m ®Çu tiªn. Trong khi ®ã c¸c m¸y bay Boeing 767 míi gi÷a Tokyo vµ Mü ®W t¹o ra lîi Ých kinh tÕ tíi 720 triÖu USD. Tuy nhiªn nh÷ng khã kh¨n trong kinh tÕ còng nh− th−¬ng m¹i thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua ®W cã nhiÒu ¶nh h−ëng ®Õn lÜnh vùc ph¸t triÓn ®éi bay cña ngµnh hµng kh«ng. HWng Boeing - hWng s¶n xuÊt m¸y bay Mü ®øng hµng ®Çu thÕ giíi th«ng b¸o kÕ ho¹ch sÏ c¾t gi¶m 48000 c«ng ¨n viÖc lµm do nhÞp ®é l¾p r¸p m¸y bay bÞ chËm l¹i. Boeing cho biÕt râ møc t¨ng tr−ëng giao th«ng hµng kh«ng trong n−íc còng nh− trªn thÞ tr−êng quèc tÕ ®W gi¶m ®¸ng kÓ tõ khi cuéc khñng ho¶ng Ch©u ¸ bïng næ håi th¸ng 7 n¨m 1997 tõ Th¸i Lan. PhÇn lín c¸c hµng hµng kh«ng ®Òu ph¶i chÞu thua lç. Vµi nÐt vÒ ®éi ngò m¸y bay cña c¸c hWng hµng kh«ng trªn thÕ giíi: a. Japan Airlines (JAL): 146 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 11,3. b. Quantas Airways (Quantas): 129 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 9,6. c. Korean Air: 113 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 7,02. 13 d. Malaysia Airlines (MAS): 95 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 4,83. e. Singapore Airlines (SIA): 89 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 4,92. f. Thai Airways (THAI): 74 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 6,75. g. Cathay Pacific (Hång K«ng): 62 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 6,89. h. Philippin Airlines (PAL): 56 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 7,72. i. Garuda (Indonesia): 48 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 10,54. j. China Airlines (§µi Loan): 47 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 9,06. k. Air New Zealand: 73 chiÕc m¸y bay víi sè n¨m sö dông trung b×nh 10,13. Nguån: Th«ng tin hµng kh«ng sè 12/1998 T×nh h×nh dù b¸o vÒ ph¸t triÓn ®éi bay trªn thÕ giíi còng cho thÊy viÔn c¶nh tèt ®Ñp cña ngµnh hµng kh«ng trong t−¬ng lai. Sè l−îng m¸y bay bæ sung Lo¹i m¸y bay (sè ghÕ) 2000 - 2004 2005 - 2009 2010 - 2014 Tæng sè 50 - 90 535 268 241 1044 91 - 120 529 397 522 1448 121 - 170 956 943 1556 3455 171 - 240 557 802 1138 2497 241 - 350 307 375 393 1075 Trªn 350 700 903 1107 2710 Nguån: Outlook - Boeing 1995 14 Sè l−îng m¸y bay vµo cuèi c¸c n¨m Lo¹i m¸y bay (sè ghÕ) 2004 2009 2014 50 - 90 1273 1497 1626 91 - 120 2288 2534 1727 121 - 240 5092 5840 6627 171 - 240 2216 2889 3649 241 – 350 1577 1797 2108 trªn 350 2152 2930 3942 Nguån: Outlook – Boeing 1995 3. Nhu cÇu chuyªn chë b»ng ®−êng hµng kh«ng trªn thÕ giíi Theo b¸o c¸o tæng kÕt cña ICAO c«ng bè ngµy 26/12/2000 vËn t¶i hµng kh«ng thÕ giíi ®W t¨ng c¶ vÒ khèi l−îng vËn chuyÓn lÉn hÖ sè chuyªn chë. Sè liÖu nªu trong b¸o c¸o cho thÊy khèi l−îng vËn chuyÓn chung (tÝnh theo tÊn/ km qui ®æi) cña c¸c hWng hµng kh«ng thÕ giíi t¨ng 8% vµ t¨ng 9% sè chuyÕn bay quèc