A / §Æt vÊn ®Ò
Cïng víi qu¸ tr×nh dùng níc vµ gi÷ níc, nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam ®· h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn. B»ng lao ®éng s¸ng t¹o vµ ý chÝ ®Êu tranh bÒn bØ, kiªn cêng, nh©n d©n ta ®· x©y ®¾p nªn mét nÒn v¨n ho¸ kÕt tinh søc m¹nh vµ in
®Ëm dÊu Ên b¶n s¾c cña d©n téc, chøng minh søc sèng m·nh liÖt vµ sù trêng
tån cña d©n téc ViÖt Nam.
V¨n hãa ViÖt Nam lµ tæng thÓ nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn do céng
®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh dùng níc vµ gi÷ níc.
Nhê nÒn t¶ng vµ søc m¹nh v¨n ho¸ Êy mµ dï cã nhiÒu thêi kú bÞ ®« hé, d©n
téc ta vÉn gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy b¶n s¾c cña m×nh, ch¼ng nh÷ng kh«ng bÞ
®ång ho¸, mµ cßn quËt cêng ®øng dËy giµnh l¹i ®éc lËp cho d©n téc, lÊy søc
ta mµ gi¶i phãng cho ta.
Ph¸t huy truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc, díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, lµ nh©n
lªn søc m¹nh cña nh©n d©n ta ®Ó vît qua khã kh¨n, thö th¸ch, x©y dùng vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, gi÷ v÷ng quèc phßng, an ninh, më réng quan hÖ
®èi ngo¹i, t¹o ra thÕ vµ lùc míi cho ®Êt níc ta ®i vµo thÕ kû XXI.
C«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
níc, x©y dùng chñ nghÜa x· héi, thùc hiÖn th¾ng lîi môc tiªu “d©n giµu, níc
m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh”, ®ßi hái chóng ta ph¶I x©y dùng vµ ph¸t
triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, x©y dùng nÒn
t¶ng tinh thÇn cña d©n téc ta, coi ®ã võa lµ môc tiªu võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
§¶ng vµ Nhµ níc ta ®ang tiÕn tíi x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më,héi nhËp
víi ThÕ giíi. Chóng ta ®ang sèng trong mét thÕ giíi hiÖn ®¹i biÕn chuyÓn
nhanh chãng, ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, sù héi nhËp khu vùc vµ thÕ
giíi víi mét tèc ®é rÊt nhanh, tõ ®ã n¶y sinh nhu cÇu më réng giao lu gi÷a
c¸c nÒn v¨n ho¸. Trong khi chó träng gi÷ g×n, ph¸t huy c¸c truyÒn thèng v¨n
ho¸ tinh thÇn tèt ®Ñp cña d©n téc, v¨n hãa ViÖt Nam cÇn tõng bíc më réng
giao lu quèc tÕ, tiÕp thô nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ thÕ giíi vµ thêi ®¹i. NÒn v¨n
cña chóng ta sÏ ®a d¹ng h¬n, phong phó h¬n, tiªn tiÕn h¬n nhê hÊp thô ®îc
nh÷ng yÕu tè lµnh m¹nh cña v¨n ho¸ thÕ giíi.
Trong nÒn kinh tÕ më nh níc ta hiÖn nay lu«n lu«n cã sù trao ®æi giao lu víi
thÕ giíi trªn mäi lÜnh vùc, trong ®ã cã lÜnh vùc v¨n ho¸. Chóng ta kh«ng thÓ
tr¸nh khái viÖc du nhËp nh÷ng phong tôc tËp qu¸n cña c¸c níc, c¸c d©n téc
trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, kh«ng v× thÕ mµ chóng ta quªn ®i truyÒn thèng cña
®©n téc m×nh, c¸i gèc cña m×nh. ViÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc
trong thêi kú nÒn kinh tÕ më lµ hÕt søc cÇn thiÕt. §IÒu ®ã gióp chóng ta hoµ
nhËp chø kh«ng hoµ tan, kh«ng bÞ mÊt ®i c¸i gèc cña m×nh. Chóng ta mét mÆt
tiÕp thu nh÷ng nÐt tinh hoa trong v¨n ho¸ cña c¸c níc, mét mÆt gi÷ g×n vµ
ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc ®Ó lµm cho ®êi sèng tinh thÇn cña chóng ta ngµy
cµng phong phó h¬n.
* TÝnh tÊt yÕu cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi:
§Êt níc ta ®ang trong thêi kú tiÕn lªn x©y dùng nÒn kinh tÕ më, héi nhËp
víi quèc tÕ. Tuy nhiªn, viÖc héi nhËp còng cã nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc.
NÕu chóng ta tiÕp thu mét c¸ch kh«ng cã chän läc, kh«ng cã tÝnh to¸n, chóng
ta dÔ bÞ tiÕp thu nh÷ng c¸i kh«ng tèt, ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng v¨n ho¸ cña níc
ta. MÆt kh¸c, chóng ta cßn lo ng¹i bÞ ®¸nh mÊt truyÒn thèng d©n téc, ch¹y
theo c¸c níc trªn thÕ giíi, bÞ ¶nh hëng hoµn toµn bëi nÒn v¨n ho¸ cña c¸c níc
kh¸c.
ChÝnh v× thÕ, viÖc ®Æt ra nh÷ng ®Þnh híng trong viÖc héi nhËp, tiÕp thu
nh÷ng tinh hoa trong v¨n ho¸ cña c¸c níc mét c¸ch cã chän läc lµ ®iÒu hÕt
søc cÇn thiÕt. Trong ®ã, b¶n s¾c d©n téc gi÷ mét vai trß kh«ng nhá trong viÖc
héi nhËp víi thÕ giíi. Mçi mét quèc gia ®Òu cã nh÷ng truyÒn thèng, nh÷ng
b¶n s¾c riªng cña m×nh. Chóng ta cÇn gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc,
mét mÆt ®Ó ®em nh÷ng tinh hoa cña m×nh ®Ó giao lu víi c¸c níc, mét mÆt
gióp chóng ta “hoµ nhËp chø kh«ng hoµ tan”.
Mçi quèc gia ®Òu cã nh÷ng b¶n s¾c riªng cña m×nh. §iÒu ®ã gióp chóng ta
ph©n biÖt râ mçi mét quèc gia. Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc lµ mét
viÖc tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ më hiÖn nay. Chóng ta cã b¶n s¾c d©n téc th×
míi cã thÓ héi nhËp, giao lu víi thÕ giíi, míi cã c¸i ®Ó giao lu.NÕu kh«ng gi÷
g×n ®îc b¶n s¾c d©n téc, chóng ta sÏ lÊy g× ®Ó héi nhËp víi thÕ giíi, khi ®ã
chóng ta sÏ bÞ nÒn v¨n ho¸ c¸c níc kh¸c chi phèi, kh«ng cßn b¶n s¾c riªng
cña m×nh.
Víi nh÷ng lý do trªn, chóng ta cã thÓ thÊy râ tÇm quan träng cña viÖc gi÷
g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc. Còng v× thÕ mµ viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi “B¶n
s¾c d©n téc trong nÒn kinh tÕ më” lµ ®iÒu tÊt yÕu vµ cÇn thiÕt trong giai
®o¹n hiÖn nay.
B / gi¶I quyÕt vÊn ®Ò .
Ch¬ng I. Quan niÖm vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong thêi kú nÒn
kinh tÕ më.
I /. B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ g× ?
1. Kh¸i niÖm :
B¶n s¾c d©n téc bao gåm nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng, nh÷ng tinh hoa cña céng
®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam ®îc vun ®¾p nªn qua lÞch sö hµng n¨m ®Êu tranh
dùng níc vµ gi÷ níc. §ã lµ lßng yªu níc nång nµn, ý chÝ tù cêng d©n téc, tinh
thÇn ®oµn kÕt c¸ nh©n - gia ®×nh -lµng x· - Tæ quèc; lßng nh©n ¸i, khoan
dung, träng nghÜa t×nh, ®¹o lý, ®øc tÝnh cÇn cï, s¸ng t¹o trong lao ®éng; sù
tinh tÕ trong øng xö, tÝnh gi¶n dÞ trong lèi sèng... B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc cßn
®Ëm ®µ trong c¸c h×nh thøc biÓu hiÖn mang tÝnh d©n téc ®éc ®¸o.
2
2. VÞ trÝ cña b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc:
B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc gi÷ vÞ trÝ rÊt quan träng:
a/. ChÝnh b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ®¶m b¶o cho d©n téc tån t¹i, ®øng v÷ng
vµ ph¸t triÓn qua c¸c biÕn ®éng cña lÞch sö.
b/. Nhê b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, chóng ta biÓu lé ®îc trän vÑn sù hiÖn
diÖn cña mét b¶n s¾c trong giao lu víi quèc tÕ. Môc tiªu cña giao lu lµ th«ng
qua giao lu víi nÒn v¨n ho¸ míi, ta héi nhËp víi v¨n ho¸ thÕ giíi. ChØ gi÷ ®îc
b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc th× ta míi cã ®iÒu kiÖn giao lu b×nh ®¼ng víi c¸c nÒn
v¨n ho¸ thÕ giíi. Cßn sao chÐp, trë thµnh “c¸i bãng”, “c¸i ®u«i” cña ngêi ta
th× kh«ng cßn cã g× mµ héi nhËp b×nh ®¼ng.
Tríc yªu cÇu cña thêi kú ph¸t triÓn míi, tríc nguy c¬ “®ång nh©t” vÒ v¨n
ho¸ thùc chÊt lµ sù thèng trÞ cña v¨n ho¸ níc lín, níc giµu th× b¶n s¾c v¨n ho¸
d©n téc cã ý nghÜa cùc kú lín.
3. B¶n s¾c d©n téc - hÖ gi¸ trÞ.
V¨n ho¸, theo UNESCO, lµ tæng thÓ nh÷ng nÐt ®Æc trng tiªu biÓu nhÊt cña
mét x· héi thÓ hiÖn trªn mÆt vËt chÊt vµ tinh thÇn, tri thøc vµ t×nh c¶m. V¨n
ho¸ mang b¶n s¾c d©n téc.
- B¶n s¾c d©n téc biÓu hiÖn ë mét d©n téc trong lÞch sö tån t¹i vµ ph¸t
triÓn cña nã, gióp cho d©n téc ®ã gi÷ ®îc tÝnh duy nhÊt (tÝnh ®éc ®¸o),
tÝnh thèng nhÊt, tÝnh nhÊt qu¸n so víi b¶n th©n m×nh.
- B¶n s¾c d©n téc thÓ hiÖn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng - ý thøc
thuéc vÒ mét d©n téc (céi nguån), c¸ch t duy, c¸ch sèng, c¸ch dùng níc,
gi÷ níc, c¸ch s¸ng t¹o v¨n ho¸, khoa häc, v¨n nghÖ.
