Tài liệu Tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại của việt nam , luận văn thạc sĩ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ÕÕÕÕÕ NGUYỄN HỮU THẠNH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ CÁN CÂN THƯƠNG MẠI CỦA VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 60.31.12 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS.TS TRẦN NGỌC THƠ TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2010 L I CAM OAN Tôi xin cam oan r ng ây là công trình nghiên c u c a Tôi v i s hư ng d n c a Th y Tr n Ng c Thơ và v i s giúp c a b n bè hoàn thành lu n v n này. S li u và n i dung c a lu n v n này là trung th c và chưa t ng ư c công b trư c ây. TP. HCM, ngày 25 tháng 10 n m 2010 Ngư i Cam oan Nguy n H u Th nh L I C M ƠN c tiên, Tôi xin chân thành c m ơn Th y Tr n Ng c Thơ ã h Tr ng d n, cung c p ngu n tài li u tham kh o quý báu, ch d n k t c u và cách t o ra nh ng nét c thù riêng c a tài làm cho tài hay hơn và phù h p v i kh n ng c a b n thân mình. N u không có s ch d n c a Th y ch c gi này Tôi v n còn l n qu n trong vi c hoàn thành lu n v n. Tôi xin c m ơn s ng i Cha thân yêu và ng Tôi và ng viên c a gia ình Tôi. C m ơn Ông ngo i, iM áng kính c a Tôi, Ba là ng i luôn tin t c bi t là ng vào t ni m tin vào Tôi r t l n. Th t s có nh ng lúc Tôi ph i ch u nhi u áp l c t cu c s!ng và ã có nh ng lúc Tôi ã b" cu c nh ng m#i l n nh th thì Tôi l i ngh$ v ng i. Tôi v n nh mãi v câu nói c a Cha: “ Th nh à! C h mình ch mình con là h c t i nơi t i ch!n, c! g ng em ni m vinh d v nha con, ng b" cu c. Ba c c kh% quen r i, Ba c&ng già r i, con cho ba ti n không b'ng con cho ba cái hãnh di n, c! g ng lên nghe con!” Ba nói trong ngh n ngào. Còn m Tôi thì có l n k l i: “ H i ó mày thi u i h c. M khóc v i C u Út mày; m nói: không bi t Ch nên vui hay nên bu n khi bi t th'ng Tí L n (tên cúng cơm c a Tôi) nó u i h c, vui vì con mình thi u, còn bu n vì không có ti n lo cho nó h c. Ch t i thân quá!”. Su!t quá trình tôi i h c v i s giúp ( c a C u Út, Chú Ba và các dì, c u, m , anh, ch ,… ã giúp Tôi v t qua nh ng khó kh n trong cu c s!ng và là ngu n ng viên tinh th n r t l n !i v i Tôi. Anh xin c m ơn v , c m ơn nh ng ng i b n thân nh t c a Tôi, anh c&ng xin c m ơn Em B o ã d y anh cách x) lý k* thu t trên Eview. Cu!i cùng, Tôi xin chân thành bi t ơn nh ng Th y, Cô ã t n tình truy n t nh ng ki n th+c trong su!t th i gian Tôi theo h c cao h c và Tôi xin chúc Quý Th y, Cô luôn có nhi u s+c kh"e, thành công và h nh phúc trong cu c s!ng! L IM U............................................................................................................................. 1 CH ƠNG 1: CÁC QUAN I M LÝ THUY T VÀ M T S NGHIÊN C U TH C TI N TRÊN TH GI I V M I QUAN H GI A T GIÁ VÀ C N CÂN TH ƠNG M I ........................................................................................ 3 1.1. Các quan i m ch o trong m i quan h gi a t giá và cán cân thư ng m i: ............. 3 1.1.1. Các lo i t giá ư c ng d ng trong phân tích tác !ng c a t giá lên cán cân thư ng m i: ......................................................................................................................... 3 1.1.2. Các ki u thư ng m i ư c ng d ng phân tích: .................................................. 4 1.1.3. Lý thuy"t v# các nhân t tác !ng lên cán cân thư ng m i:..................................... 5 1.2. Các nghiên c u th$c nghi m v# t giá và cán cân thư ng m i trên th" gi%i:................ 12 1.3. C&nh báo nguy c v# m!t kh& n'ng chi"n tranh t giá toàn c(u tr& )a thư ng m i: ... 