Tài liệu Tui bụi

NHAØ XUAÁT BAÛN THUAÄN HOÙA & COÂNG TY VAÊN HOÙA PHÖÔNG NAM PHOÁI HÔÏP THÖÏC HIEÄN TRAÀN KIEÂM ÑOAØN Truyeän daøi NHAØ XUAÁT BAÛN THUAÄN HOÙA Thöông taëng Leâ vaø caùc con V2 - V23 ThuH - 2006 11/1408/06 trêìn kiïm àoaân/tu buåi 4 Lôøi môû Tu Buïi Laø Tu Giöõa Buïi Traàn Tu giöõa ñôøi thöôøng, sen trong löûa, “Tu buïi” laø tu giöõa buïi traàn. Xin ñöôïc vieát ñoâi doøng caûm nghó cuûa mình veà taùc phaåm Tu Buïi cuûa taùc giaû Traàn Kieâm Ñoaøn. Soá laø raát tình côø, toâi vaø anh Ñoaøn cuøng daïy lôùp muøa Heø ôû tröôøng Pacific Lutheran University taïi Olympia, Washington State, thaùng 6 naêm 2001. Hai chuùng toâi ñöôïc xeáp chung hai phoøng saùt nhau trong cö xaù giaùo sö tröôøng ñaïi hoïc PLU vaø cuõng laø hai ngöôøi Vieät duy nhaát ôû ñaây. Anh Ñoaøn daïy moân Psychotherapy (Taâm Lyù Trò Lieäu) vaø toâi daïy moân Physiotherapy (Theå Lyù Trò Lieäu) neân coù dòp laøm vieäc chung trong khoùa hoïc. Toâi ham theå thao, anh Ñoaøn ham vieát laùch, nhöng trôøi Olympia möa nhieàu hôn naéng, neân toâi thöôøng bò boù chaân trong cö xaù sau giôø daïy. ÔÛ nhaø nhieàu, toâi ñaâm ra toø moø vì thaáy ngaøy naøo, trêìn kiïm àoaân/tu buåi 5 ñeâm naøo, ngoaøi giôø leân lôùp, ngöôøi ôû phoøng beân caïnh cuõng say söa goõ maùy. Hoûi ra, môùi bieát anh Traàn Kieâm Ñoaøn ñang vieát moät cuoán truyeän daøi baèng tieáng Vieät. Soáng xa queâ höông töø naêm 1965, tieáng Vieät ñoái vôùi toâi laø moät “linh töï” vì ñoù laø tieáng noùi yeâu thöông cuûa ngaøy xöa Queâ Meï. Ñeán khi ñi moøn chaân, gaàn khaép heát caùc neûo ñöôøng xöù ngöôøi, toâi môùi hieåu vaø caûm thaáy yeâu moät nhaân vaät trong saùch Giaùo Khoa thuôû nhoû toâi hoïc, khi oâng ta ñi khaép boán phöông vaø trôû laïi laøng cuõ noùi raèng: “Khoâng nôi naøo ñeïp baèng queâ höông ta!” Ñeïp, vì ñoù laø nôi meï toâi ñaõ sinh toâi ra vaø taäp cho toâi tieáng noùi ñaàu ñôøi baèng tieáng ru cuûa Meï. Toâi yeâu Queâ Höông, yeâu Meï neân yeâu Tieáng Noùi cuûa Meï mình. Hoïc tieáng ngöôøi, noùi tieáng ngöôøi, vieát tieáng ngöôøi, daïy tieáng ngöôøi, neân toâi theøm tieáng Meï. Toâi ñaõ naên næ vôùi anh Ñoaøn cho toâi ñoïc nhöõng trang tieáng Vieät maø anh ñang vieát. Luùc ñoù, tuy anh môùi vieát ba chöông baûn thaûo trong soá vaøi ba chuïc chöông döï ñònh cho taäp saùch, nhöng cuõng ñoàng yù cho toâi xem. Taäp saùch töông lai chöa coù teân. Taùc giaû chæ cho bieát ñôn sô raèng, anh muoán ñem tinh thaàn hoùa giaûi cuûa Phaät giaùo ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà khuùc maéc trong taâm lyù nhaân vaät cuûa cuoán truyeän. Khi toâi hoûi veà nhan ñeà cuoán saùch, anh Ñoaøn ñöa ra nhieàu teân maø anh ñang nghó ñeán ñeå hoûi yù toâi. Trong soá nhöõng teân laøm toâi chuù yù, coù teân “Tu Giöõa Buïi Traàn”. Toâi lieàn ñeà nghò vôùi taùc giaû ruùt goïn boán chöõ thaønh hai chöõ laø… Tu Buïi! Voán laø nhaø giaùo vaø cöïu huynh tröôûng Gia Ñình Phaät Töû Vieät Nam, anh Ñoaøn hôi giaät mình vì cuïm töø “tu buïi” nghe coù veû “phieâu baït giang hoà” quaù. Nhöng toâi ñaõ coá thuyeát phuïc vaø ñaõ trêìn kiïm àoaân/tu buåi 6 