Tài liệu Văn hóa hồ chí minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa việt nam ở đầu thế kỉ xxi (full)

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH TRỊNH THỊ PHƢƠNG OANH VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH TRONG CHIẾN LƢỢC NGOẠI GIAO VĂN HÓA VIỆT NAM Ở ĐẦU THẾ KỈ XXI LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC HÀ NỘI- 2017 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH TRỊNH THỊ PHƢƠNG OANH VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH TRONG CHIẾN LƢỢC NGOẠI GIAO VĂN HÓA VIỆT NAM Ở ĐẦU THẾ KỈ XXI LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC Mã số: 62 31 02 04 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. VŨ VĂN THUẤN 2. PGS.TS. NGUYỄN THẾ THẮNG HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đƣợc trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận án Trịnh Thị Phƣơng Oanh MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ........................ 7 1.1. Các vấn đề đã đƣợc nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án .................... 7 1.2. Những vấn đề luận án cần giải quyết ............................. …………….. 30 Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 32 CHƢƠNG 2: VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH .................................................. 34 2.1. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................... 34 2.2. Cơ sở hình thành văn hóa Hồ Chí Minh .................................................. 46 2.3. Văn hóa Hồ Chí Minh - những nội dung cơ bản ..................................... 53 Tiểu kết chƣơng 2……………………………………………………………85 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢNG BÁ VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH TRONG CHIẾN LƢỢC NGOẠI GIAO VĂN HÓA VIỆT NAM TỪ NĂM 2011 ĐẾN NĂM 2017 ......................................................................... 87 3.1. Ngoại giao văn hóa Việt Nam từ năm 2000 đến năm 2011 ..................... 87 3.2. Chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam 3.3. Quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam từ năm 2011 đến năm 2017 ................................................................. .103 Tiểu kết chƣơng 3.......................................................................................... 122 CHƢƠNG 4 : QUẢNG BÁ VĂN HÓA HỒ CHÍ MINH TRONG CHIẾN LƢỢC NGOẠI GIAO VĂN HÓA VIỆT NAM TỪ NĂM 2017 ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN 2030 .................................................................... 124 4.1. Phƣơng hƣớng quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam từ năm 2017 đến năm 2020, tầm nhìn 2030 ........... 125 4.2. Những nội dung văn hóa Hồ Chí Minh cần quảng bá ra thế giới.............. 132 4.3. Một số giải pháp quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam từ năm 2017 đến năm 2020, tầm nhìn 2030 ……………………………….…………………….................................134 Tiểu kết chƣơng 4.......................................................................................... 146 KẾT LUẬN .................................................................................................. 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ..... 