13 K"t lu*n chư ng 1:............................................................................................................ 14 CH ƠNG 2: NGHIÊN C U VÀ ÁNH GIÁ TÁC +NG C,A T GIÁ LÊN CÁN CÂN TH ƠNG M I T I VI T NAM ...................................................................... 15 2.1. Các bư%c tính t giá th$c song phư ng và t giá th$c a phư ng (REER) .................. 15 2.2. Các h n ch" và ánh giá k"t qu& tính REER: ................................................................ 21 2.2.1. Các h n ch" trong tính toán t giá th$c a phư ng (REER): ................................. 21 2.2.2. ánh giá k"t qu& tính REER................................................................................... 22 2.3. M i quan h gi a xu-t nh*p kh.u và t giá ................................................................... 24 2.3.1. Tác !ng c a t giá danh ngh/a USD/VND i v%i ho t !ng xu-t nh*p kh.u..... 24 2.3.2. Mô hình h0i quy tác !ng c a t giá th$c a phư ng i v%i xu-t nh*p kh.u: ..... 31 K"t lu*n chư ng 2:................................................................................................................ 34 CH ƠNG 3: KH1 N2NG NG D3NG CÁC CHÍNH SÁCH T GIÁ NH4M C1I THI N CÁN CÂN TH ƠNG M I T I VI T NAM: .................................................. 36 3.1. Các i#u ki n c th c a Vi t Nam trong giai o n hi n nay:....................................... 36 3.1.1. Tình hình v# xu-t nh*p kh.u: ................................................................................. 36 3.1.2. Tình hình xu-t nh*p kh.u c a m!t s m5t hàng ch y"u trong th6i gian qua: ....... 37 3.2. Tình hình n qu c gia:................................................................................................... 43 3.3. Tình hình b!i chi ngân sách và d$ tr qu c gia............................................................. 46 3.3.1. Tình hình b!i chi Ngân sách: .................................................................................. 46 3.3.2. D$ tr qu c gia: ...................................................................................................... 46 3.4. C ch" i#u hành t giá: ................................................................................................ 47 3.4.1. Di7n bi"n t giá:...................................................................................................... 47 3.4.2. Biên ! t giá:......................................................................................................... 50 3.5. Các m c tiêu cân b8ng c th : ....................................................................................... 53 K"t lu*n chư ng 3:................................................................................................................ 54 CH ƠNG 4: XU T M+T S CHÍNH SÁCH T GIÁ NH4M C1I THI N CÁN CÂN TH ƠNG M I: ................................................................................................. 56 4.1. Chính sách t giá &m b&o ngang s c mua c a 0ng n!i t : ......................................... 55 4.1.1. Neo 0ng ti#n vào m!t r9 ti#n t : ........................................................................... 56 4.1.2. S: d ng REER như là d ng c o lư6ng m c ! ;nh giá c a t giá hi n t i: . 56 4.1.3 B# r!ng c a d&i b'ng t giá ..................................................................................... 58 4.1.4. Th tr cán cân thư ng m i: ......................................................... 