ñöôïc taùc giaû chaáp nhaän. Toâi ñaõ ñöa ra yù kieán raèng: Veà noäi dung, “Tu Buïi” mang moät hình töôïng daán thaân cuûa keû haønh ñaïo giöõa theá giôùi Ta Baø; veà hình thöùc, “Tu Buïi” coù moät ñoä baùm ñaëc bieät, khoù chìm trong moät theá giôùi ñaày chöõ nghóa vaø danh töø hoa myõ. Noù níu ñöôïc söï toø moø vaø chuù yù cuûa ngöôøi ñoïc. Neáu so vôùi nhöõng teân khaùc nghe coù veû thuaàn thaønh, vaên veû hôn nhöng laïi trôn tuoät, ñoïc xong seõ queân ngay. Theá laø khaùi nieäm “tu buïi” ra ñôøi nhö moät caùi duyeân vöøa thuaän vöøa nghòch. Thuaän, vì noùi leân ñöôïc tinh thaàn nhaäp theá cuûa söï tu haønh; ñoàng thôøi, naém baét ñöôïc söï toø moø chuù yù vaø quan taâm cuûa ngöôøi ñoïc. Nhöng nghòch, vì hình töôïng chöõ nghóa quaù môùi meû vaø ñaày tính phieâu laõng, chöa heà coù ai duøng. Chôø maõi cho ñeán boán naêm sau toâi môùi ñöôïc ñoïc chöông cuoái cuøng cuûa Tu Buïi. Toâi rôøi xöù Vieät vaø nhaäp vaøo doøng Phaät giaùo Sri Lanka ñaõ hôn 40 naêm nay. Toâi thuoäc Ñaïo Traøng Taân Tích Lan Thieàn Toâng (New Theravada Sangha of Ceylon). Ñaây laø moät ñaïo traøng chuû tröông ñoåi môùi, tu vaø tìm söï giaûi thoaùt ngay giöõa cuoäc ñôøi naày. Ñoïc Tu Buïi cuûa taùc giaû Traàn Kieâm Ñoaøn, toâi coù caûm töôûng nhö nhìn thaáy moät maûnh boùng daùng cuûa chính mình qua nhaân vaät chính laø Trí Haûi. Ñôøi Trí Haûi coù nhieàu bieán coá. Töø vò trí cuûa moät vò hoaøng thaân, ñöôïc tieân vöông Gia Long tin töôûng, nhöng laïi bò taân vöông Minh Maïng nghi ngôø, nhaân vaät Trí Haûi töø ñòa vò cao sang, böôùc vaøo cuoäc ñôøi gioù buïi. OÂng ta cuõng coù khi bò troâi noåi, vuøi daäp trong töøng chaëng ñôøi khi leân, khi xuoáng qua hoaøn caûnh soáng vaø qua suy tö cuûa rieâng oâng. Gaëp nhöõng luùc khoù khaên vaø khuùc maéc trêìn kiïm àoaân/tu buåi 7 nhaát trong cuoäc soáng, Trí Haûi phaûi döïa vaøo tinh thaàn hoùa giaûi cuûa ñaïo Phaät ñeå tìm ra phöông höôùng giaûi quyeát. Hoùa giaûi theo tinh thaàn ñaïo Phaät trong Tu Buïi coù ba caáp ñoä: Bieát roõ vaán ñeà nhö moät khoå naïn taát yeáu cuûa cuoäc soáng; hieåu roõ vaø daán thaân soáng thaät vôùi vaán ñeà; vaø söû duïng toaøn trí, toaøn taâm ñeå chuyeån hoùa khoå aùch töø tình traïng bò dính maéc vaø troùi buoäc ñeán buoâng xaû, töï do trong tinh thaàn töø bi vaø trí tueä nhaân baûn ñöôïm muøi Phaät giaùo. Ñaáy laø caùch giaûi quyeát vaán ñeà ít thieät thoøi nhaát vaø khoâng gaây ñau khoå cho mình vaø cho ngöôøi bôûi vì coát tuûy cuûa söï thay ñoåi hay “tu” laø chuyeån hoùa thöïc teá chöù khoâng tieâu dieät vaán naïn baèng danh töø suoâng hay baèng söï yû laïi sieâu hình, deã daõi naøo caû. Nhö loái thoaùt cho moät cuoäc tình ñaày ñam meâ, thô moäng nhöng ngang traùi giöõa Trí Haûi vaø Ba Gaám khoâng phaûi laø moät ngoõ cuït cuûa tuyeät voïng, huûy hoaïi maø laø moät söï chuyeån hoùa töø duïc voïng taàm thöôøng vöôn leân cao thaønh ra loøng thöông quyù vaø söï hy sinh cao thöôïng cho mình vaø cho ngöôøi. Töø goác reã, Trí Haûi, nhaân vaät chính trong truyeän, khoâng phaûi laø ngöôøi theo ñaïo Phaät, nhöng oâng ñaõ hoïc vaø ñaõ thöïc