151 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 152 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASEAN: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á EU: Liên minh châu Âu NGVH: Ngoại giao văn hóa UNESCO: Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hiệp quốc 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thế kỉ XX đã ghi lại những dấu ấn văn hóa không thể phai mờ, những đổi mới lớn lao của dân tộc Việt Nam trên con đƣờng phát triển và hội nhập. Đây cũng là thế kỉ in đậm vai trò và những cống hiến to lớn cho nền văn hóa mới Việt Nam của một con ngƣời vĩ đại: nhà văn hóa Hồ Chí Minh. Lần đầu tiên tiếp xúc với Nguyễn Ái Quốc, năm 1923, phóng viên của tạp chí Ngọn lửa nhỏ, nhà thơ Liên Xô Ôxíp Manđenxtam đã nhận xét: “Từ Nguyễn Ái Quốc đã toả ra một thứ văn hoá, không phải văn hoá Âu châu, mà có lẽ là một nền văn hoá tƣơng lai” [77; tr.462]; Quyết nghị của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc năm 1987 ghi nhận: Hồ Chí Minh “Vietnamese hero of national liberation anh great man of culture” – nguyên văn bản dịch tiếng Anh (Anh hùng giải phóng dân tộc và nhà văn hóa kiệt xuất). Đây chính là sự ghi nhận xứng đáng đối với những cống hiến của Hồ Chí Minh. Danh hiệu “Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất” gắn liền với cuộc đời cách mạng vô cùng sôi nổi và đẹp đẽ của Hồ Chí Minh, gắn liền với những cống hiến đặc biệt của Ngƣời nhƣ là một cây bút bậc thầy, một nhà chiến lƣợc văn hóa lỗi lạc, một nhà chỉ đạo thực tiễn văn hóa tài tình. Trên tinh thần coi trọng, đánh giá đúng vai trò của văn hóa trong phát triển đất nƣớc, Hồ Chí Minh đã kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng thời cũng mở rộng việc tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hóa nhân loại. Trong quá trình tổ chức và lãnh đạo nhân dân đấu tranh giành lại quyền độc lập, tự do cho Tổ quốc, quyền làm ngƣời cho dân tộc, xây dựng chế độ xã hội mới, Hồ Chí Minh đã giành lại địa vị xứng đáng cho văn hóa Việt Nam trong nền văn hóa thế giới. Có thể thấy rằng những hoạt động của Hồ Chí Minh trong lĩnh vực văn hóa có đóng góp quan trọng 2 và có giá trị lớn lao trong việc xây dựng (cả về nội dung và hình thức), tôn vinh và khẳng định vị thế của văn hóa Việt Nam trên phạm vi quốc tế. Văn hóa Hồ Chí Minh đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam ở thời hiện đại. Nhân dân Việt Nam và loài ngƣời trên thế giới ca ngợi danh nhân văn hoá Hồ Chí Minh không chỉ với tƣ cách là ngƣời sáng tạo ra các công trình văn hoá, hay với tƣ cách là nhà lãnh đạo có nhiều công lao thúc đẩy sự phát triển văn hóa dân tộc, mà còn bởi Ngƣời đã tạo ra các giá trị văn hóa phổ quát. Tuy nhiên, các giá trị văn hóa Hồ Chí Minh cho đến nay vẫn chƣa đƣợc quảng bá một cách rộng rãi nhƣ một nội dung của văn hóa Việt Nam ra thế giới. Trong xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ, vai trò của các nhân tố chính trị đặc thù ngày càng đƣợc nhấn mạnh. Các quốc gia quan tâm nhiều hơn đến việc tạo ra các ảnh hƣởng bằng “sức mạnh mềm”, trong đó ngoại giao văn hóa là một trong những điểm nhấn quan trọng. Nghị quyết Đại hội lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhấn mạnh đến vai trò của ngoại giao văn hóa nhƣ một biện pháp quan trọng để phát huy “sức mạnh mềm” của quốc gia: “Kết hợp chặt chẽ đối ngoại của Đảng với ngoại giao của Nhà nƣớc và ngoại giao nhân dân, giữa ngoại giao chính trị với ngoại giao kinh tế và ngoại giao văn hóa” [34; tr.139]. Ngày 14 tháng 2 năm 2011, Thủ tƣớng Chính phủ đã phê duyệt: “Chiến lƣợc ngoại giao văn hóa đến năm 2020” nhằm đẩy mạnh và nâng cao chất lƣợng của ngoại giao văn hóa. Điều này cho thấy Đảng, Nhà nƣớc đã có những đánh giá cao về vai trò của văn hóa trong tình hình mới. Ngoại giao văn hóa là phƣơng thức hiệu quả để gia tăng ảnh hƣởng của đất nƣớc trên trƣờng quốc tế, củng cố môi trƣờng hòa bình, hợp tác, giao lƣu và tiếp biến văn hóa, góp phần thực hiện các mục tiêu đối ngoại của quốc gia. Trong