LỜI MỞ ĐẦU
Là công cụ không thể thiếu được trong hoạt động nghiên cứu và công tác thực
tiễn, cho nên thống kê đã trở thành môn học cần thiết trong hầu hết các ngành đào tạo.
Trong các chuyên ngành khối kinh tế- xã hội, Lý thuyết thống kê là một môn khoa
học cơ sở bắt buộc có vị trí xứng đáng với thời gian đáng kể.
Trước đây công tác thống kê diễn ra chủ yếu trong khu vực kinh tế nhà nước,
trong các cơ quan thống kê nhà nước để thu thập thông tin phục vụ cho việc quản
lú kinh tế xã hội của các cơ quan chính quyền các cấp.Tuy nhiên, cùng với chính
sách mở cửa và sự phát triển của kinh tế thị trường chịu sự điều tiết của nhà nước,
tình hình kinh tế- xã hội nước ta đã có nhiều chuyển biến. Đặc biệt, hiện nay các
nhà doanh nghiệp có thể nắm bắt thông tin trên nhiều phương tiện thông tin khác
nhau, họ quan tâm đến giá cả (hoặc khối lượng sản phẩm) từng mặt hàng hay
nhiều mặt hàng tăng lên hay giảm xuống qua thời gian trên một thị trường hay
nhiều thị trường khác nhau. Những thông tin này được tính toán thông qua phương
pháp chỉ số.
Ngoài ra, phương pháp chỉ số còn giúp chúng ta phân tích cơ cấu biến động
của các hiện tượng phức tạp. Vì vậy, trong thực tế đối tượng của phương pháp chỉ
số là các hiện tượng kinh tế phúc tạp bao gồm nhiều chỉ tiêu không cộng lại được
với nhau. Xuất phát từ vị trí, tầm quan trọng của phương pháp chỉ số em đã chọn
đề tài: “Vận dụng phương pháp chỉ số trong phân tích kết quả sản xuất, kinh
doanh của Công ty Sơn tổng hợp” làm đề án môn học của mình. Mục đích chủ
yếu của đề án là thông qua những phân tích, đánh giá về sự biến động của kết quả
sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp của Việt Nam nói chung và công ty
Sơn tổng hợp nói riêng để từ đó rút ra những bài học và định hướng phát triển ,
giúp phục vụ tốt cho sự nghiệp phát triển đất nước. Tuy vậy do còn nhiều hạn chế
về kiến thức và thời gian nên bài viết không thể tránh khỏi nhiều thiếu sót.
Em xin chân thành cảm ơn cô giáo TS.Trần Thị Kim Thu, đã nhiệt tình giúp
đỡ em hoàn thành đề án môn học này!
Hà nội ngày 25 tháng 11 năm 2005
Sinh viên
Trang 1
NỘI DUNG
I.KHÁI NIỆM CHUNG VỀ CHỈ SỐ
1.Khái niệm:
Chỉ số là chỉ tiêu tương đối biểu hiện quan hệ so sánh giữa hai mức độ của
một hiện tượng nghiên cứu
2. Tác dụng của chỉ số:
Như đã nói ở trên chỉ số là chỉ tiêu biểu hiện mối quan hệ so sánh giữa hai
mức độ của một hiện tượng nghiên cứu. So sánh hai mức độ đó theo không gian và
thời gian. Theo thời gian thì nghiên cứu sự biến động của mức độ hiện tượng qua
thời gian.Theo không gian thì nghiên cứu sự khác biệt, chênh lệch về mức độ hiện
tượng qua không gian.
Phân tích tình hình thực hiện kế hoạch về các chỉ tiêu kinh tế. Cho phép xác
định vai trò và ảnh hưởng biến động của các nhân tố khác nhau đối vói sự biến
động của hiện tượng phức tạp được cấu thành từ nhiều nhân tố.
II. CÁC LOẠI CHỈ SỐ VÀ CÁCH TÍNH.
Căn cứ vào phạm vi tinh toán có hai loại chỉ số tương ứng với việc nghiên
cứu hai loại chỉ tiêu chất lượng và số lượng. Căn cứ vào việc thiết lập quan hệ so
sánh theo thời gian hay không gian thì có hai loại chỉ số là chỉ số phát triển và chỉ
số không gian. Cụ thể ta có các loại chỉ số sau:
1.Chỉ số cá thể (chỉ số đơn):
Chỉ số cá thể hay còn gọi là chỉ số đơn là loại chỉ số chỉ nghiên cứu sự biến
động về một chỉ tiêu nào đó của từng đơn vị, từng phần tử của hiện tượng phức tạp
Ví dụ, chỉ số giá của một loại sản phẩm nào đó.