haønh tinh thaàn ñaïo Phaät qua hai nhaân vaät tu só laø sö Truùc Laâm vaø thaày Tieàu. Tuy phöông phaùp tu haønh khaùc nhau, thaày Tieàu ñi vaøo ñôøi soáng xoâ boà ñôøi thöôøng vaø sö Truùc Laâm ñi vaøo ñôøi soáng thanh tònh aån daät, nhöng caû hai vò tu só naày ñeàu thaáy roõ ñöôïc baûn chaát caù nhaân ñeå choïn phaùp moân thích hôïp cho mình vaø cho ñôøi. Toâi coù caûm töôûng nhö hai nhaø sö xuaát hieän giöõa ñôøi naày khaùc nhau nhö Sao Hoâm, Sao Mai; nhöng töø trong coäi nguoàn, hoï laø Saâm Thöông, laø moät, laø hai löõ haønh cuøng böôùc ñi treân moät con ñöôøng Trí Tueä daãn veà phöông giaûi thoaùt. trêìn kiïm àoaân/tu buåi 8 Veà hình thöùc vaên chöông, Tu Buïi khoâng phaûi laø moät taùc phaåm tieåu thuyeát (fiction) ñuùng nghóa; maø cuõng chaúng phaûi laø moät taùc phaåm bieân khaûo hay lòch söû mang tính phi tieåu thuyeát (non-fiction) thöïc söï. Nhieàu ñoaïn vaên ñeïp vaø giaøu vaàn ñieäu troâi chaûy nhö thô. Nhieàu ñoaïn vaên lyù luaän mang tính trieát hoïc vaø phaân tích taâm lyù raát saâu vaø tröøu töôïng. Cuõng coù nhöõng ñoaïn vaên trình baày söï kieän lòch söû, döõ kieän xaõ hoäi vaø khoa hoïc coù thaät ñeå laøm boái caûnh cho doøng töôûng töôïng troâi chaûy. Nhöng thaät ra, chaát lieäu “lòch söû” trong Tu Buïi thöôøng chæ laø moät caùi côù ñöôïc döïng leân baèng döõ kieän troän laãn vôùi töôûng töôïng vaø söï saùng taïo ñaày tính ngheä só vaø phoùng khoaùng cuûa taùc giaû. Bôûi theá, neáu ñi tìm lòch söû trong Tu Buïi thì phaûi tìm baèng tieáng haùt tuyeät vôøi cuûa chaøng Tröông Chi töôûng töôïng beân caïnh Mî Nöông laø naøng coâng chuùa yeâu kieàu ñaâu ñoù trong lòch söû. Theo toâi, ñaây laø moät taùc phaåm mang ñaäm neùt tinh thaàn ñaïo Phaät, lyù giaûi ñöôïc moät soá tín ñieàu cuõng nhö quan nieäm trieát hoïc vaãn coøn naèm saâu trong goùc khuaát tö töôûng. Vôùi caûm nhaän ngheä thuaät rieâng, toâi nhaän ñònh raèng, Tu Buïi vöøa loâi cuoán, vöøa kheùo, vöøa ñeïp veà caû ba phöông dieän: Vaên hoïc, trieát hoïc vaø ñaïo hoïc. Ñaây laø moät ñaïo Phaät gaàn vôùi trieát lyù soáng thaät giöõa ñôøi hôn laø chìm saâu trong theá giôùi taâm linh thuaàn toân giaùo. Tuy nhieân, ñieåm noåi baät hôn caû laø caùi Taâm cuûa ngöôøi vieát. Ñaáy laø taám loøng höôùng ñeán ñieàu thieän. Taùc giaû Traàn Kieâm Ñoaøn ñaõ duøng moät loái haønh vaên troâi chaûy uyeån chuyeån, giaøu hình töôïng vaø ví von ñaày caûm xuùc. Ngay caû trong lyù luaän thì hình aûnh vaø caûm tính ngheä thuaät cuõng ñaõ ñöôïc vaän duïng moät caùch taøi trêìn kiïm àoaân/tu buåi 9 hoa. Laém luùc, söï laõng maïn traøn treà hay phaãn noä buøng vôõ, nhöng vaãn giöõ ñöôïc veû troøn tròa, quyù phaùi vaø coå kính trong yù, trong töø vaø trong ñieäu vaên. Trong moät e-mail töø Colombo göûi cho anh Traàn Kieâm Ñoaøn nhaân dòp Teát Bính Tuaát naêm nay, toâi coù ñuøa raèng: “Neáu khi ñoïc Tu Buïi xong maø ngöôøi ta noân noùng muoán thöû ‘tu buïi’ nhö theá naøo vaø muoán gaëp moät “thieàn sö tu buïi” coi thöû ra sao… thì taùc phaåm môùi ñöôïc xem laø thaønh coâng. Vaø bieát ñaâu roài seõ coù moät doøng… Tu Buïi ra ñôøi