Tài liệu Vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện phương pháp dạy học ở các trường thcs thành phố hạ long, tỉnh quảng ninh

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ––––––––––––––––––––– BÙI HOÀNG ANH VẬN DỤNG LÝ THUYẾT “QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI” TRONG QUẢN LÝ THỰC HIỆN ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN, 2013 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ––––––––––––––––––––– BÙI HOÀNG ANH VẬN DỤNG LÝ THUYẾT “QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI” TRONG QUẢN LÝ THỰC HIỆN ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013 Tác giả Bùi Hoàng Anh i Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: Hội đồng khoa học, Hội đồng đào tạo thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục Đại học sư phạm Thái Nguyên. Các thầy, cô giáo trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình, chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đã tạo điều kiện về mọi mặt giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành luận văn. Chi bộ, Ban Giám hiệu, tập thể cán bộ, giáo viên, các tổ bộ môn của bốn trường: THCS Lý Tự Trọng, THCS Bãi Cháy, THCS Đại Yên, THCS Hà Trung đã tạo điều kiện về mọi mặt giúp tôi nghiên cứu, khảo sát và cung cấp thông tin, tư liệu cho luận văn. Mặc dù có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu, song luận văn không tránh khỏi sai sót, kính mong được sự chỉ dẫn, góp ý của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013 Tác giả Bùi Hoàng Anh ii Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................... i Lời cảm ơn ....................................................................................................... ii Mục lục ........................................................................................................... iii Danh mục các chữ viết tắt ................................................................................ iv Danh mục các bảng........................................................................................... v Danh mục các sơ đồ, biểu đồ ........................................................................... vi MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................... 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ............................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ...................................................................... 4 7. Các phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 4 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẬN DỤNG LÝ THUYẾT QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI TRONG QUẢN LÝ THỰC HIỆN ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............................... 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 6 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ......................................................... 8 1.2.1. Quản lý ................................................................................................... 8 1.2.2. Thay đổi và sự thay đổi ......................................................................... 12 1.2.3. Lý thuyết quản lý sự thay đổi ................................................................ 14 1.2.4. Phương pháp dạy học ............................................................................. 17 1.2.5. Đổi mới phương pháp dạy học .............................................................. 18 iii Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ 1.3. Một số vấn đề cơ bản về vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS ............................ 18 1.3.1. Mục đích của việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS ........ 18 1.3.2. Yêu cầu của việc đổi mới PPDH và quản lý đổi mới PPDH ở trường THCS ... 20 1.3.3. Nguyên tắc quản lý sự thay đổi ............................................................. 22 1.3.4. Nội dung quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở trường THCS .................. 23 1.3.5. Các giai đoạn tiến hành đổi mới PPDH ................................................. 25 1.3.6. Các bước tiến hành quản lý thực hiện đổi mới PPDH trong trường THCS .. 28 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VẬN DỤNG LÝ THUYẾT QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỐI TRONG QUẢN LÝ THỰC HIỆN ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH QUẢNG NINH............................................................................. 35 2.1. Vài nét về khách thể và địa bàn nghiên cứu ............................................. 