tÕ th−êng lÞch. Víi møc t¨ng tr−ëng −íc tÝnh hiÖn nay tû lÖ cña §«ng ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng vÒ ®ãn kh¸ch du lÞch quèc tÕ sÏ t¨ng tõ 15% n¨m 1995 lªn h¬n 23% n¨m 2010...WTO còng dù ®o¸n r»ng t¹i c¸c n−íc Nam ¸ nh− Brun©y, Campuchia, Indonesia, Lµo, Malaysia, Myanma, Philippin, Singapore, Th¸i Lan, ViÖt Nam, ngµnh du lÞch chiÕm tíi 8,9% GDP cña khu vùc trong n¨m 1996 sÏ ®¹t tíi 9,8% n¨m 2010. Tuy nhiªn trong sè 6 n−íc cã nÒn th−¬ng m¹i lín nhÊt cña khèi, ViÖt Nam cã sè l−ît kh¸ch ®Õn Ýt nhÊt mÆc dï nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngµnh hµng kh«ng ®W ®¹t ®−îc møc t¨ng tr−ëng hiÕm thÊy. Trªn thùc tÕ dï c¸c n−íc cã møc t¨ng tr−ëng GDP cao hay thÊp h¬n nh−ng ®Òu cã sè l−ît kh¸ch du lÞch ®−êng hµng kh«ng rÊt lín. Do ®ã tû lÖ cña ViÖt Nam vÒ sè l−ît kh¸ch du lÞch b»ng hµng kh«ng thÊp h¬n khi so s¸nh víi møc t¨ng tr−ëng GDP cña n−íc nµy. 15 Sau n÷a nÕu ph©n tÝch c¶ 11 quèc gia th−¬ng m¹i chÝnh cña khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng cã thÓ thÊy chªnh lÖch gi÷a møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ thÊp h¬n vµ sè l−ît kh¸ch dïng dÞch vô hµng kh«ng nhiÒu h¬n cßn lín h¬n nhiÒu so víi tû lÖ nµy ë ViÖt Nam. Ph©n tÝch c¸c sè liÖu vÒ møc t¨ng tr−ëng GDP vµ sè l−ît kh¸ch du lÞch cho thÊy tû lÖ cña ViÖt Nam trong sè kh¸ch du lÞch hµng kh«ng cßn thÊp. VÝ dô vµo tr−êng hîp cña Malaysia, ViÖt Nam cã thÓ ®¹t ®−îc 57% hoÆc 1,9 triÖu l−ît ng−êi. ViÖt Nam cã sè l−îng hµnh kh¸ch trung b×nh so víi 6 n−íc §«ng Nam ¸ l©n cËn do vËy ViÖt Nam cã thÓ sÏ cã sè l−îng hµnh kh¸ch lín gÊp 3 lÇn n¨m 1995 trong nh÷ng n¨m tíi. Tõ n¨m 1995 Mü vµ 12 n−íc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng ®W ®µm ph¸n vÒ c¸c hiÖp ®Þnh tù do ho¸ hµng kh«ng, ngoµi ra cßn cã nh÷ng cuéc ®µm ph¸n víi nhiÒu n−íc trong khu vùc ®ang ®−îc thùc hiÖn. Malaysia vµ Singapore hai n−íc cã ®Æc ®iÓm ®Þa lý kinh tÕ xW héi gÇn víi ViÖt Nam vµ ®−îc coi lµ m« h×nh ®Ó ViÖt Nam noi theo trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn du lÞch. Brun©y vµ §µi Loan còng ®W tho¶ thuËn viÖc “më cöa bÇu trêi” víi Mü. Cßn Th¸i Lan, Trung Quèc, Hång K«ng, Macao vµ Philippin ®W ®ång ý víi c¸c tho¶ thuËn hµng kh«ng víi Mü. GÇn ®©y nhÊt, NhËt B¶n ®W tham dù víi c¸c n−íc l¸ng giÒng gÇn gòi trong viÖc tù do ho¸ dÞch vô hµng kh«ng Mü. Northwest Airline hiÖn ®ang chiÕm lÜnh phÇn lín thÞ tr−êng vËn t¶i hµng kh«ng gi÷a B¾c Mü vµ Ch©u ¸, trùc tiÕp hoÆc qua NhËt B¶n. HWng còng ®W ®ang vµ sÏ tiÕp tôc c¸c cuéc ®µm ph¸n ®Ó phÊn ®Êu cho sù th−êng xuyªn cña c¸c chuyÕn bay, ®−êng bay vµ gi¸ c¶ ®−îc thÞ tr−êng quyÕt ®Þnh mét c¸ch kinh tÕ nhÊt gi÷a c¸c s©n bay vµ c¸c ®iÓm trung gian t¹i c¸c n−íc. Lîi Ých kinh tÕ to lín ®èi víi c¸c hWng vËn chuyÓn hµng kh«ng trong viÖc më réng thÞ tr−êng víi viÖc t¨ng s¶n l−îng nh»m t¨ng doanh thu vµ gi¶m chi phÝ ®W ®−îc chøng minh. C¸c c«ng ty cã thÓ ®¹t ®−îc c¸c lîi Ých nµy mét c¸c trùc tiÕp th«ng qua c¸c ®Çu mèi phøc t¹p hoÆc th«ng qua viÖc liªn kÕt víi c¸c hWng vËn chuyÓn kh¸c. 16 Vµo n¨m 1979 sè kh¸ch du lÞch trªn toµn thÕ giíi chiÕm tíi 45% sè hµnh kh¸ch ®i m¸y bay cßn ®a sè lµ nh÷ng ng−êi ®i c«ng t¸c, nh÷ng ng−êi s½n sµng tr¶ gi¸ vÐ cao. HiÖn nay hiÖn tr¹ng nµy ®W thay ®æi, tû lÖ kh¸ch du lÞch t¨ng nhanh chãng. TÇm quan träng ngµy cµng t¨ng cña ngµnh c«ng nghiÖp gi¶i trÝ ®W ®−îc t¨ng c−êng b»ng sù ph¸t triÓn cao cña ngµnh thuª m¸y bay. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn to lín cña du lÞch hµng kh«ng ®−îc chøng minh b»ng c¸c con sè sau: cã 5% sè d©n Mü cã c¸c chuyÕn ®i ra n−íc ngoµi hµng n¨m, cã kho¶ng 5% d©n NhËt ®i ra n−íc ngoµi th−êng xuyªn vµ kho¶ng 30% d©n sè Ch©u ¢u ®W tõng ®i m¸y bay. Thªm n÷a sù gia t¨ng cña sè l−îng kh¸ch du lÞch (t¨ng 1500% trong giai ®o¹n 1959 – 1987) ®W x¶y ra mÆc dï trªn thùc tÕ cã nhiÒu quèc gia vÉn duy tr× c¸c c¶n trë to lín ®èi víi du lÞch. C¸c rµo c¶n nµy cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: lÖ phÝ s©n bay cao, h¹n chÕ sè tiÒn tèi ®a mµ mét c«ng d©n cã thÓ mang ra n−íc ngoµi vµ trong nhiÒu tr−êng hîp thñ tôc xin cÊp Visa phøc t¹p còng nh− chi phÝ xin Visa cao còng lµm n¶n chÝ kh¸ch du lÞch n−íc ngoµi. VÒ du lÞch quèc tÕ, dù b¸o trong nh÷ng n¨m tíi nguån kh¸ch du lÞch sÏ t¨ng tr−ëng ë møc 6 – 9%/ n¨m, ®¹t kho¶ng 4,2 triÖu kh¸ch vµo n¨m 2010. §©y míi chØ lµ møc dù b¸o khiªm tèn. Tõ nay ®Õn n¨m 2010 c¸c chuyªn gia hµng kh«ng trªn thÕ giíi ®Òu thèng nhÊt nhËn ®Þnh hµng kh«ng ë khu vùc Ch©u ¸ sÏ ph¸t triÓn m¹nh. Theo mét tµi liÖu cña HiÖp héi vËn chuyÓn hµng kh«ng thÕ giíi (IATA) th× vµo n¨m 2010 l−îng hµnh kh¸ch sö dông hµng kh«ng trong khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng sÏ chiÕm h¬n c¶ l−îng hµnh kh¸ch toµn thÕ giíi. Trong ®ã ViÖt Nam ®−îc xem lµ mét quèc gia cã l−îng kh¸ch quèc tÕ t¨ng cao nhÊt (17,3%) kÕ ®ã lµ Trung Quèc (12,8%); Th¸i Lan (8,6%)...Riªng vÒ vËn chuyÓn hµng ho¸ do c¸c yªu cÇu vÒ kü thuËt c¸c hWng hµng kh«ng cña khu vùc nµy vÉn ch−a dµnh ®−îc thÞ phÇn cao. Tuy nhiªn ®©y lµ mét lÜnh vùc høa hÑn nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cho hµng kh«ng khu vùc. 17 III. ¶nh h−ëng qua l¹i gi÷a hµng kh«ng vµ sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i thÕ giíi 1. Sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i ®em ®Õn nh÷ng tiÒm n¨ng thÞ tr−êng hµng kh«ng Sù t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng ph¸t triÓn. Nhµ n−íc vµ ngµnh cã nhiÒu vèn h¬n ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i nh− s©n bay, c¸c hÖ thèng qu¶n lý bay, m¸y bay. Thu nhËp cña d©n c− t¨ng, c¸c ngµnh s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµm t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n, yªu