veà sau naày.” Coù muoân vaøn thöù buïi vaø lôùp buïi trong Tu Buïi cuûa taùc giaû Traàn Kieâm Ñoaøn: Buïi ñôøi, buïi tham, buïi danh, buïi tình, buïi nghóa… caáu keát thaønh buïi vong tình. Moãi thöù buïi ñeàu khoaùc baèng nhöõng lôùp aùo nhieàu veû, nhieàu maøu ñaày cuoán huùt. Gaàn moät nghìn naêm tröôùc, naêm 1096, trong leã trai taêng cuûa hoaøng thaùi haäu Phuø Caûm Linh Nhaân ôû Giao Chaâu, thieàn sö Trí Khoâng ñaõ noùi ñeán yù nghóa tu vaø giaùc ngoä raèng: “Taát caû moïi sinh linh ñeàu coù baûn tính giaùc ngoä, chæ vì buïi vong tình che laáp, troâi theo nghieäp baùo maø löu laïc maõi trong voøng nguõ thuù. Phuûi ñöôïc haøng haøng lôùp lôùp buïi vong tình aáy thì chaân taâm hieån hieän, Phaät tính toû baøy.” Neáu chæ phuûi buïi baèng ñoâi tay vaø caây choåi cuûa ñôøi thöôøng thì chæ laøm cho nhöõng lôùp buïi coù cô daøy theâm. Buïi ñôøi chæ coù theå röûa saïch baèng ñoâi maét thöông (töø nhaõn) vaø baèng taám loøng trung chính (chaân taâm). Taùc phaåm Tu Buïi ñaõ thaønh coâng trong vieäc gôïi yù “queùt buïi traàn gian” qua ngheä thuaät keát caáu mang tính bieåu töôïng (symbolism) vaø taâm lyù nhaân vaät ñöôïc xaây döïng mang tính cöôøng ñieäu saùng taïo trêìn kiïm àoaân/tu buåi 10 (creative exaggeration) gaây aán töôïng saâu vaø ñaäm cho ngöôøi ñoïc. Tu buïi ñeå phuûi ñöôïc lôùp buïi vong tình. Trong doøng suoái cuõ taâm linh, coù moät con nöôùc vöøa leân, raát môùi. Mahinda Phuùc Nguyeân1 Colombo, Tích Lan - muøa Xuaân 2006 Trong baøi töïa baèng tieáng Vieät cuûa Baùc só Mahinda Phuùc Nguyeân, coù moät soá loãi chính taû vaø ngöõ phaùp do taùc giaû ñaõ soáng xa queâ höông quaù laâu, hôn 40 naêm, khoâng thöôøng xuyeân tieáp caän vôùi ngoân ngöõ Vieät. Toâi ñaõ xin pheùp ñöôïc hieäu ñính khi in laïi thaønh “Lôøi Môû” trong taäp saùch naày vaø caét bôùt nhöõng phaàn coù lieân quan ñeán trang web, nhöng khoâng lieân quan ñeán taäp saùch. Moïi söï hieäu ñính vaø theâm bôùt cho thích hôïp vôùi moät Baøi Töïa ñeàu caên cöù theo tinh thaán caên baûn cuûa baøi vieát nguyeân vaên baèng tieáng Anh nhan ñeà “DUSTING OFF THE ENEMIES WITHIN” cuûa Mahinda Phuc Nguyen, Ph.D; MD. ñaêng treân maïng löôùi Ñaïo Traøng Taân Tích Lan (NewCeylonSangha. org. Soá January. 2006). Xin caûm ôn vaø ñoàng thôøi xin caùo loãi vôùi taùc giaû. TKÑ. 1 trêìn kiïm àoaân/tu buåi 11 trêìn kiïm àoaân/tu buåi 12 Chöông moät Neûo Chaân Taâm K hi nhöõng con ngöïa chieán khoâng coøn soâi maùu ñoû, khi voù caâu daäp doàn vaø tieáng hí hoáng haùch giöõa röøng binh löûa chæ coøn laø moät dö vang cuûa quaù khöù, ñoù laø luùc nhöõng con tuaán maõ ñaõ giaø. Ngöôøi ta khoâng nôõ baét ñi keùo xe hay laøm thòt neân thaû roâng cho chuùng lang thang gaëm coû vôùi ñaùm traâu boø hieàn laønh quen keùo caøy, taûi xe cho ñeán khi chaám döùt moät kieáp ñôøi thaàm laëng. Treân ñoàng coû bình yeân, ngöïa thoà vaø chieán maõ coù khaùc gì nhau. Coù khaùc chaêng laø moãi chieàu veà caát tieáng hí, aâm vang cuûa ngöïa chieán vaãn coøn chuùt aâm höôûng ngang taøng nhö coøn tieác thöông thuôû nghìn bôøm gioù loäng. Cuoäc binh ñao