63 4.3.1. Chính ph th$c hi n các chính sách h tr cho các doanh nghi p trong th6i i m khó kh'n như hi n nay:..................................................................................................... 63 4.3.2. Thêm giá tr; gia t'ng cho hàng hóa xu-t kh.u:....................................................... 64 4.3.3. Khuy"n khích các doanh nghi p xu-t nh*p kh.u s: d ng các công c phòng ng ti n t ) và tính t giá trung bình các t giá danh ngh a c a các 'ng ti n có tham gia vào r> ti n t v i t tr ng t giá tương "ng. T tr ng c a t giá song phương có th! l y t tr ng thương m i c a nư c có 'ng n i t em tính NEER so các nư c có 'ng ti n trong r> ư c ch n. 1.1.1.2. T giá h i oái th c (Real Exchange Rate) T giá h i oái th c là t giá h i oái danh ngh a gi a hai 'ng ti n ư c i u ch=nh b%i ch= s giá c gi a hai nư c. T giá th c ph n nh tương quan s"c mua hàng hóa và d&ch v gi a hai qu c gia. T giá th c song ph ơng (RER) là t giá danh ngh a1 ã ư c i u ch=nh theo m"c chênh l ch l m phát gi a hai nư c, nó là ch= s th! hi n s"c mua c a 'ng n i t so v i 'ng ngo i t . Vì th có th! xem t giá th c là thư c o s"c c nh tranh trong m u d&ch qu c t c a m t qu c gia so v i m t qu c gia khác. 3 T giá th c a ph ơng hay t giá th c hi u l c (REER): T giá th c song phương ch= cho chúng ta bi t ư c s lên giá hay xu ng giá c a 'ng n i t so v i m t 'ng ngo i t . Ngày nay, quan h thương m i là a phương, m t nư c có quan h buôn ư c bán v i r t nhi u nư c trên th gi i. V n t ra là t i m t th i i!m nh t &nh làm sao có th! bi t ư c 'ng n i t lên giá hay gi m giá so v i các 'ng ti n c a các qu c gia khác có quan h m u d&ch, hay nói cách khác là làm sao ! có th! bi t ư c tương quan s"c mua hàng hóa c a 'ng n i t v i các 'ng ngo i t giá tác ng c a t giá i v i cán cân thương m i c a qu c gia? di n hơn v v& th c nh tranh c a hàng hóa trong nư c v i các ! làm cơ s% ánh ! có cái nhìn toàn i tác thương m i khác ngư i ta dùng t giá th c a phương (t giá trung bình). T giá th c a phương là m t ch= s ph n ánh m"c c nh tranh v giá c c a qu c gia và là cơ s% ! ánh giá 'ng n i t b& &nh giá cao hay th p. Ch= s này r t h u ích cho vi c h p trong cơ ch t giá h?n h p gi a linh ho t và c t ư c m c tiêu thích &nh. Vì v y, nó ư c nhìn nh n như là d li u cơ b n cho quá trình th c thi chính sách. T giá th c a phương ư c tính toán ! &nh ra giá tr& th c c a 'ng n i t so v i các ngo i t (r> ngo i t ). B ng cách i u ch=nh t giá theo chênh l ch l m phát qu c n i so v i l m phát các i tác tác thương m i, ta s@ có t giá th c song phương v i t ng 'ng ngo i t . Sau ó xác &nh quy n s (m"c c a t ng nh hư%ng i v i t giá th c thông qua t tr ng thương m i i tác v i qu c gia có 'ng ti n tính REER). Khi REER l n hơn 100, 'ng n i t b& &nh th p, ngư c l i REER nh hơn 100 b& &nh giá cao, REER b ng 100 'ng n i t có ngang giá s"c mua so v i “r> ti n t ” 1.1.2. Các ki u th ơng m i c ng d ng 1.1.2.1. Th ơng m i song ph ơng: là ho t phân tích: ng trao >i mua bán hàng hóa, d&ch v gi a hai bên (phía), hai qu c gia trên cơ s% t nguy n th a thu n song phương. 1.1.2.2. Th ơng m i a ph ơng: Là ho t ng trao >i, mua bán hàng hóa, d&ch v nhi u bên (phía), nhi u qu c gia. Vi c trao >i mua bán a phương ph i tuân th nh ng th a thu n chung c a t> ch"c (hi p h i) a phương ó. H th ng thương m i a 4 phương trư c h t ư c quy ư c chung. i u này i l p v i các m i quan h thương m i song phương, trong ó ch= có hai nư c t tho thu n nh ng quy tAc i u ch=nh thương m i gi a hai nư c ó v i nhau. Trong WTO, t " a phương" có ý ngh a phân &nh rõ r t hơn. H th ng thương m i a phương dùng ! ch= h th ng thương m i do WTO i u ch=nh. Do không ph i toàn