- B¶n s¾c d©n téc thÓ hiÖn trong gi¸ trÞ cña d©n téc, nã lµ cèt lâi cña mét
v¨n ho¸. HÖ gi¸ trÞ lµ nh÷ng g× nh©n d©n quan t©m, tin tëng thuéc ph¹m
vi tèt vµ xÊu, mong muèn hoÆc kh«ng ®¸ng tin tëng thuéc ph¹m vi tèt vµ
xÊu, mong muèn hoÆc kh«ng ®¸ng mong muèn. Nã lµ nh÷ng gi¸ trÞ vµ
nh÷ng niÒm tin, mµ nh©n d©n cho lµ thiªng liªng, bÊt kh¶ x©m ph¹m.
- HÖ gi¸ trÞ biÓu hiÖn trong t tëng triÕt häc (thÕ giíi quan) chÝnh trÞ, v¨n
häc, nghÖ thuËt, ®¹o ®øc, lèi sèng (phong tôc, tËp qu¸n)
- HÖ gi¸ trÞ chuyÓn thµnh c¸c chuÈn mùc x· héi, nã ®Þnh híng cho sù lùa
chän trong hµnh ®éng cña con ngêi, c¸ nh©n vµ céng ®ång.
HÖ gi¸ trÞ cã tÝnh æn ®Þnh rÊt lín vµ cã tÝnh bÒn v÷ng t¬ng ®èi, cã søc
m¹nh to lín ®èi víi céng ®ång. Trong sù tiÕn bé vµ ph¸t triÓn cña x· héi,
c¸c gi¸ trÞ nµy thêng kh«ng biÕn mÊt mµ ho¸ th©n vµo c¸c gi¸ trÞ cña thêi
sau, theo quy luËt kÕ thõa vµ t¸i t¹o.
3
Di s¶n v¨n ho¸ lµ c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa do lÞch sö ®Ó l¹i. C¸c gi¸ trÞ nµy sÏ
trë thµnh truyÒn thèng khi ®îc thÕ hÖ sau lùa chän, tiÕp nhËn, m« pháng,
lµm sèng l¹i.
§ã lµ quan hÖ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i. Sù thÝch nghi cña c¸c gi¸ trÞ
cò ®èi víi sù thay ®æi cña thêi ®¹i, lµ biÓu hiÖn cña tÝnh liªn tôc v¨n ho¸.
II /. B¶n s¾c v¨n hãa d©n téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më.
1. Chñ tr¬ng cña §¶ng vÒ vÊn ®Ò gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong
nÒn kinh tÕ më.
Nãi d©n téc vµ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc kh«ng thÓ t¸ch khái quan hÖ víi thÕ
giíi. Chóng ta ®ang chøng kiÕn xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®êi sèng loµi ngêi. §ã lµ
xu thÕ kh¸ch quan, tÊt yÕu mang tÝnh thêi ®¹i, tríc hÕt trong lÜnh vùc kinh tÕ.
Xu thÕ toµn cÇu ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia, d©n téc xÝch l¹i gÇn nhau,
hiÓu biÕt nhau, bæ sung cho nhau, lµm phong phó vµ hç trî lÉn nhau. §Êt níc
ta nhÊt ®Þnh n¾m lÊy xu thÕ nµy coi nh lµ mét thêi c¬ lín, ra søc tËn dông mäi
®iÒu kiÖn cã lîi do xu thÕ Êy t¹o ra, ®Æc biÖt ®Ó tranh thñ nh÷ng kh¶ n¨ng vËt
chÊt, kü thuËt, c«ng nghÖ, nh÷ng kinh nghiÖm vµ tri thøc hiÖn ®¹i rÊt cÇn thiÕt
cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn
nay, kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng biÖt lËp mµ cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t
triÓn. MÆt kh¸c, ph¶i thÊy toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh ®Çy m©u thuÉn phøc
t¹p. MÆt tÊt yÕu kü thuËt - kinh tÕ lµ mÆt tÝch cùc, cã lîi, ta ph¶i tËn dông.
Song, mÆt kh¸c kh«ng thÓ bá qua lµ mÆt x· héi - kinh tÕ, mÆt b¶n chÊt giai
cÊp cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa. XÐt vÒ mÆt nµy, trªn thÕ giíi hiÖn nay ®ang cã
nh÷ng lùc lîng nu«i tham väng lín toµn cÇu ho¸ chñ nghÜa t b¶n, hä muèn ¸p
®Æt hÖ gi¸ trÞ cña riªng hä lªn c¶ toµn cÇu. Quªn ®iÒu ®ã lµ ng©y th¬ vÒ chÝnh
trÞ vµ trong thùc tiÔn kh«ng tr¸nh khái ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t.
Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nªu trªn vÒ xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, chóng ta
cµng thÊy ®êng lèi më réng quan hÖ quèc tÕ trªn c¬ së ®éc lËp tù chñ cña
§¶ng ta nãi chung vµ nãi riªng trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa ViÖt
Nam võa tiªn tiÕn võa ®Ëm ®µ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ hÕt søc ®óng ®¾n vµ
s¸ng suèt.
NghÞ quyÕt Héi NghÞ Trung ¬ng 5 chØ râ: “ph¬ng híng chung, ®ång thêi lµ
nhiÖm vô bao qu¸t cña sù nghiÖp v¨n hãa níc ta lµ ph¸t huy chñ nghÜa yªu níc vµ truyÒn thèng ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, ý thøc ®éc lËp tù chñ, tù cêng x©y
dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc x· héi chñ nghÜa, x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸
ViÖt Nam tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, tiÕp thô nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸
nh©n lo¹i, lµm cho v¨n ho¸ thÊm s©u vµo toµn bé ®êi sèng vµ ho¹t ®éng x·
héi, vµo tõng ngêi, tõng gia ®×nh, tõng tËp thÓ vµ céng ®ång, tõng ®Þa bµn d©n
c, vµo mäi lÜnh vùc sinh ho¹t vµ quan hÖ con ngêi, t¹o nªn trªn ®Êt níc ta ®êi
sèng tinh thÇn cao ®Ñp, tr×nh ®é d©n trÝ cao, khoa häc ph¸t triÓn phôc vô ®¾c
lùc sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ v× môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh,
x· héi c«ng b»ng v¨n minh, tiÕn bíc v÷ng ch¾c lªn chñ nghÜa x· héi.
NghÞ quyÕt Trung ¬ng 5 “X©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn
tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc” võa ®¸p øng ®óng nh÷ng ®ßi hái bøc xóc cña
cuéc sèng võa lµ ®Þnh híng chiÕn lîc c¬ b¶n cho sù nghiÖp x©y dùng, cñng cè
4
vµ kh«ng ngõng t¨ng cêng nÒn t¶ng tinh thÇn x· héi ta trªn con ®êng phÊn
®Êu v× d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, tiÕn bíc v÷ng ch¾c
lªn chñ nghÜa x· héi.
2. Quan ®iÓm vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc
B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lu«n cã sù biÕn ®éng, bæ sung qua c¸c thêi kú lÞch
sö. Cã gi¸ trÞ ®îc h×nh thµnh tõ xa xa vµ lu«n lu«n bÒn v÷ng. Cã gi¸ trÞ ®óng
lóc tríc, nhng nay kh«ng thÝch hîp. L¹i cã gi¸ trÞ míi nhng phï hîp víi
nguyÖn väng d©n téc th× nhanh chãng cã søc sèng bÒn v÷ng. Ch¼ng h¹n, cã
nh÷ng gi¸ trÞ míi tõ 1976, còng lµ míi h¬n 30 n¨m nay, víi lêi kªu gäi cña
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, gi¸ trÞ “Kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp, tù do” ®·
nghiÔm nhiªn trë thµnh gi¸ trÞ v¨n ho¸ rÊt quan träng cña d©n téc ta.
B¶n s¾c d©n téc n»m trong c¸c lÜnh vùc nh kiÕn tróc, héi ho¹, v¨n ch¬ng,
©m nh¹c... nhng ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p, cÇn ®Ó c¸c nhµ chuyªn m«n
nghiªn cøu, th¶o luËn. Song ®¹o lý d©n téc lµ lo¹i v¨n ho¸ v« h×nh, nhng lµ
tinh tuý cña b¶n s¾c d©n téc, ®îc vun ®¾p qua lÞch sö l©u ®êi cña d©n téc ®îc
x¸c ®Þnh lµ:
Lßng yªu níc nång nµn; ý thøc tù lËp tù cêng, tinh thÇn ®oµn kÕt, ý thøc
céng ®ång, g¾n c¸ nh©n - gia ®×nh - lµng x· - Tæ quèc;
Lßng nh©n ¸i, tÝnh khoan dung, träng t×nh nghÜa, ®¹o lý;
§øc tÝnh cÇn cï, s¸ng t¹o trong lao ®éng;
Sù tinh tÕ trong c sö, gi¶n dÞ trong lèi sèng...
Còng cã ý kiÕn cho r»ng, nhiÒu d©n téc trªn thÕ giíi còng cã nh÷ng gi¸ trÞ
t¬ng tù nh trªn, v× sao ta l¹i coi ®ã lµ b¶n s¾c cña d©n téc m×nh? Chóng ta cho
r»ng, vÊn ®Ò quan träng lµ nh÷ng gi¸ trÞ ®ã cã ®Ých thùc lµ truyÒn thèng cña
chóng ta kh«ng? Chø kh«ng ph¶i lµ ta ®i t×m nh÷ng g× chØ cã ta cã mµ d©n téc
kh¸c kh«ng cã. Quan träng lµ ta x¸c ®Þnh nh÷ng chuÈn gi¸ trÞ b¶n s¾c d©n téc
ViÖt Nam. B¶n s¾c d©n téc ®îc thÓ hiÖn c¶ trong néi dung vµ h×nh thøc.
Khi nãi tíi b¶n s¾c d©n téc lu«n lu«n g¾n bã víi nhau nh trªn ®· tr×nh bµy.
Khi nãi tíi b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc cÇn tr¸nh nh÷ng khuynh híng kh«ng
®óng. §ã lµ: “®ãng cöa, thu m×nh”, chØ “kh kh” gi÷ b¶n s¾c truyÒn thèng,
kh«ng s¸ng t¹o míi, kh«ng më cöa giao lu, tiÕp thô nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸
thÕ giíi trë thµnh d©n téc hÑp hßi, cùc ®oan, kiªu ng¹o. HoÆc lµ “më toang
cöa” kh«ng chän läc, b¶n s¾c d©n téc bÞ chÌn Ðp, lu mê, trë thµnh nÒn v¨n ho¸
thiÕu b¶n s¾c. HoÆc phôc håi tÊt c¶ kÓ c¶ nh÷ng c¸i l¹c hËu, lçi thêi trong qu¸
khø, kh«ng cßn thÝch hîp trong x· héi míi...
Ch¬ng II: T¹i sao ph¶i ®a ra vÊn ®Ò gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc
trong thêi kú nÒn kinh tÕ më.
I /. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn
tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc.