-
Chỉ số cá thể nghiên cứu sự biến động của giá : ip
Trang 2
ip
p1
p0
Trong đó p1 và p0 là giá cả kỳ nghiên cứu và kỳ gốc
-Chỉ số cá thể nghiên cứu sự biến động của khối lượng sản phẩm iq
iq
q1
q0
Trong đó q1 và q0 là khối lượng sản phẩm kỳ nghiên cứu và kỳ gốc.
Ví dụ: Có tình hình về số lượng Sơn và giá bán của nó trên thị trường Hà
nội của Công ty Sơn tổng hợp qua hai năm như sau:
Năm
2003
Số lượng Sơn Alkyd 120.000
2004
140.000
thông dụng các màu
(hộp)
Giá bán (đ/hộp)
chỉ số giá iP =
17000
17250
p1 17250
=1,0147
p0 17000
hay tăng về số tuyệt đối là p1 – p0 = 17250 - 17000 = 250 đ/hộp
Như vậy,giá Sơn Alkyd trên thị trường Hà Nội năm 2004 so với năm 2003
bằng 101,47% ( tăng 1,47%) hay tăng 250 đ/hộp.
chỉ số cá thể về số lượng iq =
q1 140000
1,1667
q0 120000
hay tăng về số tuyệt đối là q1 – q0 = 20.000 hộp
Như vậy lượng Sơn bán trên thị trường Hà nội của Công ty năm 2004 so
với năm 2003 bằng 116,67% (tăng 16,67%) hay tăng 20000 hộp.
Trang 3
3.2 Chỉ số tổng hợp:
Chỉ số tổng hợp là loại chỉ số chỉ nghiên cứu sự biến động về một chỉ tiêu
nào đó của nhiều đơn vị, nhiều phần tử của hiện tượng phức tạp. Ví dụ, nghiên cứu
gía cả của tât cả các loại mặt hàng trên cùng một thị trưòng hay ở các thị trường
khác nhau qua thời gian.
Vì nghiên cứu tổng hợp nhiều sản phẩm có nhiều đơn vị tính khác nhau,
nên ta dùng một quyền số dể qui đổi đơn vị tính chung và cộng lại được với nhau,
quyền số này được cố định ở tử số và mẫu số trong khi tính toán . Thông thường
khi nghiên cứu chỉ tiêu chất lượng (p) thì quyền số là chỉ tiêu số lượng và được cố
định ở kỳ báo cáo (q1), và khi nghiên cứu chỉ tiêu số lượng (q) thì quyền số là chỉ
tiêu chát lượng và được cố dịnh ở kỳ gốc (p0).Trong thực tế một chỉ tiêu chất
lưọng (hay khối lượng )có nhiều chỉ tiêu chất lượng chỉ tiêu số lưọng có liên quan
cho nên viẹc chọn chỉ tiêu nào để nghiên cứu là tuỳ thuộc vào mục đích nghiên
cứu
Chẳng hạn muốn nghiên cứu về chi phí thì khối lượng sản phẩm có liên
quan đến giá thành sản phẩm , còn nghiên cứu về doanh số thì khối lượng sản
phẩm có liên quan đến giá bán của sản phẩm.
Chỉ số tổng hợp nghiên cứu sự biến động của giá: Ip
Ip
pq
p q
1 1
0 1
Trong đó q1 là quyền số .
