Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tự do hóa trong eu và khả năng thâm nhập thị trường eu của hàng hoá việt nam...

Tài liệu Tự do hóa trong eu và khả năng thâm nhập thị trường eu của hàng hoá việt nam

.PDF
176
74
62

Mô tả:

Lêi nãi ®Çu Trong bèi c¶nh khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ ngµy nay, hîp t¸c kinh tÕ ®ang diÔn ra theo ph-¬ng thøc song liªn kÕt ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng gi÷a nh÷ng n-íc vµ nh÷ng n-íc thuéc c¸c khu vùc kh¸c nhau, chÝnh sù hîp t¸c vµ liªn kÕt kinh tÕ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia cã thÓ triÖt ®Ó tËn dông vµ khai th¸c triÖt ®Ó c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi vµ lîi thÕ so s¸nh cña m×nh ®Ó ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi cña m×nh. Kh«ng thÓ phñ nhËn lîi Ých to lín ®¹t ®-îc do sù hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a c¸c quèc gia mang l¹i, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i, chÝnh v× vËy nhiÒu tæ chøc còng nh- c¸c khèi liªn minh khu vùc vµ quèc tÕ ®·, ®ang vµ sÏ cßn tiÕp tôc h×nh thµnh. C¸c khèi liªn kÕt nµy ®· thóc ®Èy m¹nh mÏ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ th-¬ng m¹i, kh«ng nh÷ng chØ trong néi khèi mµ cßn chi phèi m¹nh mÏ tíi c¸c quèc gia, khu vùc kh¸c . Xu h-íng tù do ho¸ trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i ph¸t triÓn nhanh chãng sÏ dÉn tíi hÖ qu¶ lµ biªn giíi kinh tÕ gi÷a c¸c n-íc bÞ ph¸ vì v× hµng rµo thuÕ quan sÏ bÞ b·i bá, c¸c quan hÖ kinh tÕ tuú thuéc vµo nhau sÏ ph¸t triÓn, c¸c thÓ chÕ khu vùc vµ toµn cÇu sÏ h×nh thµnh ...Trong ®iÒu kiÖn ®ã mét nÒn kinh tÕ muèn ®éc lËp tù chñ, kh«ng muèn lÖ thuéc vµo bªn ngoµi, muèn tù ®¶m b¶o c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu, ch¾c ch¾n kh«ng cßn chç ®øng. Mét nÒn kinh tÕ hiÖu qu¶, ph¸t triÓn ph¶i lµ mét nÒn kinh tÕ gåm nh÷ng ngµnh hµng cã lîi thÕ c¹nh tranh cao vµ sù ph¸t triÓn cña nã ph¶i phô thuéc vµo thÞ tr-êng thÕ giíi. §Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ chñ tr-¬ng kinh tÕ lín cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ViÖt Nam, ®· ®-îc kh¼ng ®Þnh t¹i §¹i héi VIII vµ trong nghÞ quyÕt 01NQ/T¦cña Bé chÝnh trÞ, víi môc tiªu chuyÓn dich c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸ h-íng vÒ xuÊt khÈu. §Ó thùc hiÖn ®-îc chñ tr-¬ng nµy, cïng víi viÖc ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh CNH, H§H chóng ta ph¶i t¨ng c-êng më réng thÞ tr-êng xuÊt khÈu. §©y lµ viªc lµm cÊp thiÕt hiÖn nay. Liªn minh Ch©u ©u (EU)lµ mét tæ chøc kinh tÕ khu vùc lín nhÊt thÕ giíi hiÖn nay, cã sù liªn kÕt t-¬ng ®èi chÆt chÏ vµ thèng nhÊt, ®-îc coi lµ mét trong ba “siªu c­êng” cã vÞ thÕ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ngµy cµng t¨ng(®ã lµ Mü, NhËt B¶n vµ EU ). Ra ®êi n¨m 1951 víi s¸u n-íc thµnh viªn (Ph¸p, §øc, Italia, BØ, Hµlan vµ Lucx¨mbua), ngµy nay EU ®· trë thµnh mét tæ chøc liªn kÕt khu vùc tiªu biÓu nhÊt cña khèi c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa. Sau gÇn 50 n¨m ph¸t triÓn vµ më réng, con sè thµnh viªn tíi nay cña EU lµ 15 n-íc, vµ trong t-¬ng lai sÏ cßn cã nhiÒu n-íc tham gia, nh»m ®i ®Õn mét Ch©u ©u thèng nhÊt. Trong sè nh÷ng n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, EU cã nhiÒu n-íc cã tiÒm lùc kinh tÕ hïng m¹nh vµo lo¹i hµng ®Çu thÕ giíi nh- §øc, Ph¸p, Italia, Anh...HiÖn nay, EU ®-îc coi lµ mét tæ chøc cã tiÒm n¨ng to lín ®Ó hîp t¸c vÒ mäi mÆt, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-. ViÖt nam d· chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi céng ®ång Ch©u ©u(EC) vµo ngµy 22/10/1990, ký hiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may víi Liªn Minh Ch©u ¢u (EU) vµo ngµy 15/12/1992 vµ ký hiÖp ®Þnh hîp t¸c víi EU vµo ngµy 17/7/1995. C¸c sù kiÖn quan träng nay chÝnh lµ nh©n tè thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ ViÖt nam-EU ph¸t triÓn m¹nh trªn c¶ ba lÜnh vùc (th-¬ng m¹i, ®Çu t- vµ viÖn trî), ®Æc biÖt lµ th-¬ng m¹i. EU lµ thÞ tr-êng lín cã vai trß quan träng trong th-¬ng m¹i thÕ giíi. Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt nam lµ nh÷ng mÆt hµng mµ thÞ tr-êng nµy cã nhu cÇu nhËp khÈu hµng n¨m víi khèi l-îng lín, nh- hµng dÖt may, thuû h¶i s¶n, giµy dÐp,...Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang EU t¨ng trung b×nh 36,6%/n¨m(1995-1999). MÆc dï kim ng¹ch t¨ng vèi tèc ®é nhanh, nh-ng tÊt c¶ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng cña ViÖt nam ®Òu ®ang gÆp trë ng¹i nhÊt ®Þnh trªn thÞ tr-êng nµy do c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý nhËp khÈu cña EU g©y ra. NÕu EU kh«ng qu¶n lý chÊt l-îng vµ ¸p dông h¹n ng¹ch qu¸ chÆt chÏ vµ kh¾t khe ®èi víi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu cña ta th× tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt nam-EU trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam kh«ng chØ dõng ë con sè 15,1% ( qu¸ nhá bÐ so víi tiÒm n¨ng ) nh- hiÖn nay. Do vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ chóng ta cÇn t×m nh÷ng gi¶i ph¸p c¨n b¶n ®Ó më réng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, ®ång thêi kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i trong quan hÖ th-¬ng m¹i gi÷a hai bªn. H¬n n÷a trong ®iÒu kiÖn khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Ch©u ¸, thÞ tr-êng khu vùc bÞ thu hÑp l¹i, thÞ tr-êng SNG ch-a kh«i phôc l¹i ®-îc, thÞ tr-êng Mü võa míi hÐ më, nªn thÞ tr-êng EU lµ mét sù lùa chän hîp lý. V× vËy®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang thÞ tr-êng EU kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt vÒ l©u dµi mµ cßn lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch tr-íc m¾t ®èi víi sù ph¸t triÓn l©u dµi cña ViÖt nam. EU lµ thÞ tr-êng xuÊt khÈu quan träng cã kh¶ n¨ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng nhá ®èi víi ta. Tuy nhiªn, ®Ó lµm ®-îc viÖc nµy chóng ta ph¶i tËp trung nghiªn cøu t×m c¸ch gi¶i quyÕt nh÷ng v-íng m¾c c¶n trë ho¹t ®éng xuÊt khÈu sang EU vµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p c¨n b¶n ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo thÞ tr-êng EU. HiÖn nay, ViÖt nam ®ang thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h-íng vÒ xuÊt khÈu, viÖc më réng thÞ tr-êng xuÊt khÈu lµ mét ®ßi hái cÊp b¸ch .V× vËy lùa chän ®Ò t¯i “Tù do hãa trong EU vµ kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr-êng EU cña hµng ho¸ ViÖt Nam", víi sù h-íng dÉn, gióp ®ì cña ThÇy gi¸o h-íng dÉn em mong muèn ®-îc ®ãng gãp phÇn nµo kiÕn thøc cña m×nh vµo môc tiªu chiÕn l-îc mµ §¶ng vµ nhµ n-íc ®· ®Ò ra. Môc tiªu cña ®Ò tµi: trªn c¬ së ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng vµ triÓn väng cña thÞ tr-êng EU ®èi víi hµng ho¸ cña ViÖt nam,ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng ho¸ sang EU, ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®Ó nh»m th©m nhËp hµng ho¸ cña n-íc ta vµo thÞ tr-êng nµy cã hiÖu qu¶. §Ò c-¬ng bao gåm bèn néi dung lín : Ch-¬ng I : Lý luËn chung vÒ tù do ho¸ th-¬ng m¹i . Ch-¬ng II : Nghiªn cøu thÞ tr-êng EU . Ch-¬ng III : Kh¶ n¨ng th©m nhËp hµng ho¸ cña ViÖt nam vµo thÞ tr-êng EU. Ch-¬ng IV: Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó hµng ho¸ cña ViÖt nam th©m nhËp vµo thÞ tr-êng EU. Ch-¬ng i Lý luËn chung vÒ tù do ho¸ th-¬ng m¹i i. mét sè lý thuyÕt vÒ th-¬ng m¹i quèc tÕ Cã thÓ nãi ho¹t ®éng bu«n b¸n nãi chung vµ bu«n b¸n quèc tÕ nãi riªng lµ ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸, tiÒn tÖ ®· cã tõ l©u ®êi. Th-¬ng m¹i quèc tÕ cã tÝnh chÊt sèng cßn v× mét lý do ®ã lµ ngo¹i th-¬ng më réng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña mét quèc gia. Th-¬ng m¹i quèc tÕ cho phÐp mét n-íc tiªu dïng tÊt c¶ c¸c mÆt hµng víi sè l-îng nhiÒu h¬n møc cã thÓ tiªu dïng víi ranh giíi cña kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong n-íc khi thùc hiÖn mét nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, TMQT còng cho phÐp khai th¸c c¸c nguån lùc trong n-íc cã hiÖu qu¶, tranh thñ khai th¸c ®-îc mäi tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh vÒ hµng ho¸, c«ng nghÖ, vèn...cña n-íc ngoµi nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc. Nh- vËy con ng-êi ®· sím t×m ra lîi Ých cña TMQT, thÕ nh-ng trong mçi mét hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn cña mçi quèc gia còng nh- tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt th× ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng l¹i cã nh÷ng c¸ch hiÓu vµ vËn dông rÊt linh ho¹t, kh¸c nhau vµ cã c¶ sù ®èi lËp nhau. ChÝnh v× vËy, ®· cã rÊt nhiÒu t- t-ëng, lý thuyÕt ®-îc ®-a ra ®Ó ph©n tÝch, gi¶i thÝch vÒ ho¹t ®éng TMQT. Qu¸ tr×nh nghiªn cøu cña c¸c häc gi¶ còng nh- c¸c tr-êng ph¸i kinh tÕ kh¸c nhau trong lÞch sö ph¸t triÓn t- t-ëng vÒ TMQT ®· ®-a ra nh÷ng lý thuyÕt ®Ó lý gi¶i vÊn ®Ò nµy, kh¼ng ®Þnh nh÷ng t¸c ®éng cña TMQT ®èi víi sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn theo tr×nh tù nhËn thøc tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ phiÕn diÖn ®Õn toµn diÖn, tõ hiÖn t-îng ®Õn b¶n chÊt. §Ó hiÓu biÕt thªm vÒ ho¹t ®éng TMQT, còng nh- c¸ch nh×n nhËn vÒ nã trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn cô thÓ, chóng ta còng cÇn xem xÐt c¸c nhµ kinh tÕ häc, c¸c häc gi¶ trong mçi thêi kú ®· ®Ò cËp vµ ph©n tÝch TMQT ®Ó ®-a ra nh÷ng h-íng vËn dông c¸c lý luËn vÒ TMQT trong thùc tiÔn chÝnh s¸ch quèc gia vÒ ngo¹i th-¬ng nh- thÕ nµo. * Tr-íc hÕt, lµ t- t-ëng cña chñ nghÜa träng th-¬ng. T- t-ëng träng th-¬ng xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn ë Ch©u ¢u tõ gi÷a thÕ kû XV, XVI, thÞnh hµnh suèt thÕ kû XVII, tån t¹i ®Õn gi÷a thÕ kû XVIII. C¸c nhµ träng th-¬ng cho r»ng chØ cã vµng b¹c lµ th-íc ®o thÓ hiÖn sù giµu cã cña mét quèc gia vµ do vËy mçi n-íc muèn ®¹t ®-îc sù thÞnh v-îng ph¶i lµm sao gia t¨ng ®-îc khèi l-îng vµng b¹c tÝch tr÷ th«ng qua viÖc ph¸t triÓn ngo¹i th-¬ng vµ mçi quèc gia chØ cã thÓ thu ®-îc lîi Ých tõ ngo¹i th-¬ng nÕu gi¸ trÞ cña xuÊt khÈu lín h¬n gi¸ trÞ cña nhËp khÈu. §-îc lîi lµ v× thanùgk d- cña xuÊt khÈu so víi nhËp khÈu ®-îc thanh to¸n b»ng vµng, b¹c, mµ chÝnh nã biÓu hiÖn cña sù giµu cã. §èi víi mét quèc gia kh«ng cã má vµng hay má b¹c chØ cßn c¸ch duy nhÊt lµ tr«ng cËy vµo ph¸t triÓn ngo¹i th-¬ng. Nh- vËy xuÊt khÈu lµ cã lîi vµ nhËp khÈu lµ cã h¹i cho lîi Ých quèc gia. C¸c nhµ träng th-¬ng cho r»ng chÝnh phñ ph¶i tham gia trùc tiÕp vµo viÖc trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c n-íc ®Ó ®¹t ®-îc sù gia t¨ng cña c¶i cña mçi n-íc. ViÖc trùc tiÕp tham gia nµy theo hai c¸ch: trùc tiÕp tæ chøc xuÊt khÈu vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu. Tõ ®ã ®i tíi chÝnh s¸ch lµ ph¶i t¨ng c-êng xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ nhËp khÈu. §Õn giai ®o¹n cuèi, tr-êng ph¸i träng th-¬ng cã thay ®æi vµ cho r»ng cã thÓ t¨ng c-êng më réng nhËp khÈu nÕu nh- qua ®ã thóc ®Èy xuÊt khÈu nhiÒu h¬n n÷a. MÆc dï cã néi dung rÊt s¬ khai vµ cßn chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè ®¬n gi¶n, phiÕn diÖn vÒ b¶n chÊt cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng, song ®ã lµ t- t-ëng ®Çu tiªn cña c¸c nhµ kinh tÕ häc t- s¶n cæ ®iÓn nghiªn cøu vÒ hiÖn t-îng vµ lîi Ých cña ngo¹i th-¬ng. Lý luËn cña tr-êng ph¸i träng th-¬ng lµ mét b-íc tiÕn ®¸ng kÓ trong t- t-ëng vÒ kinh tÕ häc. ý nghÜa tÝch cùc cña t- t-ëng nµy ®èi lËp víi tt-ëng phong kiÕn lóc bÊy giê lµ coi träng kinh tÕ tù cÊp, tù tóc. Ngoµi ra nã ®· ®¸nh gi¸ ®-îc tÇm quan träng cña xuÊt khÈu vµ vai trß cña chÝnh phñ trong viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu, ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng XNK ®Ó ®¹t c¸n c©n th-¬ng m¹i thÆng dth«ng qua c¸c c«ng cô thuÕ quan, b¶o hé mËu dÞch trong n-íc... Nh÷ng t- t-ëng nµy ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc më réng ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ vµ lµm c¬ së lý luËn h×nh thµnh chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i quèc tÕ cña nhiÒu quèc gia. *Lý thuyÕt lîi thÕ tuyÖt ®èi cña Adam Smith N¨m 1776, trong t¸c phÈm "Cña c¶i cña c¸c d©n téc", A.Smith ®· phª ph¸n quan niÖm coi vµng ®ång nghÜa víi cña c¶i. ¤ng xuÊt ph¸t tõ mét ch©n lý ®¬n gi¶n lµ trong th-¬ng m¹i quèc tÕ c¸c bªn tham gia ®Òu ph¶i cã lîi v× nÕu chØ cã quèc gia nµy cã lîi mµ quèc gia gia kh¸c l¹i bÞ thiÖt th× quan hÖ th-¬ng m¹i gi÷a hä víi nhau sÏ kh«ng tån t¹i. Tõ ®ã «ng ®-a ra lý thuyÕt cho r»ng th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc víi nhau lµ xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña c¶ hai bªn dùa trªn c¬ së lîi thÕ tuyÖt ®èi cña tõng n-íc . Theo Adam Smith, søc m¹nh lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng lµ do sù tù do trao ®æi gi÷a c¸c quèc gia, do ®ã