b các nư c trên th gi i u là thành viên WTO nên " a phương" s@ ch= ph m vi hBp hơn "toàn c u". M t khác, " a phương" c ng không 'ng ngh a v i nh ng tho thu n c a t ng nhóm nư c t i m t khu v c nh t &nh trên th gi i, ví d như EU, ASEAN, NAFTA, v.v... Như v y, " a phương" là khái ni m "ng gi a "toàn c u" và "khu v c". C n lưu ý r ng trong quan h qu c t nói chung, " a phương" có th! ch= b t kC m i quan h nào có hơn hai nư c tr% lên tham gia. 1.1.3. Lý thuy t v các nhân t tác ng lên cán cân th ơng m i: 1.1.3.1. Hi u ng c a phá giá lên cán cân th ơng m i: Phá giá ti n t là làm gi m giá tr& 'ng n i t so v i các ngo i t khác. Phá giá s@ làm t ng t giá danh ngh a kéo theo t giá th c t ng s@ kích thích xu t khDu và h n ch nh p khDu, c i thi n cán cân thương m i. Khi t giá t ng (phá giá), giá xu t khDu rE i khi tính b ng ngo i t , giá nh p khDu tính theo 'ng n i t t ng ư c g i là hi u ng giá c . Khi t giá gi m làm giá hàng xu t khDu rE hơn ã làm t ng kh i lư ng xu t khDu trong khi h n ch kh i lư ng nh p khDu. Hi n tư ng này g i là hi u ng kh i lư ng. Cán cân thương m i x u i hay ư c c i thi n tùy thu c vào hi u "ng giá c và hi u "ng s lư ng cái nào tr i hơn. Trong ngAn h n, khi t giá t ng trong lúc giá c và ti n lương trong nư c tương i c"ng nhAc s@ làm giá hàng hóa xu t khDu rE hơn, nh p khDu tr% nên At hơn: các h p 'ng xu t khDu ã ư c ký k t v i t giá c , các doanh nghi p trong nư c chưa huy ng ngu'n l c ! sFn sàng ti n hành s n xu t nhi u hơn trư c nh m áp "ng nhu c u xu t khDu t ng lên, c ng như nhu c u trong nư c t ng lên. Ngoài ra, trong ngAn h n, c u hàng nh p khDu không nhanh chóng gi m còn do tâm lý ngư i tiêu dùng. 5 Khi phá giá, giá hàng nh p khDu t ng lên, tuy nhiên, ngư i tiêu dùng có th! lo ng i v ch t lư ng hàng n i hay trong nư c chưa có hàng thay th x"ng áng hàng nh p làm cho c u hàng nh p khDu chưa th! gi m ngay. Thâm h t (-) Th ng dư (+) Cán cân vãng lai Th i gian Do ó, s lư ng hàng xu t khDu trong ngAn h n không t ng lên nhanh chóng và s lư ng hàng nh p c ng không gi m m nh. Vì v y, trong ngAn h n hi u "ng giá c có tính tr i hơn hi u "ng s lư ng làm cho cán cân thương m i x u i. Trong dài h n, giá hàng n i &a gi m ã kích thích s n xu t trong nư c và ngư i tiêu dùng trong nư c c ng th i gian ti p c n và so sánh ch t lư ng hàng trong nư c v i hàng nh p. M t khác, trong dài h n, doanh nghi p có th i gian t p h p lư ng s n xu t. Lúc này s n lư ng bAt các ngu'n l c ! t ng kh i u co giãn, hi u "ng s lư ng có tính tr i hơn hi u "ng giá c làm cán cân thương m i ư c c i thi n. ư ng cong J là m t ư ng mô t hi n tư ng cán cân vãng lai b& x u i trong ngAn h n và ch= c i thi n trong dài h n. ư ng bi!u di$n hi n tư ng này gi ng hình ch J. Theo k t qu nghiên c"u c a Krugman (1991), ngư i ã tìm ra hi u "ng ư ng cong J khi phân tích cu c phá giá ô la MG trong th i gian 1985 – 1987, thì ban cán cân vãng lai x u i, sau ó kho ng hai n m cán cân vãng lai ã ư c c i thi n. 6 u Hình 1.1: Hi u "ng ư ng cong J Cán cân vãng lai Th ng dư (+) Th i gian Thâm h t (-) Nguyên nhân xu t hi n ư ng cong J là do trong ngAn h n hi u "ng giá c có tính tr i hơn hi u "ng s lư ng nên làm x u i cán cân thương m i, ngư c l i trong dài h n, hi u "ng s lư ng có tính tr i hơn hi u "ng giá c làm cán cân thương m i ư c c i thi n. M t s nhân t nh hư%ng n th i gian tác ng lên cán cân thương m i trong lý thuy t hi u "ng ư ng cong J: Tuy nhiên, có nhi u tài nghiên c"u th c ti$n ã ch"ng minh ư c s t'n t i c a ư ng cong J khi ti n hành phá giá 'ng n i t như Grassman (1973), Razin (1981), Dr. Alireza