1. §iÒu kiÖn x· héi:
5
Thùc tr¹ng ®êi sèng v¨n ho¸ níc ta hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò dÔ ®¸nh
gi¸. Cã ngêi qu¸ bi quan víi t×nh h×nh cho lµ trong khi ®êi sèng kinh tÕ cã
kh¸ lªn tõ ®æi míi ®Õn nay th× ®êi sèng tinh thÇn l¹i sa sót nh cha bao giê cã.
Ngîc l¹i, cã ngêi qu¸ l¹c quan cho mäi sù ®Òu tèt ®Ñp, nh÷ng hiÖn tîng tiªu
cùc lµ tù nhiªn vµ kh«ng ®¸ng kÓ. ThËt ra, bøc tranh kh«ng chØ cã mét mµu,
hoÆc toµn tèi hoÆc toµn s¸ng.
Tríc hÕt, cÇn kh¼ng ®Þnh ®êi sèng v¨n ho¸ x· héi ta so víi thêi kú tríc cã bíc tiÕn bé râ rÖt. §iÒu dÔ thÊy lµ tÝnh n¨ng ®éng x· héi - kinh tÕ vµ tÝnh tÝch
cùc c«ng d©n ®îc kh¬i dËy vµ ph¸t huy thay cho t©m lý thô ®éng, û l¹i trong
c¬ chÕ cò. BÇu kh«ng khÝ d©n chñ, cëi më trong x· héi t¨ng lªn. MÆt b»ng
d©n trÝ ®îc n©ng cao, së trêng, n¨ng lùc c¸ nh©n con ngêi ®îc khuyÕn khÝch,
t«n träng. Nh÷ng nÐt míi næi bËt Êy trong ®êi sèng ®îc ph¶n ¸nh qua ho¹t
®éng khëi s¾c, phong phó, ®a d¹ng trªn c¸c lÜnh vùc b¸o chÝ, xuÊt b¶n, ph¸t
thanh, truyÒn h×nh, gi¸o dôc, v¨n häc, nghÖ thuËt, v.v... Trong sù phong phó,
®a d¹ng vµ bén bÒ cña ®êi sèng vµ ho¹t ®éng v¨n ho¸, chñ nghÜa M¸c - Lªnin,
t tëng Hå ChÝ Minh ®îc §¶ng ta vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o vÉn lµ nÒn
t¶ng t tëng vµ kim chØ nam b¶o ®¶m cho x· héi ph¸t triÓn ®óng híng. Kinh tÕ
thÞ trêng vµ më cöa víi bªn ngoµi lµm sèng ®éng nÒn kinh tÕ vµ c¸c ho¹t
®éng x· héi, ph¸t triÓn giao lu hµng ho¸, du lÞch vµ c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸,
gióp nh©n d©n ta më réng ch©n trêi hiÓu biÕt vµ kÕn thøc tiÕp nhËn tõ bèn ph¬ng. C¸c mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ trêng vµ më cöa, dï t¸c ®éng d÷ déi, ®·
kh«ng thÓ ng¨n næi nh©n d©n ta duy tr× vµ ph¸t triÓn truyÒn thèng tèt ®Ñp, nh
thÊy tâ nhÊt vaß nh÷ng dÞp kû niÖm lín, híng vÒ céi nguån, vÒ c¸ch m¹ng vµ
kh¸ng chiÕn, tëng nhí c¸c anh hïng d©n téc, ®Òn ¬n ®¸p nghÜa nh÷ng ngêi cã
c«ng, gióp ®ì nh÷ng ngêi ho¹n n¹n...
§¬ng nhiªn, bøc tranh kh«ng chØ toµn mµu s¸ng. NghÞ quyÕt Trung ¬ng 5
®· nghiªm kh¾c chØ ra nh÷ng m¶ng tèi cïng nguyªn nh©n chñ quan. §ã lµ
tr¹ng th¸i dao ®éng, hoµi nghi, gi¶m sót niÒm tin lý tëng ë mét sè ngêi, kÓ c¶
mét bé phËn ®¶ng viªn, c¸n bé. §ã lµ nh÷ng hiÖn tîng suy tho¸i ®¹o ®øc, ®Æc
biÖt lµ n¹n tham nhòng, hèi lé, bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i tríc sù tÊn c«ng
cña thãi Ých lû, chñ nghÜa c¸ nh©n, lèi sèng tiªu dïng, søc m¹nh ®éng tiÒn vµ
chñ nghÜa thùc dông. §ã lµ mét sè hiÖn tîng nhøc nhèi tríc ®©y kh«ng hÒ cã
trong quan hÖ gia ®×nh, ®¹o lý thÇy trß, quan hÖ b¹n bÌ, sù ®¶o lén mét sè
chuÈn gi¸ trÞ vµ nÕp sèng vèn tèt ®Ñp. §ã lµ trong mét bé phËn d©n c, kÓ c¶
mét sè thanh niªn, häc sinh, sinh viªn sù hiÓu biÕt cßn qu¸ Ýt vÒ lÞch sö d©n
téc, vÒ c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng mµ lÞch sö vµ c¸ch m¹ng ®· x©y nªn trong khi
®ã l¹i phôc håi kh«ng ph©n biÖt tèt xÊu c¸c vèn cæ d©n téc ®ång thêi ®i liÒn
víi t©m lý sïng ngo¹i ®«i khi ®Õn møc mï qu¸ng, phi lý, kÖch cìm. §ã lµ c¸c
tÖ n¹n x· héi cã chiÒu gia t¨ng, sù ®am mÖ nhu cÇu vËt chÊt cïng nh÷ng dôc
väng thÊp hÌn, lèi sèng bÊt chÊp ®¹o lý, d luËn x· héi vµ ph¸p luËt ®ang x«
®Èy mét sè ngêi ®i vµo con ®êng ph¹m téi. TÊt c¶ nh÷ng hiÖn tîng trªn ®ang
lµm vÈn ®ôc m«i trêng x· héi - v¨n ho¸, g©y bÊt b×nh trong nh©n d©n, lµm xãi
mßn nÒn t¶ng tinh thÇn x· héi, t¹o miÕng ®Êt mµu mì cho sù x©m nhËp nh÷ng
s¶n phÈm v¨n hãa ®éc h¹i ngo¹i lai.
2. X©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc.
6
Tríc t×nh h×nh x· héi ®· ph©n tÝch ë trªn, viÖc tËp trung x©u dùng vµ ph¸t
triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, cã tÇm quan
träng ®Æc biÖt kh«ng chØ cho hiÖn t¹i mµ c¶ t¬ng lai Tæ quèc ta. Nhng nªn v¨n
hãa thÕ nµo lµ “tiªn tiÕn”? ThÕ nµo lµ “®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc”?
a>. NÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn
§äc NghÞ quyÕt Trung ¬ng 5, ta cã thÓ hiÓu nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn cã mÊy
®Æc trng:
Mét lµ, yªu níc.
Hai lµ, tiÕn bé.
Ba lµ, cã néi dung cèt lâi lµ lý tëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi díi
¸nh s¸ng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh.
Bèn lµ, nh©n v¨n: tÊt c¶ v× con ngêi...
N¨m lµ, tiªn tiÕn kh«ng chØ trong néi dung t tëng mµ c¶ trong h×nh thøc
biÓu hiÖn, trong c¸c ph¬ng tiÖn chuyÓn t¶i néi dung.
§Êt níc ta ®ang ë thêi kú qu¸ ®é víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh»m x©y
dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi ®ßi hái huy ®éng tèi ®a
tiÒm n¨ng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¶ d©n téc, cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ. Chñ nghÜa yªu níc ë ®©y lµ mét ®éng lùc cùc kú to lín. NÒn v¨n hãa tiªn
tiÕn do ®ã tríc hÕt ph¶i lµ mét nÒn v¨n ho¸ yªu níc. Cã thÓ coi yªu níc lµ tiÐn
bé ®Æc trng bao qu¸t nhÊt cñav¨n ho¸ tiªn tiÕn.Yªu níc lµ ý chÝ ®a ®Êt níc
tho¸t khái c¶nh nghÌo nµn, l¹c hËu, phÊn ®Êu v× d©n giµu, níc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng v¨n minh - ®ã lµ mét néi dung t tëng lín cña nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn.
G¾n liÒn víi yªu níc lµ tiÕn bé. NÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ph¶i lµ nÒn v¨n ho¸ kÕt
tinh tÊt c¶ nh÷ng g× lµ tiÕn bé, lµ ch©n, lµ thiÖn, lµ mü cña d©n téc, cña thêi
®¹i, cña loµi ngêi.
NÕu ®Æc trng bao qu¸t nhÊt cña nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn lµ yªu níc, th× h¹t
nh©n cèt lâi cña nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn lµ lý tëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa
x· héi díi ¸nh s¸ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh. Nãi v¨n hãa
kh«ng thÓ kh«ng nãi hÖ t tëng. V× hÖ t tëng chi phèi quan niÖm vÒ gi¸ trÞ, chi
phèi ®¹o ®øc, lèi sèng vµ hµnh vi con ngêi. §µnh r»ng hÖ t tëng kh«ng ®ång
nhÊt víi v¨n ho¸, kh«ng thÓ quy toµn bé c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ vµo hÖ t tëng ; nhng xÐt chung vµ xÐt cho cïng, trong x· héi cã giai cÊp, v¨n hãa bao giê còng
cã cèt tuû lµ hÖ t tëng giai cÊp. V× vËy, thËt sai lÇm nÕu ®ång nhÊt hÖ t tëng
víi v¨n ho¸, bëi c¨n ho¸ cã néi hµm réng h¬n nhiÒu so víi hÖ t tëng. Song,
còng ph¹m sai lÇm nghiªm träng nÕu phñ nhËn vai trß hÖ t tëng ®èi víi v¨n
ho¸, nhÊt lµ khi nãi ®Õn c¶ mét nÒn v¨n ho¸, c¶ mét dßng v¨n ho¸. C. M¸c vµ
Ph. ¡ngghen chØ râ: “LÞch sö t tëng chøng minh c¸i g×, nÕu kh«ng ph¶i lµ
chøng minh r»ng s¶n xuÊt tinh thÇn còng biÕn ®æi theo s¶n xuÊt vËt chÊt ?
Nh÷ng t tëng thèng trÞ cua tmét thêi ®¹i bao giê còng chØ lµ nh÷ng t tëng cña
giai cÊp thèng trÞ”.