mçi quèc gia cÇn chuyªn m«n vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt cã lîi thÕ tuyÖt ®èi. Mét hµng ho¸ ®-îc coi lµ cã lîi thÕ tuyÖt ®èi khi chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh theo giê c«ng lao ®éng quy chuÈn ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ hµng ho¸ ®ã ph¶i thÊp h¬n n-íc kh¸c. Do vËy c¸c quèc gia, c¸c c«ng ty cã thÓ ®¹t ®-îc lîi Ých lín h¬n th«ng qua sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ nÕu quèc gia ®ã biÕt tËp trung vµo viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ cã lîi thÕ tuyÖt ®èi, ®ång thêi biÕt tiÕn hµnh nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ kÐm lîi thÕ tuyÖt ®èi. Nh- vËy ®iÒu then chèt trong lËp luËn vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi lµ sù so s¸nh chi phÝ s¶n xuÊt cña tõng mÆt hµng gi÷a c¸c quèc gia. A.smith vµ nh÷ng nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn theo tr-êng ph¸i cña «ng ®Òu tin t-ëng r»ng, tÊt c¶ mäi quèc gia ®Òu cã lîi Ých tõ ngo¹i th-¬ng vµ ®· ñng hé m¹nh mÏ tù do kinh doanh, h¹n chÕ tèi ®a sù can thiÖp cña chÝnh phñ vµo ho¹t ®éng kinh doanh nãi chung, trong ®ã cã XNK. ¤ng cho r»ng ngo¹i th-¬ng tù do lµ nguyªn nh©n lµm cho nguån tµi nguyªn cña thÕ giíi ®-îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt vµ phóc lîi quèc tÕ nãi chung sÏ ®¹t ®-îc ë møc tèi ®a. Còng theo häc thuyÕt cña A.Smith, lîi thÕ tuyÖt ®èi ®-îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vÒ ®Þa lý, khÝ hËu vµ kü n¨ng tay nghÒ chØ n-íc ®ã míi cã mµ th«i, vÒ tay nghÒ lµ nguyªn nh©n cña mËu dÞch quèc tÕ vµ quyÕt ®Þnh c¬ cÊu cña mËu dÞch quèc tÕ. Tuy vËy kh¸c víi t- t-ëng träng th-¬ng ®· tuyÖt ®èi ho¸ qu¸ møc vai trß cña ngo¹i th-¬ng, Adam Smith cho r»ng ngo¹i th-¬ng cã vai trß rÊt l¬n nh-ng kh«ng ph¶i lµ nguån gèc duy nhÊt cña sù giµu cã. Sù giµu cã lµ do c«ng nghiÖp, tøc lµ do ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®em l¹i chø kh«ng ph¶i do ho¹t ®éng l-u th«ng. Theo «ng, ho¹t ®éng kinh tÕ (bao gåm c¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ l-u th«ng) ph¶i ®-îc tiÕn hµnh mét c¸ch tù do, do quan hÖ cung cÇu vµ biÕn ®éng gi¸ c¶ thÞ tr-êng quy ®Þnh. S¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh- thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai? §ã lµ nh÷ng c©u hái cÇn ®-îc gi¶i quyÕt ë thÞ tr-êng. * Lý thuyÕt lîi thÕ t-¬ng ®èi (lîi thÕ so s¸nh) Lý thuyÕt lîi thÕ tuyÖt ®èi trªn ®©y cña Adam Smith cho thÊy mét n-íc cã lîi thÕ tuyÖt ®èi so víi n-íc kh¸c vÒ mét lo¹i hµng ho¸, n-íc ®ã sÏ thu ®-îc lîi Ých tõ ngo¹i th-¬ng, nÕu chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt theo lîi thÕ tuyÖt ®èi. Tuy nhiªn chØ dùa vµo lý thuyÕt lîi thÕ tuyÖt .èi th× kh«ng gi¶i thÝch ®-îc v× sao mét n-íc cã lîi thÕ tuyÖt ®èi h¬n h¼n so víi n-íc kh¸c, hoÆc mät n-íc kh«ng cã mät lîi thÕ tuyÖt ®èi nµo vÉn cã thÓ tham gia vµ thu lîi trong qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn m¹nh c¸c ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña lý thuyÕt lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ còng ®Ó tr¶ lêi cho c©u hái trªn, n¨m 1817, trong tÊc phÈm næi tiÕng cña m×nh "Nh÷ng nguyªn lý cña kinh tÕ chÝnh trÞ", nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn ng-êi Anh David Ricardo ®· ®-a ra lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh nh»m gi¶i thÝch tæng qu¸t, chÝnh x¸c h¬n vÒ sù xuÊt hiÖn lîi Ých trong th-¬ng m¹i quèc tÕ. C¬ së cña lý thyÕt nµy chÝnh lµ luËn ®iÓm cña D.Ricardo vÒ sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c n-íc kh«ng chØ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tay nghÒ mµ cßn vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nãi chung. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ vÒ nguyªn t¾c, bÊt kú quèc gia nµo còng cã thÓ t×m thÊy sù kh¸c biÖt nµy vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh dï cã hay kh«ng lîi thÕ vÒ tù nhiªn, khÝ hËu, tay nghÒ. D.Ricardo cho r»ng, trªn thùc tÕ lîi thÕ tuyÖt ®èi cu¶ mçi quèc gia kh«ng cã nhiÒu, h¬n n÷a thùc tÕ cho thÊy lµ phÇn lín c¸c quèc gia tiÕn hµnh bu«n b¸n víi nhau kh«ng chØ ë nh÷ng mÆt hµng cã lîi thÕ tuþÖt ®èi mµ cßn ®èi víi c¶ nh÷ng mÆt hµng dùa trªn lîi thÕ t-¬ng ®èi. Theo «ng mäi n-íc ®Òu cã lîi khi tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ t-¬ng ®èi, ngo¹i th-¬ng cho phÐp më réng kh¶ n¨ng tiªu dïng cña mét n-íc. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt mét sè lo¹i s¶n phÈm nhÊt ®Þnh cña m×nh ®Ó ®æi lÊy hµng nhËp khÈu cña c¸c n-íc kh¸c th«ng qua con ®-êng th-¬ng m¹i quèc tÕ v× mçi n-íc ®ã ®Òu cã lîi thÕ so s¸nh nhÊt ®Þnh vÒ mét sè mÆt hµng. Liªn quan ®Õn lîi thÕ so s¸nh cã mét kh¸i niÖm rÊt c¬ b¶n trong kinh tÕ häc ®· ®-îc D.Ricardo ®Ò cËp ®Õn ®ã lµ chi phÝ c¬ héi. Nã lµ chi phÝ bá ra ®Ó sö dông cho mét môc ®Ých nµo ®ã. Nh- vËy cã thÓ kÕt luËn r»ng, mét trong nh÷ng ®iÓm cèt yÕu nhÊt cña lîi thÕ so s¸nh lµ nh÷ng lîi Ých do chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, mÆt kh¸c th-¬ng m¹i quèc tÕ phô thuéc vµo lîi thÕ so s¸nh chø kh«ng ph¶i lµ lîi thÕ tuyÖt ®èi. Lîi thÕ so s¸nh lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®èi víi lîi Ých cña th-¬ng m¹i quèc tÕ. Lîi thÕ tuyÖt ®èi cña A.Smith lµ mét tr-êng hîp ®Æc biÖt cña lîi thÕ so s¸nh. VÒ c¬ b¶n, lý thuyÕt cña D.Ricardo kh«ng cã g× kh¸c víi A.smith, nghÜa lµ «ng ñng hé tù do ho¸ XNK, khuyÕn c¸o c¸c chÝnh phñ tÝch cùc thóc ®Èy, khuyÕn khÝch tù do ho¸ th-¬ng m¹i quèc tÕ. *.Ph¸t triÓn lý thuyÕt lîi thÕ t-¬ng ®èi-M« h×nh Hechscher-Ohlin Lý thuyÕt lîi thÕ t-¬ng ®èi cña D.Ricardo sang ®Çu thÕ kû XX, sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt ®· thÓ hiÖn nh÷ng h¹n chÕ cña nã. Lîi thÕ do ®©u mµ cã? V× sao c¸c n-íc kh¸c nhau l¹i cã phÝ c¬ héi kh¸c nhau?...Lý thuyÕt lîi thÕ t-¬ng ®èi cña D.Ricardo ®· kh«ng gi¶i thÝch ®-îc nh÷ng vÊn ®Ò trªn. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nµy, hai nhµ kinh tÕ häc Thuþ §iÓn: Eli Hecksher (18791852) vµ B.Ohlin(1899-1979) trong t²c phÈm: “Th­¬ng m³i liªn khu vøc v¯ quèc tÕ”, xuÊt b°n n¨m 1933 ®± ph²t triÓn lý thuyÕt lîi thÕ t­¬ng ®èi cða D.Ricardo thªm mét b-íc b»ng viÖc ®-a ra m« h×nh H-O (tªn viÕt t¾t cña hai «ng) ®Ó tr×nh bµy lý thuyÕt -u ®·i vÒ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã (hay lý thuyÕt H-O). Lý thuyÕt nµy ®· gi¶i thÝch hiÖn t-îng TMQT lµ do trong mét nÒn kinh tÕ më cöa, mçi n-íc ®Òu h-íng tíi chuyªn m«n ho¸ c¸c ngµnh s¶n xuÊt mµ cho phÐp sö dông nhiÒu yÕu tè s¶n xuÊt ®èi víi n-íc ®ã lµ thuËn lîi nhÊt. Nãi c¸ch kh¸c, theo lý thuyÕt H-O, mét sè n-íc cã lîi thÕ so s¸nh h¬n trong viÖc xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm hµng ho¸ cña m×nh lµ do viÖc s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ ®ã ®É sö dông ®-îc nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt mµ n-íc ®ã ®-îc -u ®·i h¬n so víi n-íc kh¸c. ChÝnh sù -u ®·i vÒ c¸c lîi thÕ tù nhiªn cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nµy (bao gåm: vèn, lao ®éng, tµi nguyªn, ®Êt ®ai, khÝ hËu...) ®· khiÕn cho mét sè n-íc cã chi phÝ c¬ héi thÊp h¬n (so víi viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ kh¸c) trong s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Nh- vËy c¬ së lý luËn cña lý thuyÕt H-O vÉn chÝnh lµ dùa vµo lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña Ricardo nh-ng ë tr×nh ®é cao h¬n lµ ®· x¸c ®Þnh ®-îc nguån gèc cña lîi thÕ so s¸nh chÝnh lµ sù -u ®·i vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (c¸c nguån lùc s¶n xuÊt ). Vµ do vËy, lý thuyÕt H-O cßn ®­îc gäi l¯ “lý thuyÕt lîi thÕ so s²nh c²c nguån løc s°n xuÊt vèn cã”. ThuyÕt n¯y ®± kÕ thôa v¯ ph²t triÓn mét c¸ch logic c¸c yÕu tè khoa häc trong lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña Ricardo vµ c¸c lý thuyÕt cæ ®iÓn tr-íc ®ã vÒ TMQT. Tuy cßn cã nh÷ng khiÕm khuyÕt lý luËn tr-íc thùc tiÔn ph¸t triÓn phøc t¹p cña TMQT ngµy nay, song quy luËt H-O vÉn lµ quy luËt chi phèi ®éng th¸i ph¸t triÓn cña TMQT vµ ®-îc nhiÒu quèc gia vËn dông trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch TMQT. Sù lùa chän c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu phï hîp víi c¸c lîi thÕ so s¸nh vÒ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã theo thuyÕt H-O sÏ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ nhanh chãng héi nhËp vµo sù ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c TMQT, vµ trªn c¬ së lîi Ých th-¬ng m¹i thu ®-îc sÏ thóc ®Èy nhanh sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë nh÷ng n-íc nµy. *. ThuyÕt chu kú sèng s¶n phÈm ThuyÕt chu kú sèng s¶n phÈm do K.Verum ®Ò x-íng n¨m 1966, sau ®ã ®-îc nhiÒu häc gi¶ ph¸t triÓn vµ øng dông trong nhiÒu lÜnh vùc, trong ®ã lý thuyÕt TMQT. Néi dung c¬ b¶n cña häc thuyÕt nµy nh- sau: rÊt nhiÒu s¶n phÈm ph¶i tr¶i qua mét chu kú sèng bao gåm bèn giai ®o¹n: giíi thiÖu; ph¸t triÓn; chÝn muåi vµ suy tho¸i. §Ó kÐo dµi chu kú sèng cña mét s¶n phÈm, xÐt trªn quy m« thÞ tr-êng thÕ giíi, c¸c h·ng th-êng hay thay ®æi ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt, më réng s¶n xuÊt sang khu vùc thÞ tr-êng kh¸c tuú thuéc vµo tõng giai ®o¹n cña chu kú sèng. KÕt qu¶ lµ t¹o nªn quan hÖ th-¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia vÒ s¶n phÈm ®ã vµ quan hÖ nµy thay ®æi tuú theo c¸c giai ®o¹n cña chu kú: Giai ®o¹n giíi thiÖu: v× lµ s¶n phÈm míi, cßn s¶n xuÊt ®éc quyÒn nªn gi¸ cao, s¶n l-îng tiªu thô Ýt, chñ yÕu ë n-íc ph¸t minh ra s¶n phÈm. Giai ®o¹n ph¸t triÓn: s¶n l-îng s¶n xuÊt vµ tiªu thô t¨ng m¹nh, nhiÒu nhµ s¶n xuÊt cïng tham gia s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm t-¬ng tù, c¹nh tranh t¨ng; nhµ s¶n xuÊt míi b¾t ®Çu xuÊt khÈu s¶n phÈm sau t×m c¸ch di chuyÓn ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt sang c¸c quèc gia gÇn gòi vÒ møc sèng vµ v¨n ho¸. Giai ®o¹n chÝn muåi: s¶n phÈm c¹nh tranh m¹nh, gi¸ h¹, thÞ phÇn gi¶m, gi¸ gi¶m. Sau khi c¶i tiÕn thay ®æi mÉu m·, kiÓu d¸ng, nhµ s¶n xuÊt t×m c¸ch míi ®Çugiíi thiÖu, ph¸t triÓn thÞ tr-êng sau di chuûen ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt sang c¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn h¬n. Giai ®o¹n suy tho¸i: s¶n phÈm ®· l·o ho¸, chñ yÕu chØ cßn thÞ tr-êng ë nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn. Trong giai ®o¹n nµy cã hiÖn t-îng xuÊt khÈu ng-îc s¶n phÈm vÒ c¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn do mét bé phËn d©n c- vÉn cßn cã nhu cÇu vÒ s¶n phÈm. *.ThuyÕt b¶o hé hîp lý Ng-îc l¹i víi trµo l-u cña c¸c häc thuyÕt ñng hé tù do ho¸ th-¬ng m¹i, thuyÕt bo¶ hé víi nhiÒu biÕn t-íng kh¸c nhau ®-îc ph¸t triÓn vµ vËn dông trong chÝnh s¸ch TMQT cña mét sè quèc gia trong ®ã cã Mü, §øc (cuèi thÕ kû XIX) vµ nhiÒu n-íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ nhHµn Quèc, Brazin...(gi÷a thÕ kû XX). T- t-ëng c¬ b¶n cña thuyÕt nµy lµ nÕu ¸p dông chÝnh s¸ch tù do ho¸ th-¬ng m¹i cã nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt ®-îc gäi lµ “ng¯nh c«ng nghiÖp non trΔ cÇn thiÕt ph°i duy tr× nh­ng cã nuy c¬ bÞ tiªu diÖt tr-íc sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ n-íc ngoµi, do ®ã cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt nµy. §¹i diÖn cña thuyÕt nµy lµ A.Hamilton (Mü) tõng ®Ò xuÊt vµ ®-îc ¸p dông thµnh c«ng chÝnh s¸ch b¶o hé mét sè ngµnh c«ng nghiÖp miÒn b¾c n-íc Mü (cuèi thÕ kû XIX); F.List víi chÝnh s¸ch b¶o nhé ngµnh c«ng nghiÖp §øc còng vµo cuèi thÕ kû XIX. VÒ sau, thuyÕt b¶o hé ®-îc ph¸t triÓn bëi nhiÒu nhµ khoa häc nh- Hirofumi Ito Akamasu, Wanatabe (NhËt B°n), Kurnets (Mü) víi m« h×nh “Chuçi thay ®æi cÊu tròc”, theo ®ã trong ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp ho¸, nhiÒu s¶n phÈm míi ®Çu ®-îc nhËp khÈu, sau ®ã ®-îc tæ chøc thay thÕ nhËp khÈu víi sù b¶o hé nhÊt ®Þnh vµ cuèi cïng l¹i ®-îc xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh. Nh- vËy, cho ®Õn nay cã kh¸ nhiÒu häc thuyÕt vÒ TMQT ®· ®-îc ®Ò xuÊt, ph¸t triÓn vµ øng dông. Tuy nhiªn ch-a cã mét lý thuyÕt nµo ®ñ møc hoµn chØnh ®Ó cã thÓ dùa vµo ®ã ®Ó ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc vµ chÝnh s¸ch XNK cña quèc gia. H¬n n÷a mét sè häc thuyÕt hoÆc chØ ®-a ra m« h×nh chÝnh s¸ch trong ®iÒu kiÖn tÜnh, ch-a khai th¸c c¸c yÕu tè ®éng cña b¶n th©n ho¹t ®éng kinh tÕ, hoÆc chØ ®-îc lý luËn víi nh÷ng m« h×nh phøc t¹p. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c häc thuyÕt dï Ýt hay nhiÒu vÉn cßn chç ®øng trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i vµ cÇn ph¶i nghiªn cøu vËn chóng. Ngµy nay c¸c lý luËn gia hiÖn ®¹i vÒ TMQT trªn c¬ së kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c häc thuyÕt TMQT ®· ®-a ra c¸c quan ®iÓm, c¸c lý thuyÕt kh¸c nhau vÒ TMQT víi 3 tr-êng ph¸i chÝnh: tr-êng ph¸i thø nhÊt ñng hé tù do mËu dÞch vµ cã c¸c tªn gäi biÕn t-íng nh- më cöa, tù do ho¸ ngo¹i th-¬ng, h-íng vµo xuÊt khÈu. Tr-êng ph¸i thø ñng hé b¶o hé mËu dÞch vµ cã tªn gäi biÕn t-íng nh®ãng cöa thay thÕ nhËp khÈu, m« h×nh ®µn ngçng trêi. Tr-êng ph¸i thø ba kÕt hîp 2 kiÓu chÝnh s¸ch trªn víi liÒu l-îng kh¸c nhau. II. B¶n chÊt vµ c¸c h×nh thøc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Nh- vËy, ho¹t ®éng th-¬ng m¹i ph¸t triÓn tíi ngµy nay cã ph¹m vi rÊt lín vµ ®a d¹ng, tõ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i trong n-íc tíi ph¹m vi khu vùc vµ quèc tÕ vµ cã rÊt nhiÒu h×nh thøc ®Ó thùc hiÖn nã. §· cã rÊt nhiÒu t- t-ëng kh¸c nhau bµn vÒ TMQT, c¶ tt-ëng ph¶n ®èi vµ cã c¶ nh÷ng t- t-ëng ñng hé nã nhiÖt t×nh. Vµ c¸i g× ®· lµ quy luËt th× tÊt yÕu nã ph¶i diÔn ra, ngµy nay, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ d-êng nh- lµ mét xu thÕ tÊt yÕu. Mµ nh- vËy, mçi quèc gia, ®Ó ®¶m b¶o ®-îc lîi Ých cña m×nh th× ph¶i nghiªn cøu trªn c¬ së ,c¨n cø lý luËn vµ c¶ thùc tiÔn vÒ TMQT ®Ó n¾m lÊy c¸i b¶n chÊt, vµ nh÷ng t¸c ®éng cña xu h-íng nµy nh- thÕ nµo…th× míi cã thÓ cã nh÷ng chiÕn l-îc, chÝnh s¸ch héi nhËp hîp lý nhÊt ®Ó ®em l¹i lîi Ých cho quèc gia, ®ång thêi gi¶m thiÓu nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi trong tiÕn tr×nh héi nhËp. 1.Kh¸i niÖm Héi nhËp kinh tÕ lµ sù g¾n kÕt nÒn kinh tÕ cña mét n-íc vµo c¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu, trong ®ã c¸c thµnh viªn quan hÖ víi nhau theo c¸c nguyªn t¾c, quy ®Þnh chung. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®· xuÊt hiÖn c¸c tæ chøc nh- Liªn Minh Ch©u ¢u, Héi ®ång t-¬ng trî kinh tÕ (SEV), HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th-¬ng m¹i (GATT). Tõ nh÷ng n¨m 1990 trë l¹i ®©y, tiÕn tr×nh nµy ph¸t triÓn m¹nh cïng víi xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®êi sèng kinh tÕ, thÓ hiÖn ë sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu. Tr-íc kia, kh¸i niÖm héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chØ ®-îc hiÓu ®¬n thuÇn lµ nh÷ng ho¹t ®éng gi¶m thuÕ, më réng thÞ tr-êng. Ch¼ng h¹n, HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th-¬ng m¹i (GATT) suèt 38 n¨m rßng, qua 7 vßng ®µm ph¸n còng chØ tËp trung vµo viÖc gi¶m thuÕ. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy nay ®-îc hiÓu lµ viÖc mét quèc gia thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ më, tham gia c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ-tµi chÝnh quèc tÕ, thùc hiÖn tù do ho¸ vµ thuËn lîi ho¸ th-¬ng m¹i, ®Çu t- bao gåm c¸c lÜnh vùc: -§µm ph¸n c¾t gi¶m thuÕ quan, tiÕn tíi thùc hiÖn thuÕ suÊt b»ng 0 ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ; -Gi¶m thiÓu, tiÕn tíi lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan g©y c¶n trë ®èi víi ho¹t ®éng th-¬ng m¹i. Nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ phæ th«ng (nh- giÊy phÐp, tiªu chuÈn chÊt l-îng, vÖ sinh kiÓm dÞch...) cÇn ®-îc chuÈn mùc ho¸ theo c¸c quy ®Þnh chung cña WTO hoÆc¸c c¸c th«ng lÖ quèc tÕ vµ khu vùc kh¸c; -Gi¶m thiÓu c¸c h¹n chÕ ®èi víi th-¬ng m¹i, dÞch vô, tøc lµ tù do ho¸ hiÖn nay cã kho¶ng 12 nhãm dÞch vô ®-îc ®-a vµo ®µm ph¸n, tõ dÞch vô t- vÊn gi¸o dôc, tin häc ®Õn c¸c dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng, viÔn th«ng, giao th«ng vËn t¶i...; -Gi¶m thiÓu c¸c h¹n chÕ ®èi víi ®Çu t- ®Ó më ®-êng h¬n n÷a cho tù do ho¸ th-¬ng m¹i ; -§iÒu chØnh chÝnh s¸ch qu¶n lý th-¬ng m¹i theo nh÷ng quy t¾c vµ luËt ch¬i chung quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn giao dÞch th-¬ng m¹i , nhthñ tôc h¶i quan, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, chÝnh s¸ch c¹nh tranh ...T¹i c¸c diÔn ®µn quèc tÕ vµ khu vùc hiÖn nay, viÖc ®iÒu chØnh vµ hµi hoµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh liªn quan ®Õn giao dÞch th-¬ng m¹i ®-îc gäi lµ ho¹t ®éng thuËn lîi ho¸ th-¬ng m¹i; -TriÓn khai c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi nh»m n©ng cao n¨ng lùc cña c¸c n-íc trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Nh- vËy, cã thÓ thÊy vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong bèi c¶nh hiÖn nay kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ giíi h¹n trong ph¹m vi c¾t gi¶m thuÕ quan mµ ®· ®-îc më réng cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch kinh tÕ-th-¬ng m¹i, nh»m môc tiªu më réng thÞ tr-êng cho hµng ho¸ vµ dÞch vô, lo¹i bá c¸c rµo c¶n h÷u h×nh vµ v« h×nh ®èi víi trao ®æi th-¬ng m¹i quèc tÕ. 2.TÝnh tÊt yÕu Hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia xuÊt hiÖn khi lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng ®· ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. Ban ®Çu chØ lµ nh÷ng h×nh thøc bu«n b¸n song ph-¬ng, sau ®ã më réng, ph¸t triÓn d-íi d¹ng liªn kÕt s¶n xuÊt kinh doanh. Trong thêi ®¹i ngµy nay, lùc l-îng s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ th«ng tin ®· vµ ®ang ph¸t triÓn víi mét tèc ®é nhanh chãng ch-a tõng thÊy. T×nh h×nh ®ã võa ®Æt ra yªu cÇu võa t¹o ra kh¶ n¨ng tæ chøc l¹i thÞ tr-êng trong ph¹m vi toµn cÇu. C¸c quèc gia ngµy cµng cã nhiÒu mèi quan hÖ phô thuéc nhau h¬n, cÇn sù bæ trî cho nhau, ®Æc biÖt lµ c¸c mèi quan hÖ vÒ kinh tÕ th-¬ng m¹i còng nh- ®Çu t- vµ c¸c mèi quan hÖ kh¸c nh- m«i tr-êng, d©n sè…ChÝnh ®©y lµ nh÷ng c¨n cø thùc tÕ ®Ó ®i tíi c¸i ®Ých cuèi cïng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ h-íng tíi ®ã lµ mét nÒn kinh tÕ toµn cÇu thèng nhÊt kh«ng cßn biªn giíi quèc gia vÒ kinh tÕ Êy. Cô thÓ nh÷ng c¨n cø ®ã lµ: (1) Mçi quèc gia dï ë tr×nh ®é ph¸t triÓn ®Õn ®©u còng t×m thÊy lîi Ých cho m×nh khi tham gia h«Þ nhËp quèc tÕ. §èi víi c¸c n-íc ph¸t triÓn hä cã thÓ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng th-¬ng m¹i, ®Çu t- vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ ra n-íc ngoµi, më r«ng quy m« s¶n xuÊt, tËn dông vµ khai th¸c ®-îc c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi nh- tµi nguyªn, lao ®éng vµ thÞ tr-êng…còng nh- gia t¨ng c¸c ¶nh h-ëng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña m×nh trªn tr-êng quèc tÕ. Cßn ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn Cã thÓ nãi nhu cÇu tæ chøc l¹i thÞ tr-êng thÕ giíi tr-íc hÕt b¾t nguån tõ nh÷ng n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, do hä ë thÕ m¹nh nªn hä th-êng ¸p ®Æt c¸c quy t¾c, luËt ch¬i. Bªn c¹nh ®ã, c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn khi tham gi© héi nhËp quèc tÕ võa cã yªu cÇu tù b¶o vÖ, võa cã yªu cÇu ph¸t triÓn nªn còng cÇn ph¶i tham gia vµo ®Ó b¶o vÖ vµ tranh thñ lîi Ých cho m×nh, nhÊt lµ c¸c n-íc ®ang tiÕn hµnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Lîi Ých ë ®©y lµ më réng thÞ tr-êng cho hµng ho¸ xuÊt khÈu, tiÕp nhËn vèn, tranh thñ ®-îc kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn th«ng qua ®Çu t- trùc tiÕp, nhê ®ã sÏ t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm, ®¶m b¶o t¨ng tr-ëng kinh tÕ, häc tËp ®-îc tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm qu¶n lý...