giöõa Taây Sôn vaø Nguyeãn Vöông chaám döùt treân chieán tröôøng vaø thanh bình ñaõ ñeán vôùi leâ daân, chim muoâng, caây coû. Nhöng moät cuoäc chieán môùi aâm thaàm, khoâng bieân cöông, khoâng tuoát trêìn kiïm àoaân/tu buåi 13 göôm traàn vaø khoâng vang reàn voù ngöïa laïi baét ñaàu khai dieãn ôû choán cung ñình. Vaên thaàn ñeå khoâ buùt traän. Voõ töôùng tìm giaù treo göôm. Nhöõng kieän töôùng moät thôøi aùo baøo thay chieáu, giôø quyeát hôn thua laán löôùt nhau, coá kieám moät choã quyø gaàn vua ñeå ñöôïc ngaøi nhìn cho thaáy roõ maët ôû saân chaàu. Vua chæ muoán ngaém giang sôn hoa gaám vaø ñieän ngoïc ngai vaøng tröôùc maét. Vua Gia Long thöôøng toû veû khoù chòu tröôùc nhöõng lôøi nhaéc nhôû ñoaïn ñöôøng quaù khöù, neám maät naèm gai; vua muoán queân nhöõng thaùng ngaøy bò quaân Taây Sôn truy kích, caû toâi laãn chuùa phaûi chia chung maûnh vaùn qua soâng, phaûi ñoùi khaùt leânh ñeânh töø Coân Sôn qua Phuù Quoác. Vua chæ muoán giöõ ngai vaøng vöõng chaéc vaø chænh ñoán gieàng moái quoác gia theo khung, theo neáp raïch roøi thuaän vò, chính danh: Quaân, thaàn, phuï, töû. Nhöõng cöû chæ thaân maät, gaàn guõi, goùp lôøi, gôïi yù ñuøa vui nhö thuôû coøn boân ba treân böôùc ñöôøng chinh chieán giôø bò coi laø phaïm thöôïng, khi quaân. Nhö quan Thöôïng thö boä Leã ñaõ ñoâi laàn leân tieáng vôùi quan Toång traán Baéc Thaønh Nguyeãn Vaên Thaønh, caùnh tay phaûi cuûa vua trong möôøi naêm chieán ñaáu, veà thaùi ñoä thaân maät cuûa oâng ta ñaõ laøm vua khoù chòu, giaûm maát thieân uy tröôùc quaàn thaàn. Caøng ngaøy, nhöõng vaên voõ thaàn moät thôøi giuùp chuùa Nguyeãn laøm neân söï nghieäp nhö Nguyeãn Vaên Tröông, Nguyeãn Vaên Thaønh, Leâ Vaên Duyeät, Nguyeãn Vaên Khieâm, Nguyeãn Thaùi Nguyeân, Leâ Quang Ñònh... chia phe keát nhoùm, thaønh nhöõng ñoái thuû cuûa nhau giöõa choán trieàu ñình: Quan thì sôï bò vua thaát suûng, vua thì sôï quan laøm phaûn tieám ngoâi, cho neân nghi leã cuûa trieàu ñình moãi ngaøy moät naëng neà nghieâm trêìn kiïm àoaân/tu buåi 14 nhaët. Quan chöùc thì tìm caùch doø xeùt nhau ñeå maät taáu, taâng coâng. Trong soá nhöõng ngöôøi hieám hoi choïn löïa thaùi ñoä “coâng thaønh, thaân thoaùi”, theo goùt Phaïm Laõi, Tröông Löông thuôû ñoù laø moät vò hoaøng thaân noåi tieáng taøi cao hoïc roäng. Vò hoaøng thaân soáng nhö moät nhaø aån só taïi phuû OÂng Hoaøng khieâm toán phía Taây Baéc chuøa Linh Muï, ít ngöôøi ñöôïc gaëp maët nhöng haàu nhö moïi ngöôøi ñeàu bieát tieáng qua tin ñoàn vaø giai thoaïi. “Trí Haûi” - laø bieät hieäu maø ngöôøi ñôøi ñaët cho oâng ñeå chæ trí oùc oâng roäng meânh moâng nhö bieån caû. Tin ñoàn raèng trong phuû cuûa oâng hoaøng Trí Haûi khoâng coù vaøng baïc chaâu baùu maø chæ chöùa toaøn saùch vôû buùt nghieân. Saùch oâng ñoïc chaát cao nhö nuùi vaø möïc oâng maøi ñeå cheùp saùch laøm thô nhieàu ñeán noãi laøm ñen thaãm caû nöôùc ñaïi hoà. Trí Haûi ñam meâ saùch vôû ñeán ñoä coù nhöõng gia nhaân phuïc dòch taïi phuû OÂng Hoaøng ñaõ hôn ba naêm maø chöa heà ñöôïc gaëp taän maët ñeå vaùi chaøo chuû nhaân laàn naøo. Trí Haûi laø nieàm haõnh