Lµ hÖ t tëng mang b¶n chÊt giai cÊp (c«ng nh©n) nh mäi hÖ t tëng, nhng
kh¸c víi bÊt cø hÖ t tëng nµo kh¸c, chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ häc thuyÕt c¸ch
m¹ng vµ khoa häc kÕt tinh nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i, híng vµo gi¶i
phãng toµn x· héi, gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng con ngêi, kh¾c phôc triÖt ®Ó
t×nh tr¹ng con ngêi bÞ tha ho¸, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ kh«ng ngõng hoµn
7
thiÖn con ngêi. Chñ nghÜa céng s¶n trong b¶n chÊt cña nã nh C. M¸c nãi, lµ
“chñ nghÜa nh©n ®¹o hiÖn thùc”. NguyÔn ¸i Quèc ®i tõ chñ nghÜa yªu níc
truyÒn thèng cña d©n téc vµ nh÷ng hiÓu biÕt s©u s¾c nhiÒu nÒn v¨n ho¸ lín
§«ng T©y, ®Õn víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin nh mét bíc ngoÆt quyÕt ®Þnh h×nh
thµnh t tëng Hå ChÝ Minh. Sù gÆp gì thÇn kú nµy ®· s¶n sinh ta mét nh©n
c¸ch, h¬n thÕ, mét mÉu h×nh v¨n ho¸ míi, mÉu h×nh “v¨n ho¸ cña t¬ng lai”
nh nhµ th¬ X« ViÕt Mandenxtam víi mét t×nh c¶m ®Æc biÖt ®· sím kh¸m ph¸
tõ n¨m 1923 khi tiÕp xóc víi B¸c. Nh vËy, thËt lµ chÝnh x¸c vµ tù nhiªn khi
NghÞ quyÕt Trung ¬ng 5 nªu lªn môc tiªu nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn lµ tÊt c¶ v× con
ngêi, v× h¹nh phóc vµ sù ph¸t triÓn phong phó, tù do, toµn diÖn con ngêi trong
mèi quan hÖ hµi hoµ gi÷a c¸ nh©n vµ céng ®ång, gi÷a x· héi vµ tù nhiªn. ë
®©ylµ tÝnh nh©n v¨n cao c¶, trong ®ã giai cÊp, d©n téc vµ nh©n lo¹i, c¸ nh©n vµ
x· héi, x· héi vµ tù nhiªn lµ thèng nhÊt trªn lËp trêng chñ nghÜa M¸c - Lªnin,
t tëng Hå ChÝ Minh - hÖ t tëng thÊu suèt nÒn v¨n ho¸ mµ chóng ta x©y dùng.
TÝnh chÊt tiªn tiÕn cña nÒn v¨n ho¸ cßn ph¶I thÓ hiÖn c¶ trong h×nh thøc
biÓu hiÖn, trong nh÷ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ph¬ng tiÖn ®Ó chuyÓn t¶I néi
dung. VÝ dô: trong phong c¸ch v¨n ch¬ng, trong c«ng nghÖ truyÒn h×nh, ®iÑn
¶nh, trong kiÓu d¸ng kiÕn tróc, trong thiÕt kÕ nh÷ng c«ng tr×nh tîng ®µI,
nh÷ng khu vui ch¬i gi¶i trÝ, v.v... ë ®©y, tiªn tiÕn thêng cã nghÜa lµ hiÖn ®¹i,
song kh«ng ph¶i ®· lµ hiÖn ®¹i th× lo¹i trõ b¶n s¾c d©n téc vµ cµng kh«ng ®îc
nhÇm lÉn hiÖn ®¹i víi “chñ nghÜa hiÖn ®¹i” t¾c tÞ, bÖnh ho¹n, nhÊt lµ trong
nghÖ thuËt, v¨n th¬.
b>. NÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc.
TÝnh chÊt tiªn tiÕn cña nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam kh«ng t¸ch rêi b¶n s¾c d©n
téc.Nãi ®Õn v¨n ho¸ lµ nãi ®Õn d©n téc. V¨n ho¸ b¾t rÔ s©u trong ®êi sèng d©n
téc qua trêng kú lÞch sö. V¨n ho¸ lµ bé mÆt tinh thÇn cña d©n téc. B¶n s¾c d©n
téc cña v¨n ho¸, nh ngêi ta thêng nãi, lµ c¸i c¨n cíc, c¸i chøng chØ cña mét
d©n téc. Nã chØ râ anh lµ ai, thiÐu nã, anh kh«ng tån t¹i nh mét gi¸ trÞ. LÞch
sö mÊy ngh×n n¨m dùng níc vµ gi÷ níc ®· hun ®óc cho d©n téc ta biÕt bao gi¸
trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp. §ã lµ chñ nghÜa yªu níc, lßng nh©n ¸i bao dung,
träng nghÜa t×nh, ®aä lý, lµ tÝnh cè kÕt, céng ®ång... Nhê søc m¹nh nh÷ng gi¸
trÞ ®ã, d©n téc ViÖt Nam ®· chiÕn th¾ng bao thö th¸ch kh¾c nghiÖt cña thiªn
tai, ®Þch ho¹ ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh ngµy h«m nay. B¶o vÖ vµ ph¸t huy b¶n
s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ tríc hÕt lµ b¶o vÖ vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn
®ã. Cè nhiªn b¶n s¾c d©n téc cã c¶ néi dung vµ h×nh thøc. Cïng víi nh÷ng gi¸
trÞ tinh thÇn, b¶n s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ cßn ®îc ®Æc trng bëi c¸c ph¬ng thøc
biÓu hiÖn ®éc ®¸o. §ã lµ tiÕng nãi cña d©n téc, lµ t©m lý, lµ phong tôc tËp
qu¸n, lµ c¸ch c¶m nghÜ cña d©n téc, lµ nh÷ng h×nh thøc nghÖ thuËt truyÒn
thèng,v.v... Níc ta cã 54 d©n téc. Trong nÒn v¨n hãa ®a d©n téc cña níc ta,
mçi d©n téc anh em ®Òu cã b¶n s¾c riªng cña m×nh. Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n
s¾c d©n téc cña tÊt c¶ c¸c d©n téc anh em sÏ ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña
c¶ céng ®ång d©n téc ViÖt Nam, t¹o nªn sù phong phó ®a d¹ng trong tÝnh
thèng nhÊt cña nÒn v¨n hãa ViÖt Nam.
II /. VÊn ®Ò gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc.
8
Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ ch¨m lo cho sù trêng tån vµ
ph¸t triÓn søc sèng cña d©n téc. Song ®IÒu nµy kh¸c h¼n xu híng phôc cæ nh
®· x¶y ra gÇn ®©y ë nhiÒu n¬I trong ma chay, cíi xin, lÔ héi. Trong bµI nãi t¹i
Héi nghÞ c¸n bé v¨n hãa ngµy 30-10-1958, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh chØ râ:
“Nãi kh«i phôc vèn cò, th× nªn kh«i phôc c¸i g× tèt, cßn c¸i g× kh«ng t«t th×
ph¶i lo¹i dÇn ra. Xem ra th× n¨m nay t¬ng ®èi kh¸, cßn nh n¨m ngo¸i, th× kh«i
phôc vèn cò, th× kh«i phôc c¶ ®ång bãng, ríc x¸ch thÇn th¸nh. V× kh«i phôc
nh thÕ, nªn ë n«ng th«n nhiÒu n¬i quªn c¶ s¶n xuÊt, cø trèng mâ b× bâm, ca
h¸t lu bï...”. Trong vèn cæ d©n téc, chóng ta gi÷ lÊy vµ ph¸t huy nh÷ng di s¶n
nµo, tõ bá nh÷ng di s¶n nµo, ®iÒu ®ã kh«ng thÓ kh«ng ®Æt ra khi nãi vÒ nh÷ng
gi¸ trÞ truyÒn thèng. Sù c©n nh¾c vµ lùa chän Êy thÓ hiÖn qu¸ tr×nh tù ý thøc
d©n téc, qu¸ tr×nh tù nhËn thøc, tù kh¸m ph¸ vÒ m×nh xuÊt ph¸t xuÊt ph¸t tõ
tÇm cao míi cña lÞch sö, lµ qu¸ tr×nh “g¹n ®ôc kh¬i trong” vµ lµ sù tiÕp nèi
dßng ch¶y liªn tôc cña lÞch sö d©n téc trong thÕ giíi hiÖn ®¹i. Víi ý nghÜa ®ã,
ph¸t huy vµ b¶o vÖ b¶n s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ ®ßi hái sù ph¸t triÓn, sù s¸ng
t¹o kh«ng ngõng. MÖnh ®Ò “®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc” ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi
mÖnh ®Ò “ v¨n hãa tiªn tiÕn” vµ ngîc l¹i.
* Trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn kinh tÕ thÞ trêng më réng giao lu quèc tÕ l¹i
cµng ph¶i nhÊn m¹nh yªu cÇu ra søc kÕ thõa vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸
d©n téc. §ã kh«ng chØ lµ ý thøc tr¸ch nhiÖm, mµ cßn lµ niÒm tù hµo, tù t«n
d©n téc, bëi “Níc §¹i ViÖt ta tõ tríc, Vèn xng nÒn v¨n hiÕn ®· l©u”. Nh÷ng
®Æc trng næi bËt nhÊt cña v¨n hãa ViÖt Nam lµ chñ nghÜa yªu níc, yªu lao
®éng, lßng nh©n ¸i, vÞ tha vµ tÝnh céng ®ång. Nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng ®ã
®· tõng lµ nguån søc m¹nh to lín trong sù nghiÖp dùng níc vµ gi÷ níc.
Ngµy nay, bíc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, nh÷ng truyÒn
thèng Êy vÉn ®ang lµ nh÷ng ®ßi hái cÇn ph¶i cã ®èi víi mäi ngêi. Kh«ng
ph¶i bÊt cø d©n téc nµo trªn hµnh tinh nµy còng cã ®îc may m¾n kÕ thõa
nh÷ng truyÒn thèng vµ b¶n lÜnh v¨n ho¸ nh vËy. D©n téc ViÖt Nam cã
truyÒn thèng tù t«n nhng kh«ng tù cao, tù ®¹i; cµng kh«ng ®ãng cöa ®Ó tù
ng¾m tù c« lËp m×nh.
Còng nh suèt chiÒu dµi lÞch sö mÊy ngh×n n¨m cña d©n téc, tõ khi §¶ng ta
ra ®êi, phÇn lín thêi gian lµ ph¶i l·nh ®¹o nh©n d©n tiÕn hµnh chiÕn tranh
chèng x©m lîc, b¶o vÖ nÒn ®éc lËp d©n téc. ThÕ nhng, chóng ta cha bao giê
chñ tr¬ng mét th¸i ®é bµi ngo¹i vÒ v¨n ho¸, kÓ c¶ víi nÒn v¨n hãa cña níc
®ang lµ kÓ thï x©m lîc. Tr¸i l¹i, §¶ng ta lu«n nhÊn m¹nh tÝnh d©n téc ®ång
thêi víi tÝnh khoa häc vµ ®¹i chóng; tÝnh tiªn tiÕn g¾n víi yªu cÇu ph¶i ®Ëm
®µ b¶n s¾c d©n téc. §ã chÝnh lµ b¶n lÜnh v¨n ho¸ cña ViÖt Nam. Nhê ®ã, dï
tr¶i qua biÕt bao th¨ng trÇm cña lÞch sö, ®øng tríc ©m mu ®ång ho¸ v¨n ho¸
cña ®ñ lo¹i kÎ thï, nhng “Bèn ngh×n n¨m ta l¹i lµ ta”; b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt
Nam kh«ng biÕn mÊt, kh«ng phai nh¹t, tr¸i l¹i, cµng ¸nh lªn nÐt riªng long
lanh, ®Æc s¾c. Nã ®· gãp cho nÒn v¨n ho¸ nh©n lo¹i kh«ng chØ lµ trèng ®ång
§«ng S¬n, TruyÖn KiÒu, c¸c lµn ®IÖu d©n ca quan hä... mµ cßn lµ nh÷ng
danh nh©n v¨n ho¸ mµ næi bËt lµ Hå ChÝ Minh, mét con ngêi, mét sù
nghiÖp, mét gi¸ trÞ v¨n ho¸ võa ®Ëm ®µ b¶n s¾c ViÖt Nam, võa chøa chan
tÝnh nh©n lo¹i. Vµ c¶ hai phÈm chÊt Êy ®Òu ë ®Ønh cao.