Rahimiboroujerdi (2004). Bên c nh ó v n có m t s nghiên c"u ch"ng minh ư c không có s hi n di n c a ư ng cong J trong nghiên c"u c a h như: Ahmad and Yang (2004), Ng Yuen – Ling, Har Wai – Mun, Tan Geoi – Mei (2008). Thêm m t phát hi n th" ba theo nghiên c"u c a Deepak Garg and Sandeep Ramesh (2005) ch"ng minh ư c s t'n t i c a ư ng cong M, l p lu n trên cơ s% (khi t giá t ng, ngay t"c thì lư ng nh p khDu s@ gi m và xu t khDu s@ không gi m d n n s th ng dư t"c thì cán cân thương m i do nh p khDu gi m, giai o n ti p theo là hi u 7 "ng giá c t vi c phá giá làm cho cán cân thương m i b& thâm h t, giai o n k ti p là nh hư%ng c a hi u "ng kh i lư ng (gia t ng xu t khDu) làm cán cân thương m i th ng dư, n th i i!m ti p theo n a là giai o n t thương m i s@ tr% l i bình thư ng d n i u ti t c a th& trư ng và ho t ng n xét trong dài h n thì hi u "ng ư ng cong J là không t'n t i. Hình 1.2: ư ng cong M % 3n trong nghiên c"u c a Deepak Garg and Sandeep Ramesh (2005) M t s nhân t thuy t hi u ng nh h ng n th i gian tác ng lên cán cân th ơng m i trong lý ng cong J là: N ng l c s n xu t hàng hóa thay th nh!p kh"u: i v i các n n kinh t ang phát tri!n (Vi t Nam thu c nhóm nư c này), có m t s hàng hóa các n n kinh t này không th! s n xu t ư c hay có s n xu t ư c i n a thì ch t lư ng không t t b ng ho c giá c có th! cao hơn. Vì v y, m c dù giá nh p khDu có At hơn, ngư i tiêu dùng c ng không th! l a ch n hàng trong nư c. i u này làm kéo dài th i gian c a hi u "ng giá c . 8 T tr ng hàng hóa hàng hóa tác tiêu chu"n xu t kh"u: i v i các nư c phát tri!n t l chuDn tham gia thương m i qu c t cao nên hi u "ng giá c có th i gian ng lên cán cân thương m i thư ng là th p. Ngư c l i, các nư c ang phát tri!n t tr ng lo i hàng hóa này nh , cho nên m t s phá giá ti n t làm cho kh i lư ng xu t khDu t ng ch m hơn. i u này làm cho hi u "ng kh i lư ng ít có tác thương m i hơn % các nư c ang phát tri!n. Vì v y, tác ng n cán cân ng c i thi n cán cân thương m i c a phá giá % các nư c phát tri!n thư ng m nh hơn % các nư c ang phát tri!n. T tr ng hàng nh!p kh"u trong giá thành hàng s n xu t trong n c: N u t tr ng này cao, giá thành s n xu t c a hàng hóa trong nư c s@ t ng lên khi hàng nh p khDu t ng giá. i u này làm tri t tiêu l i th giá rE c a hàng xu t khDu khi phá giá. Cho nên, phá giá ti n t chưa hFn ã làm t ng kh i lư ng hàng xu t khDu. M c linh ho t c a ti n l ơng: ng thái phá giá ti n t thư ng làm ch= s giá hàng tiêu dùng t ng lên. N u ti n lương linh ho t, nó s@ t ng theo ch= s giá. này làm t ng chi phí s n xu t, t i u ó làm cho giá hàng trong nư c gi m b t l i th có ư c t phá giá ti n t . Tâm lý ng i tiêu dùng và th ơng hi u qu c gia c a hàng hóa trong n N u ngư i tiêu dùng trong nư c có tâm lý sùng hàng ngo i, thì m t s nh p và s rE i c a hàng trong nư c có tác ng c: At lên c a hàng n hành vi tiêu dùng c a h , h s@ ti p t c s# d ng hàng nh p m c dù giá có At hơn. Ti p theo, m"c gia t ng s lư ng hàng xu t khDu ph thu c vào s tin tư%ng và ưa chu ng hàng hóa xu t khDu c a ngư i tiêu dùng nư c ngoài. 