§©y chÝnh lµ lý do ®Çu tiªn mµ mét quèc gia héi nhËp quèc tÕ . (2).Mét nÒn c«ng nghÖ toµn cÇu ®ang xuÊt hiÖn: NÒn c«ng nghÖ c¬ khÝ vÒ c¬ b¶n vÉn lµ mét nÒn c«ng nghÖ cã tÝnh quèc gia, v× nã lu«n ph¶i lÊy thÞ tr-êng trong lµm chÝnh, mét khi chi phÝ vËn chuyÓn, liªn l¹c cßn qu¸ ®¾t ®á th× viÖc s¶n xuÊt, vËn chuyÓn, tiªu thô c¸c lo¹i hµng ho¸ ë thÞ tr-êng bªn ngoµi lu«n cã nhiÒu rñi ro bÊt tr¾c vµ cã lîi thÕ so s¸nh h¹n chÕ. Nh-ng trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y c«ng nghÖ th«ng tin vµ vËn t¶i ®· cã nh÷ng tiÕn bé v-ît bËc, ®· lµm gi¶m chi phÝ vËn t¶i quèc tÕ xuèng c¶ chôc lÇn vµ gi¶m chi phÝ liªn l¹c viÔn th«ng xuèng tíi vµi tr¨m lÇn. TiÕn bé c«ng nghÖ nµy ®· cã t¸c ®éng cùc kú quan träng ®Õn toµn bé c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, nã ®· biÕn c¸c c«ng nghÖ cã tÝnh quèc gia thµnh c«ng nghÖ toµn cÇu. Ta cã thÓ nªu ra mét vÝ dô vÒ c«ng nghÖ may mÆc. Mét c¸i m¸y may dï cã hiÖn ®¹i còng chØ cã thÓ lµm ra quÇn ¸o b¸n trong mét ®Þa ph-¬ng hay mét quèc gia, vµ cã thÓ v-¬n tíi mét vµi n-íc gÇn gòi, chóng kh«ng thÓ ®-îc b¸n ë c¸c thÞ tr-êng xa x«i v× chi phÝ vËn t¶i vµ liªn l¹c cao lµm mÊt hÕt lîi thÕ so s¸nh. Nh-ng nhê cã tiÕn bé trong c«ng nghÖ liªn l¹c vµ vËn t¶i nªn c«ng ty NIKE chØ n¾m hai kh©u: s¸ng t¹o, thiÕt kÕ mÉu m· vµ ph©n phèi toµn cÇu (cßn s¶n xuÊt do c¸c c«ng ty ë nhiÒu n-íc lµm), nh-ng ®· lµm chho c«ng nghÖ may mÆc cã tÝnh toµn cÇu. C¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt xe m¸y, m¸y tÝnh, « t«, m¸y bay...®· ngµy cµng cã tÝnh toµn cÇu s©u réng. TÝnh toµn cÇu nµy ®· thÓ hiÖn ngay tõ kh©u s¶n xuÊt ( ®-îc ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ ë nhiÒu n-íc) ®Õn kh©u ph©n phèi ( tiªu thô trªn toµn cÇu). Nh÷ng c«ng nghÖ ngay tõ khi ra ®êi ®· cã tÝnh toµn cÇu nh- c«ng nghÖ vÖ tinh viÔn th«ng...®ang b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. ChÝnh c«ng nghÖ toµn cÇu nµy lµ c¬ së quan träng ®Æt nÒn mãng cho sù ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Nhê cã c«ng nghÖ toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn, sù hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia, c¸c tËp ®oµn kinh doanh cã thÓ më réng tõ s¶n xuÊt ®Õn ph©n phèi trªn ph¹m vi toµn cÇu, nh÷ng quan hÖ nµy tuú thuéc lÉn nhau cïng cã lîi ph¸t triÓn. . (3). C¸c quan hÖ kinh tÕ toµn cÇu ngµy cµng ph¸t triÓn: Mét nÒn c«ng nghÖ toµn cÇu xuÊt hiÖn ®· lµ c¬ së cho c¸c quan hÖ kinh tÕ toµn cÇu ph¸t triÓn. §Çu tiªn lµ c¸c quan hÖ th-¬ng m¹i. Chi phÝ vËn t¶i liªn l¹c cµng gi¶m ®i, th× kh¶ n¨ng b¸n hµng ®i c¸c thÞ tr-êng xa cµng t¨ng lªn, th-¬ng m¹i toµn cÇu cµng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. §ång thêi víi qu¸ tr×nh ph©n c«ng, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt cµng cã thÓ diÔn ra g÷a c¸c quèc gia vµ ch©u lôc. C¸c linh kiÖn cña m¸y bay Boing, cña « t«, cña m¸y tÝnh...®· cã thÓ ®-îc s¶n xuÊt ë hµng chôc n-íc kh¸c nhau. C¸c quan hÖ s¶n xuÊt, th-¬ng m¹i cã tÝnh toµn cÇu, ®· kÐo theo c¸c dßng tiÒn tÖ, vèn, dÞch vô...vËn ®éng trªn ph¹m vi toµn cÇu. C«ng nghÖ th«ng tin ®· lµm cho c¸c dßng vËn ®éng nµy thªm ch«i chÈy. Ngµy nay l-îng bu«n b¸n tiÒn tÖ toµn cÇu mét ngµy ®· v-ît qu¸ 1500 tû USD. Th-ng m¹i ®iÖn tö xuÊt hiÖn v¬i kim ng¹ch ngµy cµng t¨ng vµ ®ang trë thµnh mét lo¹i h×nh bu«n b¸n toµn cÇu ®Çy triÓn väng. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ toµn cÇu vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ toµn cÇu ®ang ngµy cµng xung ®ét víi c¸c thÓ chÕ quèc gia, víi c¸c rµo c¶n quèc gia. Sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ toµn cÇu ®ang x©m nhËp qua biªn giíi c¸c quèc gia. B-íc vµo thËp kû 90 c¸c rµo c¶n nµy ®· bÞ ph¸ vì ë c¸c quèc gia trong Liªn Minh Ch©u ¢u, vµ ë B¾c Mü víi møc ®é thÊp h¬n. c¸c quèc gia ASEAN ®· cam kÕt gi¶m bít rµo c¶n quèc gia. C¸c n-íc thµnh viªn cña tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi còng ®· cam kÕt mét lé tr×nh gi¶m bá hµng rµo nµy...Nh-ng ph¶i thõa nhËn c¸c rµo c¶n nµy vÉn cßn rÊt m¹nh ë nhiÒu n-íc vµ ngay c¶ ë Liªn Minh Ch©u ¢u v¬Ý nh÷ng h×nh thøc biÕn t-íng ®a d¹ng. ChÝnh chóng ®ang c¶n trë qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. (4). Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ toµn cÇu ngµy cµng xuÊt hiÖn nhiÒu, trë nªn bøc xóc vµ cµng ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp toµn cÇu cña c¸c quèc gia: Ng-êi ta cã thÓ kÓ ra ngµy cµng nhiÒu c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ toµn cÇu nh-: th-¬ng m¹i, ®Çu t-, tiÒn tÖ, d©n sè, l-¬ng thùc, n¨ng l-îng, m«i tr-êng...M«i tr-êng toµn cÇu ngµy cµng bÞ ph¸ ho¹i; c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ngµy cµng bÞ c¹n kiÖt; d©n sè thÕ giíi ®ang gia t¨ng nhanh chãng trë thµnh mét th¸ch thøc toµn cÇu; c¸c dßng vèn toµn cÇu vËn ®éng tù do kh«ng cã sù phèi hîp ®iÒu tiÕt ®· lµm n¶y sinh c¸c cuéc khñng ho¶ng liªn tiÕp ë Ch©u ¢u, Ch©u Mü, vµ Ch©u ¸ trong thËp kû 90...CÇn cã sù phèi hîp toµn cÇu ®Ó ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc ®ã. "Bµn tay h÷u h×nh" cña c¸c chÝnh phñ chØ h÷u hiÖu ë c¸c quèc gia, cßn trªn ph¹m vi toµn cÇu chóng nhiÒu khi l¹i m©u thuÉn ®èi lËp nhau, chø ch-a cã mét "bµn tay h÷u h×nh" chung lµm chøc n¨ng ®iÒu tiÕt toµn cÇu. Ngoµi c¸c c¨n cø trªn ®©y thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn cßn cã thÓ cã nh÷ng c¨n cø kh¸c nh-: chiÕn tranh l¹nh chÊm døt vµo ®Çu thËp kû 90 ®· kÕt thóc sù ®èi ®Çu gi÷a c¸c siªu c-êng, t¹o ra mét thêi kú hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn míi... Víi nh÷ng c¨n cø trªn ®©y, toµn cÇu ho¸ ®ang ph¸t triÓn nh- lµ mét xu h-íng cã tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan víi nh÷ng ®Æc tr-ng chñ yÕu lµ: - C¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®ang gi¶m dÇn vµ sÏ bÞ xo¸ bá trong mét t-¬ng lai kh«ng xa theo