những nhiệm vụ và nội dung của ngoại giao văn hóa, việc quảng bá uy tín, 3 danh vọng và giá trị văn hóa của các vĩ nhân là một nhân tố cơ bản và quan trọng nhằm làm phong phú, đậm nét giá trị văn hóa dân tộc, tăng cƣờng hiệu quả, chất lƣợng của ngoại giao văn hóa. Việc quảng bá các giá trị văn hóa Hồ Chí Minh cần đƣợc đẩy mạnh trên quy mô quốc gia thành một chiến lƣợc có bài bản, có hệ thống và hiệu quả trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam. Đây là vấn đề có ý nghĩa cả về lí luận và thực tiễn, góp phần làm cho thế giới hiểu sâu sắc văn hóa, đất nƣớc, con ngƣời Việt Nam qua hình tƣợng con ngƣời Việt Nam đẹp nhất, tiêu biểu nhất, là Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu đối ngoại của đất nƣớc. Tuy nhiên, trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa hiện nay chúng ta vẫn chƣa khai thác đƣợc triệt để đƣợc điều này. Việc quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh vẫn chủ yếu trong phạm vi đất nƣớc, chƣa đánh giá đúng mức những giá trị dân tộc và thời đại mà văn hóa Hồ Chí Minh mang lại trong sự phát triển của Việt Nam. Với những lí do trên, nghiên cứu sinh đã chọn: “Văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lược ngoại giao văn hóa Việt Nam ở đầu thế kỉ XXI” làm đề tài nghiên cứu cho luận án của mình. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu - Luận án nhằm hệ thống hóa những nghiên cứu về “văn hóa Hồ Chí Minh” để hƣớng tới một quan điểm thống nhất về vấn đề này. Đồng thời, căn cứ vào mục tiêu, nhiệm vụ của chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam, luận án tập trung vào việc nghiên cứu thực trạng, nội dung, giải pháp quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam đầu thế kỉ XXI. 2.2. Nhiệm vụ Một là, xác định khái niệm và phân tích những nội dung cơ bản của “văn hóa Hồ Chí Minh”. 4 Hai là, phân tích thực trạng quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh từ khi bắt đầu chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam năm 2011 đến năm 2017. Ba là, đề xuất phƣơng hƣớng, nội dung, giải pháp quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam đầu thế kỉ XXI (tập trung từ năm 2017 đến năm 2020 và 10 năm tiếp theo). 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận án nghiên cứu việc quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam đầu thế kỉ XXI. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài luận án là: “Văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam ở đầu thế kỉ XXI”, trong quá trình nghiên cứu, tác giả nhận thấy “văn hóa Hồ Chí Minh” bao gồm rất nhiều nội dung có thể khai thác, tuy nhiên trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam những nội dung này chƣa đƣợc quan tâm và quảng bá. Mục tiêu cơ bản của chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam đến năm 2020 là quảng bá văn hóa để tăng cƣờng ảnh hƣởng, nâng cao vị thế và chất lƣợng của ngoại giao văn hóa Việt Nam trên phạm vi quốc tế. Chính vì lẽ đó, luận án chủ yếu tập trung vào nghiên cứu việc quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam đầu thế kỉ XXI. -Về mặt thời gian: Luận án tập trung nghiên cứu việc quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam đầu thế kỉ XXI, giới hạn từ khi bắt đầu (năm 2011) cho đến khi kết thúc chiến lƣợc (năm 2020) và 10 năm kế tiếp theo tinh thần chỉ đạo của Chính phủ. 4. Cơ sở lí luận và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lí luận 5 - Luận án dựa trên nguyên tắc phƣơng pháp luận của chủ nghĩa MácLênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh: nguyên tắc khách quan, nguyên tắc toàn diện, nguyên tắc lịch sử- cụ thể. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Trong luận án, tác giả sử dụng các phƣơng pháp: phƣơng pháp liên ngành, phƣơng pháp chuyên ngành: lôgic- lịch sử, phân tích- tổng hợp, tổng kết thực tiễn, thống kê, so sánh, vv… 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu 5.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài - Luận án làm phong phú những nội dung nghiên cứu của Hồ Chí Minh học, cụ thể là: góp phần làm rõ khái niệm, nội dung “văn hóa Hồ Chí Minh”. - Phân tích thực trạng, phƣơng hƣớng, nội dung, giải pháp quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam đầu thế kỉ XXI. 5.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài - Góp phần vào việc thực hiện chiến lƣợc ngoại giao văn hóa của Việt Nam ở đầu thế kỉ XXI. - Luận án có thể dùng là tài liệu tham khảo cho sinh viên học môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh ở bậc đại học, là tài liệu tham khảo cho những ngƣời quan tâm đến lĩnh vực văn hóa, văn hóa Hồ Chí Minh và ngoại giao văn hóa. 6. Đóng góp của luận án - Luận án đem đến một cách nhìn mới về văn hóa Hồ Chí Minh khi đặt văn hóa Hồ Chí Minh là một nội dung quan trọng trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa của Việt Nam. - Luận án đề xuất những phƣơng hƣớng, nội dung, giải pháp để quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam, tăng cƣờng vị thế và chất lƣợng của ngoại giao văn hóa Việt Nam ở đầu thế kỉ XXI. 6 7. Kết cấu của luận án Ngoài Mở đầu, Kết luận, luận án gồm 4 chƣơng, 11 tiết. Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu Chƣơng 2: Văn hóa Hồ Chí Minh Chƣơng 3: Thực trạng quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam từ năm 2011 đến năm 2017 Chƣơng 4: Quảng bá văn hóa Hồ Chí Minh trong chiến lƣợc ngoại giao văn hóa Việt Nam từ năm 2017 đến năm 2020, tầm nhìn 2030 7 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. CÁC VẤN ĐỀ ĐÃ ĐƢỢC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1.1. Các nghiên cứu về văn hóa Hồ Chí Minh Khi nghiên cứu về Hồ Chí Minh, ngƣời ta không chỉ chú ý đến vai trò của Hồ Chí Minh trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng xã hội mới, mà còn có một đề tài cũng đƣợc rất nhiều các nhà nghiên cứu quan tâm, đó chính là văn hóa Hồ Chí Minh. Văn hóa Hồ Chí Minh là một nội dung quan trọng khắc họa rõ hơn hình ảnh Hồ Chí Minh với tƣ cách là một nhà văn hóa kiệt xuất. Vì vậy, khi nghiên cứu nội dung này cũng có nhiều hƣớng nghiên cứu khác nhau, với những nội dung phong phú, đa dạng, nhƣng không kém phần sâu sắc. Nghiên cứu về Hồ Chí Minh và văn hóa Hồ Chí Minh từ lâu đã không chỉ là “đặc quyền” của các nhà nghiên cứu trong nƣớc, mà phạm vi nghiên cứu về Ngƣời đã mở rộng ở nƣớc ngoài từ rất sớm với nhiều hƣớng tiếp cận, nhiều nội dung, ở nhiều nƣớc khác nhau. Hồ Chí Minh là nhà chính trị chuyên nghiệp, Ngƣời không bao giờ tự nhận mình là nhà văn, nhà thơ, nhà văn hóa, nhƣng những đóng góp của Ngƣời đối với sự phát triển của nền văn hóa mới Việt Nam thật đáng ghi nhận. Sự nghiệp và những đóng góp của Hồ Chí Minh trên lĩnh vực văn hóa khá đồ sộ, vì vậy, khi nghiên cứu về văn hóa Hồ Chí Minh, các nhà nghiên cứu trên nhiều phƣơng diện với những chiều độ khác nhau. Sinh thời, Hồ Chí Minh và văn hóa Hồ Chí Minh đã là đề tài đƣợc rất nhiều các nhà nghiên cứu quan tâm, không chỉ tài năng, đức độ của Ngƣời, mà cả phong cách, những nếp sinh hoạt hàng ngày của Ngƣời có ảnh hƣởng rất lớn đối với những ngƣời xung quanh. Vì vậy, khi Ngƣời còn sống và ngay cả khi Ngƣời vĩnh biệt thế giới này, những giá trị tƣ tƣởng, đạo đức, cũng nhƣ những tình