35 2.1.1. Vị trí địa lí, dân cư và điều kiện tự nhiên của TP Hạ Long và ngành GD&ĐT TP Hạ Long ..................................................................................... 35 2.1.2. Khái quát về các trường khảo sát .......................................................... 36 2.2. Thực trạng vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ở các trường THCS thành phố Hạ Long, Quảng Ninh . 40 2.2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên các trường THCS thành phố Hạ Long về mục đích của đổi mới PPDH............................................................... 40 2.2.2. Thực trạng mức độ thực hiện các nội dung quản lý đổi mới PPDH của GV các trường THCS thành phố Hạ Long Quảng Ninh ........................................... 41 2.2.3. Thực trạng các bước tiến hành quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh ........................................ 51 2.2.4. Đánh giá về hoạt động quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh ................................................... 59 iv Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ Chƣơng 3: BIỆN PHÁP VẬN DỤNG LÝ THUYẾT QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI TRONG QUẢN LÝ THỰC HIỆN ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH QUẢNG NINH............................................................................. 63 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 63 3.1.1. Đảm bảo tính phù hợp ........................................................................... 63 3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ........................................................ 63 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn........................................................................... 63 3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ ........................................................................... 63 3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả ........................................................................... 64 3.1.6. Đảm bảo tính khả thi.............................................................................. 64 3.2. Các biện pháp vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS thành phố Hạ Long - Quảng Ninh ................ 64 3.2.1. Biện pháp 1: Truyền thông, nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên về đổi mới PPDH, chuẩn bị tốt tâm thế và các điều kiện cần thiết để thực hiện có hiệu quả việc đổi mới PPDH ........................................................................... 64 3.2.2. Biện pháp 2: Phát hiện các rào cản trong quá trình triển khai thực hiện đổi mới PPDH và áp dụng các phương pháp phù hợp để vượt qua .................. 65 3.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng tiêu chí đánh giá giờ dạy tích cực, đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá và duy trì hoạt động đổi mới PPDH ............................ 66 3.2.4. Biện pháp 4: Xây dựng các qui định, hướng dẫn hỗ trợ quá trình đổi mới PPDH ............................................................................................................. 69 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường tổ chức bồi dưỡng về đổi mới PPDH, khuyến khích giáo viên tự học, tự bồi dưỡng ............................................................... 70 3.2.6. Biện pháp 6: Huy động mọi nguồn lực cá nhân, tập thể trong và ngoài nhà trường để đảm bảo cho hoạt động đổi mới PPDH .................................... 72 3.3. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............ 74 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .......................................................................... 74 v Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ 3.3.2. Nội dung khảo nghiệm .......................................................................... 74 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm .................................................................... 74 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 74 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 79 1. Kết luận ...................................................................................................... 