c¸c cam kÕt quèc tÕ ®a ph-¬ng vµ toµn cÇu, nghÜa lµ c¸c biªn giíi quèc gia vÒ th-¬ng m¹i, ®Çu t- ®ang bÞ dÇn biÕn mÊt-®Êy lµ mét tiÒn ®Ò quan träng tr-íc hÕt cho sù h×nh thµnh mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi kh«ng cßn biªn giíi quèc gia. - C¸c c«ng ty cña c¸c quèc gia ngµy cµng cã quyÒn kinh doanh tù do ë mäi quèc gia, trªn c¸c lÜnh vùc ®-îc cam kÕt, kh«ng cã ph©n biÖt ®èi xö. §Æc tr-ng nµy rÊt quan träng, v× dï nh- kh«ng cã c¸c biªn giíi quèc gia vÒ thuÕ quan, nh-ng c¸c c«ng ty kh«ng ®-îc quyÒn kinh doanh tù do trªn ph¹m vi toµn cÇu, th× nÒn kinh tÕ thÕ giíi khã cã thÓ h×nh thµnh ®-îc. §Æc tr-ng nµy thùc chÊt lµ sù xo¸ bá c¸c biªn giíi vÒ ®Çu t-, dÞch vô vµ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c. ChÝnh tõ nh÷ng c¨n cø c¬ së nh- vËy mµ ngµy nay hÇu hÕt c¸c n-íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch héi nhËp. Ngay c¶ nh- Trung Quèc-mét thÞ tr-êng víi 1,2 tû d©n, lín h¬n bÊt cø mét khu vùc mËu dÞch tù do nµo, l¹i cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®-îc hÇu hÕt mäi thø, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p nh-ng vÉn kiªn tr× chñ tr-¬ng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi , ®iÒu ®ã thÓ hiÖn th«ng qua viÖc Trung Quèc kiªn tr× ®µm ph¸n gia nhËp WTO trong suèt 14 n¨m. §-¬ng nhiªn ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn, kinh tÕ cßn yÕu kÐm, tr×nh ®é s¶n xuÊt thÊp, doanh nghiÖp cßn bÐ nhá, søc c¹nh tranh thÊp, tr×nh ®é qu¶n lý cßn h¹n chÕ th× héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc kh«ng chØ cã nh÷ng c¬ héi mµ bªn c¹nh ®ã cßn cã nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc lín, nh-ng nÕu cø ®øng ngoµi cuéc th× khã kh¨n, th¸ch thøc cã thÓ sÏ dÇn t¨ng vµ lín h¬n nhiÒu. QuyÕt ®Þnh ®óng ®¾n ®ã lµ chñ ®éng héi nhËp g¾n víi chñ ®éng ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, c¬ chÕ qu¶n lý, c¶i c¸ch hµnh chÝnh...trªn c¬ së ®ã mµ ph¸t huy néi lùc, v-ît qua khã kh¨n th¸ch thøc, khai th¸c triÖt ®Ó c¸c c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n-íc. 3. C¸c h×nh thøc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ C¸c n-íc trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang tham gia vµo tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ d-íi c¸c h×nh thøc phæ biÕn sau: 3.1. Khu vùc mËu dÞch tù do (FTA-Free Trade Area): §Æc tr-ng c¬ b¶n ®ã lµ nh÷ng thµnh viªn tham gia khu vùc mËu dÞch tù do thùc hiÖn gi¶m thiÓu thuÕ quan cho nhau. ViÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞc tù do nh»m thóc ®Èy th-¬ng m¹i gi÷a c¸c n-íc thµnh viªn. Nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan còng ®-îc gi¶m bít hoÆc lo¹i bá hoµn toµn. Hµng ho¸ vµ dÞch vô ®-îc di chuyÓn tù do gi÷a c¸c n-íc. Tuy nhiªn khu vùc mËu dÞch tù do kh«ng quy ®Þnh møc thuÕ quan chung ¸p dông cho nh÷ng n-íc ngoµi khèi , thay vµo ®ã tõng n-íc thµnh viªn vÉn cã thÓ duy tr× chÝnh s¸ch thuÕ quan kh¸c nhau ®èi víi nh÷ng n-íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn. Trªn thÕ giíi hiÖn nay cã rÊt nhiÒu khu vùc mËu dÞch tù do, ®ã lµ khu vùc mËu dÞch tù do §«ng Nam ¸ (AFTA), khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA), khu vùc mËu dÞch tù do Trung Mü, HiÖp héi th-¬ng m¹i tù do Mü La tinh (LAFTA)...lµ nh÷ng h×nh thøc cô thÓ cña khu vùc mËu dÞch tù do. ViÖt Nam ®ang tham gia khu vùc mËu dÞch tù do AFTA víi mèc thêi gian hoµn thµnh viÖc gi¶m thuÕ lµ 2006 (0-5%). 3.2.Liªn minh thuÕ quan: Liªn minh thuÕ quan gièng víi khu vùc mËu dÞch tù do vÒ nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n. C¸c n-íc trong liªn minh x©y dùng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i chung, nh-ng nã cã ®Æc ®iÓm riªng còng nhøc thuÕ quan chung víi c¸c n-íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn. HiÖp ®Þnh chung vÒ th-¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT) vµ b©y giê lµ Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) lµ h×nh thøc cô thÓ cña lo¹i h×nh liªn kÕt nµy. 3.3. ThÞ tr-êng chung: thÞ tr-êng chung cã nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña Liªn minh thuÕ quan , thÞ tr-êng chung kh«ng cã nh÷ng c¶n trë vÒ th-¬ng m¹i gi÷a c¸c n-íc trong céng ®ång, c¸c n-íc tho¶ thuËn x©y dùng chÝnh s¸ch bu«n b¸nchung víi c¸c n-íc noµi céng ®ång. C¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh- lao ®éng, t- b¶n vµ c«ng nghÖ ®-îc di chuyÓn tù do gi÷a c¸c n-íc. C¸c h¹n chÕ vÒ nhËp c-, xuÊt c- vµ ®Çu t- gi÷a c¸c n-íc bÞ lo¹i bá. C¸c n-íc chuÈn bÞ cho ho¹t ®éng phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch vÒ tiÒn tÖ, tµi kho¸ vµ viÖc lµm. 3.4. §ång minh tiÒn tÖ: H×nh thøc liªn kÕt nµy trªn c¬ së c¸c n-íc phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi nhau, tho¶ thuËn vÒ dù tr÷ tiÒn tÖ còng nh- ph¸t hµnh ®ång tiÒn tËp thÓ. Trong ®ång minh tiÒn tÖ, c¸c n-íc thèng nhÊt ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng Trung -¬ng, ®ång thêi thèng nhÊt ho¹t ®éng cña c¸c giao dÞch víi c¸c tæ chøc tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh quèc tÕ nh- Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng thÕ giíi (WB). 3.5 Liªn minh kinh tÕ: Cho ®Õn nay Liªn minh kinh tÕ ®-îc coi lµ h×nh thøc cao nhÊt cña héi nhËp kinh tÕ. Liªn minh kinh tÕ ®-îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c n-íc thµnh viªn thèng nhÊt thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i, tiÒn tÖ, tµi chÝnh vµ mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ-x· héi chung gi÷a c¸c thµnh viªn víi nhau vµ víi c¸c n-íc ngoµi khèi. Nh- vËy, ë Liªn minh kinh tÕ, ngoµi viÖc c¸c luång vèn, hµng ho¸, lao ®éng vµ dÞch vô ®-îc tù do l-u th«ng ë thÞ tr-êng chung, c¸c n-íc cßn tiÕn tíi thèng nhÊt c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ-x· héi, sö dông chung mét ®ång tiÒn. Ngµy nay Liªn Minh Ch©u ¢u ®ang ho¹t ®éng theo h-íng nµy. 3.6.DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ: §©y lµ h×nh thøc míi cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 1980 trong bèi c¶nh chñ nghÜa khu vùc cã xu h-íng co côm. Tiªu biÓu cho h×nh thøc nµy lµ DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng –APEC (ra ®êi 1989) vµ diÔn ®µn hîp t¸c ¸- ¢u –ASEM (ra ®êi 1996). §Æc tr-ng cña c¸c diÔn ®µn nµy lµ tiÕn tr×nh ®èi tho¹i víi nh÷ng nguyªn t¾c linh ho¹t vµ tù nguyÖn ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ vµ thuËn lîi ho¸ th-¬ng m¹i, ®Çu t-, gãp phÇn thóc ®Èy nhanh h¬n tiÕn tr×nh tù do ho¸ trªn b×nh diÖn toµn cÇu. 4.§iÒu kiÖn ra ®êi cu¶ mét tæ chøc kinh tÕ khu vùc Quy ®Þnh sù ra ®êi cña mét tæ chøc kinh tÕ khu vùc,cã thÓ bao gåm mét sã c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: -Thø nhÊt,viÖc ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr-êng ®· ph¸t triÓn vµ trë thµnh phæ biÕn ë c¸c quèc gia trong khu vùc. -Thø hai,cã mét søc Ðp bªn ngoµi khu vùc ®ßi hái c¸c quèc gia trong khu vùc ph¶i cã sù phèi hîp vµ thèng nhÊt hµnh ®éng ®Ó ®èi phã víi c¸c thÕ lùc bªn ngoµi. -Thø ba, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia, ®Æc biÖt lµ møc ®é ph¸t triÓn c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia trong khu vùc ®· ®¹t tíi møc ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp chÝnh s¸ch, ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®ã. -Thø t-, ph¶i cã mét sè n-íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao, cã tiÒm lùc kinh tÕ, thÞ tr-êng lín...ë trong hoÆc ngoµi khu vùc lµm chç dùa. C¸c khèi kinh tÕ nh- Liªn minh Ch©u ¢u, B¾c Mü ®· ra ®êi víi sù ph¸t triÓn ®Çy ®ñ bèn ®iÒu kiÖn trªn ®©y. C¸c khèi kinh tÕ cña c¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn th-êng ®· ra ®êi víi sù kh«ng ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn trªn: c¬ chÕ thÞ tr-êng kÐm ph¸t triÓn, møc ®é quan hÖ kinh tÕ trong khu vùc yÕu kÐm, trong khu vùc ch-a cã quèc gia cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao,tiÒm lùc lín lµm chç dùa, do c¸c khèi nµy th-êng ph¶i dùa vµo c¸c c-êng quèc bªn ngoµi...ChÝnh sù ch-a chÝn muåi cña c¸c ®iÒu kiÖn trªn ®©y ®· quy ®Þnh tr×nh ®é hîp t¸c kinh tÕ thÊp kÐm cña c¸c khèi kinh tÕ cña c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn nãi chung. Nh- vËy tr×nh ®é hîp t¸c kinh tÕ cña c¸c khèi kinh tÕ khu vùc kh«ng ph¶i do c¸c quèc gia thµnh viªn muèn mµ ®-îc. Tr×nh ®é ®ã do chÝnh ®iÒu kiÖn cô thrÓ cña quèc gia ®ã quy ®Þnh. 5. §iÒu kiÖn mét quèc gia muèn tham gia cã hiÖu qu¶ vµo c¸c khèi kinh tÕ khu vùc VÊn ®Ò ®Æt ra lµ mét quèc gia ph¸t triÓn ®Õn møc nµo th× nªn vµ ph¶i tham gia vµo c¸c khèi kinh tÕ khu vùc hiÖn ph¶i theo hai h-íng chñ yÕ sau: xuÊt khÈu hµng ho¸, vèn, dÞch vô... ra ngoµi n-íc vµ nhËp khÈu hµng ho¸, kü thuËt, vèn, dÞch vô vµ c¸c lo¹i vµo n-íc m×nh. Mét quèc gia cµng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu lín, ®Çu t- ra bªn ngoµi lín...,cµng cã kh¶ n¨ng nhËp khÈu lín vµ kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t- tõ n-íc ngoµi vµo lín. Do vËy yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng tham gia vµo hîp t¸c khu vùc còng lín. HiÖn nay mét quèc gia muèn tham gia cã hiÖu qu¶ vµo c¸c khèi kinh tÕ khu vùc cÇn ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Thø nhÊt, c¬ chÕ thÞ tr-êng ph¶i ®-îc x¸c lËp vµ t¸c ®éng cã hiÖu qu¶ víi nguyªn t¾c chñ yÕu lµ: gi¸ c¶, l·i suÊt, tû gi¸ do thÞ tr-êng quy ®Þnh; Nhµ n-íc kiÓm so¸t ®-îc l¹m ph¸t vµ duy tr× ®-îc ë møc thÊp h¬n møc ®é t¨ng tr-ëng; huy ®éng vµ ph©n bæ ®-îc c¸c nguån vèn vµo c¸c lÜnh vùc kinh doanh cã hiÖu qu¶ th«ng qua thÞ tr-êng tiÒn tÖ vµ vèn; x¸c lËp ®-îc ph¸p luËt cÇn thiÕt, thÝch hîp vµ th«ng tho¸ng hç trî cho viÖc më cöa...NÕu c¬ chÕ thÞ tr-êng ch-a ®¹t tíi møc ®é trªn, th× ý muèn më cöa ®Êt n-íc héi nhËp vµo c¸c khèi kinh tÕ khu vùc vÉn cßn bÞ h¹n chÕ. H-íng më cöa chñ yÕu cña c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn, do vËy c¬ chÕ thÞ tr-êng ë c¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn ®-îc x¸c lËp ®ñ møc thÝch øng víi c¸c thÞ tr-êng ph¸t triÓn, ®ñ møc hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t- vµ kinh doanh cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn. -Thø hai , ph¶i cã c¸c quan hÖ kinh tÕ bÒn v÷ng víi c¸c trung t©m kinh tÕ chñ yÕu cña thÕ giíi nh- Mü, NhËt B¶n vµ Ch©u ¢u. Nh÷ng quan hÖ kinh tÕ bÒn v÷ng nµy sÏ gióp cho mét quèc gia cã thÓ gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ nh- Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), WTO... ChÝnh c¸c mèi quan hÖ nµy lµ gi¸ ®ì cho mét quèc gia muèn tham gia cã hiÖu qu¶ vµo c¸c khèi kinh tÕ khu vùc. NÕu mét quèc gia ch-a cã ®-îc nh÷ng mèi quan hÖ cã tÝnh chÊt tiÒn ®Ò trªn ®©y th× khã cã thÓ tham gia vµo c¸c khèi kinh tÕ cã hiÖu qu¶ ®-îc, v× sÏ bÞ lÐp vÕ tr-íc c¸c thµnh viªn kh¸c trong khèi. -Thø ba, quan hÖ gi÷a n-íc ®ã víi c¸c quèc gia trong khu vùc ph¸t triÓn tíi mét møc ®é ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng quan hÖ nhiÒu bªn hç trî vµ trë thµnh c¬ së cña sù hîp t¸c vµ trªn c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n ph¶i cã sù trïng hîp vÒ lîi Ých, kÓ c¶ c¸c lîi Ých vÒ chÝnh trÞ. NÕu nh- tr-íc ®ã chØ cã c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ h¹n hÑp víi c¸c quèc gia trong khu vùc, ®ång thêi l¹i cã nh÷ng kh¸c biÖt vµ bÊt ®ång lín vÒ lîi Ých th× sÏ kh«ng tham gia vµo khèi kinh tÕ khu vùc ®-îc. -Thø t-, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i ®¹t tíi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. ®Æc biÖt c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®-îc chuyÓn dÞch h-íng ngo¹i. NÕu mét n-íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ qu¸ thÊp, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi thÊp, b×nh qu©n kim ng¹ch xuÊt khÈu theo ®Çu ng-êi thÊp...th× kh¶ n¨ng tham gia vµo hîp t¸c khu vùc sÏ rÊt h¹n chÕ. §Æc biÖt c¬ cÊu kinh tÕ l¹i chØ h-íng néi th× kh«ng thÓ héi nhËp vµo c¸c khèi kinh tÕ khu vùc ®-îc. §-¬ng nhiªn cã thÓ cã c¸c quèc gia kh«ng thÓ héi ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn ®©y, nh-ng vÉn tham gia vµo c¸c khèi kinh tÕ khu vùc v× hä ®· nh»m vµo c¸c môc tiªu kh¸c nh- an ninh ch¼ng h¹n. 6. T¸c ®éng cña c¸c khèi kinh tÕ khu vùc trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi Nãi chung, sù h×nh thµnh c¸c khèi kinh tÕ khu vùc ®· cã t¸c ®éng to lín ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. Nh÷ng t¸c ®éng chñ yÕu cã thÓ kÓ tíi lµ: - Thø nhÊt, thóc ®Èy tù do ho¸ th-¬ng m¹i, ®Çu t- vµ dÞch vô...trong ph¹m vi khu vùc còng nh- lµ gi÷a c¸c khu vùc víi nhau. Møc ®é tù do ho¸ lµ kh¸c nhau nh-ng kh«ng mét khèi kinh tÕ nµo l¹i kh«ng ®Ò cËp chñ tr-¬ng tù do ho¸ nµy. -Thø hai, thóc ®Èy qu¸ tr×nh më cöa thÞ tr-êng c¸c quèc gia, t¹o lËp nh÷ng thÞ tr-êng khu vùc réng lín.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan