Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Vài nét khái quát về nho giáo ...

Tài liệu Vài nét khái quát về nho giáo

.PDF
22
174
123

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1. §Æt vÊn ®Ò : Trong lÞch sö ph¸t triÓn hµng mÊy ngh×n n¨m cña v¨n ho¸ truyÒn thèng Trung Quèc, Nho - §¹o - PhËt, lu«n lu«n lµ nh÷ng dßng t- t-ëng chñ yÕu. Cïng víi sù ph¸t triÓn ®ã, Nho - §¹o - PhËt lu«n lu«n ®ång hµnh, lu«n hÊp thô ,hç trî vµ bæ xung cho nhau, vµ ®iÒu ®ã cã ®ãng gãp rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña v¨n ho¸ Trung Quèc vµ gi¸n tiÕp ¶nh h-ëng tíi v¨n ho¸ ViÖt Nam .VÒ sù ®ãng gãp ®ã, §¹o gia vµ Nho gia cã nh÷ng nÐt ®Æc thï. §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò mµ chóng t«i muèn ®i s©u t×m hiÓu. §iÒu ®Çu tiªn cÇn nãi râ ®ã lµ triÕt häc nh©n sinh §¹o gia - nÕu kh«ng më vÊn ®Ò tõ gãc ®é nµy th× khã lý gi¶i cho râ rµng gi¸ trÞ lÞch sö cña t- t-ëng §¹o gia. Bëi v×, h¹t nh©n cña t- t-ëng §¹o gia do L·o Tö s¸ng t¹o chÝnh lµ triÔt hãc nh©n sinh. “S÷ ph²t triÒn cïa to¯n bé hÖ thèng triÕt häc L·o Tö lµ tõ Vò trô luËn ph¸t triÓn ®Õn nh©n sinh luËn, råi l¹i tõ nh©n sinh luËn ®Õn chÝnh trÞ luËn. Nh-ng nÕu chóng ta t×m hiÓu ®éng c¬ ch©n chÝnh cña t- t-ëng L·o Tö thÖ chñng ta hiÒu r´ng “ hÖnh th­íng hãc” cïa L±o Tô ®­íc x©y d÷ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nh©n sinh vµ chÝnh trÞ ( TrÇn Cæ ¦ng-“ L±o Tô”, chñ dÞch v¯ phª b×nh). Cßn ®èi víi triÕt häc nh©n sinh Nho gia, chóng t«i chØ ®Ò cËp ®Õn khÝa c¹nh nh©n ®¹o chñ nghÜa. Cã thÓ nãi chñ nghÜa nh©n ®¹o cã néi dung ph¸t triÓn qua nhiÒu chÆng kh¸c nhau,vµ cho ®Õn nay,vÒ mÆt lÝ luËn,néi dung cña kh¸i niÖm nµy vÉn cßn ®ang di ®éng. C¨n cø vµo lÝ luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ,mµ ng-êi ta ®Þnh tªn cho c¸c lo¹i chñ nghÜa nh©n ®¹o kh¸c nhau. Nh-ng xÐt vÒ logic, ta cã thÓ nãi chñ nghÜa nh©n ®¹o tËp trung chÝnh kiÔn trong û t­êng “tÊt c° vÖ h³nh phñc cïa con ng­éi ,lo¯i ng­éi”. §â cðng l¯ lÝ t­êng chÝnh trÞ x± hèi , lÝ t­êng ®³o ®öc cao c° m¯ chóng ta ®ang ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn ...Bëi lÏ, Nho gi¸o trong toµn bé sù tr-êng tån cña m×nh ,®· t×m ra mét ®iÓm tùa vÒ logic v« cïng kh«n khÐo ,®ã lµ lÏ ph¶i th«ng th-êng. Nh- Hengel ®· tõng nhËn xÐt ,lÏ ph¶i th«ng th-êng bao giê còng ®Çy m©u thuÉn ,võa hµm chøa nh÷ng yÕu tè l-¬ng tri ,võa ph¶n ¸nh 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nhõng “th¯nh kiÔn cïa mãi théi ®³i ” .ChÝnh l¯ nhé viÕc biÔn nhõng nguyªn t¾c cña häc thuyÕt thµnh lÏ ph¶i th«ng th-êng ,thµnh ch©n lÝ øng dông ,mµ Nho gi¸o lu«n t×m ®-îc sù ®ång t×nh ,chia sÎ cña mét ®a sè thiÕu nhËn thøc triÖt ®Ó. Chñ nghÜa nh©n ®¹o lµ mét trong nh÷ng néi dung lín nhÊt trong toµn bé sù ph¸t triÓn cña lÞch sö loµi ng-êi .LÏ dÜ nhiªn nã trë thµnh mét trong nh÷ng th-íc ®o chiÒu kÝch thùc sù cña tr×nh ®é ph¸t triÓn x· héi .Bµn vÒ chñ nghÜa nh©n ®¹o trong Nho gi¸o ,chóng ta cã thÓ thÊy cã mét chñ ®Ò dÆc biÖt quan träng ,lu«n lu«n t-¬ng tùu l-u hµnh ,®ã lµ nh©n nghÜa .Nh©n nghÜa lµ mét néi dung cèt tö cña b¶n th©n Nho gi¸o... Cho ®Õn nay,c¸ch hiÓu néi dung cña Nh©n nghÜa vÉn cßn lµ ®iÒu ®ang tranh luËn .Cã ý kiÕn cho Nh©n nghÜa cña Nho gi¸o t-¬ng ®-¬ng víi nh©n ®¹o,chñ nghÜa nh©n ®¹o .B¶o vÖ cho ý kiÕn nµy ,ng-êi ta dÉn nh÷ng ý kiÕn cña c²c bËc khai s²ng ra ®³o Nho ,®Æc biÕt û kiÔn cïa Khång tô “Nh©n gi° ²i nh©n”.Câ nhiÑu nh¯ §«ng ph­¬ng hãc thËm chÝ gãi Khång tô l¯ ng­éi “ph²t hiÕn ra con ng­éi ”.Cðng câ nhiÑu û kiÕn ,ng-îc l¹i ,coi nh©n nghÜa lµ lêi lÏ mÞ d©n cña giai cÊp thèng trÞ phong kiÕn ,che ®Ëy thùc chÊt d· man tµn b¹o .Ng-êi ta còng nãi ®Õn tÝnh h¹n chÕ cña néi dung Nh©n nghÜa ®-¬ng thêi víi Khæng - M¹nh ,vµ c¶ vÒ sau-Nh©n nghÜa liªn tôc bÞ phª ph¸n ,d-íi nhiÒu gãc ®é 2. Vµi NÐt Kh¸i Qu¸t vÒ Nho gi¸o : 2.1 Nho gi¸o : Lµ häc thuyÕt thuéc lo¹i phøc t¹p nhÊt trong lÞch sö t- duy nh©n lo¹i, ®ång thêi nã còng cã mét vËn mÖnh lÞch sö l©u dµi nhÊt .Nã lµ ý thøc hÖ chø kh«ng ph¶i lµ mét t«n gi¸o nh- mét sè ng-êi x-a nay lÇm t-ëng.Vµ trong lÞch sö ch-a cã ý thøc hÖ nµo tån t¹i l©u nh- vËy. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tr-íc khi Khæng Tö xuÊt hiÖn ,Nho gi¸o ®· tån t¹i d-íi d¹ng ph©n t¸n(tøc lµ tr-íc thêi Khæng Tö 700 n¨m).Nho gi¸o xuÊt hiÖn Tam hoµng ®Õ ( Nhµ H¹ - Th-¬ng - Chu ) cho ®Õn nay ®· tr¶i qua nh÷ng b-íc th¨ng trÇm cña gÇn 3000 n¨m lÞch sö. M·i ®Õn C¸ch m¹ng T©n Hîi ( trung quèc) ,Nho gi¸o míi chÊm døt vai trß ý thøc hÖ chñ yÕu .Vµo thÕ kØ XIX ë Trung Quèc,ViÖt Nam,TriÒu Tiªn, ®· xuÊt hiÖn nh÷ng luång t- t-ëng chèng Nho gi¸o vµ buéc cho Nho gi¸o téi lµm tr× trÖ x· héi .ThËm chÝ c¶ nhµ Nho còng tù phñ ®Þnh ®Ó b-íc sang vai trß míi.Lêi buéc téi Êy chØ lµ phong trµo x· héi mµ ch-a cã sù phª ph¸n tËn gèc vÒ mÆt chÝnh trÞ,x· héi .Nh- vËy Nho gi¸o chØ bÞ d¸nh tan r· chø ch-a bÞ tiªu diÖt hoµn toµn .Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ,nã sÏ håi sinh. VÒ thùc tÕ,tõ nh÷ng n¨m cña thÕ kû ®· xuÊt hiÖn c¸c cuéc v©n ®éng phôc h­ng Nho gi²o : “T©n Nho gi²o”.BiÒu hiÕn rá nhÊt l¯ ê §¯i Loan,Häng K«ng.C¸c phong trµo nµy,®Çu tiªn gièng nh- mét c©u l¹c bé nh÷ng ng-êi hiÕu cæ,dÇn dÇn m¹nh lªn vµ cã mÆt ë c¸c khu vùc kh¸c nh- Hµn Quèc,NhËt B¶n,Singapo.H¬n thÕ n÷a ,vµo nh÷ng n¨m 70 ë ph-¬ng T©y, giíi nghiªn cøu ph-¬ng §«ng xuÊt hiÖn mét luËn ®iÓm cho r»ng : sù thÇn k× cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ,sù trçi dËy trë nªn thÞnh v-îng cña c¸c n-íc cã nÒn c«ng nghiÖp míi nh- §µi Loan,HångK«ng,Hµn Quèc,Singapo,lµ do c¸c n-íc nµy biÕt ph¸t huy,khai th¸c nh÷ng tiÒm lùc s½n cã ,trong ®ã Nho gi¸o ®ãng vai trß then chèt. 2.2 VÒ nguyªn t¾c: Häc thuyÕt nµo còng cã cÊu tróc,lÞch sö x¸c ®Þnh,cã néi dung ®Æc ®Þnh lµm nã ph©n biÖt víi häc thuyÕt kh¸c .Cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng ph¶i x¸c ®Þnh c¸i gäi lµ cÊu tróc cña häc thuyÕt tr-íc råi míi tr×nh bµy lÞch sö .Nh-ng víi Nho gi¸o th× ®· cã sù thay ®æi ngay trong khi tr×nh bµy .( h¹t nh©n cña Nho gi¸o lµ g×? C-¬ng th-êng hay lu©n th-êng?) 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Cã ý kiÕn cho r»ng c-¬ng - lu©n chØ lµ ®ßi hái vÒ mÆt x· héi.Cã ng-êi cho h³t nh©n cïa Nho gi²o l¯ “LÓ” vÖ LÓ quan trãng v¯ ®­íc Khång Tô nâi ®Õn nhiÒu .Mét sè ng-êi cho r»ng chõ “Nh©n” l¯ trung t©m cïa hãc thuyÔt Nho gi²o.Khång Tô ®²nh gi² Nhan Häi “Nh©n” cao h¬n mÖnh.Khång tô ch× nhÖn thÊy “Nh©n” ê c²c bËc th²nh nh©n x­a.Vìi hai ng­éi hãc trß cïa mÖnh, Khång tô ®± tr° léi m³ch l³c nhÊt vÑ chõ “Nh©n”: - “Kh¾c kù phòc lÓ vi nh©n” (Tr° léi Nhan Häi) - “Nh©n gi° ²i nh©n” (tr¶ lêi Phµn Tr×) ( Nhan Håi lµ häc trß giái,®-îc thÇy quÝ mÕn nªn c©u tr¶ lêi cã lÏ ®-îc Khæng tö c©n nh¾c nhiÒu,.Phµn tr× häc b×nh th-êng,c©u tr¶ lêi cã vÎ kh«ng ®-îc hiÓu theo nghÜa nh©n ®¹o ) Khæng tö nãi cã thÓ cã ng-êi qu©n tö bÊt nh©n chø kh«ng thÓ cã kÎ tiÓu nh©n m¯ câ nh©n bao gié .Nh­ vËy, “Nh©n” kh«ng ph°i l¯ phÈm chÊt cïa con ng­éi bÖnh th­éng m¯ l¯ cïa nhõng bËc ®³i phu.Chõ “qu©n tô” (bËc ®³i phu) cã mang tÝnh ®¼ng cÊp vµ vÒ sau cßn ®-îc mang thªm nghÜa kh¸c: lµ ng-êi cã nh©n c¸ch cao.Trong thùc tÕ,nghÜa thø hai cña ng-êi qu©n tö ®-îc dïng nhiÒu h¬n,chõ “nh©n” khâ thÒ hiÕn do ®â kh«ng mang tÝnh phå cËp. Khæng Tö còng kh«ng nhËn m×nh lµ Nh©n. Nh©n lµ yªu ng-êi,yªu nhthÕ nµo?Khæng tö ®ßi hái ph¶i yªu bè mÑ,gia ®×nh m×nh h¬n,yªu cã ph©n biÖt...®ã lµ Nho gi¸o ®· dùa vµo lÏ ph¶i th«ng th-êng,kh«ng thÓ yªu ®-îc mét con ng-êi ë n¬i xa mµ kh«ng biÕt mÆt,ghÐt lµ ph¶i cô thÓ mét con ng-êi chø kh«ng ph¶i ë ®©u xa. X¸c ®Þnh b¶n chÊt Nho gi¸o ph¶i th«ng qua c¸c mèi quan hÖ víi c¸c häc thuyÕt cïng tån t¹i.Nho gi¸o víi t- c¸ch lµ mét chñ thuyÕt ,häc thuyÕt th× ®Õn Khæng tö míi ®Þnh h×nh .( NÕu lµ nh÷ng yÕu tè tån t¹i lÎ tÎ th× ®· cã tõ l©u). Nã g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh céng ®ång vµ sù tæ chøc céng ®ång. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3. Chñ nghÜa nh©n ®¹o cña Nho gi¸o 3.1. Kh¸i niÖm chung vÒ chñ nghÜa nh©n ®¹o : Theo ®Þnh nghÜa cïa viÕn sÜ Vonghin vÑ chï nghÜa nh©n ®³o : “Chï nghÜa nh©n ®³o”l¯ mèt hãc thuyÔt ®³o ®öc v¯ chÝnh trÞ ,coi viÖc gi¶i phãng nh÷ng n¨ng lùc vµ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu lµnh m¹nh cña con ng-êi. Trong lÞch sö nh©n lo¹i chñ nghÜa nh©n ®¹o cã néi dung ph¸t triÓn qua nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau .XÐt trªn ph¹m vi réng,lßng yªu n-íc c¨m thï giÆc ngo¹i x©m,®Êu tranh quªn m×nh cho ®Êt n-íc cho d©n téc ®-îc coi lµ nh©n ®¹o ,trªn ph-¬ng diÖn hÑp h¬n,nh©n ®¹o lµ cã tÊm lßng kiªm ¸i,biÕt c¶m th«ng víi nçi thèng khæ cña mäi kiÕp ng-êi ,biÕt tr©n träng con ng-êi vµ nh÷ng t×nh c¶m cña hä ,biÕt xóc ®éng tr-íc nçi sÇu nh©n thÕ ... Nãi chung ,quan niÖm nh©n ®¹o chñ nghÜa bao hµm toµn bé nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc cña tinh thÇn .Vµ c¨n cø vµo lÝ luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö mµ ng-êi ta ®Þnh tªn cho c¸c lo¹i chñ nghÜa nh©n ®¹o kh¸c nhau ( Trong ph¹m vi giíi h¹n cña tiÓu luËn,t«i chØ tr×nh bµy s¬ l-îc vÒ phÇn nµy) 3.2. Quan niÖm vÒ “Nh©n” cña Nho gi¸o víi chñ nghÜa Nh©n ®¹o Theo Khång tô ,gçc cïa chõ Nh©n l¯ ‘hiÔu ®Ó” ®çi vìi ®­¬ng théi ,viÕc ®Ò cao ch÷ nh©n lµ cã ý nghÜa tÝch cùc ,mang tÝnh chÊt nh©n b¶n ,nh-ng mÆt kh²c trong quan niÕm cïa Khång tô vÑ chõ “Nh©n”câ bao h¯m s÷ thóa nhËn chÕ ®é ®¼ng cÊp vµ quan hÖ tßng ph¸p .Duy tr× ng-êi cã ®øc nh©n míi cã thÓ yªu ng-êi ,míi cã thÓ ghÐt ng-êi (LuËn ng÷ -Lý Nh©n).Nh-ng sù yªu th-¬ng nµy còng cã nh÷ng cÊp ®é kh¸c nhau dùa trªn quan hÖ th©n s¬,sang hÌn , “Nh©n” cðng kh«ng ph°i l¯ lßng b²c ²i rèng lìn bao la m¯ cÇn câ nhõng tiªu chÝ giìi h³n cò thÒ .Trong quan niÕm cïa Khång Tô,”Nh©n” g¾n liÑn vìi “LÓ”.Câ thÒ coi “LÓ” l¯ ph­¬ng thöc giñp ng­éi ta ®i ®Ôn ®­íc chõ “Nh©n” : 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 “GhÖm nÏn c² nh©n mÖnh ®Ò quay vÑ vìi LÓ ,c° thiªn h³ sÎ noi g­¬ng m¯ quay vÑ vìi ®iÑu Nh©n”. Th÷c hiÕn ®iÑu “Nh©n” l¯ do mÖnh chö ®©u ph°i l¯ do ng-êi kh¸c (LuËn ng÷ - Nhan Uyªn) .Khång Tô nâi “Ng­éi m¯ kh«ng câ ®öc nh©n thÖ th÷c h¯nh LÓ sao ®­íc”... Nh­ vËy “Nh©n” theo Nho gi²o kh²c vìi quan niÕm nh©n ®³o th«ng th-êng vµ Nho gi¸o ®Ò cao nh÷ng lêi d¹y cña ng-êi ®i tr-íc .LÊy v¨n häc lµm vÝ dò ®iÒn hÖnh ta sÎ thÊy rá ®iÑu n¯y ...Trong v¨n hãc Nho gi²o thÖ “thuËt nhi bÊt t²c”.Ng­éi viÔt v¨n viÔt th¬ c¯ng thuèc v¯ trÝch dÉn nhiÑu ®iÒn tÝch ,®iÒn cè th× cµng ®-îc coi lµ bËc uyªn th©m ,b¸c häc.V× thÕ c¸c t¸c phÈm v¨n ch-¬ng Nho gi¸o thiÕu sù sinh ®éng cña cuéc sèng ,kh¶ n¨ng s¸ng t¸c (theo ®óng nghÜa cña tõ nµy) bÞ coi lµ phµm tòc ,kh«ng “§Ðp” .