cÇu vÒ thêi gian trë nªn cÇn thiÕt, do ®ã nhu cÇu ®i l¹i b»ng ®−êng hµng kh«ng v× du lÞch t¨ng lªn. V× vËy l−îng hµnh kh¸ch ®−îc chuyªn chë b»ng ®−êng hµng kh«ng ë c¸c n−íc gia t¨ng m¹nh. Theo sè liÖu thèng kª cña ViÖn Khoa häc hµng kh«ng tÝnh trung b×nh hµng n¨m kinh tÕ ph¸t triÓn 1% kÐo theo vËn chuyÓn b»ng ®−êng hµng kh«ng t¨ng 1,95% trong ®ã tÝnh riªng vËn chuyÓn hµnh kh¸ch t¨ng 1,45% vµ vËn chuyÓn hµng ho¸ t¨ng 1,6%. Còng theo sè liÖu thèng kª cña ViÖn th−¬ng m¹i thÕ giíi n¨m 2000 t¨ng 1% th× ®ång thêi víi nã vËn chuyÓn hµng kh«ng t¨ng 0,8% cô thÓ sè l−îng hµnh kh¸ch t¨ng 0,6% vµ sè l−îng hµng ho¸ vËn chuyÓn t¨ng 0,66%. Tuy tèc ®é t¨ng cña hµng kh«ng thÊp h¬n do tËp qu¸n chuyªn chë b»ng ®−êng biÓn nh−ng còng ®W ph¶n ¸nh sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña kinh tÕ nãi chung vµ cña nÒn th−¬ng m¹i thÕ giíi nãi riªng ®Õn ngµnh hµng kh«ng còng nh− nh÷ng ®ãng gãp to lín cña ngµnh hµng kh«ng ®èi víi nÒn th−¬ng m¹i. Quan hÖ quèc tÕ më réng, ®Çu t− n−íc ngoµi (c¶ FDI vµ ODA) t¨ng nhanh lµm t¨ng khèi l−îng c¸c ®oµn n−íc ngoµi ®Õn dù héi nghÞ, §¹i héi thÓ thao – v¨n ho¸, kh¶o s¸t, triÓn lWm, héi th¶o, ®µm ph¸n vµ còng t¨ng sè ng−êi n−íc ngoµi ®Õn mét n−íc lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Du lÞch còng ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi t¨ng tr−ëng cña ngµnh hµng kh«ng vµ khi kinh tÕ ph¸t triÓn sÏ lµm cho l−îng kh¸ch du lÞch ®Õn 18 c¸c n−íc t¨ng, lµm t¨ng møc vËn chuyÓn hµnh kh¸ch cña ngµnh vËn t¶i, ®Æc biÖt lµ hµng kh«ng. NÒn kinh tÕ më cöa còng thóc ®Èy nh÷ng ng−êi sèng ë n−íc ngoµi trë vÒ quª h−¬ng th¨m ng−êi th©n, du lÞch, gãp phÇn x©y dùng kinh tÕ ngµy cµng nhiÒu vµ th−êng xuyªn h¬n. §a sè nh÷ng ng−êi nµy ®i b»ng ®−êng hµng kh«ng. XuÊt nhËp khÈu t¨ng m¹nh cã t¸c ®éng phÇn nµo ®Õn vËn t¶i hµng kh«ng, tuy kh«ng lín v× l−îng hµng ho¸ chuyªn chë b»ng ®−êng hµng kh«ng chiÕm tû lÖ rÊt nhá. VËn t¶i hµng kh«ng chuyªn chë c¸c hµng thuû s¶n, hoa qu¶ t−¬i ... nh÷ng hµng ho¸ cña ngµnh n«ng nghiÖp ®ang t¨ng m¹nh, c¸c hµng triÓn lWm, m¸y mãc thiÕt bÞ cÇn thiÕt do yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Giao l−u kinh tÕ ®−îc më réng lµm t¨ng nhu cÇu vÒ trao ®æi th− tõ, b−u ®iÖn ... gi÷a c¸c n−íc, lµ nguån hµng ®¸ng kÓ trong chuyªn chë hµng kh«ng. Vµo nh÷ng n¨m 30 khi bu«n b¸n gi÷a c¸c n−íc ch−a ph¸t triÓn th× vËn t¶i hµng kh«ng nãi chung vµ vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®−êng hµng kh«ng nãi riªng gÇn nh− b»ng kh«ng. Th−¬ng m¹i ph¸t triÓn kÐo theo nh÷ng nhu cÇu vËn chuyÓn c¸c lo¹i hµng ho¸ cÇn thêi gian vËn chuyÓn nhanh còng nh− yªu cÇu an toµn lín ®W më ra con ®−êng cho hµng kh«ng thÓ hiÖn nh÷ng −u thÕ mµ c¸c ph−¬ng thøc vËn chuyÓn kh¸c kh«ng thÓ cã. Ngµy nay, khi nÒn th−¬ng m¹i hiÖn ®¹i ®¹t møc cao, hµng kh«ng còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn ®¸p øng nhu cÇu vËn chuyÓn cña th−¬ng m¹i, trë thµnh mét ngµnh kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång bu«n b¸n quèc tÕ. MÆt kh¸c, ngµy nay ®i l¹i vµ du lÞch lµ nh÷ng nh©n tè kinh tÕ quan träng trong nÒn th−¬ng m¹i thÕ giíi, chiÕm tíi 10% tæng doanh sè th−¬ng m¹i. TiÒn do c¸c kh¸ch du lÞch chi tiªu ®W kÝch thÝch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp nÒn th−¬ng m¹i nhiÒu n−íc vµ cã ¶nh h−ëng tèt ®Õn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña c¸c n−íc nµy. Nhê cã vËn t¶i hµng kh«ng, kh¸ch du lÞch táa ra kh¾p thÕ giíi, nhÊt lµ hay dån ®Õn th¨m phong c¶nh thiªn nhiªn ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, t¹o nªn mét nguån thu ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ vµ t¸c ®éng t−¬ng ®èi tèt ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ c¸c n−íc. NÕu tÝnh ®Õn c¸c dù ®o¸n vÒ møc 19 t¨ng tr−ëng ngµnh du lÞch th× nguån thu tõ kh¸ch du lÞch quèc tÕ cña khu vùc §«ng ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng sÏ lµ kho¶ng 2,1 tû USD vµo n¨m 2010 (Nguån: Th«ng tin hµng kh«ng sè 21/1998). 2. T×nh h×nh kinh tÕ nãi chung vµ th−¬ng m¹i nãi riªng ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng Cïng víi nh÷ng ¶nh h−ëng tÝch cùc, bÊt kú mét sù biÕn ®éng nµo cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i nãi riªng còng ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn ngµnh hµng kh«ng. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ë Ch©u ¸ t¸c ®éng m¹nh ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng nãi riªng. Møc ®é suy gi¶m thÞ tr−êng rÊt trÇm träng kÓ tõ quý IV n¨m 1997 vµ tiÕp tôc diÔn biÕn theo chiÒu h−íng xÊu trong n¨m 1998, ®Çu n¨m 1999. Khñng ho¶ng thÞ tr−êng trÇm träng nhÊt ph¶i ra tËn khu vùc §«ng Nam ¸ (Th¸i Lan, Philippines, Malaysia) lµ khu vùc thÞ tr−êng träng ®iÓm cña vËn t¶i hµng kh«ng ViÖt Nam. Sù mÊt gi¸ ®ång tiÒn cña ®ång tiÒn c¸c n−íc dÉn ®Õn suy gi¶m gi¸ b¸n quy ra USD, v× thÕ doanh thu cña ngµnh t¹i c¸c thÞ tr−êng quèc tÕ ë c¸c n−íc bÞ gi¶m rÊt m¹nh. Doanh thu trung b×nh trªn thÞ tr−êng Hµn Quèc, §µi Loan gi¶m kho¶ng 40 – 50 %, NhËt gi¶m 15%, Hång K«ng 10%, Th¸i Lan gi¶m 40% so víi thêi kú tr−íc khñng ho¶ng. Cßn ë ViÖt Nam do ®ång tiÒn mÊt gi¸ Ýt h¬n so víi ®ång tiÒn víi c¸c n−íc kh¸c trong khu vùc nªn gi¸ c¶ ë ViÖt Nam ®¾t h¬n v× ®ång tiÒn ViÖt Nam chØ mÊt gi¸ kho¶ng 14% trong khi ®ång tiÒn c¸c n−íc kh¸c mÊt gi¸ h¬n rÊt nhiÒu còng lµ mét yÕu tè lµm gi¶m l−îng kh¸ch du lÞch ®Õn ViÖt Nam, ®ã lµ mét th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi vËn t¶i hµng kh«ng ViÖt Nam hiÖn nay. H¬n n÷a, ®ång tiÒn mÊt gi¸ còng khiÕn cho ho¹t ®éng nhËp khÈu cña c¸c n−íc gÆp nhiÒu khã kh¨n khiÕn cho l−îng hµng nhËp khÈu gi¶m ®i dÉn ®Õn l−îng hµng ho¸ chuyªn chë b»ng ®−êng hµng kh«ng ë c¸c n−íc Ch©u ¸ gi¶m m¹nh. 20