dieän chung cuûa hoaøng toäc. Vua Gia Long leân ngoâi hoaøng ñeá, thoáng nhaát sôn haø nhöng giôùi só phu Baéc Haø coù khí tieát vaø taøi naêng vaãn thôø ô, khoâng toû loøng quy phuïc vì hoï vaãn hoaøi nieäm Leâ trieàu, vaãn höôùng veà “loái xöa xe ngöïa hoàn thu thaûo”. Döôùi maét hoï, Nguyeãn AÙnh, nhaân vaät thôøi ñaïi coù yù chí kieân trì vaø saét ñaù nhöng thieáu caùi haøo quang böøng böøng saám daäy cuûa Nguyeãn Hueä, maø cuõng chaúng xuaát thaân töø haøng vöông toân hieån haùch ñaát Thaêng Long. Trí Haûi voâ hình chung ñaõ trôû thaønh moät ñaùp soá cuûa vaán ñeà. Trong chinh chieán, oâng ñaõ vaøo sinh ra töû phoø vua xöng nghieäp ñeá. Luùc thanh bình oâng quy aån khoâng chòu nhaän trêìn kiïm àoaân/tu buåi 15 moät töôùc vò quyeàn bính naøo cuûa vua ban caû. Trí Haûi chæ xuaát hieän vaøo nhöõng dòp cöïc kyø troïng ñaïi cuûa trieàu ñình nhö trong caùc dòp quoác leã thieát ñaïi trieàu nghi hoaëc ñeå tieáp kieán caùc phaùi boä ñaïi söù thaàn ngoaïi quoác. Vôùi daùng daáp uy nghi, kieán thöùc uyeân baùc, vaø taøi öùng bieän truøng truøng nhö maây bay nöôùc chaûy cuûa oâng beân caïnh vua, tuy Trí Haûi khoâng naém giöõ moät ñòa vò naøo roõ reät nhöng oâng laïi ñöôïc coi nhö moät vò toái uy caän thaàn. OÂng laø vò hoaøng thaân duy nhaát ñöôïc vua ñích thaân xa giaù ñeán ñaøm ñaïo taän tö dinh. Coù moät thôøi, nhieàu nhaân vaät tai maét haøng ñaàu cuûa hoaøng toäc vaø trieàu ñình coi Trí Haûi nhö laø tai maét cuûa vua. Hoï nöôøm nöôïp keùo ñeán tieáp kieán vò hoaøng thaân ñeå noùi toát ngöôøi naày, cheâ bai ngöôøi noï vôùi öôùc mong ñeán tai vua cho thoûa loøng ao öôùc vuøi daäp keû thuø hay ñöôïc hoaøng thöôïng gia aân ban boång loäc. Nhöng taát caû ñaõ rôi vaøo im laëng vì Trí Haûi ñaõ nghieâng tai thaàn saám maø nghe chuyeän theá nhaân neân chuyeän thò phi chæ laø tieáng oàn aøo voâ nghóa. “Nhaõn ñeå phuø vaân khan theá söï Maét nhìn theá cuoäc gioáng maây troâi”, neân Trí Haûi ñaõ ñöôïc ñôøi traû laïi söï coâ lieâu cuûa moät keû ñöùng beân leà. Ñaát nöôùc vaø vöông trieàu traûi qua bao ñoåi thay cuûa buoåi ñaàu döïng nghieäp nhöng vò hoaøng thaân ñoù vaãn say söa vaây maøn ñoïc saùch. Coù chaêng moät ngöôøi baïn vaên chöông laø caäu aám Nguyeãn Vaên Thuyeân, con trai cuûa ñeä nhaát coâng thaàn Trung quaân Nguyeãn Vaên Thaønh. AÁm Thuyeân laø moät coâng töû noåi tieáng taøi hoa phong nhaõ cuûa kinh thaønh Hueá ñöông thôøi. Thuyeân ñoã cöû nhaân raát sôùm nhöng khoâng chòu ra laøm quan, maø laäp hoäi Tao Ñaøn ôû phöôøng Ñoâng Ba ñeå tieâu khieån baèng caàm, kyø, thi, töûu. Trí Haûi moät thôøi keát baïn taâm giao vôùi AÁm Thuyeân vaø raát töông ñaéc trong nhöõng cuoäc bình trêìn kiïm àoaân/tu buåi 16 thô, xöôùng hoïa, nhöng caùi khaùc cuûa hai taâm hoàn ñaõ ñöa hoï ñi xa moãi ngöôøi moät coõi. Trí Haûi vôùi kinh nghieäm thieáu thôøi ñi ñoù ñi ñaây vôùi giaùm muïc Baù Ña Loäc ñaõ sôùm nhaän thöùc ñöôïc raèng, coù moät theá giôùi phöông Taây ñaèng sau chaân trôøi ñang böøng böøng troãi daäy. Coù nhöõng loái suy nghó khaùc vôùi Luaän Ngöõ, Trung Dung. Coù nhieàu caùch khaùc ñeå theå