Ph¶i víi mét d©n téc cã ý chÝ tù lËp, tù cêng vµ lµ lßng tù t«n m·nh liÖt
míi s¶n sinh ra nh÷ng ¸ng hïng v¨n Nam quèc s¬n hµ, B×nh ng« ®¹i c¸o...
Ph¶i víi mét d©n téc rÊt tù hµo víi truyÒn thèng v¨n hãa cña m×nh míi cã
9
thÓ tuyªn thÖ: “§¸nh cho ®Ó dµi tãc, ®¸nh cho ®Ó ®en r¨ng... ®¸nh cho sö
tri Nam quèc anh hïng chi h÷u chñ”. NÒn v¨n ho¸ Êy chÝnh lµ khÝ ph¸ch, lµ
t«m hån d©n téc, lµ tµi s¶n v« gi¸ cña ®Êt níc vµ cña mçi con ngêi ViÖt
Nam. Nã lµ nåi c¬m v¨n ho¸ Th¹ch Sanh kh«ng bao giê v¬i, ®îc ph©n chia
®Õn tõng dßng s÷a mÑ, tõn lêi ru nh÷ng ®øa con võa lät lßng mÑ cña d©n
téc, lµ tr¨m ngh×n c©u chuyÖn truyÒn tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c. ChÝnh nã lµ
céi nguån s©u l¾ng trong mçi con ngêi ViÖt Nam dï ®Õn lóc cã d thõa c¸c
tiÖn nghi vËt chÊt, nhng vÉn íc mong ®îc nghe c¸c lµn ®IÖu d©n ca, ®îc t¾m
hån m×nh trong nÒn v¨n ho¸ d©n téc.
Trong nÒn v¨n hãa cã chiÒu s©u vµ tÇm cao nh vËy, cµng ®i vµo kinh tÕ thÞ
trêng, më réng giao lu quèc tÕ, ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, chóng
ta cµng ph¶i n©ng niu, g×n gi÷ vµ ph¸t huy ®Ó gãp phÇn vµo sù nghiÖp vÎ
vang lµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. Chñ tr¬ng gi÷ g×n vµ ph¸t
huy b¶n s¾c d©n téc kh«ng hÒ ®ång nghÜa víi b¶o thñ, tù c« lËp, ®ãng kÝn,
kh kh b¸m gi÷ lÊy c¸i cò. B¶n s¾c v¨n ho¸ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng gi¸ trÞ t¹m
thêi, nay cßn mai mÊt ; song nã còng kh«ng lµ c¸i kh«ng bao giê thay ®æi
®îc vµ kh«n gcÇn söa ®æi. Tr¸i l¹i, b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc còng kh«ng
ngõng ph¸t triÓn, ®æi míi, ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn vµ ®æi míi cña d©n téc.
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· d¹y: “C¸i g× cò mµ xÊu, th× ph¶I bá... C¸i g× cò
mµ kh«ng xÊu, nhng phiÒn phøc th× ph¶i söa ®æi l¹i cho hîp lý... C¸i g× cò
mµ tèt th× ph¶i ph¸t triÓn thªm”.
*
10
Ch¬ng III : B¶n s¾c d©n téc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt níc.
I /. Vai trß cña b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng
Ngµy nay, ph¸t triÓn ®ang lµ vÊn ®Ò u tiªn hµng ®Çu cña mäi quèc gia, ®ång
thêi còng lµ th¸ch thøc hÕt søc gay g¾t dèi víi toµn nh©n lo¹i. CÇn ph¶i huy
®éng nh÷ng nguån lùc nµo ®Ó ph¸t triÓn vµ ph¶i lµm g× ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng
tiªu cùc ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn,v.v... ®ang lµ nh÷ng c©u hái lín
®Æt ra ®èi víi nhiÒu quèc gia. Cho ®Õn b©y giê, tuy cßn cã c¸c ý kiÕn kh¸c
nhau trong viÖc ®Þnh nghÜa v¨n ho¸ lµ g×, nhng mäi ngêi ®Òu thèng nhÊt trong
sù thõa nhËn vÒ mèi quan hÖ qua l¹i cña v¨n ho¸ víi kinh tÕ, vai trß ®éng lùc
cña v¨n ho¸ ®èi víi kinh tÕ. Nh÷ng ý kiÕn coi v¨n ho¸ ®øng ngoµi kinh tÕ hay
lÖ thuéc mét c¸ch thô ®éng ®èi víi kinh tÕ kh«ng cßn ®îc chÊp nhËn. Tuy
nhiªn, khi chóng ta nhÊn m¹nh yÕu tè v¨n ho¸ th× ®IÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ
®Æt vÞ trÝ cña v¨n ho¸ cao h¬n kinh tÕ, mµ ®Ó thÊy sù g¾n bã cña chóng trong
khi híng tíi môc tiªu ph¸t triÓn.
Nh÷ng thµnh tùu hoÆc vÊp v¸p trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi ë
nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®Òu chøng minh tÇm quan träng cña nh©n tè v¨n ho¸,
tríc hÕt lµ ë viÖc cã b¶o vÖ, ph¸t triÓn ®îc hay kh«ng nh÷ng tiÒm n¨ng phong
phó vµ ®Æc s¾c cña v¨n hãa d©n téc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Sù ®óng
®¾n hay sai l¹c trong ®Þnh híng ph¸t triÓn v¨n ho¸ ®Òu ®a ®Õn thµnh tùu hay
thÊt b¹i kh«ng riªng cho v¨n ho¸, mµ cho c¶ kinh tÕ vµ mäi mÆt kh¸c cña ®êi
sèng x· héi, ®Æc biÖt lµ vÒ t tëng, ®¹o ®øc, lèi sèng. Nh÷ng hËu qu¶ cña sù sai
lÇm vÒ chÝnh s¸ch v¨n ho¸ thêng kÐo dµi vµ khã söa h¬n nh÷ng hËu qu¶ vÒ
kinh tÕ. Do ®ã kh«ng ph¶i kh«ng cã c¬ së khi ngêi ta lo ng¹i mét sù “ ph¸
s¶n”, “ xuèng cÊp” vÒ v¨n ho¸ h¬n sù ph¸ s¶n, xuèng cÊp trong kinh tÕ, bëi
nh÷ng mÊt m¸t trong lÜnh vùc v¨n ho¸ thêng dÉn tíi nh÷ng hËu qu¶ rÊt l©u dµi
vµ nghiªm träng.
Víi ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn nh hiÖn nay,
trong vßng vµi ba chôc n¨m, mét d©n téc cã thÓ vît lªn rÊt nhanh, chiÕm lÜnh
®îc nh÷ng ®Ønh cao vÒ kinh tÕ, kü thuËt, c«ng nghÖ. Nhng ®Ó trë thµnh mét
quèc gia ph¸t triÓn vÒ v¨n ho¸, th× vµi ba chôc n¨m hoµn toµn cha thÊm vµo
®©u. Mét quèc gia giµu cã vÒ kinh tÕ, trong mêi n¨m cã thÓ ®æi míi, n©ng cÊp
toµn bé h¹ tÇng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, nhng ®Ó cã ®îc mét c¬ së h¹ tång v¨n
ho¸ tiÕn bé vµ ph¸t triÓn, th× cßn khã gÊp tr¨m lÇn vµ kh«ng thÓ chØ b»ng tiÒn
mµ gi¶i quyÕt ®îc.
§Êt níc ta ®ang thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn, thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ
trêng vµ chÝnh s¸nh ®èi ngo¹i réng më, lµm b¹n ví tÊt c¶ c¸c níc, phÊn ®Êu v×
hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. §èi víi nhiÖm vô x©y dùng nÒn v¨n ho¸, ®©y
võa lµ c¬ héi lín ®ång thêi lµ th¸ch thøc lín.
ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, v¨n ho¸ lµ nh©n tè thóc ®Èy t¨ng trëng
kinh tÕ, gãp phÇn thay ®æi nÕp nghÜ, c¸ch lµm ; kÝch thÝch tÝnh s¸ng t¹o, n¨ng
®éng, nhng trong m«i trêng ®ã v¨n ho¸ còng cã thÓ nhiÔm ph¶i nh÷ng c¨n
bÖnhcña kinh tÕ thÞ trêng : chñ nghÜa c¸ nh©n ph¸t triÓn, sïng b¸i ®ång tiÒn,
lèi sèng tiªu thô, thùc dông... Kh«ng Ýt ho¹t ®éng v¨n ho¸ bÞ l«i cuèn vµo xu
11
híng th¬ng m¹i ho¸, xuÊt hiÖn nh÷ng s¶n phÈm v¨n ho¸ kÐm chÊt lîng chiÒu
theo thÞ hiÕu thÊp kÐm cña mét bé phËn ngêi cã tiÒn. §ång tiÒn xuÊt hiÖn víi
t c¸ch lµ thíc ®o c¸c gi¸ trÞ, nhng ®ång thêi nã còng trë thµnh søc m¹nh cã
kh¶ n¨ng lµm xuyªn t¹c mÆt b¶n chÊt tèt ®Ñp cña con ngêi, cña nh÷n quan hÖ
x· héi, kÝch thÝch chñ nghÜa c¸ nh©n, tÝnh Ých kû, nhiÒt hñ tôc, mª tÝn, dÞ ®oan
ph¸t triÓn... §ã lµ nh÷ng nguy c¬ cÇn ph¶i kiªn quyÕt bµi trõ, kh¾c phôc.
Trong ®êi sèng h»ng ngµy, chóng ta thÊy nhiÒu s¶n phÈm v¨n ho¸ nh tranh
¶nh. s¸ch, b¸o... ®îc ®em ra mua b¸n trªn thÞ trêng, nhng ®IÒu ®ã kh«ng cã
nghÜa lµ mäi s¶n phÈm v¨n ho¸ ®Òu ph¶i tÝnh to¸n, cã l·i míi s¶n xuÊt. Trong
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn sù chi phèi cña quy luËt gi¸
trÞ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt tinh thÇn. NhiÒu s¶n phÈm v¨n hãa còng cÇn ph¶i
®Þnh gi¸, ph¶i th«ng qua mua, b¸n, trao ®æi ®Ó ph©n phèi tíi ngêi sù dông.