Nhận xét: - Về số tuyệt đối ta lấy tử số trừ đi mẫu số:
( p1 q1 p0 q1 )
Chỉ số tổng hợp nghiên cứu sự biến động của khối lượng sản phẩm :Iq
Trang 4
Iq
q p
q p
1
0
0
0
Trong đó p0 là quyền số
nhận xét về số tuyệt đối lấy tử số trừ đi mẫu số
( q 1 p 0 q 0 p 0 )
Ví dụ : Có tình hình tiêu thụ ba loại mặt hàng của Công ty trên thị trường
Vinh qua hai năm 2003 và 2004 (trong bảng). hãy nghiên cứu sự biến động về giá
và khối lượng tiêu thụ ba loại mặt hàng trên:
Tên
Đơn vị
hàng
tính
Sơn
Lượng bán ra (1000 )
Giá đơn vị
đơn vị
(1000đ)
Doanh số tiêu thụ
2003
2004
2003
2004
2003
2004
(q0)
(q1)
(p0)
(p1)
(p0 q0)
(p1q1 )
kg
100
110
17,0
17,25
1700
1897,5
lit
112
98
18,0
18,50
2016
1813
hộp
99
115
19,0
18,5
1881
2127,5
trắng
Sơn
xanh
Sơn
vàng
*Nghiên cứu sự biến động giá của ba loại mặt hàng trên:
-Về số tuơng đối :
Ip
pq
p q
1 1
0 1
=
1897,5 1813 2127,5 5838
100(%) 100,33(%)
1870 1764 2185
5819
Nhận xét: nhìn chung giá cả ba loại mặt hàng trên năm 2004 so với năm
2003 bằng 100,33% ( tăng 0,33%) .
Trang 5
* Nghiên cứu về sự biến dộng của khối lượng bán ra của các mặt hàng:
-Về số tương đối :
iq
q p
q p
1
0
0
0
=
1870 1764 2185 5819
100(%) 103,97(%)
1700 2016 1881 5597
Nhận xét : Nhìn chung khối lượng bán ra ba mặt hàng năm 2004 so với
2003 bằng 103,97 %( tăng 3,97%) .
Từ kết quả tính toán ta thấy rằng năm 2004 thực hiện kinh doanh tốt hơn
năm 2003 nó được thể hiện qua sự biến động của khối lượng Sơn bán ra bình quân
cao hơn và giá bán cũng có sự biến động đều làm cho giá trị tiêu thụ hay doanh
thu của công ty tăng lên .
3.3. Chỉ số trung bình tính từ chỉ số tổng hợp:
-Chỉ số trung bình điều hoà về biến động của chỉ tiêu chất lượng : Trong
trường hợp tài liệu chỉ cho giá trị ở kỳ báo cáo (p1q1) và chỉ số cá thể (ip).
Ta có:
Ip
pq
p q
1 1
0 1
pq
p
p pq
1 1
0
1 1
1
pq
1
i p q
1 1
1 1
p
Chỉ số trên được gọi là chỉ số trung bình điều hoà, vì nó có dạng giống số
trung bình điều hoà.
Nếu đặt d1 =
p1 q1
p1q1
Thì công thức trên được viết lại là:
Trang 6
Ip
1
1
i d1
p
Ví dụ: Trở lại ví dụ trên ta có thể tính bảng số liệu sau
Đơn vị tính
Tên hàng
p1q1
d1
ip
Sơn trắng
Kg
1897,5
0,325
1,0147
Sơn xanh
Lit
1813
0,311
1,0278
Sơn vàng
Hộp
2127,5
0,364
0,9737
5838
1
Cộng
Thay số liệu của bảng trên vào công thức :
Ip
pq
1
i p q
1 1
1 1
p
1897,5 1813 2127,5
5838
100,33%
1897,5 1813 2127,5 5819
1,0147 1,0278 0,9737
Hoặc:
Ip
1
1
1
=
100,33%
0325
0,311 0,364
1
0,9967
i d1 1,0147 1,0278 0,9737
p
Từ kết quả tính toán trên ta cũng thấy được giá cả của ba loại hàng trên kỳ
nghiên cứu so với kỳ gốc bằng 100,33% hay tăng 0,33%.
-Chỉ số trung bình số học về biến động của chỉ tiêu khối lượng : Trong trường
hợp tài liệu chỉ cho giá trị kỳ gốc (p0q0) va chỉ số cá thể (iq) ta có:
q p
Iq
q p
q1
q q p
q p
0
1
0
0
0
0
0
0
0
i q p
q p
q
0
0
0
0
3.4 Chỉ số không gian :
Trang 7
Chỉ số không gian là chỉ số so sánh hiện tượng cùng loại nhưng qua các
điều kiện không gian khác nhau.