hieän loøng trung quaân aùi quoác hôn laø chæ bieát phuû phuïc ôû saân chaàu. AÁm Thuyeân cuõng cöu mang caùi haøo khí cuûa tuoåi treû, nhöng öôùc mô xa nhaát vaãn chöa ra khoûi xaõ hoäi hoaøng kim thôøi Nghieâu Thuaán. Ngöôøi huøng lui tôùi cuõng chæ quanh quaån hình aûnh traùng só caàm göôm leân ngöïa hay maøi kieám döôùi traêng. Haønh ñoäng baõo noåi cuõng khoâng xa hôn Kinh Kha qua bôø soâng Dòch. Caûm xuùc bi traùng nhaát cuõng quanh quaån vôùi taâm söï keû sang Taàn. Sinh hoaït cuûa AÁm Thuyeân vaø thi höõu trong Hoäi Tao Ñaøn trôû neân phuø phieám, vui buoàn vôùi phong hoa tuyeát nguyeät, khoùc gioù thöông maây. AÁm Thuyeân caøng chieâu moä nhöõng danh só trong giôùi buùt nghieân, Trí Haûi caøng ruùt veà laëng leõ, cuoán mình trong voû oác coâ ñôn. Naêm Gia Long thöù 13 (1814), vuï aùn “Vaên chöông phaûn nghòch” ñaõ laøm xoân xao khaép nöôùc vaø lay ñoäng taän goác reã giôùi buùt nghieân ñöông thôøi cuûa kinh thaønh Hueá. Nguyeân nhaân vuï aùn laø caäu aám Nguyeãn Vaên Thuyeân nghe danh ôû Thanh Hoùa coù hai nhaân vaät loãi laïc laø Nguyeãn Ñöùc Nhuaän vaø Nguyeãn Vaên Khueâ, neân ñaõ laøm moät baøi thô taâm tình sai ngöôøi nhaø, teân Nguyeãn Tröông Hieäu, mang thö ra Thanh Hoùa vaø môøi hoï vaøo Hueá chôi. Baøi thô nhö sau: Vaên ñaïo AÙi Chaâu ña tuaán kieät, Hö hoaøi traéc tòch duïc caàu ty. trêìn kiïm àoaân/tu buåi 17 Voâ taâm cöû baûo Kinh Sôn phaùc, Thieân töôùng phöông tri Kyù Baéc kyø. U coác höõu höông thieân lyù vieãn, Cao cöông minh phöôïng cöûu thieân tri, Thöû hoài nhöôïc ñaéc Sôn Trung teå, Taù ngaõ kinh luaân chuyeån hoùa ky. (AÙi Chaâu nöùc tieáng laém nhaân taøi Mong ngoùng caàu hieàn ñaõ baáy nay Ngoïc quyù Kinh Sôn taøi saün coù Ngöïa hay Kyù Baéc tieáng vang ñaày Höông toûa hang saâu xa nghìn daëm Tieáng phöôïng goø cao chín taàng maây Sôn Teå phen naày mong gaëp gôõ Cuøng ta xoay chuyeån vaän ñaát naày) Xeùt veà maët vaên chöông thuaàn tuùy thì ñaây laø moät baøi thô hay, maëc daàu hôi saùo ngöõ vaø quaù taâng boác keû hieàn taøi chöa gaëp maët. Tuy nhieân hai caâu keát ñaõ bò suy dieãn bôûi keû thuø vaø bôûi loøng nghi ngôø aâm möu thoaùn nghòch thöôøng xuyeân vaø saün coù trong loøng cuûa vua Gia Long, neân möôøi boán chöõ oan nghieät sau choùt ñaõ gaây neân thaûm traïng nguùt trôøi: Ñeä nhaát coâng thaàn Nguyeãn Vaên Thaønh phaûi töï töû trong nguïc vaø con trai Nguyeãn Vaên Thuyeân bò aùn phaân thaây. Sôn Trung Teå laø “Teå Töôùng Trong Nuùi”, döïa theo tích Ñaøo Hoaøng Caûnh, ñôøi Löông Vuõ Ñeá, hoïc thöùc uyeân baùc maø khoâng muoán ra laøm quan, vaøo nuùi ôû aån. Moãi khi vua coù chuyeän quoác söï phaûi cho ngöôøi trêìn kiïm àoaân/tu buåi 18 vaøo nuùi tìm hoûi keá. Vì vaäy ngöôøi ñôøi sau ñaët laø “Sôn Trung Teå Töôùng”. Xeùt veà maët chính trò, thì baøi thô treân ñaây raát deã bò xuyeân taïc vaø trôû thaønh lôïi khí ñeå haõm haïi phe thuø nghòch. Caùi cheát cuûa Nguyeãn Vaên Thaønh coøn laø vì oâng xuaát thaân töø haøng quyù toäc, vaên voõ toaøn taøi, laïi coù caäu con trai noái doõi taøi hoa. OÂng laïi coù yù coi thöôøng Taû quaân Leâ Vaên