Song sù ®Þnh gi¸, trao ®æi, mua b¸n nµy kh«ng thÓ chØ c¨n cø vµo quy luËt
kinh tÕ mµ ph¶i tu©n theo quy luËt cña v¨n ho¸, t tëng, ®¹o ®øc ; ph¶i phôc vô
môc tiªu ph¸t triÓn toµn diÖn con ngêi, cho tiÕn bé vµ c«ng b»ng, v¨n minh.
Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸, ®Êt níc ta cã c¬
héi giao lu, tiÕp nhËn, häc hái v« cïng thuËn lîi. Trong qu¸ tr×nh ®ã, chóng ta
b¾t gÆp nhiÒu c¸i hay, c¸i ®Ñp vµ nh÷ng ®IÓm t¬ng ®ång trªn lÜnh vùc v¨n
ho¸, nhng ®iÒu ®ã hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ mäi d©n téc sÏ ®i tíi sù thèng
nhÊt vÒ v¨n ho¸. TraÝ l¹i, nhê qu¸ tr×nh giao lu ®ã, mçi d©n téc ®Òu cã thÓ
®ãng gãp nh÷ng b¶n s¾c ®éc ®¸o cña riªng m×nh vµo kho tµng v¨n ho¸ chung
cña nh©n lo¹i, lµm cho nÒn v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i ngµy cµng thªm phong phó,
tèt ®Ñp.
Bªn c¹nh viÖc tiÕp thô nh÷ng c¸i tèt, c¸i t¬ng ®ång, chóng ta còng ph¶i tØnh
t¸o phßng ngõa, lo¹i trõ nh÷ng c¸i xÊu, c¸i dë, c¸i kh«ng phï hîp. Sù häc tËp,
lùa chän tiÕp nhËn ph¶i rÊt chñ ®éng, tinh têng nhÊt ®Þnh kh«ng ®Ó m¾c ph¶i
thãi “ ham thanh chuéng l¹” sïng b¸i mét c¸ch mï qu¸ng mäi c¸i l¹ cña bªn
ngoµi. Chóng ta c¬ng quyÕt khíc tõ, chèng l¹i sù di nhËp nh÷ng thø v¨n ho¸
phÈm ph¶n ®éng kÝch ®éng b¹o lùc, t×nh dôc, h¹ thÊp c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc,
nh©n v¨n, tr¸i víi c¸c truyÒn thèng ®¹o ®øc, v¨n hãa tèt ®Ñp cña d©n téc ta.
Trong qu¸ tr×nh giao lu v¨n hãa, chóng ta m¹nh d¹n héi nhËp, tiÐp thô, nhng
kh«ng ®¸nh mÊt, kh«ng “ hoµ tan” b¶n s¾c cña m×nh. Tr¸i l¹i, chóng ta cã
tr¸ch nhiÖm bæ sung, ®ãng gãp cho nh©n lo¹i nh÷ng g× ®Æc s¾c cña chóng ta
vµ tiÕp nhËn, bæ sung nh÷ng tinh hoa nh©n lo¹i ®Ó b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam
ngµy cµng giµu ®Ñp. Lµm ®îc nh vËy, v¨n ho¸ lu«n lu«n lµ ®éng lùc cña sù
ph¸t triÓn lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸, ®a ®Êt níc ta tiÕn nhanh tíi môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng
b»ng, v¨n minh.
II /. Ph¸t huy néi lùc v¨n hãa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn .
Trong qu¸ t×nh x©y dùng ®Êt níc v× môc tiªu “D©n giµu níc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng, v¨n minh”, vai trß cña v¨n hãa ngµy cµng ®îc §¶ng, Nhµ níc vµ
nh©n d©n quan t©m. V¨n ho¸ d©n téc ®îc x¸c ®Þnh trë thµnh néi lùc bªn trong
cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Quan hÖ gi÷a v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn ®îc bµn luËn s«i
næi c¶ vÒ ph¬ng diÖn lý luËn vµ thùc tiÔn trong thêi gian gÇn ®©y. §Ó ph¸t huy
12
tèt néi lùc cña v¨n ho¸ ®èi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ l©u dµi cña ®Êt níc,
cÇn chó ý ®Õn mét sè ph¬ng diÖn c¬ b¶n bao gåm?
Thø nhÊt: Cha bao giê v¨n ho¸ d©n téc ta cã nh÷ng bíc chuyÓn biÕn toµn
diÖn vµ s©u s¾c nh hiÖn nay. §©y lµ thêi kú chuyÓn ®æi m¹nh mÏ c¶ vÒ quan
niÖm gi¸ trÞ, chuÈn mùc v¨n ho¸, chuyÓn ®æi c¶ c«ng nghÖ, kü thuËt vµ c¬ së
vËt chÊt cña v¨n hãa, chuyÓn ®æi vÒ ®éi ngò nh©n sù, bé m¸y ho¹t ®éng v¨n
ho¸, cïng víi nã lµ sù chuyÓn ®æi lèi sèng, nÕp t duy, tÇm nh×n vµ c¸ch nh×n
cña c¸ nh©n vµ céng ®ång víi hµng lo¹t c¸c nhu cÇu v¨n hã phong phó vµ ®a
d¹ng cña nh©n d©n. Sù chuyÓn ®æi nµy cã c¬ së kh¸ch quan tõ sù ®æi míi toµn
diÖn cña ®Êt níc mµ cèt lâi c¬ b¶n lµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Èy m¹nh
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, t¨ng cêng më
réng hîp t¸c quèc tÕ, ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ. Sù
chuyÓn ®æi nµy lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh vËn ®éng ®Çy m©u thuÉn, ®Çy xung
®ét, mang kÞch tÝnh cao ®Õn møc kh¾c nghiÖt, nhng ®©y chÝnh lµ m©u thuÉn
trong qu¸ tr×nh vËn ®éng ph¸t triÓn cña ®Êt níc. V× vËy, sù b×nh tÜnh vµ kh¸ch
quan trong ®¸nh gi¸ c¸c hiÖn tîng v¨n hãa - x· héi lµ mét yªu cÇu lín hiÖn
nay.
Thø hai : Cha bao giê søc Ðp cña xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®îc sù
hç trî cña c«ng nghÖ hiÖn ®¹i t¸c ®éng vµo nÒn v¨n hãa cña c¸c d©n téc, c¸c
quèc gia l¹i m¹nh mÏ, toµn diÖn vµ s©u s¾c nh hiÖn nay. Sù ®Çu t trùc tiÕp,
gi¸n tiÕp cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ xuyªn lôc ®Þa, sù giao lu th¬ng m¹i
vµ dÞch vô víi khèi lîng hµng hãa khæng lå, sù t¨ng cêng dÞch vô du lÞch, gi¶i
trÝ, sù më réng hÖ thèng th«ng tin truyÒn th«ng ®¹i chóng, v.v... vµ v.v... ®·
lµm cho “ tan b¨ng” ë c¸c quèc gia “ ®ãng” vµ “sèt” lªn ë c¸c quèc gia “
më”. Ranh giíi ®Þa lý h÷u h×nh gi÷a c¸c quèc gia kh«ng c¶n næi sù x©m trµn
cña c¸c trµo lu v¨n hãa xa l¹. Xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc hãa võa mang l¹i
thêi c¬ lín, ®ång thêi võa lµ th¸ch thc lín ®èi víi mçi nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau,
®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn.
Thø ba : Mèi quan hÖ gi÷a d©n téc vµ quèc tÕ trë thµnh mét trong nh÷ng
vÊn ®Ò trung t©m cña thêi ®¹i. C¸c d©n téc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ang t×m
c¸ch kÕt hîp søc m¹nh cña d©n téc víi søc m¹nh cña thêi ®¹i, tranh thñ thêi
c¬, chèng l¹i c¸c nguy c¬ ®Ó tËp trung x©y dùng ®Êt níc. Søc m¹nh cña sù
liªn kÕt céng ®ång ®îc ®Æc trng ë viÖc gi÷ g×n, ph¸t huy b¶n s¾c vµ b¶n lÜnh
v¨n ho¸ cña d©n téc trong giao lu quèc tÕ. Do ®ã, cïng víi xu thÕ héi nhËp
quèc tÕ lµ xu thÕ b¶o vÖ, gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c vµ b¶n lÜnh d©n téc,
chèng l¹i xu híng “®ång ho¸” hay “nhÊt thÓ ho¸” vÒ v¨n hãa.
B¶n s¨c v¨n ho¸ lµ nh÷ng dÊu hiÖu ®Æc trng ®Ó ph©n biÖt v¨n ho¸ cña céng
®ång nµy víi céng ®ång kh¸c, d©n téc nµy víi d©n téc kh¸c, quèc gia nµy víi
quèc gia kh¸c. §©y lµ “gien” di truyÒn v¨n ho¸ cña tõng d©n téc. “Gien” di
truyÒn nµy kÕt tinh ë truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc thÓ hiÖn trong lèi sèng,
trong phong tôc, tËp qu¸n, trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt vµ tinh thÇn
cña céng ®ång. Trong giao lu quèc tÕ, c¸c d©n téc sÏ ®¸nh mÊt sù tån t¹i cña
m×nh nÕu mÊt bé “gien” di truyÒn v¨n ho¸. CÇn tr¸nh sai lÇm ®ång nhÊt b¶n
s¾c v¨n ho¸ d©n téc víi nh÷ng h×nh thøc thÓ hiÖn bªn ngoµi cña nã. B¶n s¾c
v¨n ho¸ d©n téc bao chøa c¶ “c¸i tÜnh” vµ “c¸i ®éng”, “c¸i cæ truyÒn” vµ “c¸i
hiÖn ®¹i”, c¶ h×nh thøc vµ néi dung, c¶ “c¸i ngo¹i sinh” ®îc “néi sinh” ho¸.
13
Gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc kh«ng cã nghÜa lµ quay vÒ “phôc
cæ”, quay vÒ víi c¸i cò mµ ph¶i c¨n cø vµo quan ®iÓm ph¸t triÓn ®Êt níc v×
môc tiªu “d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh” trong thêi kú
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt níc lµ tiªu chÝ ®Ó lùa
chän gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi, c¸i bªn trong vµ c¸i bªn ngoµi, c¸i néi sinh vµ c¸i
ngo¹i sinh. TÝnh tù gi¸c cña qu¸ tr×nh lùa chän v¨n hãa sÏ kh¾c phôc ®îc tÝnh
t¶n m¹n, tù tuú thuéc vµo tËm nh×n, ®iÓm nh×n, tr×nh ®é, nh©n c¸ch vµ b¶n
lÜnh cña chñ thÓ lùa chän.
Thø t: Ph¸t huy néi lùc cña v¨n ho¸ d©n téc chÝnh lµ t¹o nªn mét dßng ch¶y
liªn tôc cña truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc nh»m kh¼ng ®Þnh b¶n s¾c vµ b¶n
lÜnh v¨n ho¸. TruyÒn thèng v¨n ho¸ lµ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ do lÞch sö ®Ó l¹i
®îc c¸c thÕ hÖ sau lµm sèng l¹i trong thêi ®¹i cña hä. Trong truyÒn thèng v¨n
hãa ViÖt Nam cã hai dßng chñ lu xuyªn suèt lµ chñ nghÜa yªu níc vµ chñ
nghÜa nh©n ®¹o. Trong chiÕn tranh chèng x©m lîc b¶o vÖ Tæ quèc, hai dßng
chñ lu nµy ®· ph¸t huy søc m¹nh ®Ó ®oµn kÕt d©n téc, díi sù l·nh ®¹o cña
§¶ng, t¹o nªn søc m¹nh cña hµo khÝ ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ trong kh¸ng chiÕn
chèng thùc d©n Ph¸p vµ kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc võa qua. Ngµy nay,
sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh ®æi míi tuú thuéc vµo viÖc ph¸t huy søc m¹nh
tæng hîp cña hai dßng chñ lu cña hai dßng chñ lu cña truyÒn thèng v¨n hãa
d©n téc nÕu bÞ xem nhÑ, kh«ng ®îc thÕ hÖ sau tiÕp nèi sÏ dÉn tíi khñng ho¶ng
v¨n ho¸ nghiªm träng.
Ngîc l¹i, b¶n lÜnh v¨n ho¸ d©n téc lu«n cÇn tíi dÊu hiÖu vµ s¾c th¸i riªng.
Nh vËy, néi lùc v¨n ho¸ d©n téc võa bao trïm b¶n s¾c v¨n hãa võa bao hµm
b¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc. §©y lµ nÒn t¶ng chñ yÕu ®Ó x©y dùng “nÒn v¨n ho¸
tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc”, lµ “bé läc” c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa ngo¹i nhËp,
chèng l¹i nh÷ng t¸c ®éng phi v¨n ho¸, ph¶n v¨n ho¸ tõ bªn ngoµi. Néi lùc v¨n
ho¸ kh«ng chØ lµ mét lý thuyÕt, nã chÝnh lµ cuéc sèng, nã chØ thùc sù ph¸t
huy ®îc søc m¹nh khi trë thµnh tinh thÇn tù gi¸c cña mäi thanh viªn trong x·
héi. §iÒu ®ã còng cã ngho· lµ sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt níc mét c¸ch bÒn v÷ng
ph¶i ®îc ®Æt trªn nÒn t¶ng v¨n hãa d©n téc, ph¶i kh¬i dËy vµ ph¸t huy tíi møc
cao nhÊt néi lùc cña mét nÒn v¨n hãa ®· ®îc kh¼ng ®Þnh trong suèt hµng
ngh×n n¨m dùng níc vµ gi÷ níc.
III /. Toµn cÇu ho¸ vµ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc.
- Tµi nguyªn con ngêi cña mçi quèc gia n»m trong b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n
téc. §¸nh mÊt b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc lµ ®¸nh mÊt tiÒm n¨ng cña
nguån lùc con ngêi. V× lÏ ®ã, viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ b¶n
s¾c cña nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng - v¨n hãa tinh thÇn - lµ mét vÊn ®Ò cÊp
b¸ch vµ thiÕt th©n ®Æt ra ë hÇu hÕt c¸c quèc gia.
- Bëi v× trªn thÕ giíi ngµy nay nÒn v¨n ho¸ ®a d¹ng cña thÕ giíi nãi chung
vµ cña tõng quèc gia nãi riªng ®ang ®øng tríc nguy c¬ bÞ mai mét, tha
ho¸, ®¸nh mÊt nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc cña m×nh. Toµn thÕ giíi e ng¹i v×
“mét mÉu h×nh v¨n ho¸ ®ång phôc”.
14
- Do tÝnh hai mÆt cña toµn cÇu ho¸ = Mét mÆt lµ sù bïng næ th«ng tin, sù
hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, sù trao ®æi v¨n ho¸ vµ du lÞch thóc ®Èy c¸c quèc
gia xÝch l¹i gÇn nhau, më ra nh÷ng ch©n trêi v¨n hãa vµ kiÕn thøc míi.
MÆt kh¸c lµ nguy c¬ san b»ng vµ ®ång nhÊt ho¸ c¸c tiªu chuÈn, c¸c hÖ gi¸ trÞ,
®e do¹ vµ lµm suy kiÖt kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña c¸c nÒn v¨n ho¸.
§Æc biÖt ®èi víi c¸c níc thÕ giíi thø ba ®ang c«ng nghiÖp ho¸ cã nh÷ng
nguy c¬ tha ho¸ vÒ v¨n hãa, cô thÓ lµ T©y ph¬ng hãa. §ång nhÊt hiÖn ®¹i ho¸
vµ T©y ph¬ng ho¸. Kh«ng vong quèc nhng vong b¶n. Mµ ®· vong b¶n th×
quèc gia cßn mµ d©n téc kh«ng cßn, nghÜa lµ v¨n hãa d©n téc cïng víi c¸c gi¸
trÞ cña nã bÞ thñ tiªu. Quèc gia bÞ tha hãa v¨n hãa sÏ kh«ng cßn søc sèng.
- Gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc kh«ng cã nghÜa lµ cè thñ trong truyÒn thèng di
s¶n mµ ph¶i khai th¸c, ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu míi, ®¸p
øng nh÷ng th¸ch thøc míi. B¶n s¾c d©n téc trênh tån trong qu¸ tr×nh t¸i
t¹o kh«ng ngõng trong tiÕn ho¸ cña lÞch sö. Theo mét phÐp biÖn chøng
kÕ thõa vµ ®æi míi, kÕt hîp truyÒn thèng vµ tÝnh hiÖn ®¹i. Mét sè gi¸ trÞ
míi ®¬ng h×nh thµnh trong hÖ gi¸ trÞ ViÖt Nam.
- Gi÷ g×n b¶n s¾c kh«ng co vµo cè thñ trong tÝnh riªng biÖt, khíc tõ giao lu v¨n ho¸. Trªn thÕ giíi nµy kh«ng cã mét nÒn v¨n ho¸ nµo cã tÝnh thuÇn
nhÊt b¶n ®Þa.
- Sù thay ®æi gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ lµ do trao ®æi. Khi trao ®æi ngõng th×
c¶ hai ®Þa bµn ®Òu ch÷ng l¹i trong ph¸t triÓn. §©y lµ phÐp biÖn chøng
cña nh©n tè ngo¹i sinh trong sù ph¸t triÓn néi sinh. Tuy nhiªn sù héi
nhËp c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa kh¸c víi sù tha hãa vÒ v¨n hãa còng nh sù lai
gièng tèt kh¸c víi lai ghÐp vµo c¬ thÓ nh÷ng gien l¹ ho¾c, g©y nªn sù
biÕn dÞ, thËm chÝ nh÷ng qu¸i thai. Khi c¸c nh©n tè ngo¹i qu¸ kh¸c l¹ vµ
qu¸ m¹nh ghÐp vµo mét c¬ thÓ cã thÓ ph¸ vì cÊu tróc cña c¬ thÓ nhËn,
g©y nªn sù suy tho¸i.
Nh vËy c¸i míi n¶y sinh tõ trao ®æi víi bªn ngoµi lu«n lu«n néi sinh ho¸,
c¸i hiÖn ®¹i nhËp vµo c¸i truyÒn thèng. Vµ truyÒn thèng sÏ mang tÝnh hiÖn ®¹i
vµ phôc vô nhu cÇu hiÖn ®¹i.
Ch¬ng IV: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc
trong thêi kú ph¸t triÓn.
I /. Mét sè gi¶i ph¸p tríc m¾t ®Ó x©y dùng mét nÒn v¨n hãa
tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc.
§Ó gãp phÇn thùc hiÖn t tëng cèt lâi cña §¶ng ta vÒ v¨n hãa, tríc m¾t cÇn
thiÕn hµnh tèt nh÷ng gi¶i ph¸p lín sau ®©y:
1. Tríc hÕt, ph¶i t¹o ra bíc chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong nhËn thøc cña toµn
§¶ng vµ toµn x· héi, tiÕp tôc cñng cè niÒm tin ë chñ nghÜa M¸c- Lªnin vµ con
®êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi, cã nhËn thøc ®óng vÒ lý tëng, lÏ sèng, nÕp
sèng phï hîp víi truyÒn thèng d©n téc vµ truyÒn thèng c¸ch m¹ng.
15
2. T¨ng cêng ®Çu t c¸c nguån lùc vµ hoµn chØnh hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn v¨n ho¸, nhÊt lµ trªn lÜnh vùc cÊp b¸ch: n©ng cao c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸
th«ng tin ë c¬ së; b¶o tån, t«n t¹o c¸c di tÝch lÞch sö - v¨n ho¸; ph¸t triÓn c¸c
lo¹i h×nh nghÖ thuËt; su tÇm, khai th¸c c¸c vèn v¨n ho¸ d©n téc,v.v...
3. Ph¶i ®æi cíi thÓ chÕ ph¸t triÓn sù nghiÖp v¨n ho¸ trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ
thÞ trêng. Trªn c¬ së ®Þnh híng chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt, nªu cao vai trß nßng cèt
cña c¸c c¬ quan v¨n hãa, nghÖ thuËt cña Nhµ níc; tõng bíc thùc hiÖn x· héi
ho¸ vÒ v¨n ho¸.
4. T¹o chuyÓn biÕn tÝch cùc trong x©y dùng ®¹o ®øc, nÕp sèng v¨n minh,
ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ c¸c tÖ n¹n x· héi, nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc trong x·
héi, nh÷ng hñ tôc vµ nÕp sèng kh«ng lµnh m¹nh, kh¾c phôc t×nh tr¹ng tho¸i
ho¸, biÕn chÊt cña mét sè c¸n bé, §¶ng viªn, nh÷ng hñ tôc vµ tÖ n¹n x· héi
®ang cã chiÒu híng gia t¨ng ë c¶ thµnh thÞ, n«ng th«n vµ miÒn nói.
5. Quan t©m x©y dùng ®éi ngò nh÷ng ngêi ho¹t ®éng v¨n ho¸, më réng hîp
t¸c quèc tÕ vÒ v¨n ho¸.
6. T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng. N©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ níc
trong sù nghiÖp qu¶n lý vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸, ®æi míi ph¬ng thøc l·nh ®¹o
cña §¶ng trªn lÜnh vùc v¨n ho¸, nghÖ thuËt.
II /. BiÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng mÆt tiªu cùc trong ®êi sèng
v¨n ho¸ x· héi cña ®Êt níc.