cảm tốt đẹp về Ngƣời vẫn còn vẹn nguyên trong lòng nhân dân 8 Việt Nam. Điều này đƣợc thể hiện phần nào thông qua những nghiên cứu dày dặn, công phu về Ngƣời, tƣ tƣởng, văn hóa và phong cách của Ngƣời. Trong những tài liệu, công trình nghiên cứu về văn hóa Hồ Chí Minh, có một số lƣợng không nhỏ những tài liệu, công trình của các tác giả là lãnh đạo Đảng, Nhà nƣớc, những học trò, những ngƣời sống lâu năm bên cạnh Hồ Chí Minh. Những tài liệu, công trình này không đơn giản là tình cảm cá nhân đối với lãnh tụ, mà thể hiện một cách nhìn chân thực, sinh động về Hồ Chí Minh và văn hóa Hồ Chí Minh. Nghiên cứu về Hồ Chí Minh và văn hóa Hồ Chí Minh trƣớc hết phải kể đến cuốn sách: “Hồ Chí Minh - Một con ngƣời, một dân tộc, một thời đại, một sự nghiệp” của cố Thủ tƣớng Phạm Văn Đồng [39]. Cuốn sách đã khắc họa, làm rõ chân dung của một vị lãnh tụ vừa gần gũi, vừa vĩ đại. Với cách tiếp cận của tác giả, chúng ta có thể thấy đƣợc tầm vóc của một nhà văn hóa lớn thông qua những tƣ tƣởng của Hồ Chí Minh về văn hóa, cũng nhƣ phong cách, nhân cách văn hóa của Ngƣời: vừa bình dị, gần gũi, thân thƣơng, mang đậm cốt cách dân tộc, vừa vĩ đại, hiện đại và mang tầm vóc thế giới. “Hồ Chí Minh là một con ngƣời phi thƣờng và xuất chúng. Tuy nhiên, khi gặp Hồ Chí Minh, mọi ngƣời cảm thấy nhƣ thân thuộc từ lâu, dễ dàng nói chuyện cởi mở, tự nhiên, không chút nào cách bức”. [39; tr.36] “Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và con đƣờng cách mạng Việt Nam” là cuốn sách của cố Đại tƣớng Võ Nguyên Giáp [43] ra đời trên cơ sở thành quả nghiên cứu đề tài “Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và con đƣờng cách mạng Việt Nam” có mã số KX.02.01 thuộc Chƣơng trình khoa học và công nghệ cấp nhà nƣớc KX.02, do Đại tƣớng trực tiếp làm chủ nhiệm đề tài. Cuốn sách đã trình bày một cách khoa học, toàn diện những vấn đề cơ bản về tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và con đƣờng cách mạng Việt Nam, về nội dung, những đóng góp sáng tạo của Hồ Chí Minh trên nhiều lĩnh vực: tổ chức các lực lƣợng cách mạng, lĩnh vực quân sự, nhân văn, đạo đức, văn hóa, phƣơng pháp luận Hồ Chí 9 Minh. Trong đó, ở nội dung chƣơng VII, tác giả đã làm rõ tƣ tƣởng nhân văn, đạo đức, văn hóa Hồ Chí Minh với cách tiếp cận hấp dẫn và thuyết phục. Đây là những nghiên cứu về Hồ Chí Minh của những học trò, những đồng chí, những ngƣời sống lâu năm bên cạnh Hồ Chí Minh. Vì vậy, mặc dù những nghiên cứu này chƣa thực sự đi sâu vào làm rõ văn hóa Hồ Chí Minh: từ khái niệm, cho tới kết cấu và nội dung, nhƣng những nghiên cứu này chính là những cơ sở lí luận và thực tiễn quan trọng để chúng ta có thể nghiên cứu làm rõ văn hóa Hồ Chí Minh, nhất là ở góc độ tƣ tƣởng, phong cách và cách ứng xử văn hóa của Ngƣời một cách chân thực và sinh động nhất. Văn hóa Hồ Chí Minh là một khái niệm rộng bao gồm nhiều nội dung và những biểu hiện đa dạng. Khi nghiên cứu về văn hóa Hồ Chí Minh, các nhà nghiên cứu có những cách tiếp cận ở nhiều phƣơng diện khác nhau: có những công trình đi sâu vào nghiên cứu tƣ tƣởng văn hóa; có những công trình nghiên cứu phong cách, cách ứng xử văn hóa; cũng có công trình chủ yếu đề cập đến những quan điểm trong xây dựng nền văn hóa mới Việt Nam; nghiên cứu những sản phẩm văn hóa đặc sắc; hay đề cập đến những giá trị, ý nghĩa của văn hóa Hồ Chí Minh đối với sự phát triển văn hóa dân tộc. Thành Duy trong cuốn sách: “Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nhà tƣ tƣởng, danh nhân văn hóa thế giới” [26] đã có những nghiên cứu và đánh giá thuyết phục về Hồ Chí Minh trên phƣơng diện tƣ tƣởng và văn hóa. Trên phƣơng diện tƣ tƣởng hay văn hóa, Hồ Chí Minh đều có những sáng tạo và đóng góp quan trọng để xây dựng con ngƣời mới, xã hội mới và một nền văn hóa mới. Tác giả đã bày tỏ sự trân trọng và ngƣỡng mộ trƣớc tầm tƣ tƣởng và tầm văn hóa của một danh nhân đƣợc thế giới thừa nhận. Khi nghiên cứu về văn hóa Hồ Chí Minh, các nhà nghiên cứu không chỉ làm rõ nội hàm văn hóa Hồ Chí Minh, mà còn nhìn nhận vai trò của văn hóa Hồ Chí Minh trong sự phát triển văn hóa dân tộc. Trên tinh thần đó, “Hồ Chí Minh và văn hóa Việt Nam” do Trƣờng Lƣu làm chủ biên [74] đã đánh 10 giá cao vai trò của văn hóa Hồ Chí Minh đối với sự phát triển văn hóa dân tộc trong thời đại mới. Từ sự ghi nhận của thế giới về Hồ Chí Minh: “Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa kiệt xuất”, Đào Phan đã làm rõ những đóng góp của Hồ Chí Minh qua nghiên cứu: “Hồ Chí Minh danh nhân văn hóa” [107]. Cuốn sách đã làm rõ những tố chất đặc biệt của một nhà văn hóa lớn, vai trò của Hồ Chí Minh trong việc khởi xƣớng, kiến tạo nền văn hóa mới, nền giáo dục mới ở Việt Nam. Qua nghiên cứu của tác giả, hình ảnh Hồ Chí Minh hiện lên hội tụ cả yếu tố triết nhân và nghệ sĩ, truyền thống và hiện đại. Tuy nhiên, cuốn sách chƣa đƣa ra một cách lí giải rõ ràng khái niệm cũng nhƣ cấu trúc văn hóa Hồ Chí Minh. Các tác giả: Đỗ Huy, Lê Hữu Ái trong: “Tìm hiểu tƣ tƣởng văn hóa nghệ thuật Hồ Chí Minh” [60] đã làm rõ phƣơng pháp luận nghiên cứu di sản văn hóa nghệ thuật Hồ Chí Minh, sự chuẩn bị lịch sử và những định hƣớng cơ bản của Hồ Chí Minh về một nền văn hóa nghệ thuật mới. Cuốn sách chỉ ra mối quan hệ giữa những tƣ tƣởng văn hóa nghệ thuật cơ bản của Hồ Chí Minh và quan điểm phát triển văn hóa nghệ thuật Việt Nam trong thời đại mới. “Chủ tịch Hồ Chí Minh với nền văn hóa Việt Nam” của Lê Xuân Vũ [143] đã nghiên cứu về nhà văn hóa Hồ Chí Minh trên các phƣơng diện khác nhau: nhà chiến lƣợc văn hóa, một cây bút bậc thầy, nhà chỉ đạo thực tiễn văn hóa... Đồng thời, tác giả cũng làm rõ ảnh hƣởng, vai trò của văn hóa Hồ Chí Minh trong việc “làm đẹp thêm đất nƣớc, con ngƣời Việt Nam”. [143; tr. 251] Những câu chuyện về Hồ Chí Minh từ lâu đã không còn xa lạ với ngƣời dân Việt Nam. Mỗi câu chuyện dù rất giản đơn, mộc mạc nhƣng đều làm nổi bật một nhân cách lớn, một tài năng lớn của dân tộc. “Đặc sắc văn hóa Hồ Chí Minh” của Nguyễn Gia Nùng [99] không chỉ là những câu chuyện về cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Chí Minh, cuốn sách còn làm rõ đời sống vô cùng giản dị, nhƣng vĩ đại của Ngƣời về đạo đức, văn hóa và những hoạt 11 động trên nhiều lĩnh vực; từ đó, ngƣời đọc thấy những nét rất riêng trong tính cách, lối sống và suy nghĩ của Ngƣời. Chính những điều này đã làm nên một danh nhân văn hóa đƣợc thế giới thừa nhận và tôn vinh. Cuốn sách chính là một bức tranh chân thực khắc họa chân dung nhà văn hóa kiệt xuất Hồ Chí Minh: rất đời thƣờng, nhƣng cũng rất vĩ đại. Nghiên cứu về Hồ Chí Minh và văn hóa Hồ Chí Minh còn phải kể đến cuốn sách: “Hồ Chí Minh nhà văn hóa của tƣơng lai” của tập thể các tác giả Hoàng Chí Bảo, Phạm Hồng Chƣơng, Lê Kim Dung….[102]. Các tác giả đi sâu nghiên cứu, phân tích, luận giải nhiều vấn đề lớn, quan trọng về văn hóa Hồ Chí Minh, tập trung vào các nội dung chủ yếu nhƣ: văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh, văn hóa soi đƣờng cho quốc dân đi - một quan điểm độc đáo của Hồ Chí Minh; giá trị thời đại của văn hóa Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh - nhà văn hóa của tƣơng lai; tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về dân chủ trong xây dựng và phát triển văn hóa, văn hóa Hồ Chí Minh tiếp cận từ góc độ hội