Duyeät, xuaát thaân con nhaø daân daõ, laïi laø moät hoaïn quan. Oaùi oaêm thay, vua laïi giao vuï aùn cho Leâ Vaên Duyeät xöû neân cha con Nguyeãn Vaên Thaønh ñaõ bò haï nguïc ngay töùc khaéc. Sau thaûm hoïa AÁm Thuyeân, Trí Haûi caøng nhaän roõ hôn caùi phuø phieám cuûa saùch vôû töø chöông vaø caùi boït beøo phi lyù cuûa thaân phaän con ngöôøi. Ñaõ coù tieáng thôû daøi traên trôû trong thô oâng: Baét chöôùc ngöôøi xöa ta vaây maøn ñoïc saùch, Ba naêm tröôøng khoâng thaáy maët nhaân gian. Khi ngoaûnh laïi thaáy hoàn bay maây traéng, Vaø quanh ta coû daïi moïc hoang ñöôøng! (P.Ñ.T) Roài ñeán moät ngaøy ñaàu Xuaân khoâng laâu sau ñoù, caû kinh thaønh vaø hoaøng cung nhoán nhaùo khi nghe tin Trí Haûi cuøng ñaùm tuøy tuøng laëng leõ rôøi tö dinh trong moät cuoäc haønh trình ñi veà höôùng Taây Baéc, tìm leân nuùi Huyeàn Trang caùch xa kinh thaønh caû naêm baûy ngaøy ñöôøng. Theo doõi chuyeán ñi cuûa Trí Haûi, ngöôøi ta keå laïi raèng: Trí Haûi ñaõ vöôït suoái treøo non tìm leân chuøa Töø Vaân treân nuùi Huyeàn Trang, phía Taây nuùi Kim Phuïng, ñeán gaëp thieàn sö Truùc Laâm, moät nhaø sö noåi tieáng ñaïo cao ñöùc troïng cuûa phaùi Lieãu Quaùn thôøi ñoù, ñeå hoûi con ñöôøng ñi tìm chaân lyù. trêìn kiïm àoaân/tu buåi 19 Trong hang nuùi cheo leo chæ coù maây bay vaø gioù thoaûng, Trí Haûi ñeán gaëp sö Truùc Laâm ñang nhaäp thieàn ñònh. Chôø maõi vaãn thaáy nhaø sö im lìm nhö töôïng ñaù. Ñaõ ba ngaøy chôø ñôïi, vaãn khoâng thaáy nhaø sö ñoäng tónh, maëc daàu hôi thôû ñieàu hoøa chöùng toû nhaø sö ôû trong traïng thaùi tham thieàn nhöng tænh thöùc. Cuoái cuøng Trí Haûi phaûi leân tieáng: - Thöa thieàn sö, toâi chæ laø moät keû voâ danh, ñöôïc ngöôøi ñôøi keâu laø Trí Haûi. Keû haäu sinh voán xuaát thaân töø choán hoaøng cung nhöng bình sanh ham meâ ñeøn saùch. Suoát möôøi naêm tröôøng chuyeân taâm nghieân cöùu, giam mình trong thö phoøng, hoïc cho ñeán khi thuoäc laøu kinh söû Ñoâng Taây kim coå vôùi öôùc mong luaän ra con ñöôøng cöùu ñôøi giuùp nöôùc. Nhöng caøng ngaøy, chöõ nghóa caøng laøm cho toâi hoân meâ trong traän ñoà baùt quaùi cuûa saùch vôû töø chöông, khoâng tìm ra ñöôïc con ñöôøng tieán thoaùi ñeå thöïc söï ñi vaøo cuoäc ñôøi. Nay ñöôïc nghe danh thieàn sö laø baäc ñaïo cao ñöùc troïng vaø ñaïo Phaät cuûa thieàn sö laø giaùo lyù cao sieâu cöùu khoå giuùp ñôøi. Bôûi vaäy, hoâm nay toâi laën loäi ñeán ñaây xin thænh yù thieàn sö ñeå mong tìm ra moät con ñöôøng, khoâng phaûi laø con ñöôøng ñi vaøo röøng thieâng cuûa chöõ nghóa kinh saùch, maø chính laø con ñöôøng ñi vaøo cuoäc ñôøi. Sau caâu noùi ñoù, Trí Haûi xieát bao vui möøng khi thaáy sö Truùc Laâm töø töø môû maét nhìn thaúng vaøo ngöôøi vieãn khaùch. AÙnh maét cuûa nhaø sö trong nhö pha leâ, saéc laïnh nhö baûo kieám vaø traøn ñaày aùnh saùng cuûa moät buoåi bình minh. Vaãn im laëng! nhöng Trí Haûi caûm thaáy nhö ngöôøi ñoái dieän ñang nhìn xuyeân suoát quaù khöù vaø vò lai cuûa mình qua aùnh maét. Nhaø sö môû mieäng. Trí Haûi nín thôû ñôïi chôø. Nhöng taát caû chæ laø hai tieáng goïn loûn: trêìn kiïm àoaân/tu buåi 20