“S²ng t²c” cïa nh¯ Nho thùc chÊt lµ sao chÐp mét c¸ch linh ho¹t .§iÒu ®ã dÉn ®Õn n¨ng lùc c¸ nh©n bÞ k×m h·m .VÊn ®Ò nµy sÏ ®-îc ®Ò cËp s©u h¬n trong phÇn sau. “Nh©n” cßn câ ph­¬ng diÕn ph°n nh©n ®³o chï nghÜa .VÖ theo Nho gi¸o: “n­ìc câ ®³o m¯ nghÌo thÖ xÊu hå ,n­ìc v« ®³o m¯ no ®ï cðng xÊu hå”, vìi ng­éi bÖnh th­éng thÖ ®ßi hài “nghÜa”,vìi tÊt c° mãi ng­éi trong mãi tÇng lìp x± hèi l³i ®ßi hài “HiÔu”( HiÔu gi° b°n gi± ; Nh©n gi° m³t d±). X²c lËp mçi quan hÕ “HiÔu-Nh©n” ,Nho gi²o ®± x²c lËp mèt c¬ sê x± hèi “Nh©n” b¾t ®Çu tó “HiÔu” chö kh«ng tó c²i gÖ kh²c .HiÔu l¯ lçi öng xô cÇn câ cïa con c²i vìi bè mÑ ,ng-êi d-íi víi ng-êi trªn ... vµ ®-îc coi lµ chuÈn mùc . B¯n vÑ chõ “Nh©n” thÖ Nho gi²o câ rÊt nhiÑu quan niÕm kh¸c nhau. Chóng ®Òu rÊt phï hîp víi hoµn c¶nh lÞch sö khi Nho gi¸o chiÕm vÞ trÝ ®éc t«n trong x· héi .Tuy nhiªn nÕu xÐt theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i th× chÝnh nh÷ng ®iÒu tr-íc ®©y ®-îc coi lµ nh©n ®¹o chñ nghÜa th× l¹i trë thµnh ph¶n nh©n ®¹o .§ã lµ tÊt yÕu vµ chóng ta kh«ng thÓ t¸ch b¹ch hay chª tr¸ch quan ®iÓm cña Nho gi¸o lµ kh«ng nh©n ®¹o hay ng-îc l¹i .Bëi ph¸t triÓn vµ thay ®æi ,x· héi loµi ng-êi tõng ngµy thay ®æi ,nh÷ng quan niÖm míi dÇn trë thµnh nh÷ng quan 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 niÖm cò .Song,dï thÕ nµo th× Nho gi¸o còng ®· cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong lÞch sö t- t-ëng cña loµi ng-êi. 3.3. VÊn ®Ò gi¶i phãng n¨ng lùc vµ nhu cÇu c¸ nh©n Nh-ng cã mét thùc tÕ râ rµng r»ng ,lµ néi dung Nh©n NghÜa ®ã vÉn “sçng”,thËm chÝ ®«i khi l¯ m±nh liÕt v¯ ®¾c th¾ng trong suçt gÇn hai ngµn n¨m tr¨m lÞch sö,råi l¹i tõ tõ b¨ng ho¹i ,tiªu mßn vµ cho ®Õn nay nã kh«ng thùc sù gi÷ nguyªn h×nh ,muèn hiÓu nã th× ta cÇn ph¶i lµm c«ng t¸c phôc chÕ nh»m gi¶i thÝch cho triÖt dÓ thùc chÊt cña Nh©n NghÜa . Nh÷ng n¨ng lùc vµ nhu cÇu cña loµi ng-êi xuÊt hiÖn dÇn dÇn trong lÞch sö, vµ ®-îc gi¶i phãng,®-îc tháa m·n tõng b-íc mét .XÐt ®o¸n mét häc thuyÕt chÝnh trÞ x· héi ,triÕt häc hay ®¹o ®øc trªn tinh thÇn chñ nghÜa Nh©n ®¹o chÝnh lµ c¨n cø vµo tr×nh ®é øng xö cña nã ®èi víi n¨ng lùc vµ nhu cÇu cña con ng-êi ... Khæng tö ®· tõng nãi víi Nhan Håi ng-êi häc trß mµ «ng ®²nh gi² l¯ xuÊt s¾c nhÊt cïa mÖnh ,«ng nâi: “Kh¾c hù, phòc lÓ, vi nh©n” ( nghÜa lµ : Ngù m×nh ,quay vÒ víi LÔ ,®ã lµ Nh©n).Tr¶ lêi Phµn tr× ,mét trong nh÷ng häc trß kh¸c,Khæng tô nâi : “Nh©n gi° ²i nh©n” ( Nh©n l¯ yªu ng­éi). Hai c©u nâi trªn nh­ hai ®Þnh nghÜa vÑ chõ “Nh©n” cïa Nho gi²o .Trong nhiÑu lÇn vÊn ®²p kh²c vÑ “Nh©n” ,Khång Tô trÖnh b¯y mèt c²ch hiÒu kh² hÕ thèng vÒ kh¸i niÖm ®ã ,mµ mçi khÝa c¹nh cña viÖc tr×nh bµy phô thuéc c¶ vµo phÈm chÊt cïa ng­éi ®çi tho³i .Ta câ thÒ hiÒu , “Nh©n” l¯ ®öc mòc cao nhÊt cña ng-êi qu©n tö,ng-êi cã ®¹o .Ch÷ Nh©n khã thùc hµnh ®Õn møc ®¹t ®-îc nã th× thµnh Th¸nh ,noi theo nã th× thµnh HiÒn . Tuy ®ßi hái cao nh- vËy,ch÷ Nh©n cña Nho gi¸o kh«ng ph¶i lµ Ýt s¬ hë vµ lÕch l³c .NÑn t°ng cïa “Nh©n” l¯ “HiÔu” :HiÔu l¯ ®öc h³nh tçi thiÒu ®Çu tiªn mµ ng-êi qu©n tö cÇn ®¹t tíi .Cã thÓ nãi HiÕu lµ ®¹o c- xö cña con ng-êi trong bèi c¶nh mét gia ®×nh gia tr-ëng. LÊy sù hoµ môc ªm Êm cña gia ®×nh 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lµm ®iÓm quy chiÕu ,cho dï ®Ó ®¹t ®-îc ®iÒu ®ã ph¶i vi ph¹m nhiÒu tËt xÊu kh¸c ,chÞu ®ùng nhiÒu nghÞch lý kh¸c. Nh©n NghÜa cña Nho gi¸o bÞ giíi h¹n tr-íc hÕt ë ph¹m vi ®èi t-îng thùc h¯nh nâ .Khång tô cho r´ng “Câ thÒ câ ng­éi qu©n tô kh«ng cã Nh©n ,ch-a tóng nghe câ kÍ tiÒu nh©n l³i câ Nh©n”. Nh©n lµ ®øc h¹nh riªng phÈm chÊt riªng cña mét sè ng-êi trong ®¼ng cÊp thèng trÞ .Kh«ng thõa nhËn mäi ng-êi ®Òu cã thÓ theo Nh©n - NghÜa lµ mét thø ©n huÖ trêi phó ,mét ®Æc s¶n cña kÎ bÒ trªn. “NghÜa” l¯ cßn câ thÒ d­íc th÷c hiÕn ê ng­éi d­ìi .Kh«ng nh¯ Nho n¯o nâi ®Ôn ®öc “Nh©n” cïa ng­éi bÖnh th­éng ,nh­ng ng­éi ta nâi ®Ôn lßng hiÔu nghÜa ,nghÜa cña ng-êi b×nh th-êng vµ ë c¶ loµi vËt n÷a .trong ý nghÜa gèc ,”NghÜa” l¯ s÷ h« öng,s÷ noi theo ®çi vìi ®iÑu “Nh©n” .Nh©n NghÜa câ nèi dung vÞ tha,cã sù kh¼ng ®Þnh ph¶i yªu th-¬ng con ng-êi vµ hµnh ®éng v× con ng­éi .Nhõng léi khuyªn “Kù sê bÊt dòc ,vËt thi ­ nh©n”, “Kù dòc lËp nhi lËp Nh©n,kù dòc ®³t nhi ®³t Nh©n” (LuËn ngõ) câ û nghÜa nhõng ch©m ng«n hµnh ®éng tÝch cùc .Yªu con ng-êi,hµnh ®éng v× con ng-êi,c¸i g× m×nh mong muèn th× còng lµm cho ng-êi ®-îc thÕ ,biÕt ®éng t©m,tr¾c Èn tr-íc bÊt h¹nh cña ng-êi kh¸c ... Nh÷ng ®ßi hái nh- thÕ cña Nh©n NghÜa lµm nªn mÆt nh©n ®¹o chñ nghÜa thµnh thôc vµ tÝch cùc trong néi dung Nh©n NghÜa ,vµ nÕu nh- phª ph¸n Nho gi¸o theo ph-¬ng diÖn nµy th× thËt trí trªu vµ v« lý . Tuy cã phÇn tÝch cùc lµ vËy,song-Nho gi¸o nh- ®· ®Ò cËp ,Nh©n cña Nho gi¸o kh«ng ph¶i lµ ®iÒu cã thÓ cã ®-îc ë tÊt c¶ mäi ng-êi v× vËy,h¬n mét lÇn,chñ nghÜa Nh©n ®¹o trong Nho gi¸o ®· bÞ quý téc ho¸ vµ dÉn ®Õn c« lËp ho¸ .MÆt kh¸c vµ lµ ®iÒu quan träng nhÊt ,néi dung Nh©n NghÜa bÞ giíi h¹n tr-íc hÕt ë tÝnh chÊt c»n cçi cña c¸c n¨ng lùc mµ Nho gi¸o kh¼ng ®Þnh ,c¸c nhu cÇu mµ Nho gi¸o chÊp nhËn ®-îc phÐp tho¶ m·n . 