Ví dụ : nghiên cứu sự biến động về lượng bán ta và giá cả các mặt hang f ở hai
thị trường A và B
Chỉ số tổng hợp nghiên cứu sự biến động của chỉ tiêu chất kượng ở hai thị
trường A va B:
Ip A
p
B
p
A
(q A q B )
B
(q A q B )
Trong đó : qA+qB là khối lượng sản phẩm của hai thị trường A và B
-Chỉ số tổng hợp nghiên cứu sự biến động của chỉ tiêu khói lượng ở hai thị trường
A và B:
Trong trường hợp này có thể có các quyền số khác nhau là chỉ tiêu chất
lượng ,chẳng hạn như giá cố định cho từng mặt hàng (pc) hoặc tính với giá trung
bình từng mặt hàng ở hai thị trường ( p )
B qq
Iq A
hoặc :
A
pc
B
pc
B qq pp
Iq A
A
B
Ví dụ : Trong bản dưói đây là tình hình tiêu thụ hai mặt hàng Sơn nhũ
Alkyd ĐBCC và Sơn cẩm thạch Alkyd tại hai thị trường Hà nội và TP HCM trong
một tuần lễ.Hãy nghiên cứu sự biến động về giá cả và lượng bán ra của hai mặt
hàng ở trên hai thị trường nói trên?
Mặt hàng
Thị trường Hà nội
Thị trường TP HCM
Trang 8
Lợng bán(hộp)
Giá đơn vị (đ)
Lợng bán
giá đơn vị (đ)
qA
pA
(hộp) qB
pB
4800
17000
5200
15000
3000
21000
2000
23000
Sơn nhũ
Alkyd ĐBCC
Sơn cẩm
thạch Alkyd
Chỉ số tổng hợp nghiên cứu sự biến động của giá cả hai mặt hàng ở hai thị
-
trường Hà nội (A) và TP HCM (B):
Tacó
Ip A
p
B
p
A
(q A q B )
B
(q A q B )
=
17000(4800 5200) 21000(3000 2000) 275000000
100(%) 103,78(%)
15000(4800 5200) 23000(3000 2000) 265000000
Nhận xét : nói chung giá cả của hai mặt hàng ở thị trường Hà nội (A) cao hơn
thị trường TP HCM (B) là 3,78%.
- Chỉ số tổng hợp nghiên cứu sự biến động của giá cả hai mặt hàng ở hai thị
trường A và B:
Trong phần nghiên cứu này ta sử dụng giá trung bình ( gia quyền) của mỗi mặt
hàng ở hai thị trường làm quyền số chung:
Giá trung bình mặt hàng Sơn nhũ Alkyd ĐBCC (x):
Trang 9
px
17000 4800 15000 5200
15960 đồng
4800 5200
Giá trung bình mặt hàng Sơn cẩm thạch Alkyd (y):
py
21000 3000 23000 2000
21800 đồng
3000 2000
-Chỉ số tổng hợp nghiên cứu sự biến động của lượng bán ra hai mặt hàng ở
hai thị trườg A và B:
Iq(A/B)=
q
q
A
p
B
p
(4800 15960) (3000 21800) 142008000
1,1508 115,08%
(5000 15960) (2000 21800) 123400000
Nhận xét: Nói chung, lượng tiêu thụ của hai mặt hàng ở thị trường Hà nội
(A) hơn thị trường TP HCM là 15,08%.
Chỉ số tổng hợp số lượng cũng có thể dùng trọng số tương tự như chỉ số
tổng hơp giá cả . Khi đó ta chỉ cần chỉ số đơn của số lượng ( sản phẩm , hàng hoá
..) và trọng số thích hợp là có thể có chỉ số tồng hợp số lượng.
Chỉ số tổng hợp số lượng cũng có tầm quan trọng rộng lớn. Khi quan sát sự
bién động của tổng sản phẩm trong nước(GDP) hoặc sản lượng sản phẩm hiện vật
(của từng ngành ), ta phải dùng giá so sánh (chọn từ một mốc thời gian nào đó để
loại trừ ảnh hưởng biến động gía cả, đó chính là chỉ số tổng hợp số lượng
Laspeyres. chỉ số này cũng dùng để so sánh các đại lượng bằng tiền khác, khi
muốn loại trừ biến động của giá cả.
III.HỆ THỐNG CHỈ SỐ
Bên cạnh việc nghiên cứu sự thay đổi của hiện tượng qua thời gian và
không gian, phương pháp chỉ số còn có thể dùng phân tích mức độ ảnh hưởng của
các nhân tố đến sự thay đổi của một chỉ tiêu kinh tế tổng hợp bằng cáh kết hợp các
chỉ số nhân tố còn lại thành hệ thống chỉ số
Trang 10
1.Hệ thống chỉ số liên hoàn hai nhân tố
Hệ thống chỉ số được thành lập trên cơ sở các phương trình kinh tế bằng
cách kết hợp các chỉ số tổng hợp được tính riêng lẻ thnhf một hệ thống. Chỉ số phụ
thuộc gọi là Chỉ số toàn bộ (Ipq) và các chỉ số độc lập gọi là các chỉ số nhân tố ( Ip
và Iq).