1.1.3.2. Chi phí th ơng m i: theo nghiên c"u th c ti$n c a Baldwin and Krugman(1989), Nunn (2007), Levchenko (2007), Antoine Berthou (2008) và m t s chuyên gia khác v s tác th i gián ti p tác ng c a chi phí thương m i lên ho t ng xu t khDu 'ng ng lên cán cân thương m i c a qu c gia v i m t Nghiên c"u nói r ng co giãn c a xu t khDu theo t giá s@ gi m khi: 9 tr$ nh t &nh. (i) ch t lư ng kém v th! ch (cơ ch qu n lý) c a các qu c gia n làm phát sinh chi phí chìm (quan liêu, tham nh ng, chính sách không >n &nh, quy n l i dân ch , pháp lu t và tr t t , chính sách u tư, hàng rào thu quan). S không >n &nh càng cao s@ làm t ng nh ng kho ng chi phí chìm r t l n (ii) kho ng cách xa hơn v m t &a lý (iii) hi u qu c a h i quan là th p % c các nư c nh p khDu và xu t khDu(ch y u là th t c khai báo h i quan) 1.1.3.3. Cơ ch i u hành t giá và chính sách b o h c a Chính ph : Trong các cu c nghiên c"u th c nghi m g n ây c a các chuyên gia trên th gi i thì h u h t ã tìm ra ư c t m quan tr ng c ng như vay trò c a t giá i v i hàng hóa xu t nhDu nói riêng và cán cân thương m i nói chung. Các nhà ho ch &nh kinh t ngoài vi c dùng công c t giá ! cân tr cho ho t i các m c tiêu qu c gia còn có th! dùng nó ! làm công c h? ng xu t khDu c a hàng hóa trong nư c nh m gia t ng th ng dư cán cân thương m i. Vi c t o l i th c nh tranh cho hàng hóa xu t khDu trong nư c ã ư c r t nhi u nư c trên th gi i áp d ng như Trung Qu c, Thái Lan, Hàn Qu c,… và ang tr% thành xu hư ng (c ng có th! là l m d ng) toàn c u trong giai o n hi n nay và các chuyên gia trên th gi i c nh báo r ng có th! nó s@ gây ra m t hình th"c chi n tranh m i trong l&ch s# ó là “chi n tranh t giá”. Vi$n c nh này s@ d n n nhi u h u qu r t khác nhau, có th! làm gi m uy tín c a m t qu c gia trên th gi i, m t cơ ch phòng th thương m i (tr ng ph t thương m i) s@ ư c hình thành cho m?i qu c gia, làm m t d n tính bình Fng và lành m nh trong thương m i qu c t , t hơn h t là th gi i s@ i di n v i các cu c kh ng ho ng tài chính trên th gi i. Trong m t xu th thương m i toàn c u thì chính sách b o h thương m i không ph i là m t l a ch n t i ưu cho m t qu c gia, c n ph i gi m b t và g b trong th i gian t i. M t chính sách b o h thương m i c a qu c gia này thì s@ ư c xem là rào c n thương m i i v i qu c gia khác và chAc chAn h s@ ph n "ng l i b ng cách này hay cách khác. Chính sách b o h có th! là ưu ãi thu xu t khDu, t ng thu nh p khDu, 10 tr c p xu t khDu, các chính sách ưu ãi nói chung cho các công ty xu t khDu n i &a,… s@ làm t ng l i th c nh tranh c a hàng hóa xu t khDu trong nư c so v i các nư c khác nhưng v lâu dài thì ây không ph i là l a ch n t i ưu mà c n có nh ng chính sách khôn ngoan hơn ! thay th . 1.1.3.4. H s co giãn xu t nh!p kh"u và i u ki n Marshall – Lerner: Phương pháp h s co giãn do 2 tác gi Alfred Marshall và Abba Lerner áp d ng l n u và ư c Joan Robinson (1973), Fritz Machlup (1955) m% r ng. Phương pháp này d a trên m t s gi thi t: Cung và c u hàng hóa có h s co giãn hoàn h o, ngh a là "ng v i m?i m"c giá nh t &nh thì nhu c u hàng hóa xu t nh p khDu luôn luôn ư c th a mãn. N i dung c a phương pháp này ch y u phân tích nh ng tác ng c a phá giá lên cán cân vãng lai. H s co giãn xu t khDu: th! hi n ph n tr m thay >i c a xu t khDu khi t giá thay >i 1% dX/X Hx = dE/E H s co giãn nh p khDu: th! hi n ph n tr m thay >i c a xu t khDu khi t giá thay >i 1% dM/M Hm = dE/E i u ki n Marshall-Lerner phát bi!u r ng, ! cho vi c phá giá ti n t có tác ng tích c c t i cán cân thanh toán, thì giá tr& tuy t giá c c a xu t khDu và Hm>1). i u ki n này i c a t>ng hai co giãn theo co giãn theo giá c c a nh p khDu ph i l n hơn 1, (Hx + t theo tên c a hai h c gi kinh t Alfred Marshall và Abba Lerner. 