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong nhËn thöc luËn cïa Nho gi²o ,nguyªn lÝ tuÇn ho¯n “Chu nhi phòc thuù”( ®i hÔt vßng quay l³i chæ ban ®Çu ) ng÷ trÞ võng tr±i .Nho gi²o kh«ng nãi g× ®Õn viÖc gi¶i phãng n¨ng lùc x· héi cña quÇn chóng .Lý t-ëng x· héi cña nhµ Nho chøng minh râ rÖt cho ®iÒu ®ã :Nho gi¸o m¬ -íc mét x· héi ®¹i ®ång ,tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu tù nhiªn ,nguyªn thuû,chÊm døt nh÷ng ®au khæ.§èi víi quÇn chóng ,Nho gi¸o kh«ng nh×n nhËn ë ®ã yÕu tè s¸ng t¹o lÞch sö ,®éng lùc tiÕn ho¸ ,mµ nh×n nhËn hä nh- lµ søc m¹nh c¬ b¾p ,thùc hiÖn nhõng nguyªn lû tiªn nghiÕm ,siªu nhiªn ,trhuèc “Thiªn c¬ thiªn mÕnh” tróu t-îng .Nho gi¸o chØ thõa nhËn mét c¸ch ®Æc biÖt dÌ dÆt nh÷ng ph-¬ng diÖn nhÊt ®Þnh cña n¨ng lùc c¸ nh©n vµ mét thiÓu sè c¸ nh©n xuÊt chóng .Vµ mét khi bÊt ®¾c dÜ ph¶i thõa nhËn mét sè ph-¬ng diÖn tµi n¨ng nhÊt ®Þnh nµo ®ã ,nã l¹i tung ra mét khèi l-îng ®å sé nh÷ng sù rµng buéc,tiÕt chÕ,c©u thóc ®Ó kh«ng cho n¨ng lùc ®ã gi¶i phãng tËn cïng .Nh÷ng n¨ng lùc chÝnh mµ Nho gi¸o thõa nhËn cã thÓ kÓ theo thang bËc cña nã : c¸ch vËt ,trÝ tri,kh¾c hû phôc lÔ ,thµnh ý chÝnh t©m, tu th©n, tÒ gia, trÞ quèc, b×nh thiªn h¹.Nho gi¸o chia d©n lµm bèn lo¹i : SÜ ,N«ng ,C«ng ,Th-¬ng ; m¹t s¸t nghÒ bu«n,hê h÷ng víi nghÒ thî, coi träng nghÒ n«ng vµ ®Ò cao kÎ sÜ.Trong c¸c ®øc môc cña ng-êi qu©n tö,...liÖt n÷,phô n÷ ,kh«ng ®-îc xem xÐt n¨ng lùc nµo ®¸ng kÓ, ngo¹i trõ c¸i “hãa” hã ®­a l³i cho n­ìc khi hã l¯ mú nh©n ,thÖ cßn l³i - chØ ®¸ng ®Ò cao ë ®øc nhu ®¹o thuÇn tßng vµ sinh ®-îc c¸c ®Êng tu mi kÎ nèi dâi t«ng ®-êng lµ cao nhÊt .T¯i n¨ng cao nhÊt m¯ Nho gi²o thóa nhËn l¯ t¯i “Kinh bang tÔ thÔ”. Nh-ng Kinh bang tÕ thÕ chØ lµ sø mÖnh cña mét, hay mét vµi ng-êi chÊp chÝnh .Nhõng n¨ng l÷c kh²c l¯ sôa sang chÝnh ®³o , “Tri thiªn mÕnh” ( trªn th«ng thiªn v¨n, d-íi t-êng ®Þa lû ) câ m­u quyÑn biÔn khi câ hãa ®Ò “Phî nghiªng ®ë lÕch” cho ng«i b²u,câ t¯i thao l­íc l¯m t­ìng cÇm qu©n,câ t¯i an d©n, v¯ räi khi ræi ung dung v« s÷ thÖ mìi ®Ôn “Tr­ìc th­ lËp ng«n ,cÇm kÖ thi hãa ”.Dî sao, t¯i n¨ng v¨n ch­¬ng ®çi vìi Nho gi²o cðng l¯ ®¸ng kÓ. Nho gi¸o ®Ò cao trÝ, tµi nh-ng kh«ng ph¶i lµ nhËn thøc ph¶n ¸nh c¶i t¹o thÕ giíi, mµ biÕt c¸i cao nhÊt ,chñ yÕu nhÊt ,lµ biÕt MÖnh .Tri thiªn MÖnh, ®Ó 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 räi “Dòng chi t¾c h¯nh ,x° chi t¾c t¯ng” gÆp théi thÖ kiªm thiÕn thiªn h³, kh«ng gÆp thêi th× ®éc thiÖn k× th©n, lèi øng xö ®-îc m« h×nh ho¸ thµnh c«ng thöc “Tuø théi chi nghÜa ®³i hù tai”.L¯m nh­ l¯ théi c¬ kh«ng ph°i do chÝnh con ng-êi t¹o ra nã .ChÝnh ë ®iÓm nµy, Nho gi¸o m©u thuÉn gay g¾t víi nguyªn t¾c “nÔu ho¯n c°nh quyÔt ®Þnh tÝnh c²ch th× tÝnh c¸ch ph¶i lµm cho ho¯n c°nh trê nªn nh©n ®³o h¬n”. nho gi²o l¯ hãc thuyÔt cïa s÷ thï tiªu n¨ng l÷c s²ng t³o.Khång tô nâi mÖnh “ThuËt nhi bÊt t²c”, phÈm chÊt cao nhÊt l¯: biÕt ham häc, c«ng viÖc râ nhÊt lµ tÕ lÔ. Giíi h¹n n¨ng lùc thùc tÕ cña nhµ Nho ®· quy tô vËn mÖnh cña hä vµo mét m« h×nh : Häc - Thi - §ç - Lµm quan - Èn dËt. §¸m bÊt tµi, mÉu sè chung tÇm th-êng ®«ng ®¶o ,lµm mÊy nghÒ tù do x¸c ®Þnh : Nho, Y, Lý, Sè !... Nhµ Nho kh«ng sî bÞ chª bÊt tµi, nh-ng kh«ng d¸m nhËn m×nh v« h¹nh. Nho gi²o ®Ñ cao ng­éi thöc gi°, nh­ng l¯ biÔt c²i “cå” chö kh«ng ph°i biÔt c²i “kim”,biÔt c²i x­a chö kh«ng ph°i biÔt c²i tr­ìc m¾t, biÔt ®³o nghÜa chö kh«ng ph¶i biÕt thÕ giíi kh¸ch quan. C¸i minh triÕt cña hä chung quy lµ ®Ó b¶o th©n. Thùc tÕ cai trÞ x· héi buéc Nho gi¸o ph¶i thõa nhËn vµ ngµy cµng ph¶i níi réng c¸i c©n chËt hÑp cña nã ®Ó ®o ®Þnh con ng-êi, nh-ng cho ®Õn cïng, Nho gi¸o ®· thñ s½n mét c©y th-íc v¹n n¨ng : ®èi lËp mét c¸ch gi¶ t¹o Tµi víi §øc .Ghen ghÐt nghi ng¹i tµi n¨ng, Nho gi¸o ®Ò ra mu«n vµn ®iÒu phiÑn to²i ®Ò “trªu gan” ng­éi câ t¯i câ trÝ. Nho gi²o ®­a ng­éi “Nh©n ®çi lËp vìi trÝ”, nâi “trÝ gi° nh³o thuù” ... nâi “C­¬ng nghÞ mèc nèt cËn nh©n”, “hiÑn gi° nh­íc ngu”. Ai m¯ biÔt ®­íc anh ch¯ng Nhan Häi câ t¯i gÖ, ch× biÔt anh ta ®-îc ®øc Khæng biÓu d-¬ng lµ an bÇn l¹c ®¹n ,mét giá c¬m ,mét bÇu n-íc ba th²ng sçng trong ngá hÍm m¯ “bÊt ly th©n” .Nâi nh­ vËy kh«ng ph°i l¯ ®çi vìi sù träng ®øc kh«ng cã ý nghÜa g×. Kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn, thËm chÝ nhiÒu lóc ph¶i xu phô c¸c vâ t-íng, nh-ng lu«n lu«n e sî nguy c¬ hä lµ kÎ cã kh¶ n¨ng ph¸t ®éng chiÕn tranh, Nho gi¸o t×m mäi c¸ch ®èi lËp vâ víi v¨n, träng v¨n khinh vá,g©y t©m lÝ “quan vá thÖ ghÏt quan v¨n d¯i quÇn” gi¯nh vÑ mÖnh ®èc quyÑn ph²t ®èng chiÔn tranh v¯ s²ng t²c nghi thöc v¨n ho² “LÓ nh¹c 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chinh ph³t t÷ thiªn tô xuÊt” .Trong s÷ ®çi lËp t¯i v¯ ®öc ,t¯i bao gié cðng “kÏm ®öc mèt v¯i ph©n”.ChÝnh l¯ do thî ghÏt t¯i n¨ng ,Nho gi²o ph°i sô dòng nhiÑu sù biÖt ®·i ngo¹i lÖ mçi khi cÇn ®Õn nã ,nh-ng kh«ng bao giê ch¨m b½m ,bï tr×,di d-ìng ®Ó nã sinh s«i n¶y në .Khoa häc kÜ thuËt ph¸t triÓn ,phÇn thÕ giíi quan trong nhËn thøc triÕt häc v× vËy kh«ng ph¸t triÓn . Nho gi¸o thï ghÐt tµi n¨ng ®Õn møc ®Ò lªn thµnh t-íng sè : tµi mÖnh t-¬ng ®è, hång nhan b¹c phËn, tµi