Ví dụ:
-Chỉ số giá tiêu thụ ( hay doanh số bán ) = Chỉ số giá bán Chỉ số lượng tiêu thụ.
-Chỉ số tổng chỉ tiêu phí sản xuất = Chỉ số giá thành Chỉ số khối lượng sản phẩm
.
Tổng quát : Ipq =
Ip
x
Iq
Về số tương đối:
pq
p q
1 1
0
0
pq p q
p q p q
1 1
0
1
0 1
0
0
Về số tuyệt đối:
( p1 q1 p0 q0 ) ( p1 q1 p0 q1 ) ( p0 q1 p0 q0 )
Về số tương đối khi so với giá trị tiêu thụ kỳ gốc:
p q p q
p q
1 1
0
0
0
0
p q p q
p q
1 1
0 1
0
0
p q p q
p q
0 1
0
0
0
0
Ví dụ: Trở lại ví dụ ở mục (II.3.2) của chương này về tình hình tiêu thụ 3
loại mặt hàng Sơn trắng, Sơn xanh và Sơn vàng ở trên. Ta nghiên cứu ảnh hưởng
của giá bán và lượng bán ra đến doanh số bán của Công ty. Theo hệ thống chỉ số ta
có:
Trang 11
Chỉ số doanh số bán = chỉ số giá Chỉ số lượng tiêu thụ
Ipq = Ip
Iq
Nhận xét về số tương đối :
pq
p q
1 1
0
0
pq p q
p q p q
1 1
0
1
0 1
0
0
5820 5820 5819
5597 5819 5597
1,0398
=
(tăng 3,98%)
1,0002
1,0397
( tăng 0,02%) ( tăng 3,97%)
Nhận xét về số tuyệt đối:
( p1 q1 p0 q0 ) ( p1 q1 p0 q1 ) ( p0 q1 p0 q0 )
(5820000 – 5597000) = (5820000– 5819000) +(5819000 -5597000)
223000
=
1000
222000 (ngàn đồng)
+
Nhận xét về số tương đối khi so với gía cả kỳ gốc:
p q p q
p q
1 1
0
0
0
0
p q p q
p q
1 1
0 1
0
0
p q p q
p q
0
1
0
0
0
0
223000
1000
222000
5597000 5597000 5597000
0,0398 = 0,0001 +0,0397
Hay 3,98% = 0,01%+ 3,97%
Trang 12
Nhận xét chung : Doanh số bán ra ( hay giá trị tiêu thụ) năm 2004 so với
năm 2003 ở thị trưòng Vinh tăng 3,98% hay tăng 223 (triệu đồng) là do ảnh hưỏng
của hai nhân tố:
-Do giá cả các mặt nói chung năm 2004 tăng 0,02% so với năm 2003 làm
tăng giá trị tiêu thụ của thị trường Vinh là 1 (triệu đồng)
-Do khối lượng các mặt hàng bán ra chung năm 2004 so với năm 2003 tăng
3,97% làm cho tăng giá trị tiêu thụ ở thị trường Vinh là 222 (triệu đồng)
Trong 3,98% tăng lên của giá trị tiêu thụ chủ yếu là do lượng bán tăng 3,97
% còn giá cả nói chung làm tăng 0,01% mà thôi.Vì thế công ty nên có những chiến
lược cho công cuộc phát triển tăng thêm lượng hàng hóa trên thị truờng.