79 2. Khuyến nghị ............................................................................................... 81 TÀI L IỆU THAM KHẢO ........................................................................... 83 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 86 vi Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ BGH Ban giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất GD&ĐT GV GVDG HĐ HĐDH Giáo dục và đào tạo Giáo viên Giáo viên dạy giỏi Hoạt động Hoạt động dạy học HT Hiệu trưởng HS Học sinh PHT Phó Hiệu trưởng PP Phương pháp PPDH Phương pháp dạy học PTDH Phương tiện dạy học QL QLGD SL Quản lý Quản lý giáo dục Số lượng TBDH Thiết bị dạy học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TL Tỉ lệ TP Thành phố TT Thứ tự iv Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số lượng, chất lượng cán bộ, GV của 04 trường khảo sát năm học 2012 – 2013 .................................................................................... 36 Bảng 2.2. Độ tuổi cán bộ, GV của 04 trường khảo sát năm học 2012 - 2013 .. 36 Bảng 2.3. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh 04 trường khảo sát từ năm học 2010 -2011 đến năm học 2012 - 2013 ....................................... 37 Bảng 2.4. Kết quả xếp loại học lực của HS 04 trường khảo sát sát từ năm học 2010 -2011đến năm học 2012 - 2013 .............................................. 38 Bảng 2.5. Kết quả thi HS giỏi cấp thành phố, cấp tỉnh các môn văn hóa của 04 trường khảo sát từ năm học từ 2010 -2011 đến 2012-2013.............. 39 Bảng 2.6. Nhận thức của cán bộ quản lý, GV các trường THCS TP Hạ Long về mục đích của đổi mới PPDH ............................................................ 40 Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung QL đổi mới PPDH ở các trường THCS TP Hạ Long Quảng Ninh ............... 41 Bảng 2.8. Đánh giá của GV về mức độ thực hiện quản lý bồi dưỡng GV đáp ứng yêu cầu đổi mới PPDH ............................................................. 46 Bảng 2.9. Thực trạng công tác Chuẩn bị thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS TP Hạ Long ......................................................................... 51 Bảng 2.10. Đánh giá của GV về công tác quản lý thực hiện đổi mới PPDH .... 55 Bảng 3.1. Đánh giá của cán bộ quản lý các trường THCS thành phố Hạ Long về mức độ cần thiêt và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ......... 75 Bảng 3.2. Đánh giá của giáo viên các trường THCS thành phố Ha Long về mức độ cần thiêt và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ..................... 76 v Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mô hình quản lý ............................................................................. 10 Sơ đồ 1.2. Các chức năng quản lý ................................................................... 11 Biểu đồ 2.1. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh 04 trường khảo sát từ năm học 2010 - 2011 đến năm học 2012 - 2013 .............................. 38 Biểu đồ 2.2. Kết quả xếp loại học lực của HS 04 trường khảo sát sát từ năm học 2010 -2011đến năm học 2012 - 2013........................................ 39 vi Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Xã hội chúng ta đang sống đang không ngừng thay đổi để tiến tới xã hội thông tin và tri thức, nền kinh tế toàn cầu, đòi hỏi phải xây dựng được lực lượng lao động “tư duy”. Như vậy, sự phồn vinh của mỗi quốc gia phụ thuộc vào tiềm năng, trí tuệ của con người ở quốc gia đó. Tại Đại hội lần thứ 27 của Tổ chức Văn hoá-Giáo dục-Khoa học của Liên Hợp Quốc (UNESCO) tháng 11/1993, các báo cáo đã nói rất nhiều đến vai trò của giáo dục trong thế kỷ XXI là chìa khoá vàng tiến tới một thế giới tốt đẹp hơn. Vai trò của giáo dục là phát triển tiềm năng của con người, giáo dục là đòn bẩy mạnh mẽ nhất mà chúng ta cần có để tiến vào tương lai, giáo dục là quyền cơ bản nhất của con người, là điều kiện tiên quyết để thực hiện nhân quyền, dân chủ, hợp tác trí tuệ, bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau. Vì vậy, giáo dục - đào tạo có vai trò quan trọng trong công cuộc phát triển con người, phát triển đất nước, phát triển nhân loại trong thời đại mới. Đổi mới quản lý giáo dục nhằm phát triển, nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực đã và đang là một nhiệm vụ có tính chiến lược ở nước ta hiện nay, việc đổi mới giáo dục và đào tạo theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá sẽ đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu học tập của mọi người, tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế. Để nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực, Nghị quyết Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam, lần thứ XI đã chỉ rõ: “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội; nâng cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá và hội nhập quốc tế, phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công dân được học tập suốt đời”. 1 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ Đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới giáo dục phổ thông nói riêng đang là vấn đề cấp bách được toàn ngành GD&ĐT quan tâm, đặc biệt là vấn đề đổi mới PPDH ở các cấp học, bậc học. Có thể nói, đổi mới PPDH không phải là vấn đề mới đối với nhà trường phổ thông, nó đã được đề cập, phát động dưới nhiều cách thức khác nhau trong các nhà trường từ thập kỷ 70 (thế kỷ . Tuy nhiên, đổi mới PPDH ở trường THCS là một yêu cầu tất yếu trong sự nghiệp đổi mới giáo dục nhằm góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng giáo dục ở bậc học này. Trong những năm vừa qua công tác giáo dục và đào tạo của các nhà trường THCS ở TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh đã đạt được những kết quả nhất định, phát triển cả về quy mô lẫn chất lượng. Bên cạnh đó, công tác QLGD vẫn còn bộc lộ nhiều bất cập (cả về tư duy quản lý, cơ chế và phương thức quản lý). Thực trạng quản lý này chưa thích ứng được với sự thay đổi của xã hội và giáo dục trong giai đoạn hiện nay nên cần có sự thay đổi. Nhà trường cần thay đổi để tạo điều kiện và phát huy khả năng tự học của HS, để họ có thể học suốt đời, đó là yêu cầu tất yếu đối với con người trong thời đại ngày nay. Nghiên cứu lý thuyết quản lý sự thay đổi từ đó đề xuất các biện pháp vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý HĐDH, nói chung và quản lý thay đổi PPDH nói riêng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục là một việc làm quan trọng và cần thiết. Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi chọn đề tài “Vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ở các trường Trung học cơ sở thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài luận văn Thạc sỹ của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở các trường THCS trên địa bàn TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh, đề tài đề xuất các biện pháp vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản 2 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả quản lý HĐDH ở trường THCS. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở trường THCS. 3.2. Điều tra, phân tích, đánh giá thực trạng vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. 3.3. Đề xuất một số biện pháp vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THCS TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. 3.4. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. 4.2. Khách thể nghiên cứu: Quản lý HĐDH ở các trường THCS TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. 4.3. Đối tượng khảo sát Gồm 22 đồng chí CBQL (HT, PHT, Tổ trưởng chuyên môn), 116 đồng chí GV, 200 em HS của 4 trường THCS Lý Tự Trọng, Bãi Cháy, Đại Yên, Hà Trung TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 5. Giả thuyết khoa học Hiện nay HT các trường THCS TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh đã và đang thực hiện nhiều biện pháp quản lý thực hiện đổi mới PPDH nhằm nâng cao chất lượng dạy học của đơn vị mình, song trong công tác quản lý thực hiện đổi mới PPDH của HT vẫn còn một số hạn chế nhất định về từ khâu chuẩn bị đến thực hiện kiểm tra, đánh giá và duy trì kết quả. 3 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ Nếu nghiên cứu, đánh giá đúng thực trạng quản lý đổi mới PPDH, của HT trường THCS từ đó đề xuất các biện pháp vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi vào quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS TP Hạ Long một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn của nhà trường thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học. 6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu: Đề tài chỉ đi sâu nghiên cứu các biện pháp vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. 6.2. Giới hạn về khách thể điều tra: Trong khuôn khổ của luận văn, đề tài chỉ tiến hành nghiên cứu khảo sát ở 04 trường THCS: Lý Tự Trọng, Bãi Cháy, Đại Yên, Hà Trung TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh trong 3 năm học 2010- 2011; 2011 – 2012; 2012 - 2013. 7. Các phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu lý luận và thực tiễn có liên quan đến đối tượng nghiên cứu. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát, điều tra (thông qua bảng hỏi, qua các số liệu thống kê), phương pháp tổng kết kinh nghiệm, thực nghiệm, xin ý kiến chuyên gia, phỏng vấn sâu. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu: các số liệu thu được được xử lý bằng thống kê Toán học: - Thiết kế bảng số liệu (bảng một chiều, bảng nhiều chiều), biểu đồ, đồ thị bằng các phần mềm Word, Excel… - Tính các đại lượng đặc trưng: + Giá trị trung bình - cho phép đánh giá chung nhất về chỉ tiêu nào đó giữa các đối tượng. + Phương sai, Độ lệch chuẩn - cho phép đánh giá mức độ phân tán của các số liệu thu được). 4 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ + Kiểm định các giả thuyết. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, kết quả nghiên cứu được trình bày trong 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở trường THCS Chương 2: Thực trạng vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS trên địa bàn TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Một số biện pháp vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. Cuối cùng là Danh mục các tài liệu tham khảo và Phần phụ lục. 5 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẬN DỤNG LÝ THUYẾT QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI TRONG QUẢN LÝ THỰC HIỆN ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề * Trên thế giới: Cuối thập kỷ 90 của thế kỷ XX, khi tìm hiểu những khó khăn trong lãnh đạo, quản lý sự thay đổi, các nhà nghiên cứu Meyer và Allen (1997) đã nhận thấy sự cam kết chính là nguồn gốc cơ bản tâm lý ngại thay đổi và đã chỉ ra ba hình thái cơ bản của sự cam kết: Cam kết dựa trên cảm xúc, cam kết dựa trên quy phạm và cam kết dựa trên tính toán. Trên cơ sở đó các tác giả trên cho rằng: lãnh đạo, quản lý sự thay đổi chính là quá trình chuyển các thành viên từ trạng thái cam kết với mô hình hoạt động cũ sang cam kết với mô hình hoạt động mới [3] Lý thuyết lãnh đạo sự thay đổi xuất hiện vào đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX do J.Kotter và một số cộng sự xây dựng trên cơ sở quan điểm: + Thực tiễn lãnh đạo, quản lý sự thay đổi đòi hỏi phải vận dụng tổng hợp các trường phái lý thuyết có liên quan khác nhau nhằm giúp cho người lãnh đạo, quản lý có tư duy, cách tiếp cận linh hoạt và rõ ràng hơn. + Môi trường lãnh đạo, quản lý sự thay đổi, đòi hỏi người lãnh đạo, quản lý phải có tầm nhìn, khả năng thích ứng và năng lực lãnh đạo, quản lý sự thay đổi. + Lý thuyết lãnh đạo, quản lý sự thay đổi là sự kết hợp chặt chẽ của ba trường phái lý thuyết: trường phái phân tích, trường phái học tập, trường phái quyền lực. Ở phương Tây và một số nước Đông Nam Châu Á, lý thuyết lãnh đạo, quản lý sự thay đổi đã và đang có giá trị lý luận và thực tiễn cao. Trong vòng 10 năm trở lại đây nó đã trở thành tài liệu bồi dưỡng về lý thuyết và kỹ năng lãnh đạo, quản lý chính ở nhiều nước trong đó có Việt Nam cho các nhà lãnh đạo, quản lý trong lĩnh vực kinh tế, chính trị, quản lý xã hội. 6 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ Trong cuốn “Quản lý sự thay đổi”, Nhà xuất bản Tổng hợp thành phố Hồ chí Minh, 2006, R.Heller đã nghiên cứu và chỉ ra tính cấp thiết của sự thay đổi trường học, các bước tổ chức thực hiện sự thay đổi, mô hình của trường học thành công, v.v... Ngoài ra lý thuyết về quản lý sự thay đổi trong giáo dục đã được nhiều nhà khoa học, nhà quản lý quan tâm nghiên cứu: Pauk Hersay (1995), Bernt Davies, Linda Ellion (2005), Michel Dvelay (1999), Pam Robbins, Havay B.Alvy (2004) [3] * Ở Việt Nam: Sự biến động không ngừng của đời sống xã hội đã tác động và đòi hỏi sự thay đổi toàn diện trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Thực tiễn quản lý, giáo dục ở Việt Nam từ khi đất nước tiến hành sự nghiệp đổi mới đến nay cho thấy nhu cầu thay đổi của các nhà trường nói chung và sự thay đổi trong quản lý nói riêng ngày càng cấp thiết. Những năm gần đây một số nhà nghiên cứu và làm công tác quản lý ở Việt Nam đã đề cập đến sự cần thiết phải thay đổi trong HĐDH để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn giáo dục. Tiêu biểu là các công trình của các tác giả Hoàng Minh Thao, Hà Thế Truyền “QLGD tiểu học theo định hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa” [26]. Công trình “Tiếp cận hiện đại trong QLGD” của tác giả Trần Kiểm [18]. Tác giả Thái Duy Tuyên với công trình “Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học", (Nghiên cứu giáo dục, số 2/1996). Tác giả Phan Trọng Luận với bài viết "Đổi mới phương PPDH theo hướng hoạt động hoá người học" trong các bộ môn khoa học xã hội và nhân văn ở THPT" (Thông tin khoa học giáo dục, số 65/1998). Tác giả Quách Tuấn Ngọc (1999), "Đổi mới phương pháp dạy học bằng công nghệ thông tin. Xu thế của thời đại" (tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp, tháng 7/1999) Năm 2002 tác giả Lưu Xuân Mới có bài"Đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo"(Bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục, Thông tin quản lý giáo dục số 4/2002. 7 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ Đặc biệt là công trình Tác giả Trần Ngọc Giao và cộng sự đã xây dựng “ Tài liệu tập huấn chương trình bồi dưỡng cho Hiệu trưởng trường phổ thông theo liên kết Việt Nam- Singapore” [10]. Trong tác phẩm “ Quản lý sự thay đổi” (tài liệu bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục của dự án đào tạo giáo viên THCS), tác giả Đặng Xuân Hải đã nghiên cứu và làm rõ lý thuyết về quản lý sự thay đổi và cụ thể hóa các bước của quá trình quản lý sự thay đổi như sau: Bước 1: Nhận diện sự thay đổi, bước 2: Chuẩn bị sự thay đổi, bước 3: Thu thập số liệu, dữ liệu, bước 4: Tìm các yếu tố khích lê, hỗ trợ sự thay đổi, bước 5: Xác định mục tiêu cụ thể cho các bước chỉ dạo sự thay đổi, bước 6: Xác định trọng tâm của các mục tiêu, bước 7: Xem xét các giải pháp, bước 8: Lựa chọn giải pháp, bước 9: Lập kế hoạch chỉ đạo việc thực hiện, bước 10: Đánh giá sự thay đổi, bước 11: Đảm bảo tiếp tục đổi mới.[13] Tác giả Nguyễn Anh Thuấn, Sở GD&ĐT Hải Phòng đã nghiên cứu và cho ví dụ cụ thể về việc quản lý sự thay đổi trong một công việc cụ thể của một nhà trường. Tác giả đã minh họa cho việc quản lý sự thay đổi trong quá trình chỉ đạo đổi mới PPDH ở nhà trường trong giai đoạn hiện nay theo 11 bước. Nhìn chung tất cả các công trình nêu trên đều đã đề cập đến vấn đề đổi mới PPDH trong nhà trường phổ thông hiện nay, và đã chỉ ra được sự cần thiết cũng như những nguyên nhân ảnh hưởng đến quá trình thực hiện đổi mới PPDH. Đồng thời cũng đã khẳng định được thay đổi nhà trường và thay đổi PPDH, đó là điều tất yếu trong sự phát triển của xã hội hiện nay. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu về việc vận dụng lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý thực hiện đổi mới PPDH ở các trường THCS TP Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài 1.2.1. Quản lý Quản lý là một quá trình không thể thiếu được trong đời sống và sự phát triển của xã hội. Thích ứng với lực lượng sản xuất nhất định thì có quan hệ sản 8 Số hóa bởi trung tâm học liệu http://lrc-tnu.edu.vn/ xuất phù hợp để thúc đẩy xã hội phát triển, đồng thời hình thức quản lý cũng phải thay đổi theo để phù hợp với hình thái kinh tế - xã hội. Theo quan điểm kinh tế học, nhà kinh tế người Mỹ - Frederiwilliam Taylor (1856- 1915) cho rằng QL là nghệ thuật biết rõ ràng chính xác cái nào cần làm và cái đó làm thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ tiền nhất. Fayel: QL là một hoạt động mà mọi tổ chức đều có, nó gồm 5 yếu tố tạo thành là: kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều chỉnh và kiểm soát. QL chính là thực hiện kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo điều chỉnh và kiểm soát ấy. Hard Koont: QL là xây dựng và duy trì một môi trường tốt giúp con người hoàn thành một cách hiệu quả các mục tiêu đã định. Peter F Druker: Suy cho cùng, QL là thực tiễn. Bản chất của nó không nằm ở nhận thức mà là ở hành động; kiểm chứng nó không nằm ở sự logic mà ở thành quả; quyền uy duy nhất của nó là thành tích. Theo từ điển Bách khoa Việt Nam: “QL là chức năng hoạt động của hệ thống có tổ chức thuộc các giới hạn khác nhau (xã hội, sinh học, kỹ thuật) bảo đảm giữ gìn một cơ cấu ổn định nhất định, duy trì sự hoạt động tối ưu và bảo đảm thực hiện những chương trình và mục tiêu của hệ thống đó”[30] Theo quan điểm của một số nhà nghiên cứu ở Việt Nam: + Theo quan niệm của tác giả Trần Kiểm: “QL là những tác động của chủ thể QL trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” [19] + Tác giả Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ quan niệm: “QL lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được nhiều mục tiêu nhất định.” [17] 9