tö ®a cïng, tam th¸i ( thanh, ¸m, minh ) hay “thiÔu niªn danh qu²n thÔ, öng thÝ ®¾c tr³ng nguyªn,” trãng nghÜa s¬ t¯i,trãng quý kinh phó - c¸i khiÕn hä tù tÝn tù träng lµ danh thÕ chø kh«ng ph¶i lµ n¨ng lùc.GhÐt vµ sî tµi n¨ng, Nho gi¸o t×m mäi c¸ch øng phã vßng quanh chø kh«ng gi¸m ®èi diÕn vìi s÷ thËt . “Nhu th¾ng c­¬ng ,nh­íc th¾ng c­éng”, triÔt lÝ c­¬ng nhu, ngò ng«n “c²i l­ëi,c²i r¨ng” câ nguän gçc tó ®â. RÊt nhiÒu tµi n¨ng chÕt oan trong bèi c¶nh ®ã, vµ do kh«ng quan t©m s¨n sãc ph¸t triÓn tµi n¨ng mµ lo¹i h×nh c¸c tµi n¨ng trong lÞch sö tá ra thùc sù cã h¹n chÕ... Nhµ Nho,ngay c¶ c¸c quan lín,còng tù vui thó víi c¶nh thanh bÇn. Kh«ng nh÷ng nghÌo kh«ng ph¶i lµ xÊu ®èi víi Nho gi¸o, nghÌo hÇu nh- cßn lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®¹o. tuy chÊp nhËn ®Æc quyÒn cña ng«i chÝ t«n ,®ßi hái cña Nho gi¸o còng lµ vua ph¶i tiÕt chÕ dôc väng .Nho gi¸o ®ßi hái tinh thÇn liªm chÝnh,chÝ c«ng v« t-. C¸c h«n qu©n, b¹o chóa bÞ nhµ Nho kÞch liÖt lªn ¸n ë b×nh diÖn tho¶ m·n v« ®é c¸c l¹c thó ,lµm nh- thÓ ng-êi ta giµnh giËt nhau ng«i vua. Nho gi¸o yªu cÇu “T÷ thiªn tô chÝ ­ thÔ nh©n nhÊt giai dÜ tu nh©n vi b°n”.Vua chña ®Ñu ®­íc can gi²n ,®­íc ®¯o t³o gi²o dòc tó khi cßn l¯ tiÑm ®Ô, theo c²c ®öc h³nh “nÔm mËt n´m gai”, gi°n dÞ chÊt ph²c, siªng n¨ng cÇn mÉn,... xem xÐt nh÷ng lêi phóng thÝch can gi¸n, nh÷ng bµi gi¶ng cña c¸c bËc tóc Nho ®-îc cö lµm th¸i phã ... chóng ta nhËn râ ®iÒu ®ã .§Æc biÖt cµng xuèng thÊp, nhu cÇu cµng bÞ tinh gi¶n ho¸ ®Õn møc ®¸ng ng¹c nhiªn : tõng quy ®Þnh ¨n, mÆc, ë, ph-¬ng tiÖn ®i l¹i...®Òu cã tÝnh chÊt ®Æc quyÒn ®¼ng cÊp 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 râ nÏt. Trong ®éi sçng, nh¯ Nho chï tr­¬ng sçng thanh ®³m “qu©n tô chi giao ®³m nh­íc thuù”.RÊt Ýt ng­éi d²m c«ng nhiªn ca ngíi c²c l³c thñ. Câ lÎ thö duy nhÊt ®-îc ca tông trong c¸c l¹c thó mµ kh«ng g©y ph¶n øng nhiÒu lµ r-îu. Nh-ng say ®èi víi nhµ Nho, l¹i g¾n liÒn víi nhiÒu nguyªn nh©n phøc t¹p kh¸c, víi nh÷ng t©m t- u uÈn ... §èi víi quan niÖm nam n÷, Nho gi¸o ý thøc ®ã lµ niÒm ®am mª dai d¼ng bÊt trÞ v¯ bÊt th­éng nhÊt, nªn tÖm ®ñng l¯ “tr¨m ph­¬ng ng¯n kÔ” ®Ò ng¨n chÆn, cÊm ®o¸n, øc chÕ...Tõ sù quy ®Þnh vÒ th©n phËn ®Õn c¸c nghi thøc øng xö, giao tiÕp, h«n lÔ, ... tÊt c¶ ®Òu to¸t lªn mét tinh thÇn chõng mùc. 4. triÕt häc nh©n sinh nho gia vµ ®¹o gia §éng c¬ ch©n chÝnh cña §¹o gia lµ muèn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¨n b°n sau: c²i “®³o” m¯ con ng-êi sinh tån, an th©n, lËp mÖnh trªn thÕ gian nµy lµ g×? §©y lµ c©u hái mµ c¶ §¹o gia vµ Nho gia ®Òu ph¶i tr¶ lêi. ChÝnh ®iÒu nµy mµ cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng triÕt häc truyÒn thèng Trung Quèc cã nh÷ng ®Æc tr-ng kh¸c víi triÕt häc Ph-¬ng T©y. Trong triÕt häc truyÒn thèng Ph-¬ng T©y, “ Thiªn §³o” v¯ “Nh©n §³o” th­éng kh«ng ph°i l¯ c²i §³o “ NhÊt dÜ qu²n chi” ( lÊy mèt m¯ xuyªn tÊt c°), m¯ t²ch b³ch rá r¯ng, hay nâi c²ch kh¸c, tù nhiªn quan, vò trô quan cïng víi nh©n sinh quan vµ chÝnh trÞ quan lµ cã sù ph©n khai, t¸ch rêi. Cßn trong triÕt häc truyÒn thèng Trung Quèc, b¶n th©n “ Thiªn §³o” kh«ng nhõng ®­íc coi l¯ b°n thÒ, b°n chÊt cïa giìi t÷ nhiªn mµ ®ång thêi còng ®-îc coi lµ b¶n thÓ cña x· héi vµ con ng-êi. B¶n thÓ ®ã võa cã thuéc tÝnh tù nhiªn võa cã tÝnh x· héi. Hay nãi c¸ch kh¸c, Thiªn §¹o vµ Nh©n §¹o lµ mét §¹o. C¸i §¹o ®ã còng chÝnh lµ c¸i ®¹o c¨n b¶n mµ con ng-êi dùa theo. Cho nªn, triÕt häc truyÒn thèng Trung Quèc ®Æc biÖt lµ triÕt häc §¹o gia, võa lÊy triÕt häc nh©n sinh lµm h¹t nh©n, võa bao hµm c¶ triÔt hãc t÷ nhiªn, mang “ vËt ng±” kÔt th¯nh mèt khçi. “TriÔt hãc Trung Quçc, vÑ mÆt b°n chÊt l¯ “tri h¯nh híp nhÊt”( thçng nhÊt giõa nhËn thöc v¯ hµnh ®éng). T- t-ëng häc thuyÕt hoµ quyÖn víi thùc tiÔn ®êi sèng. TriÕt nh©n 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trung Quèc khi nghiªn cøu vÊn ®Ò lín cña vò trô nh©n sinh th-êng xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ®êi sèng, tæng hîp, ph©n tÝch thùc tiÔn trong t- duy cña m×nh ®Ó h×nh thµnh ý t-ëng ,cuèi cïng l¹i trë vÒ víi thùc tiÔn ,lµm cho lý luËn ®-îc kiÓm chøng trong thùc tiÔn .Tøc lµ, tr-íc tiªn lµ ph¶i xem xÐt cô thÓ tõ chÝnh b¶n th©n m×nh mµ cã d-îc sù hiÓu biÕt ,®¹t ®-îc sù hiÓu biÕt råi l¹i kiÓm nghiÖm sù hiÓu biÕt Êy trong thùc tiÔn .§iÒu quan träng lµ häc thuyÕt vÉn ph¶i lÊy h¯nh ®èng cuèc sçng l¯m chæ d÷a”. TriÕt häc nh©n sinh ®¹o gia còng cã ¶nh h-ëng lín ®Õn v¨n ho¸ Trung Quèc nh- nh÷ng dßng triÕt häc chñ yÕu kh¸c , ®Æc biÖt lµ triÕt häc nh©n sinh Nho gia. TriÕt häc nh©n sinh §¹o gia cã phÈm c¸ch ®Æc thï ,v× thÕ nã cïng víi triÕt häc nh©n sinh nho gia hç trî lÉn nhau,bæ xung cho nhau t¹o nªn gËy ®ì tinh thÇn cho ng-êi Trung Quèc .V× tÝnh bæ sung cho nhau cña hai dßng triÕt häc ®ã mµ tõ rÊt sím ng-êi Trung Quèc ®· cã ®-îc mét triÕt häc nh©n sinh hoµn chØnh. V× triÕt häc nh©n sinh Nho gia tõ x-a ®Õn nay vÉn chiÕm vÞ trÝ chi phèi quan niÖm, lèi sèng cña x· héi Trung Quèc ,nªn khi t×m hiÓu triÕt häc nh©n sinh §¹o gia ph¶i ®Æt nã trong mèi t-¬ng quan víi triÕt häc nh©n sinh Nho gia ®Ó xem xÐt, ®èi chøng. HÖ thèng t- t-ëng triÕt häc nh©n sinh §¹o gia lµ trë vÒ víi tù nhiªn ,theo ®uæi