2. Hệ thống chỉ số liên hoàn nhiều nhân tố
Trường hợp chỉ số toàn bộ bị ảnh hưởng bởi nhiều chỉ số nhân tố qua hai
kỳ nghiên cứu và kỳ báo cáo, ta có thể xây dựng hệ thống chỉ số liên hoàn bằng
cách lần lượt thay đổi quyền số trong các chỉ số nhân tố khi nhân chúng lại với
nhau. Cách chọn quyền số cho các chỉ số nhân tố theo cách thông thường tức là
nếu nghiên cứu biến động chỉ tiêu chất lượng thì dùng quyền số là chỉ tiêu số
lượng được cố định ở kỳ báo cáo, và ngược lại nếu nghiên cứu biến động của chỉ
tiêu số lượng thì dùng quyền số là chỉ tiêu chất lượng được cố định ở kỳ gốc .Tuỳ
theo cách sắp xếp của các chỉ số nhân tố theo thứ tự ưu tiên cho chỉ tiêu số lượng
hay chất lượngđược triển khai theo nguyên tắc toán học, ta có thể sử dụng một
trong hai công thức tông quát sau đây:
Ipqg
= Ip
pq g
p q g
Hoặc
1 1
1
0
0
0
pq g
p q g
1 1
1
0
0
0
x
Iq
x
Ig
pq g xp q g xp q g
p q g p q g p q g
1 1
1
0 1
1
0
0
1
0 1
1
0
1
0
0
0
pq g
p q g
1
0
0
0
0
0
x
0
pq g
pq g
1 1
0
1
0
0
x
pq g
pq g
1 1
1
1 1
0
Trang 13
Các công thức nhận xét về số tuyệt đối cũng như tương đối được nhận xét
giống các hệ thống chỉ số đã nêu ở các phần trên.
ví dụ: Có tài liệu sau đây của Công ty Sơn tổng hợp như sau:
Sản
phẩm
Số lượng SP
Giá bán SP
Giá thành đơn
tiêu thụ
p(1000
vị SP z ( 1000
q ( 1000 hộp)
đồng/hộp)
đồng / hộp)
Kỳ
Kỳ
báo
gốc
Sơn đỏ
cáo
Kỳ
gốc
Kỳ
báo
cáo
Kỳ
gốc
Kỳ
báo
cáo
100
150
17,5
18
16
15
300
400
21
23
19,5
19,5
250
300
19
20,5
18
18,5
Sơn
xanh
lá cây
Sơn
vàng
Hãy phân tích lợi nhuận của công ty qua bảng số liệu trên?
Từ bảng số liệu ta có phương trình lợi nhuận :
M=
(p-z)q
Ta có hệ thống chỉ số phân tích lợi nhuậu của công ty do ảnh hưởng bởi ba
nhân tố :
-số lượng sản phẩm (q)
-Giá bán sản phẩm ( p)
-giá thành sản phẩm (z)
Trang 14
Phần tính toán :
( p
M1 =
1
z1 )q1 =2450000 ; M0 = ( p 0 q 0 )q 0 =850000
a= ( p0 z1 )q1 =1125000 ; b=
Mô hình:
Hay :
IM =
(p
(p
1
z1 )q1
0
z 0 )q 0
IM(p)
x
(p
(p
( p
0
IM(z)
1
z1 )q1
0
z1 )q1
z 0 )q1 =1125000.
x
(p
(p
IM(q)
0
z1 )q1
0
z 0 )q1
(p
(p
0
z 0 )q1
0
z 0 )q 0
2450000 2450000 1125000 1125000
850000 1125000 1125000 850000
2,8824 = 2,1778 1,0000 1,3235
Hay : 288,24 % = 217,78% x 100,00% x 132,35%
Về số tuyệt đối :
M =
M(p) + M(z) + M(q)
Hay : (M1- M0) = ( M1 – a ) + ( a- b ) + ( b – M0 )
1600000 = 1325000 +
0
+
275000 ( nghìn đồng )
Nhận xét: kết quả tính toán cho thấy lợi nhuận của công ty kỳ báo cáo tăng
so với kỳ gốc 188,24% (hay tăng 1,6 tỷ đồng) là do:
-
do giá bán của sản phẩm tăng (cả 3 sản phẩm ) làm lợi nhuận tăng 117,78%
(hay tăng 1,325 tỷ đồng)
-
do giá thành trung bình chung của công ty không thay đổi nên không ảnh
hưởng đến lợi nhuận của công ty. Mặc dù giá thành đơn vị của từng loại
Sơn kỳ nghiên cứu so với kỳ gốc có sự thay đổi nhưng giá thành chung của
Công ty không thay đổi.
Trang 15
-
Do số lượng hàng hoá bán ra tăng ( cả 3 sản phẩm ) làm cho lợi nhuận tăng
32,35% (hay tăng 0,275 tỷ đồng) .