11 ã phát hi n ra nó, ó là M t s nghiên c"u th c nghi m v co giãn như Yue and Hua (2002), Bénassy – Quéré and Lahrèche – Révil (2003), Lau et al (2004), Marquez and Schindler (2006), Shu and Yip (2006) cho th y r ng trong dài h n (t hai t>ng h s co giãn xu t khDu và nh p khDu l n hơn 1, t"c phá giá có tác n ba n m) ng n xu t nh p khDu. Theo kh o sát th c nghi m c a Goldstein và Kahn (1985) thì t>ng h s co giãn trong dài h n (dài hơn hai n m) luôn l n hơn 1, trong khi trong ngAn h n (dư i 6 tháng) nó có xu hư ng ti n g n n 1. Nhìn chung, a s các nhà nghiên c"u u cho r ng h s co giãn xu t khDu và h s co giãn nh p khDu trong ngAn h n nh hơn trong dài h n. Vì v y, i u ki n Marshall-Lerner ch= có th! ư c duy trì trong dài h n. Có quan i!m cho r ng các nư c ang phát tri!n thư ng ph thu c nhi u vào hàng nh p khDu nên co giãn giá c a c u hàng nh p khDu là nh (t"c tr& giá nh p khDu s@ không gi m bao nhiêu khi phá giá n i t ). Các nư c phát tri!n có th& trư ng xu t khDu tương i có tính c nh tranh nên co giãn c u hàng xu t khDu có th! l n hơn (t"c giá tr& xu t khDu t ng m nh khi phá giá n i t ). tri!n s@ có tác i u này hàm ý r ng phá giá % các nư c phát ng c i thi n cán cân thương m i m nh hơn so v i các nư c ang phát tri!n hay nói cách khác, vi c phá giá là m t gi i pháp có th! c i thi n thâm h t thương m i % qu c gia này nhưng có th! s@ không có tác ng % qu c gia khác. Nó c ng khuy n cáo các qu c gia ang phát tri!n nên th n tr ng khi s# d ng bi n pháp phá giá m nh 'ng n i t c a mình nh m kích thích xu t khDu. 1.2. Các nghiên c u th c nghi m v t giá và cán cân th ơng m i trên th gi i: ã có r t nhi u tranh lu n lý thuy t l n nghiên c"u th c ti$n v m i quan h gi a t giá và cán cân thương m i trên th gi i. T vi c nghiên c"u quan gi a t giá và cán cân thương m i tác c l p m i tương n các nghiên c"u t>ng h p thêm các y u t ng 'ng th i khác lên cán cân thương m i. K t qu ch"ng minh th c ti$n trên t ng qu c gia, t ng khung th i gian và trên t ng qu c gia l i ưa ra r t nhi u k t qu khác nhau. Phương pháp, cách ti p c n a d ng c a các nhà kinh t h c ã giúp cho chúng ta có m t cái nhìn toàn di n, a chi u v m i quan h này. 12 Các nhà kinh t h c d n d n chuy!n hóa các cơ s% lý thuy t thành nghiên c"u "ng d ng cho th c ti$n, tìm nguyên nhân và gi i pháp nh m c i thi n cán cân thương m i cho t ng qu c gia v i c thù riêng c a t ng qu c gia ó. Các k t qu nghiên c"u th c nghi m c a các tác gi như Viaence and de Vries (1992), Franke (1991), Sercu and Vanhulle (1992), Hook and Boon (2000), Vergil (2002), Das (2003), Berdin et al. (2003), Baak (2004), Arize et al. (2005), Hwang and Lee (2005), Lee and Saucier (2005), Alicia García - Herrero and Tuuli Koivu (2007), Ng Yuen – Ling, Har Wai – Mun, Tan Geoi – Mei (2008) Alicia García - Herrero and Tuuli Koivu (2007), Ng Yuen – Ling, Har Wai – Mun, Tan Geoi – Mei (2008) v n t p trung tr l i m t câu h i là: s bi n ng c a t giá s@ làm thay >i cán cân thương m i như th nào? K t qu ưa là m t khuynh hư ng t không tác ng n có tác ng 'ng bi n n ho t ng xu t khDu; ngh a là t ng t giá s@ làm c i thi n ư c cán cân thương m i hay nói cách khác là làm gi m giá tr& 'ng n i t có khuynh hư ng có l i cho xu t khDu. Như v y, m?i i u ki n c th! c a t ng qu c gia thì s@ cho ra nh ng k t qu nghiên c"u th c nghi m khác nhau và nguyên nhân c ng khác nhau. Nhưng có m t i!m chung nh t là vi c t ng t giá hay nói cách khác là làm gi m giá tr& 'ng n i t ít nhi u có nh hư%ng tích c c lên ho t ng xu t khDu c a qu c gia ó. Còn vi c cán cân thương m i có ư c c i thi n hay không thì còn ph i xét ng như n m t s y u t tác co giãn c a xu t khDu – nh p khDu theo t giá, cơ ch i u hành t giá, chính sách b o h thương m i, chi phí thương m i, cơ c u xu t nh p khDu và m t s y u t khác và có m t xu hư ng là các qu c gia trên th gi i ang có khuynh hư ng &nh giá th p 'ng n i t ! t o l i th c nh tranh cho hàng xu t khDu. 1.3. C nh báo nguy