nhập quốc tế. Với các cách tiếp cận đa dạng, cuốn sách đã làm nổi bật tầm vóc nhà văn hóa lớn Hồ Chí Minh thông qua những tƣ tƣởng mang tính vƣợt gộp, mang tính thời đại về văn hóa. Cuốn sách: “Hồ Chí Minh văn hóa và phát triển” do Phạm Ngọc Anh, Bùi Đình Phong chủ biên [05] đã tập trung làm rõ mối quan hệ giữa tƣ tƣởng Hồ Chí Minh với nền văn hóa mới Việt Nam, đánh giá cao những đóng góp của Hồ Chí Minh trong lĩnh vực văn hóa và với việc hình thành nền văn hóa mới Việt Nam. Với cách tiếp cận theo hệ giá trị, “Hồ Chí Minh- Nhà văn hóa kiệt xuất” của tác giả Song Thành [119] đã nghiên cứu về văn hóa Hồ Chí Minh khá kĩ lƣỡng, trên nhiều phƣơng diện, nhiều góc độ. Những nghiên cứu của cuốn sách đã thuyết phục ngƣời đọc bằng những quan niệm rõ ràng về văn hóa Hồ Chí Minh trên phƣơng diện khái niệm cũng nhƣ kết cấu. Tác giả cũng làm rõ sự thừa nhận của thế giới đối với nhà văn hóa kiệt xuất Hồ Chí Minh 12 trên một sự nghiệp văn hóa đồ sộ mà Ngƣời đã cống hiến cho dân tộc và nhân loại. Cuốn sách đã làm rõ tầm vóc nhà văn hóa kiệt xuất Hồ Chí Minh trên các lĩnh vực: văn hóa chính trị, văn hóa đạo đức, văn hóa ứng xử, văn hóa khoan dung, văn hóa ngoại giao. Đồng thời cuốn sách cũng ghi nhận những giá trị dân tộc và thời đại của văn hóa Hồ Chí Minh trong thời đại mới. Cách luận giải của “Hồ Chí Minh- Nhà văn hóa kiệt xuất” mang tính khách quan, khoa học, do đó có tính thuyết phục cao. Qua cuốn sách, ngƣời đọc có thêm tƣ liệu quý giá về Hồ Chí Minh, thêm một cách nhìn mới mẻ về văn hóa Hồ Chí Minh, thêm kính yêu vị lãnh tụ mang đầy đủ những phẩm chất của một nhà văn hóa lớn. Cuốn sách: “Di sản Hồ Chí Minh về đạo đức, văn hóa” của Trần Văn Bính [14] đánh giá cao những cống hiến về mặt lí luận, tƣ tƣởng trong các lĩnh vực khác nhau của Hồ Chí Minh. Thông qua những đóng góp của Hồ Chí Minh trong lĩnh vực văn hóa đạo đức, tác giả còn chỉ ra những tác động của Hồ Chí Minh về mặt thực tiễn khi bản thân Ngƣời là một hình mẫu lí tƣởng trong việc thực hành đạo đức và văn hóa. Nhân dịp kỉ niệm 120 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890- 19/5/2010), Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo quốc tế về Hồ Chí Minh với tiêu đề: “Di sản Hồ Chí Minh trong thời đại ngày nay” [51]. Kỉ yếu Hội thảo gồm gần 200 bài viết, tập trung vào ba nội dung lớn: Di sản Hồ Chí Minh về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; di sản Hồ Chí Minh về hòa bình, hữu nghị và hợp tác giữa các dân tộc; những vấn đề về văn hóa, đạo đức, nhân cách trong di sản Hồ Chí Minh. Các bài viết đều thể hiện sự dày công nghiên cứu và tình cảm trân trọng đối với di sản và con ngƣời Hồ Chí Minh, thể hiện sự ngƣỡng mộ, lòng biết ơn đối với tài năng, đức độ và công lao của Ngƣời đối với dân tộc và sự phát triển chung của nhân loại. Trong những bài viết nghiên cứu về văn hóa Hồ Chí Minh, có thể kể đến các bài viết: “Văn hóa Hồ Chí Minh - Giá trị và ý nghĩa” của 13 Hoàng Chí Bảo, “Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc và nhà văn hóa kiệt xuất” của Nguyễn Duy Quý, “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc dƣới ánh sáng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh” của Dƣơng Văn Sao, “Vấn đề văn hóa trong tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về phát triển đất nƣớc” của Tạ Ngọc Tấn, “Con đƣờng tiếp biến văn hóa nhân loại của Hồ Chí Minh - Giá trị và bài học” của Song Thành, “Văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh Một di sản vô giá của thời đại” của Nguyễn Thị Tình, “Phát huy giá trị di sản văn hóa Hồ Chí Minh ở nƣớc ngoài” của Chu Đức Tính, Phạm Công Khái vv… Các bài