1. Nh÷ng mÆt tiªu cùc trong ®êi sèng v¨n ho¸ trong x· héi:
§èi víi níc ta hiÖn nay, xu híng toµn cÇu ho¸ víi c¶ hai mÆt tÝch cùc vµ
tiªu cùc kÓ trªn l¹i ®ång thêi diÔn ra cïng víi qu¸ tr×nh nÒn kinh tÕ quèc d©n
chuyÓn sang sö dông c¬ chÕ thÞ trêng vµ chÝnh s¸ch më cöa nh»m ®Èy nhanh
nhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ, ®Èy tíi mét bíc sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn
®¹i ho¸.
Bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé vµ thµnh tùu to lín ®· ®¹t ®îc trong 10 n¨m qua, c¬
chÕ thÞ trêng vµ chÝnh s¸ch më cöa còng ®· vµ ®ang lµm cho chóng ta ph¶i
®èi mÆt víi nhiÒu hiÖn tîng ®¸ng lo ng¹i trong ®êi sèng v¨n ho¸ cña ®Êt níc:
T©m lý sïng b¸i hµng ho¸, sïng b¸I tiÒn tÖ, chØ coi träng c¸c tiÖn nghi vËt
chÊt ®¬n thuÇn mµ xem thêng c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa n¶y sinh trong mét bé phËn
d©n c. BÖnh sïng ngo¹i, ch¹y theo lèi sèng tiªu thô cña ph¬ng T©y l©y lan
trong kh«ng Ýt ngêi, nhÊt lµ trong líp trÎ. C¸c s¸ch b¸o, tranh ¶nh, b¨ng nh¹c,
b¨ng h×nh cã néi dung kÝch ®éng d©m «, b¹o lùc nhËp lËu å ¹t g©y t¸c ®éng
xÊu ®Õn nhiÒu thuÇn phong mü tôc cña d©n téc, v.v...
2. Gi¶i ph¸p:
§Ó ®Êu tranh ®Èy lïi nh÷ng hiÖn tîng tiªu cùc kÓ trªn, lµm lµnh m¹nh ho¸
®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña d©n téc, bªn c¹nh luËt ph¸p vµ c¸c chÝnh
16
s¸ch kinh tÕ - x· héi kh¸c, viÖc chÊn hng nÒn v¨n ho¸ d©n téc ®Ó lµm c¬ së
®Þnh híng cho viÖc më réng giao lu v¨n ho¸ quèc tÕ cña níc ta ngµy nay ®îc
xem lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n, cã ý nghÜa chiÕn lîc l©u dµi.
Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ngµn ®êi cña cha «ng ta trong qu¸ tr×nh giao lu
v¨n ho¸ víi thÕ gi¬Ý tríc ®©y cÇn ®îc nghiªn cøu s©u s¾c, toµn diÖn h¬n ®Ó
khai th¸c, vËn dông ®Ó ph¸t triÓn s¸ng t¹o trong ®iÒu kiÖn míi ngµy nay. Lµm
®îc nh vËy, chóng ta cã thÓ v÷ng tin vµ chñ ®éng t¨ng cêng giao lu v¨n ho¸
víi c¸c níc trªn c¬ së biÕt m×nh, biÕt ngêi mét c¸ch thùc tÕ kh¸ch quan. CÇn
biÕt c¶ chç m¹nh, chç yÕu cña m×nh vµ cña ngêi, qua ®ã mµ lùa chän, tiÕp thu
c¸c yÕu tè nh©n b¶n, hîp lý, khoa häc, tiÕn bé cña v¨n ho¸ thÕ giíi - c¶ ph¬ng
§«ng vµ ph¬ng T©y - ®Ó lµm phong phó thªm b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, xem
®ã lµ nh©n tè cùc kú quan träng thøc dËy c¸c tiÒm n¨ng, ph¸t huy mäi nguån
c¶m høng s¸ng t¹o, lµm nªn nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn míi trong qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
Chóng ta kh«ng tù h·m m×nh trong tÝnh riªng biÖt v¨n ho¸, khíc tõ giao lu,
trao ®æi, ®èi tho¹i víi bªn ngoµi. §ång thêi, chóng ta còng kiªn quyÕt ph¶n
®èi sù tiÕp nhËn x« bå mäi thø gäi lµ “t©n kú” cña v¨n ho¸ ngo¹i lai mµ
kh«ng ph©n biÖt hay dë, tèt xÊu ®Ó ®i ®Õn chç mÊt gèc, lai c¨ng vµ cuèi cïng
khã tr¸nh khái sÏ bÞ ®ång hãa, bÞ hoµ tan chø kh«ng ph¶i héi nhËp víi nÒn
v¨n minh nh©n lo¹i.
Trong kinh tÕ, sù ®a d¹ng cña ph©n c«ng míi lµm n¶y sinh tÝnh tÊt yÕu cña
giao lu, hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia. Trong v¨n ho¸ l¹i cµng nh vËy. Do ®ã chØ
cã trªn c¬ së b¶o tån vµ ph¸t huy b¶n s¾c vµ cèt c¸ch riªng cña v¨n ho¸ ViÖt
Nam - nghÜa lµ tÝnh ®éc ®¸o cña nã trong qu¸ tr×nh v¬n tíi sù hoµn thiÖn con
ngêi theo híng Ch©n - ThiÖn - Mü, th× v¨n ho¸ d©n téc míi cã søc nÆng trong
tiÕp xóc, ®èi tho¹i víi c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c, nhÊt lµ míi cã nh÷ng c¸i ®¸ng
gi¸ ®Ó gãp vµo kho t¹ng v¨n ho¸ phong phó, ®a d¹ng cña nh©n lo¹i.
Thùc hiÖn ®îc nh thÕ, th× ch¾c ch¾n c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt níc
cña chóng ta, trong ®ã cã ®æi míi vÒ giao lu v¨n ho¸ víi thÕ giíi sÏ gÆt h¸i ®îc nhiÒu hoa th¬m qu¶ ngät v× môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng
b»ng, v¨n minh.
17
C / kÕt thóc vÊn ®Ò
Tõ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI, qua ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn
thø VII tíi ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam,
®· ®Ò ta vµ thùc hiÖn mét ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu
“D©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh”. Môc tiªu Êy lµ kÕt hîp
c¶ mÊy nh©n tè kinh tÕ, x· héi vµ v¨n ho¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. T¬ng lai
cña v¨n ho¸ ViÖt Nam, ph¶i ®îc ®Æt trong qu¸ tr×nh Êy, mµ xem xÐt.
§êng lèi ®æi míi cña §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh c¬ chÕ thÞ trêng ®ang lµ ®IÒu
kiÖn vµ ph¬ng tiÖn cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Thùc tÕ, c¬ chÕ nµy ®· ®em
l¹i nh÷ng thµnh tùu to lín vµ cßn tiÕp tôc më ra nhiÒu triÓn väng cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ. ThÕ nhng, mÆt tr¸i cña nã cho ta thÊy nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc
kh«ng thÓ xem thêng, nhÊt lµ trªn gãc ®é nh×n v¨n ho¸ häc.
MÆt kh¸c, tõ quan ®IÓm chiÕn lîc, kÕt hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh
thêi ®¹i, viÖc më réng quan hÖ víi bªn ngoµi lµ tÊt yÕu. Trong thêi ®¹i ngµy
nay, kh«ng cã mét d©n téc nµo cã thÓ t¸ch rêi, sèng biÖt lËp víi thÕ giíi.
Riªng víi v¨n ho¸, tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ th«ng tin l¹i cµng ®Æt ra
viÖc ph¸t triÓn v¨n ho¸ kh«ng thÓ t¸ch rêi víi v¨n ho¸ thÕ giíi. H»ng sè cña
v¨n ho¸ ViÖt Nam lµ më cöa ®ãn nhËn truyÒn thèng v¨n ho¸ bèn ph¬ng, tiÕp
nhËn c¸i tèt, c¸i thÝch hîp, lo¹i bá c¸i xÊu, kh«ng thÝch hîp. V× thÕ, nÕu mÊt
b¶n s¾c d©n téc th× còng mÊt v¨n ho¸, vµ khi mÊt v¨n ho¸ th× còng mÊt d©n
téc.
Môc tiªu cña chóng ta lµ x©y dùng mét nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n
s¾c d©n téc. §ã lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m trong thêi ®¹i hiÖn nay cña níc ta.§Ó
hiÓu râ h¬n vÒ tÝnh cÊp thiÕt vµ tÊt yÕu cña viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c
d©n téc, ®ång thêi còng ®Ó hiÓu râ h¬n vÒ tÇm quan träng cña b¶n s¾c d©n téc
trong nÒn kinh tÕ më, em ®· chän ®Ò tµi nµy nghiªn cøu. Qua nghiªn cøu ®Ò
tµi nµy, ta cã thÓ hiÓu râ h¬n vÒ vÊn ®Ò b¶n s¾c d©n téc trong nÒn kinh tÕ më
cña níc ta trong thêi kú nµy.
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o :
1. Nh÷ng vÊn ®Ò v¨n ho¸ ViÖt Nam hiÖn ®¹i – Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc –
T¸c gi¶ : Lª Quang Trang - NguyÔn Träng Hoµn.
2. C. M¸c vµ Ph. ¡ngghen. Toµn tËp – NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi –
1995.
3. V¨n kiÖn §¹i héi VIII ChÝnh trÞ quèc gia – 1996.
18
4. C¬ së v¨n ho¸ ViÖt Nam – Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc – 1999 – T¸c gi¶
:TrÇn Quèc Vîng ( Chñ biªn ) – T« Ngäc Thanh – NguyÔn ChÝ BÒn –
L©m Mü Dung – TrÇn Thuý Anh.
Môc lôc
Tªn ®Ò môc
Trang
A/. §Æt vÊn ®Ò
02
B /. Gi¶I quyÕt vÊn ®Ò
04
Ch¬ng I. Quan niÖm vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong
04
thêi kú nÒn kinh tÕ më.
I /. B¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ g× ?
04
II /. B¶n s¾c v¨n hãa d©n téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më.
05
Ch¬ng II: T¹i sao ph¶i ®a ra vÊn ®Ò gi÷ g×n b¶n s¾c
08
v¨n ho¸ d©n téc trong thêi kú nÒn kinh tÕ më.
I /. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc x©y dùng nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam
08
tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc.
II /. VÊn ®Ò gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc.
12
Ch¬ng III : B¶n s¾c d©n téc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña
14
®Êt níc.
I /. Vai trß cña b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc trong nÒn kinh tÕ
14
thÞ trêng
II /. Ph¸t huy néi lùc v¨n hãa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
16
III /. Toµn cÇu ho¸ vµ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc.
19
Ch¬ng IV : Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy b¶n s¾c v¨n
20
hãa d©n téc trong thêi kú ph¸t triÓn.
I /. Mét sè gi¶i ph¸p tríc m¾t ®Ó x©y dùng mét nÒn v¨n hãa 20
tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc.
II /. BiÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng mÆt tiªu cùc trong ®êi sèng
21
19
v¨n ho¸ x· héi cña ®Êt níc.
20
- Xem thêm -