cơ v m t kh n ng chi n tranh t giá toàn c#u tr $a th ơng m i: G n ây chúng ta ã th y r ng có r t nhi u tranh cãi trên th gi i phê phán v chính sách &nh giá th p 'ng n i t c a m t s qu c gia trên th gi i ! t o l i th c nh tranh cho hàng xu t khDu, i!m nh n là Trung Qu c, Hàn Qu c, Nh t B n, 13 Brasil,… các qu c gia b& nh hư%ng chAc chAn s@ không ch&u ng'i yên ! ch&u ph n thi t thòi v mình và chAc chAn h s@ có nh ng bi n pháp ph n "ng l i là i u t t y u, có th! h phá giá 'ng b n t n u i u ki n v mô cho phép ho c s@ xây d ng nên các b"c tư ng phòng th như tr ng ph t thương m i, rào c n thu quan, chính sách h? tr hàng xu t khDu trong nư c, ho c t o ra các áp l c v ngo i giao ! bAt bu c các nư c &nh giá th p 'ng b n t ph i &nh giá l i. N u các nư c trên th gi i c" m nh ai n y làm theo cách riêng c a mình mà không có m t th a thu n chung thì nguy cơ v m t cu c chi n tranh t giá hoàn toàn có th! x y ra trên th gi i. K t lu!n ch ơng 1: Trong ph n trình bày c a chương ã nêu lên nh ng quan i!m v lý thuy t c ng như nh ng nghiên c"u th c nghi m c a nhi u tác gi trên th gi i m i quan h gi a t giá và cán cân thương m i. Các k t qu th c nghi m ã nêu lên ư c r ng s tác cân thương m i là r t khác nhau cho m?i qu c gia, th m chí ng c a t giá lên cán i v i m t qu c gia n u ch n khung th i gian ki!m ch"ng khác nhau c ng có nh ng k t qu khác nhau vì t giá và cán cân thương m i còn ph i ch&u s chi ph i c a nh ng nhân t khác như: GDP, FDI, Thu b o h , cơ ch thương m i qu c t , i u hành, chi phí thương m i, chi phí nhân công, t p quán co giãn c a xu t khDu nh p khDu i v i t giá c a t ng qu c gia, n qu c gia,… Trong chương ti p theo chúng ta s@ phân tích m i quan h tác lên cán cân thương m i như th nào % Vi t Nam? 14 ng gi a t giá CH ƠNG 2: NGHIÊN C%U VÀ ÁNH GIÁ TÁC &NG C'A T( GIÁ LÊN CÁN CÂN TH ƠNG M)I T)I VI*T NAM Trong ph n trình bày này v i ki n th"c phân tích kG thu t "ng d ng còn h n ch , Tôi xin ch y mô hình h'i quy cơ b n trên ph n m m EVIEW ! phân tích. R t mong nh n ư c s c m thông c a Th y cô và nh ng c gi xem ư c ph n trình bày này. 2.1. Các b c tính t giá th c song ph ơng và t giá th c a ph ơng (REER) Ch n n m cơ s : n m cơ s% là n m ư c s# d ng làm n m g c cho vi c tính toán t giá th c a phương. Vi c l a ch n n m cơ s% này r t quan tr ng vì tương "ng v i m c th i gian khác nhau s@ cho ra k t qu tính t giá th c a phương khác nhau. N m cơ s% t t nh t là không quá xa vì n u th i gian phân tích quá xa s@ không sát v i th c t . Theo quan i!m c a chúng tôi có 3 m c th i gian có th! l a ch n làm n m cơ s% là: 1992, 2000, 2001. M?i n m s@ có t ng c i!m khác nhau. N m 1992 là n m kinh t Vi t Nam th c hi n chương trình “ >i m i” , xóa b cơ ch k ho ch hóa và cho phép t do giá c nhi u m t hàng ã làm cho t giá trong n m này g n như ư c tr ng thái cân b ng th c, các ch= tiêu v v mô tương t i >n &nh. N m 2000, 2001 là hai n m khá lý tư%ng cho vi c ch n làm n m g c vì các n m 2000, 2001 có t l thâm h t cán m u d&ch là r t th p và >n &nh ch= s giá tiêu dùng các n m này c ng ư c ánh giá là >n &nh. Chúng ta s@ s# d ng m c th i gian là n m 2000 ! d$ có cơ s% nh n &nh kh n ng c nh tranh c a hàng hóa Vi t Nam hơn và v i quy mô m u c ng tương i v a và phù h p. Ch n r+ ti n t ,c tr ng: 'ng ti n ư c ưa vào “r> ti n” ! tham gia tính t giá th c a phương s@ c n c" và ưu tiên theo m t s tiêu chí là nh ng m i truy n th ng v i Vi t Nam có t tr ng thương m i l n, các tranh trong xu t khDu v i Vi t Nam, các 'ng ti n m nh, trong th i gian t i. 15 i di n các i tác thương i tác có s c nh i tác ti m n ng