viết đều lãm rõ những nét đặc trƣng trong văn hóa Hồ Chí Minh, giá trị, ý nghĩa của những giá trị văn hóa ấy cả về lí luận và thực tiễn. Trong cuốn sách: “Hồ Chí Minh - Ngôi sao sáng mãi trên bầu trời Việt Nam” [65], nhà nghiên cứu văn hóa Vũ Khiêu đã có những đánh giá xác đáng về Hồ Chí Minh trên những bình diện khác nhau qua 5 phần của cuốn sách. Đó là: Hồ Chí Minh qua cuộc hành trình tìm đƣờng cứu nƣớc; Hồ Chí Minh với vấn đề đạo đức; Hồ Chí Minh với vấn đề văn hóa và con ngƣời; Hồ Chí Minh với các vấn đề nghệ thuật và tôn giáo; Hồ Chí Minh với thƣơng binh, liệt sĩ. Kèm theo đó là một số bài minh họa, văn bia, hoành phi, câu đối tƣởng niệm Bác Hồ và các anh hùng liệt sĩ. Tƣ tƣởng đạo đức Hồ Chí Minh, tƣ tƣởng văn hóa Hồ Chí Minh là những tƣ tƣởng lớn đƣợc coi là điểm nhấn của cuốn sách. Bằng sự trình bày mạch lạc, rõ ràng, giản dị mà sâu sắc, “Hồ Chí Minh – Ngôi sao sáng mãi trên bầu trời Việt Nam” đã đem đến cho ngƣời đọc những thông tin bổ ích, những cảm nhận mới về sự nghiệp và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, cho thấy rõ hơn tầm vóc, ảnh hƣởng và giá trị nhiều mặt của nhân cách văn hóa Hồ Chí Minh đối với dân tộc, với thế giới và thời đại. Đó là một đóng góp quý báu của tác giả vào sự nghiệp nghiên cứu Hồ Chí Minh. Với nhận định: “Hồ Chí Minh - sự tiếp bƣớc văn hóa, vƣợt qua cú sốc văn hóa”, nhà nghiên cứu Mạch Quang Thắng trong cuốn sách: “Hồ Chí Minh- con ngƣời của sự sống” [123] đã đánh giá cao vai trò tiếp biến, chuyển 14 hóa và vƣợt gộp các giá trị văn hóa của Hồ Chí Minh. Mặc dù không phải là một cuốn sách viết riêng về văn hóa Hồ Chí Minh, nhƣng tác giả đã dành phần lớn số trang để nghiên cứu, đánh giá về văn hóa Hồ Chí Minh, cũng nhƣ vai trò của các giá trị văn hóa đó trong xã hội hiện đại. Với tƣ cách là một nhà ngoại giao, tác giả Phạm Bình Minh trong bài viết: “Danh nhân văn hóa kiệt xuất và nhà ngoại giao lỗi lạc Hồ Chí Minh” [94] đã làm rõ sự kết hợp giữa danh nhân văn hóa và nhà ngoại giao Hồ Chí Minh trên quan điểm: “Bản thân ngoại giao là văn hóa. Ngoại giao đại diện cho văn hóa của một dân tộc trong sự giao lƣu với văn hóa của các dân tộc khác. Sự kết hợp hài hòa giữa danh nhân văn hóa kiệt xuất và nhà ngoại giao lỗi lạc trong Hồ Chí Minh đƣợc thể hiện rõ nét ở tính văn hóa trong mục tiêu giải phóng dân tộc, giải phóng con ngƣời và đấu tranh vì những giá trị tốt đẹp của nhân loại; ở tính chính nghĩa và truyền thống ngoại giao hòa hiếu, nhân đạo, tôn trọng hòa bình; ở sự tiếp thu và tôn trọng sự khác biệt giữa các nền văn hóa; và ở phong cách ứng xử ngoại giao dung dị và nhân ái, uyên bác và tinh tế đi vào lòng ngƣời" [94]. Đây là sự trân trọng, ghi nhận những giá trị văn hóa từ chính những hoạt động ngoại giao của Hồ Chí Minh. Là ngƣời có nhiều công trình, bài viết nghiên cứu về văn hóa Hồ Chí Minh, tác giả Bùi Đình Phong trong cuốn sách: “Hồ Chí Minh - sáng tạo và đổi mới” [110] đã đi sâu vào nghiên cứu những tƣ tƣởng sáng tạo và đổi mới của Hồ Chí Minh, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa. Với cách tiếp cận nhẹ nhàng và sâu sắc, tác giả đã không chỉ đánh giá, làm rõ những sáng tạo và đổi mới của Hồ Chí Minh trong các lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực văn hóa, mà còn gắn những sáng tạo và đổi mới đó trong sự phát triển của đất nƣớc. Cuốn sách đã dành hẳn chƣơng 4 để làm rõ những sáng tạo của Hồ Chí Minh về văn hóa, bao gồm: Hồ Chí Minh - nhà văn hóa kiệt xuất Việt Nam; nhân dân - một phạm trù văn hóa chính trị Hồ Chí Minh; tầm nhìn và bản lĩnh văn hóa Hồ Chí Minh; mối quan hệ giữa văn hóa với kinh tế và chính trị; văn hóa và phát