Từ kết quả tính toán với số liệu thực tế ở trên ta thấy được Công ty Sơn
tổng hợp muốn có doanh thu cao thì phải tiến hành các công việc theo các tiêu
chí sau: Tăng giá bán trong phạm vi có thể cho phép ,Tăng số lượng hàng hoá
bán ra thị truờng tiêu thụ và hạ giá thành chi phí sản xuất sản phẩm . Đặc biệt
công ty nên chú trọng vào việc hạ giá thành chi phi sản xuất để tăng lợi nhuận
cao hơn nữa.
3.Hệ thống chỉ số phân tích biến động của chỉ tiêu trung bình
Chỉ tiêu trung bình chịu ảnh hưởng của biến động của hai nhân tố: tiêu thức
nghiên cứu và kết cấu tổng thể. Ví dụ, biến động tiền lương trung bình của công
nhân trong xí nghiệp là do biến động của bản thân tiền lương (tiêu thức nghiên
cứu) và biến động kết cấu công nhân (kết cấu tổng thể) có các mức lương khác
nhau.
Một cách tổng quát dựa vào công thức trung bình số học: x
x f
f
i
i
ta thấy
i
giá trị của x lớn hay bé, phụ thuộc vào hai nhân tố:
-
giá rị của các xi lớn hay bé làm cho x lớn hay bé.
fi
thay đổi làm cho x thay đổi theo.Cụ thể giá trị x có xu hướng
fi
nghiêng về lượng biến xi nào có
fi
chiếm tỷ trọng lớn
fi
Hệ thống chỉ số được sử dụng để phân tích ảnh hưởng biến động của các
nhân tố dến biến động của chỉ tiêu trung bình
Ta có hệ thống chỉ số:
Trang 16
x f
f
x f
f
1 1
1
0
0
x f
f
x f
f
1 1
1
0
0 1
1
x1
Hay
xo
x1
x01
x f
f
x
x f
f
0 1
1
0
0
0
x
x01
x0
(1) (2) (3)
Trong đó : (1) là chỉ số cấu thành khả biến , nêu lên biến động của chỉ tiêu
trung bình giũa hai kỳ nghiên cứu
(2) là chỉ số cấu thành cố định , nêu lên biến động của chỉ tiêu trung bình do ảnh
hưởng cua riêngtiêu thức nghiên cứu
(3) là chỉ số ảnh hưởng kết cấu , nêu lên biến động của chỉ tiêu trung bình do ảnh
hưởng của riêng kết cấu.
Ví dụ: ở công ty có 3 phân xưởng cùng sản xuất một loại sản phẩm là Sơn
Alkyd ĐBCC, số liệu cho ở bảng sau:
Kỳ gốc
Kỳ nghiên cứu
Phân
Sảnlượng(hộp)
Giá thành đv
Sản lượng(hộp)
Giá thành đv
xưởng
(q0)
(1000đ) (z0)
(q1)
(1000đ) (z1)
A
1000
15
8000
14
B
2500
16
3000
15.5
C
4500
17
1000
16
Tổng
8000
12000
Để phân tích biến động của giá thành trung bình do ảnh hưởng của các nhân
tố có liên quan ta có:
Z1
Z0
Với
Z1
Z1
Z 01
x
z q
q
1 1
1
Z 01
Z0
174500
14,542 (nghìn đồng)
12000
Trang 17
Z0
z q
q
0
131500
16,4375 (nghìn đồng)
8000
z q
q
185000
15,4167 ( nghìn đồng)
12000
0
0
Z 01
0 1
1
Thay vào hệ thống chỉ số ta được:
14,542
14,542 15,4167
x
16,4375 15,4167 16,4375
0,8847 = 0,9433 x 0,9379
Biến động tuyêt đối :
( Z1 - Z 0 ) =
( Z1 Z 01 )
( Z 01 Z 0 )
+
(14,542 - 16,4375) = (14,542 –15,4167) + (15,4167– 16,4375)
(- 1,8955)
=
(- 0,8747)
( -1,0208) (nghìn đồng)
+
Biến động tương đối:
( Z1 Z 0 )
Z0
( Z1 Z 01 )
Z0
( Z 01 Z 0 )
Z0
1,8955 0,8747 1,0208
16,4375 16,4375 16,4375
(- 0,11532) = ( - 0,0532) + ( - 0,0621)
(-11,532%) =(- 5,32%) +(- 6,21%)
Nhận xét: Giá thành trung bình kỳ nghiên cứu so với kỳ gốc bằng 88,47% , tức
là giảm 11,532% , hay giảm 1,8955 nghìn đồng là do ảnh hưởng của hai nhân tố :
-
do giá thành nói chung của các phân xưởng giảm 5,67% làm cho giá thành
trung bình giảm 5,32% hay giảm 0,8747 nghìn đồng.
-
Do kết cấu sản lượng thay đổi ,làm cho giá thành trung bình giảm 6,21%
hay giảm 1,0208 nghìn đồng.
Từ bảng số liệu ta thấy giá thành đơn vị của phân xưởng C cao nhất mà sản
lượng của phân xưởng này kỳ nghiên cứu giảm so với kỳ gốc ( cụ thể giảm từ
4500 xuống còn 1000 ). Hai phân xưởng còn lại có giá thành đơn vị thấp hơn thì
sản lượng kỳ nghiên cứu tăng so với kỳ gốc ( cụ thể là phân xưởng A tăng từ 1000
Trang 18
đến 8000, phân xưởng B tăng từ 2500 đến 3000). Nhưng phân xưởng B có giá
thành đơn vị cao hơn phân xưởng A lại có sản lượng tăng ít hơn ( chỉ tăng 500 hộp
). Đièu này dẫn đến giá thành đơn vị của toàn công ty kỳ nghiên cứu giảm so với
kỳ gốc làm cho giá thành trung bình chung của toàn công ty kỳ nghiên cứu giảm so
với kỳ gốc.
Từ những phân tích trên ta thấy Công ty muốn giảm giá thành chung bình
chung thì Công ty nên đầu tư vào sản xuất sản phẩm ở phân xưởng A. Và giảm
sản lượng ở phân xưởng C.
Thực tế cho thấy rằng muốn có lợi nhuận cao thì phải giảm giá thành sản
phẩm hay nói một cách khác là giảm chi phí sản xuất.
4.Hệ thống chỉ số phân tích biến động tổng lượng biến tiêu thức có sử
dụng chỉ tiêu trung bình.
Trong rất nhiêu trường hợp chỉ tiêu trung bình có quan hệ tổng lượng biến
tiêu thức. Nó là một nhân tố cấu thành tổng lượng biến tiêu thức ví dụ như:
Tổng sản lượng = NSLĐ trung bình
x
Tổng số công nhân
1 công nhân
Ta xây dựng hệ thống chỉ số :
Chỉ số tổng sản = Chỉ số NSLĐ
lượng
x
Chỉ số tổng số công nhân
trung bình
Tổng quát :
M= X x
f
Từ mô hình này ta có thể phân tích hai hệ thống chỉ số như sau:
*Hệ thống chỉ sốdo ảnh hưởng của hai nhân:
x1 f1
x f1
x f1
M1
= 1
x 0
M 0 x0 f o
x0 f1 x0 f o
Biến động tương đối :
IM =
I M ( x )
x1 f1
x0 f o
1
x1 f1
x0 f1
1
Trang 19
I M (
f)
x0 f1
x0 f o
1
I M I M ( x )I M ( f )
Biến động tuyệt đối:
M (M 1 M 0 ) ( x1 f1 x0 f 0 )
M ( x ) = ( x1 f1 x0 f1 )
M (
f)
= ( x0 f 1 x0 f 0 )
M M ( x ) M (
f)
Mô hình trên nói lên biến động của M kỳ báo cáo so với kỳ gốc do ảnh
hưởng của hai nhân tố:
-do ảnh hưởng của nhân tố x
-do ảnh hưởng của nhân tố
f
Áp dụng ví dụ trên ta có:
z1 q1
z 0 qo
=
z1 q1
z 0 q1
x
z 0 q1
z 0 qo
14,542 x12000 14,542 x12000 16,4375 x12000
x
16,4375 x8000 16,4375 x12000 16,4375 x8000
1,327 = 0,8847 x 1,5
Số tuyệt đối :
M M ( z ) M (
q)
43004= - 22746 + 65750 (ngàn đồng)
Số tuơng đối:
z1 q1 z 0 q0
z 0 qo
=
( z 1 z 0 ) q1
z 0 qo
+
( q1 q0 ) z 0
z 0 q0
43004
22746 65750
=
131500 131500 131500
0,327 = - 0,173 +0,5
Trang 20
- Xem thêm -