sù tiªu dao phãng nhiÖm, ®Ò xuÊt mét h-íng ®i cho con ng-êi. Kh¸c víi triÕt häc nh©n sinh cña Nho gia, bæ sung cho chç cßn thiÕu cña kh«ng gian gi¸ trÞ cña triÕt häc nh©n sinh Nho gia vµ g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm lÞch sö mµ triÕt häc nh©n sinh Nho gia kh«ng ®¶m ®-¬ng ®-îc. Tinh thÇn tù nhiªn cña triÕt häc nh©n sinh ®¹o gia tr-íc hÕt lµ tinh thÇn phª ph¸n .Nho gia coi gi¸ trÞ lu©n lý cña ®êi sèng con ng-êi lµ tr¹ng th¸i tån t¹i ch©n thùc cña con ng-êi, cßn §¹o gia l¹i nhÊn m¹nh gi¸ trÞ b¶n nhiªn cña ®êi sèng con ng-êi .TriÕt häc nh©n sinh §¹o gia cho r»ng quy ph¹m lu©n lý x· héi vµ nhµ n-íc hiÖn thùc kh«ng ph¶i lµ h×nh th¸i ch©n thùc cña gi¸ trÞ nh©n sinh m¯ l¯ s÷ chuyÒn ho² gi² trÞ cïa con ng­éi .L±o Tô nâi r´ng : “ §³i ®³o 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phÕ, h÷u nh©n nghÜa; trÝ tuÖ xuÊt, h÷u ®¹i nguy; lôc th©n bÊt hoµ, h÷u hiÕu tö; quçc gia hæn lo³n , hõ trung thÇn”. ( §³o lìn bÞ bà räi mìi câ nh©n nghÜa,trÝ x¶o xuÊt hiÖn råi míi cã tr¸ nguy; gia ®×nh ( cha mÑ, anh em, vî chång) bÊt hoµ råi míi sinh ra hiÕu tö; n-íc nhµ rèi lo¹n míi cã t«i trung). ( §¹o ®øc kinh - Ch­¬ng 18). Nèi h¯m kh²i niÕm c²i “§³o” cïa L±o Tô ê ®©y l¯ b°n th©n tr¹ng th¸i gi¸ trÞ ch©n thùc. §óng lµ do x· héi loµi ng-êi lµm mÊt ®i gi¸ trÞ ch©n thùc ®ã nªn míi cã sù chuyÓn ho¸ tr¹ng th¸i gi¸ trÞ .L·o tö cho r»ng sù biÕn ho¸ cña lÞch sö x· héi kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh gi¸ trÞ cña con ng-êi mµ lµ qu¸ tr×nh ngµy cµng ®¸nh mÊt gi¸ trÞ cña con ng-êi. Cho nªn L±o Tô nâi:“Cç, thÊt ®³o, nhi hËu ®öc, thÊt ®öc nhi hËu nh©n, thÊt nh©n nhi hËu nghÜa, thÊt nghÜa nhi hËu lÔ. Phï lÔ gi¶, trung tÝn chi b¹c nhi lo¹n chi thï” ( cho nªn §³o mÊt räi mìi câ ®öc (nguyªn lû cïa mæi vËt), ®öc mÊt räi míi cã nh©n, nh©n mÊt råi sau míi cã nghÜa, nghÜa mÊt råi sau míi cã lÔ.LÔ lµ biÓu hiÖn sù suy vi cña sù trung hËu thµnh tÝn,lµ ®Çu mèi cña sù hçn lo¹n)(§¹o ®øc kinh-ch-¬ng 38). Theo triÕt häc §¹o gia, b¶n th©n cña viÖc ®Ò x-íng nh©n, nghÜa, ®¹o, ®øc lµ cã ý kÐo lïi h×nh th¸i gi¸ trÞ cña x· héi. Bëi vËy, trong con m¾t cña triÕt häc nh©n sinh §¹o gia, sù ®ång nhÊt nh©n c¸ch c¸ thÓ víi V-¬ng ®¹o lÞch sö vµ quèc gia hiÖn thùc kh«ng nh÷ng kh«ng ®¹t ®-îc ý nghÜa nh©n sinh ,gi¸ trÞ sèng mµ cßn lµ sù ®¸nh mÊt vµ huû diÖt gi¸ trÞ cuéc sèng vµ ý nghÜa cuéc ®êi. Xu h-íng ®¸nh mÊt gi¸ trÞ vèn cã cña x· héi gîi ý cho con ng-êi cÇn ph¶i ®i t×m sù n-¬ng nhê gi¸ trÞ ch©n thùc kh¸c víi gi¸ trÞ vèn cã cña nã. Theo triÕt häc nh©n sinh ®¹o gia, trë vÒ víi tù nhiªn, trë vÒ víi sù ph¸c thùc vµ sù ®éc lËp tù chñ cña nh©n c¸ch c¸ nh©n chÝnh lµ ®¹t ®Õn gi¸ trÞ ch©n thùc cña cuéc ®êi. Cho nªn kh¸c víi viÖc nªu cao chñ tr-¬ng v-¬ng ®¹o tÝch cùc tham gia chÝnh sù, thùc hiÖn gi¸ trÞ nh©n sinh cña Nho gia, triÕt häc nh©n sinh §¹o gia l¹i nhÊn m¹nh mçi c¸ nh©n muèn b¶o toµn gi¸ trÞ cÇn ph¶i rót khái nh÷ng tranh chÊp trong x± hèi, trê vÑ vìi tr³ng th²i cuèc sçng “Siªu c«ng líi”, “Siªu ®³o ®öc”, “mèt mÖnh ngao du trong thÔ giìi tinh thÇn cïa tréi ®Êt”. “siªu ®³o 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®öc” ê ®©y kh«ng ph°i l¯ tÖnh tr³ng v« ®³o ®öc hoÆc l¯ ®i v¯o thÔ giìi tinh thÇn vµ tÝnh c¸ch tranh giµnh thiÖn ¸c, mµ lµ tho¸t khái t×nh tr¹ng v« ®¹o ®øc cña sù tån t¹i ®¹o ®øc trªn danh nghÜa, tho¸t khái thÕ giíi hiÖn thùc v« ®¹o ®øc trong c¸i trËt tù ( hoÆc v« trËt tù) ®¹o ®øc. Trong t- t-ëng cña §¹o gia, kh«ng cã vÞ trÝ cña thÇn bªn ngoµi thÕ giíi tù nhiªn, víi §¹o gia, tr¹ng th¸i nguyªn s¬ ch©n thùc cña tù nhiªn chÝnh lµ tr¹ng th¸i ch©n thùc cña gi¸ trÞ. Tr³ng th²i ch©n th÷c ®â l¯ tr³ng th²i cïa “§³o”. VÖ thÔ tr³ng th²i gi² trÞ ch©n thùc vµ tr¹ng th¸i nguyªn b¶n cña vò trô ( nguyªn s¬ ch©n thùc cña tù nhiªn) lµ mét, nãi c¸ch kh¸c, ®¹o gia coi tr¹ng th¸i nguyªn s¬ ch©n thùc lµ tr¹ng th¸i gi¸ trÞ ch©n thùc tiÒm Èn. §¹o gia kh«ng cho r»ng sù ph¸t triÓn cña vò trô vµ x· héi ®Õn giai ®o¹n nhÊt ®Þnh sÏ vËn ®«ngj t¸ch ra khái §¹o, mµ cßn cho r»ng sù t¸ch ra ®ã ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ quay trë vÒ víi c¸i §¹o ban ®Çu. L·o tô nâi: “ Hõu vËt hçn thµnh, tiªn nhiªn ®Þa sinh, tÞch hÒ liªu hÒ, ®éc lËp nhi bÊt c¶i, chu hµnh nhi bÊt ®±i, kh° dÜ vi thiªn ®Þa mÉu. Ng« bÊt tri kø danh, T÷ chi viÔt: “§³o” ,c­ëng vÞ chi danh viÔt: “§³i” , §³i viÔt thÕ, thÕ viÔt viÓn, viÓn viÔt ph°n”. ( Cã mét vËt hçn ®én mµ h×nh thµnh tr-íc c¶ trêi ®Êt.Nã yªn lÆng (v« thanh), ®øng mét m×nh mµ kh«ng thay ®æi (vÜnh viÔn bÊt biÕn), vËn hµnh kh¾p vò trô mµ kh«ng ngõng, cã thÓ coi ®ã lµ mÑ cña v¹n vËt trong thiªn h¹. Ta kh«ng biÕt tªn nã lµ g×, t¹m ®Æt cho nâ l¯ “§³o”, miÓn c­ëng gãi nâ l¯ “Lìn” .Lìn thÖ l­u hµnh kh«ng ngõng, l-u hµnh kh«ng ngõng th× ®i xa, ®i xa m·i råi trë vÒ (víi gèc). (§¹o ®øc kinh - ch-¬ng 25). ChÝnh v× ®iÒu ®ã mµ lµm cho triÕt häc nh©n sinh §¹o gia cã nh÷ng ®iÓm kh¸c víi khu«n mÉu tinh thÇn cïa triÔt hãc Nho gia. Trong cuèc sçng “mèt mÖnh ngao du trong thÔ giìi tinh thÇn cïa tréi ®Êt” sÎ c°m nhËn ®­íc s÷ tän t³i cïa c²i “Ch©n” v¯ c²i “Mú” t÷ nhiªn bªn ngo¯i s÷ khçn khå, s÷ ph©n tranh thiÖn ¸c cña x· héi. khi quan s¸t vµ thÓ nghiÖm tù nhiªn, hä cã ®-îc sù ®Òn bï vÒ t©m lý, tinh thÇn. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nho gia theo ®uæi tinh thÇn lu©n lý thi §¹o gia theo ®uæi tinh thÇn tù nhiªn. Nho gia theo ®uæi c¸i thiÖn (trong x· héi) th× §¹o gia theo ®uæi c¸i ®Ñp (trong tù nhiªn). Sù trë vÒ víi trêi ®Êt vò trô còng lµ sù trë vÒ víi c¸i ®Ñp. HtÜnh ®iÒm ®¹m kh«ng nh÷ng lµ tr¹ng th¸i gi¸ trÞ ch©n thùc mµ cßn lµ h×nh th¸i cña c¸i ®Ñp. Trë vÒ víi c¸i §¹o b¶n thÓ cña vò trô trªn thùc tÕ lµ mét ho¹t ®èng t©m lÝ ®Æc thî, ®â gãi l¯ “ThÒ ®³o”, töc l¯ b¯i tró tÊt c° t©m trÝ, tÝnh to¸n, suy nghÜ, th«ng qua sù nh¹t ho¸ chñ thÓ ®Ó ®¹t tíi sù hîp nhÊt vËt ng·. Cho nªn b°n th©n “ThÒ §³o” chÝnh l¯ mèt ho³t ®èng thÈm mú. Ho³t ®èng thÈm mü còng chÝnh lµ lÊy mét lo¹i t©m lÝ kh«ng nhËn biÕt ®Ó ®èi xö víi thÕ giíi, khi thÓ nghiÖm, c¶m nhËn gi¸c ngé, ®Õn møc ®é hoµ tan b¶n ng· th× sÏ n¶y sinh kho¸i c¶m khã cã thÓ diÔn t¶ ®-îc. Høng thó thÈm mü cña §¹o gia ®· më ra mèt h­ìng thÈm mú cho v¨n hãc v¯ hèi hãa Trung Quçc. “§iÑn viªn”, “S¬n thuù”,®± trê th¯nh kh° n¨ng thÈm mú ®èc ®²o cïa ng-êi Trung Quèc, t- t-ëng thÈm mü nµy ®Æc biÖt thÞnh hµnh trong giai ®o¹n Nguþ tÊn nam b¾c triÒu . Tt­êng “§³o ph²p t÷ nhiªn” ( hãc theo t÷ nhiªn) cïa §³o gia l¯ chï ®Ñ t­ t­êng cña thêi ®¹i nµy. T- t-ëng §¹o gia ®· vun trång ch¨m sãc n¨ng lùc thÈm mü ®èi víi s¬n thuû tù nhiªn cña c¸c v¨n nh©n thêi ®¹i ®ã, tõ ®ã ®· h×nh thµnh dßng th¬ S¬n thuû ng©m vÞnh nói s«ng. MÆt kh¸c, thêi k× khai s¸ng tranh s¬n thuû ®êi Ngôy tÊn cã thÓ nãi lµ thêi k× thÊm ®Ém phong c¸ch huyÒn diÖu, t«n sïng tù nhiªn. Nh÷ng ng-êi s¸ng t¹o tranh s¬n thuû cña Trung Quèc cã thÓ lµ nh÷ng danh ho¹ nh- T«n bÝch vµ V-¬ng Vi. Nh÷ng danh ho¹ Trung Quèc phÇn lín lµ nh÷ng cao nh©n dËt sÜ ham mª t- t-ëng L·o Trang. T©m linh huyÒn diÖu mµ c¸c danh ho¹ Trung Quèc th-êng thÓ hÖn lµ c¸i ®¹o L·o Trang “ Th©m trÇm tÜnh mÆc, ho¯ tan th¯nh mèt khçi trong t÷ nhiªn, trong bÇu th²i kh«ng v« h³n”. Tçng B³ch Hoa tiªn sinh ch× rá: “ C²i m¯ nâ gíi mê l¯ c²i tÜnh, bëi v× cïng víi vò trô vËn hµnh theo phÐp t¾c cña tù nhiªn lµ tuy ®éng mµ tÜnh, con ng-êi hoµ hîp víi tinh thÇn tù nhiªn còng lµ tuy ®éng mµ tÜnh. §èi t-îng mµ hä miªu t¶: nói s«ng, nh©n vËt, chim, hoa, c¸c loµi c¸,...®Òu lµ cuéc sèng trµn trÒ sù sèng ®éng( ý vÞ sèng ®éng). Nh-ng bëi tù nhiªn lµ thuËn theo phÐp t¾c( c¸ch nãi cña L·o Trang), nh÷ng nhµ héi ho¹ tho¶ thuËn ngÇm víi tù 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nhiªn nªn trong c¸c bøc tranh th-êng tiÒm Èn sù tÜnh mÞch s©u xa ý c¶nh kho¸ng dËt, ©m u mµ hoa cá, chim mu«ng trong bøc tranh ®Òu cø nh- lµ sù quªn l·ng ch×m vµo trong bÇu th¸i kh«ng xa mê cña vò trô. Mét ®Ønh ®åi, mét dßng suèi trong tranh s¬n thuû chØ lµ nh÷ng nÐt ph¸c ho¹ ®¬n gi¶n, gièng nhlµ §¹o, gi¶m bít råi l¹i gi¶m bít thªm n÷a, c¸i cßn l¹i ®-îc lµ mét m¶nh kim c-¬ng tinh tuý bÊt diÖt trong sù rùc rì cña kh«ng trung. Nã ®¹i diÖn cho sù tÞch tÜnh v« h¹n, ®ång thêi còng thÓ hiÖn cÊu tróc s©u dµy cña tù nhiªn. Nãi c¸ch kh¸c, linh hån cña héi ho¹ Trung Quèc lµ tinh thÇn t«n sïng tù nhiªn cña triÕt häc §¹o gia, tr×nh ®é cña c¸i §¹o mµ th¬ s¬n thuû vµ héi ho¹ Trung Quèc thÓ hiªn chÝnh lµ tr×nh ®é cña c¸i ®Ñp, mµ c¸i ®Ñp cña tù nhiªn lµ c¸i ®Ñp tuyÖt vêi vÜnh h»ng. Cho nªn chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh, triÕt häc nh©n sinh §¹o gia còng chÝnh lµ mü häc truyÒn thèng Trung Quèc, rÊt nhiÒu häc gi¶ tõng cho r»ng triÕt häc nh©n sinh §¹o gia ®· quyÕt ®Þnh tÝnh c¬ b¶n cña mü häc Trung Quèc. VÒ mÆt theo ®uæi tinh thÇn th× §¹o gia quay trë vÒ víi c¸i ®¹o cña tù nhiªn, nh»m ®¹t ®Õn sù nhÊt thÓ víi v¹n vËt trêi ®Êt, thùc hiÖn c¸i ®Ñp tù nhiªn, còng chÝnh lµ muèn ®¹t ®Õn mét lo¹i tù do vÒ tinh thÇn. Tù do ë ®©y lµ sù theo ®uæi ®Ó ®¹t ®Õn sù hoµ hîp gi÷a tinh thÇn cña cuéc sãng c¸ thÓ víi trêi ®Êt. ë ®©y, thÓ hiÖn râ phÈm c¸ch ®Æc thï cña triÕt häc nh©n sinh §¹o gia. C¸i mµ triÕt häc nh©n sinh Nho gia tõng theo ®uæi lµ tù do trong x· héi, cßn triÕt häc nh©n sinh §¹o gia l¹i lµ tù do c¸ thÓ cña høng thó thÈm mü mµ tinh thÇn con ng-êi tõng ngao du trong trêi ®Êt. Cho nªn, nh©n c¸ch lÝ t-ëng cña §¹o gia chÝnh lµ tho¸t khái mäi vÊt v¶ vËt chÊt, g¸nh nÆng cã tÝnh x· héi, nh»m ®¹t ®­íc nh©n c²ch t÷ do tuyÕt ®çi trong “ThÒ ®³o”. Trang tô nâi: “ xô hä v« h­éng ,h¯nh hä v« ph­¬ng. KhiÔt nhõ thÝch phòc chi n¸o n¸o, dÜ du v« ®oan, xuÊt nhËp v« bµng, d÷ nhËt v« thuû, tông lu©n h×nh khu, hîp hå ®¹i ®ång, ®¹i ®ång nhi v« kØ. V« kû, ¸c hå ®¾c h÷u h÷u! §å h÷u gi¶, tÝch chi qu©n tö, ®æ v« gi¶, thiªn ®Þa chi hõu”. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ( Sèng tÜnh mÞch, kh«ng cã tiÕng t¨m, hµnh ®éng tuú theo vËt, kh«ng cã vÕt tÝch, v¹n vËt ®i råi trë vÒ b¶n tÝnh trong c¶nh giíi v« biªn, xuÊt hiÖn råi mÊt ®i trong thêi gian v« cïng. H×nh hµi ng-êi ®ã hoµ ®éng víi v¹n vËt. C¸i g× ®± ®³i ®äng thÖ “v« kù”( kh«ng câ c²i ta riªng), ®± v« kù thÖ l¯m gÖ cßn tän t³i ( riªng) n÷a?Nh÷ng ng-êi mµ chóng ta thÊy cßn tån t¹i (riªng) ®ã chØ lµ bËc qu©n tö thêi x-a; nh÷ng ng-êi chóng ta kh«ng thÊy tån t¹i (riªng) n÷a (nghÜa lµ v« danh) ®ã míi lµ b¹n cña trêi ®Êt. (Trang Tö - thiªn T¹i hùu ). §iÒu ®ã nãi lªn r»ng: ®-a con ng-êi ngao du ë câi v« thuû v« chung, dung m¹o h×nh d¸ng hîp víi ®¹i ®ång. Hîp víi ®¹i ®ång th× tù b¶n th©n m×nh hîp víi v¹n vËt nªn quªn th©n m×nh, ®· quªn chÝnh m×nh th× lµm sao cã thÓ n¾m gi÷ ®-îc h×nh t-íng. N¾m gi÷ ®-îc h×nh t-íng lµ ng-êi qu©n tö tr-íc ®©y, thÒ hèi ®­íc c²i “v«” mìi l¯ b³n cïa tréi ®Êt. Cho nªn nh©n c²ch lû t­êng kiÓu ®¹o gia lµ nh©n c¸ch tù do thÇn du trong tù nhiªn. TriÕt häc nh©n sinh §¹o gia ®· më ra mét kh«ng gian tù do tinh thÇn réng lín cïng hîp l-u víi tinh thÇn trêi ®Êt bªn ngoµi tù do ®¹o ®øc lu©n lý mµ triÕt häc nh©n sinh Nho gia tõng ®Ò x-íng. Lµm sao cã thÓ thùc hiÖn ®-îc tù do tinh thÇn mét nh©n c¸ch lý t-ëng mµ §¹o gia tõng ®Ò x-íng? ë ®©y ph¶i nãi ®Õn ®Æc tr-ng thø ba cña ®¹o gia. §èi víi con ng-êi, triÕt häc nh©n sinh Nho gia nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña quan hÖ gi÷a con ng-êi víi con ng-êi, tr¸i l¹i, triÕt häc nh©n sinh §¹o gia l¹i quan t©m ®Õn con ng-êi c¸ thÓ. Con ng-êi vèn lµ vËt tån t¹i ®Çy tÝnh c¸ nh©n vµ tÝnh ®Æc thï, ®ång thêi còng lµ vËt tån t¹i cã tÝnh x· héi vµ phæ biÕn. TriÕt häc nh©n sinh Nho gia Ýt chó ý ®Õn tÝnh c¸ thÓ, tr¸i l¹i triÐt häc nh©n sinh §¹o gia mµ ®Æc biÖt lµ Trang Tö l¹i r¸t coi träng tÝnh c¸ thÓ. Trang Tö kh«ng nh÷ng ®Ò xuÊt nh©n c¸ch lý t-ëng cña tù do tinh thÇn theo kiÓu tù nhiªn mµ 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cßn cã nh÷ng gi¶i ®¸p riªng vª vÊn ®Ò sinh tån kh«ng thÓ trèn tr¸nh m·i ®èi víi cuéc sèng c¸ thÓ. §Æc tr-ng tæng qu¸t cña triÕt häc nh©n sinh §¹o gia lµ m-u cÇu sù gi¶i tho¸t vµ siªu tho¸t vÒ mÆt tinh thÇn khái c¶nh ngé khã kh¨n cña cuéc sèng hiÖn thùc, tõ ®ã mµ ®¹t ®-îc sù yªn tÜnh, æn ®Þnh cña t©m hån. Trang Tö tõng cho r´ng “tô sinh bÊt nhËp vu t©m” ( ê trong lßng kh«ng câ s÷ sçng v¯ c²i chÔt). Cho nªn: “Sinh d· tö chi ®å, tö d· sinh chi thuû, thôc tri kú tö! Nh©n chi sinh, khÝ chi tô gi¶, tô t¾c vi sinh, t¸n t¾c vi tö. Nh-îc tö sinh vi ®å, ng« hùu hµ ho¹n! Cè v¹n vËt nhÊt d·. ThÞ kú së mü gi¶ vi thµn kú, kú së è gi¶ vi xó hñ; xó hñ phôc ho¸ vi thÇn kú, thÇn kø phòc ho² vi xñ hï. Cç viÔt: “th«ng thiªn h³ nhÊt khÝ d±”. ( sçng l¯ s÷ kÔ thóa cïa c²i chÔt, chÔt l¯ s÷ b¾t ®Çu cïa cuèc sèng. Ai biÕt ®-îc quy luËt cña nã! con ng-êi sinh ra lµ do sù ng-ng tô cña KhÝ, KhÝ tô th× sèng, KhÝ t¸n th× chÕt. Sèng chÕt vèn tuÇn hoµn ®¾p ®æi cho nhau nªn ta cã ®iÒu g× lo buån ®©u! Cho nªn v¹n vËt vèn lµ nhÊt thÓ. Con ng-êi cø cho c¸i ®Ñp thÇn kú, cho c¸i xÊu lµ thèi r÷a. C¸i thèi r÷a cã thÓ biÕn thµnh c¸i thÇn kú, c¸i thÇn kú l¹i ho¸ thµnh thèi r÷a. Cho nªn cã thÓ nãi: toµn thiªn h¹ chØ lµ mét khÝ l-u th«ng mµ th«i). (Trang Tö - Thiªn Tri B¾c Du ). §· l¯m “räng n´m, ng÷a uçng n­ìc cuçi cîng ®Ñu l¯ ®Êt”, vËy thÖ câ gÖ l¯ buän rÇu, sî h·i? ChÝnh nh- vËy míi gi¶i tho¸t ®-îc triÖt ®Ó sù l«i kÐo cña c«ng danh lîi léc cña thÕ tôc, g¹t bá nh÷ng r¾c rèi cña nh©n thÕ mµ ®¹t ®Õn sù yªn tÜnh trong tinh thÇn. Nªn kh«ng l¹ g× khi Trang Tö nãi, cuéc sèng mµ Nho gia tóng nhÊn m³nh l¯ “ê trong s÷ ngao du bçn ph­¬ng””. Bªn ngo¯i s÷ ngao du bèn ph-¬ng kh«ng nh÷ng siªu tho¸t khái ph¹m vi tinh thÇn nh©n nghÜa mµ cßn ®³t ®Ôn thÔ giìi tÖnh c°m ®iÑm ®³m v« tÖnh “vui, buän, c¨m giËn, kh«ng chÊt chöa trong lßng” ( Thiªn ®iÒn tö ph-¬ng). Ba néi dung trªn cña triÕt häc nh©n sinh §¹o gia t¹o nªn ®Æc tr-ng phÈm c¸ch ®Æc s¾c kh¸cvíi triÕt häc nh©n sinh Nho gia. Nã ®· më ra cho con ng-êi 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trªn trÇn thÕ mét gi¸ trÞ ®Ó an th©n lËp mÖnh, nã t×m ®-îc lêi gi¶i ®¸p triÕt häc ®èi víi c¶nh ngé khã kh¨n hiÖn thùc vµ con ®-êng cña cuéc sèng. V× thÕ mµ nã trë thµnh n¬i n-¬ng tùa t©m lÝ tinh thÇn cña sÜ phu hµng mÊy ngh×n n¨m nay. ChÝnh v× vËy nã trë thµnh hÖ thèng triÕt häc nh©n sinh ®ñ s¸nh ngang vµ bæ trî cho triÕt häc nh©n sinh Nho gia trong x· héi truyÒn thèng. Nguyªn nh©n néi t¹i cña tÝnh bæ trî lÉn nhau cña triÕt häc nh©n sinh §¹o gia vµ Nho gia cßn ë chç §¹o gia võa tho¸t khái trÇn thÕ võa kh«ng xa rêi trÇn thÕ, tøc lµ §¹o gia yªu cÇu mäi ng-êi v-ît lªn trªn c«ng lîi x· héi, trë vÒ víi ®¹i tù nhiªn ®Ó gi÷ lÊy gi¸ trÞ b¶n ch©n, nh-ng §¹o gia kh«ng yªu cÇu mäi ng-êi siªu tho¸t hoµn toµn khái x· héi. C¸i mµ §¹o gia yªu cÇu l¹i lµ viÖc thùc hiÖn lý t-ëng x· héi vµ lý t-ëng cuéc sèng trong x· héi loµi ng-êi. TriÕt häc tù nhiªn cña §¹o gia gièng nh÷ng triÕt häc lu©n lý cña Nho gia lµ ®Òu chØ ra con ®-êng ®i cho cuéc sèng lóc Êy vµ thêi ®¹i Êy, con ®-êng ®ã cña §¹o gia vµ con ®-êng lu©n lý cña Nho gia cã t¸c dông bæ trî lÉn nhau. TriÕt häc nh©n sinh §¹o gia tuy cã tÝnh siªu c«ng lîi, siªu hiÖn thùc x· héi nh-ng ®èi víi tÝnh phª ph¸n hiÖn thùc x· héi còng nh- con ®-êng trë vÒ víi sù ph¸c thùc ch©n nguyªn vµ lý t-ëng chÝnh trÞ, lý t-ëng cuéc sèng trong m¸t, míi mÎ mµ nã ®Ò x-íng l¹i lµm cho nã cã ¶nh h-íng©u réng kh¸c th-êng ®èi víi ®êi sèng x· héi vµ ddêi sèng chÝnh trÞ mÊy ngh×n n¨m nay. V× thÕ, kh«ng nh÷ng trong ®êi sèng x· héi nã trë thµnh n¬i n-¬ng tùa cho t©m lÝ,tinh thÇn cho mäi ng­éi m¯ trong ®éi sçng chÝnh trÞ vìi lÝ t­êng chÝnh trÞ “v« vi nhi trÞ”, nâ ®± cã nh÷ng t¸c dông tÝch cùc cho sù tiÕn bé vµ ph¸t triÓn cña x· héi phong kiÕn. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan